4 -1'
-^3:
Irrigatie ondersteunt
emancipatie in Sahel
Zwarten voorbereid op lang lijden"
DENTOFIX
Vast en zeker
voor elk kunstgebit
Dominee Kameeta: totale boycot
WOENSDAG 23 FEBRUARI 1983
In Parijs is het Nationaal Theater
van de Opéra veroordeeld tot een
boete van (omgerekend) vijfhon
derd gulden omdat bij de voorstel
lingen van de Amerikaanse musi
cal Bubbling Brown Sugar uitslui
tend Engelstalige programma's
waren verstrekt. Ook de voorzitter
van het Opéra-bestuur en de West-
duitse coproducent van de show
werden tot een boete veroordeeld,
want in die dingen zijn ze in
Frankrijk tegenwoordig erg
streng. In 1972 werd het gebruik
van Engelse termen in officiële cor
respondentie verbodenen in 1975
werd een wet van kracht die het ge
bruik van uitsluitend Engels in
bijvoorbeeldadvertenties en ge
bruiksaanwijzingen voor techni
sche apparatuur verbiedt.
Ik word op mijn beurt al enige tijd
geïntrigeerd door blauwe reklame-
borden die in het centrum van Am
sterdam op ooghoogte zijn aange
bracht op lantaarnpalen, voorna
melijk bij stoplichten zodat je even
de tijd hebt de tekst te lezen. Het
gaat om het toneelstuk 'Duet For
One', dat door Josée Ruiter en Dolf
de Vries wordt gespeeld, in de regie
van Elise Hoomans. Knap van die
luidjesl, was mijn eerste gedachte,
om zo'n stuk in het Engels te spelen,
maar informatie leerde toch dat
'Duet For One', ondanks de Engelse
titel, gewoon in het Nederlands ge
speeld wordt. Zou je daar nu in Pa
rijs een boete voor gekregen heb
ben? Voor zo'n oneigenlijke bio
scoopfilmtitel? Want op de weke
lijkse filmladder kom je zonder de
talenkennis van het middelbaar
onderwijs niet meer uit de voeten,
een bewijs temeer dat de film steeds
elitairder wordt en dus terecht
steeds minder bezoekers trekt.
Van de Amsterdamse bioscooplijst
van 17 februari zijn 46 van de 62
filmtitels onvertaald gebleven. In
sommige gevallen, zoals in 'Als je
begrijpt wat ik bedoel', 'Pruimen-
bloesem' en 'Zwarte ruiter' natuur
lijk terecht, want dat zijn Neder
landsefilms met Nederlandse titels.
In andere gevallen maakte het geen
verschil: Annie''Victor, Victoria',
'Casanova', 'Andrej Roebljev', 'Sa-
lo', 'Diva' en 'Nosferatu'. Ook kan
ik er nog begrip voor opbrengen
dat 'E.T.' onvertaald is gebleven,
ook al is E.T. in de vertaling van
Willem Kotzwinkle's boek in B.A.
van Buiten Aards veranderd
(maar de titel bleef weer 'E.T.').
Maar voor het begrijpen van de
overige onvertaald gebleven titels
wordt toch wel enige kennis van het
Engels vereist: 'The world accor
ding to Garp', 'Trail of the Pink
Panther', 'The Happy Hooker goes
Hollywood', 'The Exorcist', 'Mis
sing', 'Fire Fox', 'Still of the Night',
'Evil Dead', 'Bruce Lee Fist of Fu
ry', 'Class of 1984', 'Who's afraid of
Virginia Woolf, 'Sisters', 'Obses
sion', 'Fame', 'Duck Soup', 'Cloc
kwork Orange', 'Used Cars', '11
Harrow House', 'The Turning
Point', 'The Man from the Organi
sation', 'Shampoo', 'Bye-Bye Bra-
sïl'. Toch heet het boek in de Neder
landse vertaling gewoon 'De We
reld volgens Garp', en wordt het to
neelstuk in het Nederlands ge
speeld onder de titel 'Wie is er bang
voor Virginia Woolf?'
Nu zijn wij Nederlanders nogal
English-minded, zoals uit dit
woord wel blijkt, maar als filmlief
hebber moeten we ook ons school-
Frans voortdurend raadplegen:
'La Nuit de Varennes', 'Un Homme
et une Femme', 'Le Choc', 'Garde a
Vue', 'Qu'est-ce fait courir David?'
en 'Pour la Peau d'un Flic'. Zelfs
schijnen we ook Italiaans te moeten
kennen als we samen'naar de film,
ja, gezellig willen: 'Identificazione
di una Donna', '1900 Novecento 1
en II'. De Engelsen noemen de eer
ste film gewoon 'Identification of a
Woman', en ik zie niet goed in
waarom wij dat ook niet zouden
kunnen doen: 'Identificatie van
een vrouw'.
