De machteloze
woede bekoeld
pj/a
Rode Brigades geven gewapende strijd op
BRIGATE
Prima Linea, Azione Revolutionaria, Brigate Rosse,
Nuovi Partigiani. Het Italiaanse terrorisme van links
heeft zich het afgelopen decennium in een
adembenemende veelkleurigheid actief getoond.
Tientallen intellectuelen en vele honderden studenten en
arbeiders ontvluchtten aan het einde van de jaren zestig
studeervertrek, zolderkamer en werkvloer, keerden de
politiek teleurgesteld de rug toe en stelden zich de
revolutietaak. Wat veelal schroomvallig begon als
burgelijke ongehoorzaamheid, werd al snel de
gewapende strijd tegen het hart van de Italiaanse
samenleving: het kapitalistische burgerdom. Met hun
strategie van de verrassing brachten zij het land tot
wanhoop. Rechters werden in de benen geschoten,
banken overvallen, ondernemers en politici gekidnapt
en soms vermoord. Maar het tij keerde. Na jaren van
nauwelijks succesvolle tegenactie wist de Italiaanse
justitie de rijen van de machteloze woede te breken. In
ruil voor strafvermindering waagde menigeen een gokje
in het kamp van de eens bevochten vijand. Dat "verraad"
heeft honderden terroristen achter de tralies gebracht.
Vanuit hun cel hebben prominente leden van de Rode
Brigades veruit de belangrijkste terroristische
organisatie - inmiddels laten weten de "gewapende
strijd" niet langer als middel te zien om "de sociale
revolutie" binnen bereik te brengen. Tien jaar bloedige
terreur van links: de opkomst, de bloei, de ondergang en
niet te vergeten de toekomst. Want zo lang de Romeinse
politiek grossiert in schandalen, zo lang is er ook een
voedingsbodem voor geweld.
door Ton van Brussel
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
.vitulo.
Na een slepend proces dat
negen maanden duurde
en dat vele jaren van voor-
breiding vergde, wees een
ogenschijnlijk onvermoei
de rechter Severino San-
tiapichi vorige maand
tweeëndertigmaal levens
lang in de zaak tegen
drieënzestig Rode Briga-
disten. Zo'n vonnis zal de
komende twee jaar nog
herhaaldelijk worden uit
gesproken, want zo lang
hebben Romeinse rech
ters tenminste werk aan
de berechting van de
vele tientallen brigadele
den die nog op een proces
wachten.
Deze week is een begin ge
maakt met de zaak tegen To
ni Negri, één van de architec
ten van het linkse terrorisme
in Italië. Negri, voormalig po
liticoloog van de universiteit
van Padova, wist in de jaren
zestig een deel van de opstan
dige studentenbeweging te
bundelen in "Arbeidersauto-
nomie", de groep die aan de
wieg stond van de Rode Bri
gades.
Al twee jaar voor de veelbe
sproken Parijse meidagen
van '68, had Italië zijn eigen
variant van het studentenver-
zet. Democratisering van de
universitaire structuren, dat
was later ook elders in Euro
pa het Leitmotiv. In Italië
speelden de rellen zich af te
gen de achtergrond van een
fascistische renaissance.
Staking
koos de PCI in '66 voor een
nieuw, gematigd programma
dat ruimte liet voor toenade
ring tot de socialisten. Dat
zou de kansen op regerings
verantwoordelijkheid vergro
ten.
Op 27 april 1966 raakten Ro
meinse fascistische en com
munistische studenten slaags
over een voor de fascisten te
leurstellende uitslag van de
universiteitsraadsverkiezing.
De student Paolo Rossi
kwam daarbij om het leven.
Zijn begrafenis, drie dagen
later, werd door zeventigdui
zend mensen bezocht en liep
uit op een grote demonstratie
tegen de ultra-rechtse krach
ten die in Italië opnieuw aan
de weg timmerden. Studen
tenorganisaties in het hele
land besloten na Rossi's dood
tot een tweedaagse solidari-
teitsstaking.
Italië telde destijds als gevolg
van de lage toelatingseisen
van universiteiten een kleine
miljoen studenten, in veel ge
vallen met niet meer dan een
bescheiden voorgeschiedenis
in het voortgezet onderwijs.
Nog geen anderhalf procent
van de afgestudeerden vond
een baan op zijn niveau, de
rest moest met minder ge
noegen nemen of werd werk
loos en kreeg geen uitkering.
Het grootste deel van de de
monstrerende jongeren zocht
met zijn grieven politiek on
derdak in de socialistische,
maar vooral in de communis
tische jeugdbeweging. In de
kracht van de communisti
sche partij, de Partito Comu-
nista Italiano (PCI), werd
veel vertrouwen gesteld als
het ging om een nieuwe sa
menleving, zonder klassen
strijd en zonder fascisme. De
PCI was weliswaar op één na
de grootste politieke stro
ming in Italië, maar verkeer
de door haar program en
door de banden met Moskou
politiek in een isolement. In
plaats van de revolutietaak
aan te scherpen, zoals de ra
dicalen in de partij wilden,
Uittocht
Het "verraad aan de revolutie"
leidde luttele maanden na de
universiteitsbezetting tot een
uittocht van radicalen, die
hun heil zochten in een nieu
we partij, de Communisti
sche Marxistisch-Leninisti-
sche Partij. Voor met name
veel jongeren kwam die
scheuring te laat. Zij keerden
de politiek teleurgesteld de
rug toe. Alleen een gewapen
de revolutie kon Italië wak
ker schudden.
Toni Negri en zijn geestver
wanten zwaaiden de demo
cratie in Padova uit. In Tren-
to, een kleine universiteits
stad in het noorden, deed Re-
nato Curcio hetzelfde. Curcio
is als eerste grote leider van
de Rode Brigades onbetwist.
"Een aanvankelijk onopvallen
de, wat introverte jongeman,
goed katholiek en een serieus
student", zo wordt hij op de
universiteit herinnerd. Zijn
studie sociologie bracht Cur
cio in contact met het werk
van Marx, Lenin en Marcuse.
Later vatte hij een aan adora
tie grenzende belangstelling
op voor Mao. Curcio organi
seerde alternatieve colleges
omdat het traditionele pro
gramma hem steeds minder
aanstond.
"Het was de tijd van de Viet-
namprotesten", vertelt één
van zijn hoogleraren. "Veel
studenten vonden in de stof
zoals die hier gedoceerd werd
te weinig aanknopingspun
ten voor hun opvattingen
over hoe de wereld - en voor
al hoe Italië eruit moest zien.
Curcio speelde daar op in. Hij
was zeer gedreven, maar wou
dat weet ik zeker toen
nog niets van geweld weten".
Na de jaren in Trento, trouwde
Renato Curcio in de katholie
ke kerk met zijn vriendin
Margharetha Cagol en ver
trok naar Milaan.
Heet
De Autumno Caldo, de hete
herfst van '69 zette die stad
vlak na hun aankomst op zijn
kop. Een dramatische werk
loosheid leidde tot arbeiders-
verzet, stakingen in alle grote
fabrieken en bloedige rellen.
De fascisten gingen tot een
tegenactie over. Op het Piaz
za Fontana ontplofte een
bom: tachtig omstanders
raakten gewond, zestien an
deren werden gedood. Gear
resteerde fascisten werden
korte tijd later zonder proces
Drie slachtoffer uit een lange reeks. Van Boven naar onder de
christen-democraat Aldo Moro: rechter Giovanni D'Urso; en ten
slotte Roberto Peci, broer van overloperPatrizo Peci.
Foto's AP)
vrijgelaten, anderen kwamen
wel voor de rechter maar kre
gen opvallend milde straffen.
"De regerende christen-de
mocratie beschermt het fas
cisme omdat het fascisme het
burgerdom en de klassen
maatschappij beschermt",
luidde de conclusie van links.
Een wetenschappelijk mede
werker aan de universiteit
van Bologona komt na inten
sieve studie van het linkse
terrorisme tot de slotsom:
"Meer dan elders in Europa
steunt de staat in Italië de
sterken en wordt de positie
van arbeiders en jongeren be
dreigd. Corruptieschandalen
blijven zonder bevredigende
justitiële afwikkeling. Het
ondersteunt het besef dat de
staat de gevestigde klassen
bevoordeelt. Dat schept een
klimaat waarin vervreem
ding van democratische be
ginselen niet als een verras
sing kan komen".
De Rode Brigades presenteren
zich. In alle grote steden in
noord- midden-Italië worden
kleine kernen opgericht van
hooguit vijftien brigadisten.
Doelwit zijn rechters ("die
houden de klassejustitie in
stand"), ondernemers ("die
houden de arbeiders klein")
en politici, vooral van chris
tendemocratische huize ("die
voeren al jaren een wanbe
leid dat het kapitalisme be
schermt").
Personen
Het "rechter, pas op je benen"
wordt een gevleugelde uit
drukking, nadat brigadisten
stelselmatig de revolutie on
sympathieke magistraten in
de benen schieten. Verkiest
de fascistische terreur het
grove geweld van bommen,
waarvan anonieme groepen
het slachtoffer worden; de
Rode Brigades houden het
bij acties tegen personen.
Ongeschoolde arbeiders, intel
lectuelen (hoogleraren niet
uitgezonderd) en studenten
werken moeiteloos in de
kernen samen. Om de cam
pagnes te kunnen financie
ren worden banken overval
len. Wapens, zo blijkt later,
zijn niet zoals vaak gesugge
reerd uit het Oostblok afkom
stig, maar uit het Italiaanse
leger.
Een golf van rood geweld over
spoelt het land. De Rode Bri
gades opereren immer ver
rassend en doeltreffend. Poli
tie en justitie zien noodge
dwongen werkloos toe hoe
brigadisten met succes weten
te infiltreren in grote onder
nemingen en overheidsin
stellingen. Acties vinden een
hoogtepunt in een jaarlijks
terugkerend "lente- en zome-
roffensief', synoniem voor
overvallen en ontvoeringen,
waarbij losgelden van vele
miljoenen guldens worden
geëist en verkregen. Slacht
offers van ontvoeringen wor
den in de regel onderworpen
aan "volksprocessen" en niet
zelden na afloop doodgescho
ten.
Midden jaren zeventig draait de
terreurmachine op volle toe
ren als Curcio's echtgenote
Margaretha bij een ontvoe
ringspoging wordt neerge
schoten. Voor veel kranten is
dat het moment om de balans
op te maken van vijf jaar ge
wapend verzet. "Hoe wordt
een keurig katholiek meisje
uit een onberispelijk gezin
terroriste", zo vragen de
kranten zich af. Hoe lang
moet dit nog duren? Waarom
doet de regering niets"' Her
invoering van de doodstraf
wordt als middel genoemd
om terroristen af te schrik
ken.
Aldo Moro
Het zal echter nog tot begin '78
duren voordat Italië
werkelijk tot actie overgaat.
De ontvoering van Aldo Mo
ro, een vooraanstaand chris
ten-democraat met een als
weinigen onbezoedeld bla
zoen brengt het land in grote
verwarring. De regering And-
reotti jaagt een terroristen-
wetgeving door het parle
ment. Justitie krijgt de moge
lijkheid om mensen zonder
opgaaf van redenen op te
pakken en 48 uur vast te hou
den. Ook mogelijkheden tot
huiszoekingen worden ver
ruimd.
Een jaar later komt de dan re
gerende ploeg van Cossiga
met een aanvulling. In ruil
voor informatie en getuigen
verklaringen wordt terroris
ten strafvermindering in het
vooruitzicht gesteld. Vooral
die maatregel blijkt de hoek
steen van het werk van de an
titerreurbrigade. Tientallen
brigadisten lopen over, be
langrijke leiders worden op
gepakt. Onder hen ook Patri-
zo Peci, wiens verklaringen
van onschatbare waarde blij
ken. Uit wraak ontvoeren de
Rode Brigades zijn broer Ro
berto, onderwerpen hem aan
een proces en vermoorden
hem na afloop.
Het hoofd van de antiterreur
brigade, generaal dalla Chie-
sa laat zich niet ontmoedigen
en voorspelt dat binnen twee
jaar het terrorisme zal zijn be
dwongen. Hy krijgt ongelijk
en wordt in 1982 zelf in zijn
nieuwe post op Sicilië door
de Maffia gedood.
De Rode Brigades, intern ver
deeld over de strategie en uit
gedund door vele arrestaties,
gaan door. De ontvoering van
de in Verona gelegerde NA-
VO-generaal Dozier moet de
wereld overtuigen van hun
levenskracht. Maar een sa
menwerkingsverband van
ex-bngadisten, de Italiaanse
justitie, de Amerikaanse in
lichtingendienst CIA en - zo
als het weekblad Time deze
week onthulde - de Maffia,
leidde na 42 dagen tot de be
vrijding van Dozier. Uit erva
ring wijs geworden wordt
weliswaar gesproken van een
"triomf', maar durft nie
mand de stelling aan dat de
strijd tegen de Brigate Rosso
in het voordcel van de "de
mocratie" is beslecht.
Stil
Sinds de verklaring van de ge
vangen brigadeleidcrs is het
opvallend stil. De massale
veroordeling van linkse ter
roristen is niet, zoals in het
verleden, met een nieuw of
fensief beantwoord Veel
meer dan de Rode Brigades
zijn het nu Maffia-organisa
ties die voor opschudding
zorgen.
De Rode Bngades zijn er in tien
jaar strijd niet in geslaagd
een "volksbeweging" te wor
den, maar hebben met hun
acties het volk juist van zich
vervreemd. De Italiaanse sa
menleving laat nauwelijks
een ander beeld zien. De
communisten zijn sinds 1966
weüswaar nog verder naar
het politieke midden opge
schoven, maar zijn er nog
steeds niet in geslaagd tot het
machtscentrum door te drin
gen. Verzoeningspogingen
van de christen-democraat
Aldo Moro strandden op ver
deeldheid in zijn Democrazxa
Christinana. De oude party-
rot Amintoro Fanfani leidt
het 43e christendemocrati
sche kabinet sinds 1945. Een
regering die goeddeels tegen
dezelfde problemen aanhikt
als die van '66.
Een gigantische (jeugdlwerk-
loosheid, een dramatische
staatsschuld, een omvangrijk
zwart circuit, grote versehil-
Drie uitgeschakelde brigadis
ten. Van booen naar onder. Re
nato Curcio, Pasqua Aurora
Belli en Maria Grazia Chiari.
len tussen arm en rijk. cor
ruptie in het overheidsappa
raat en de rechterlijke macht,
schandalen in het politieke
centrum - m dat opzicht is
alles nog bij het oude De fas
cistische MSI is in het parle
ment vertegenwoordigd, de
Maffia zo mogelyk nog actie
ver dan toen. Maar hoe groot
de narigheid in Italië ook is.
hoezeer ook oude waarden er
in afbrokkelen, de Democra-
zia Christiana is op gezag van
de Italiaanse kiezer de groot
ste politieke partij gebleven
Verkiezingsuitslagen bieden
geen ruimte voor politieke
experimenten.
Begraven
Terroristisch geweld is m Italië
met justitieel geweld bestre
den, maar de voedingsbodem
van het verzet is gebleven. De
vraag echter, hoe 'een keurig
katholiek meisje uit een on
berispelijk gezin tot terroris
me komt" wordt, nu de
machteloze woede is be
koeld. niet aan een nader on
derzoek onderworpen Het
terrorisme is voorlopig be
graven en daarmee ook de
vragen die het heeft opgeroe
pen.