Gelukkig hoeven we, naast Engels
en Frans en Duits ('Das Boot') niet
ook nog Zweeds en Hongaars te
kennen, want de Zweedse film Sal
ly en vrijheid' heet zo en niet an
ders, terwijl de Hongaarse film
en de tijd stond stil' in het origineel
blijkbaar 'Time stands still' heet,
want dat staat er tussen haakjes
achter. Soms wordt trouwens ook
een Franse filmtitel wel eens ver
taald: 'l'As der As' mag 'Aas der
Azen' heten, blijkbaar uit vrees dat
we anders zouden denken dat het
om 'De as van de Asmogendheden'
zou gaan.
Films voor kinderen krijgen ook al
tijd een Nederlandse titel mee: 'De
smurfen en de toverfluit', 'Kuifje en
het haaiemeer', 'Zij noemden hem
platvoet' etcetera. Daaruit blijkt
toch wel dat van de volwassenen
verwacht wordt dat ze voldoende
over de grens spreken om titels in
hun oorspronkelijke taal te kunnen
identificeren. Behalve uiteraard de
eenvoudigen van geest, die naar
pikante c.q. pornofilms gaan en op
begrijpelijke wijze met een Neder
landse titel worden toegesproken:
'Nummertje op verzoek', 'De hete
nachten van Josephine Mutzenba-
cher', 'Jong, blond en zonder
schaamte', 'Sex in de bajes' etcete
ra. Dat gaat zover, dat zelfs de
Broadway-hit c.q. musical 'Best
little whorehouse in Texas', verne
derlandst werd ('Het kleinste bor
deel in Texas'), want pikant, teken
films en Louis de Funès zijn voor
hen die alleen lagere school hebben,
de rest van het filmaanbod is voor
middelbare scholieren, studenten
en professoren.
Bij de kleinschalige irrigatieprojecten in de dorpen van de Fou-
ta Toro, het noordoosten van Senegal, krijgt elk huishouden
een geïrrigeerd perceel van gelijke grootte toegewezen. Dat is
een revolutionaire verandering in een vanouds sterk hiërar
chisch georganiseerde samenleving, die op een kaste-achtig
stelstel berust. Deze van staatswege voorgeschreven gelijke
behandeling heeft de positie van de lagere kasten verbeterd,
al blijft de emancipatie van de vroegere slavenkaste een lang
zaam en moeizaam proces.
Twee antropologen van het Afrika Studie Centrum in Leiden, El
len van der Laan en Geert Diemer, hebben de afgelopen jaren
een studie verricht naar kleinschalige irrigatie als onderdeel van
de dorpssamenleving in de Fouta Toro, de Sahel-streek waar
onder meer met Nederlandse ontwikkelingsgelden geïrrigeerde
rijstvelden worden aangelegd.
De studie wordt eind dit jaar in samenwerking met een Senegale
se uitgeverij gepubliceerd, en is mede bedoeld om de gezichts
punten van de boeren in de Fouta Toro onder de aandacht van
de beleidsinstanties te brengen.
Zo op het oog bieden de Saheldorpen een toonbeeld van sociale
gelijkheid. Iedereen lijkt er bijna even arm. De meeste mensen
wonen in kleine lemen huizen met een golfplaten dak, al bou
wen de mensen met een beetje geld wel een stenen huis. Verder
is het enige zichtbare verschil dat de meer welgestelden zich een
paard kunnen veroorloven, terwijl de anderen zich met ezeltjes
moeten behelpen.
Maar de uiterlijke schijn bedriegt. Het Toucouleur-volk (genoemd
nar het vroegere Tekrur-rijk) kent een strakke hiërarchische in
deling in vrijen, een middengroep van ambachtslieden en vis
sers, en een onderste sociale laag van mensen van slavenaf-
komst.
Juridisch hebben deze verschillen in sociale status geen betekenis
meer, want de slavernij werd onder het Franse koloniaal bestuur
afgeschaft. Maar met wetgeving wordt de sociale werkelijkheid
nog niet veranderd.
De aanleg van een irrigatiekanaal met een sluisje. Elk gezin dat een perceel geïrrigeerde grond wil
hebben, verplicht zich om mee te helpen bij de aanleg.
Diemer en Van der Laan consta
teerden dat de Maccube, de
voormalige slaven, inderdaad
evenredig aan hun aantal
grond hebben gekregen op de
bevloeide dorpsakkers, zonder
dat dit op actief verzet is ge
stuit van de heersende klasse.
Voor de introductie van de
rijstverbouw konden de Mac
cube geen zelfstandige rechten
doen gelden op de landbouw
grond. Alleen de vrijen hadden
recht op de overstromings-
gronden waar sorghum wordt
verbouwd, en die de basis van
hun machtspositie vormden.
Wel konden de Maccube een
stuk grond voor de regenaf-
hankelijke gierstverbouw in
bruikleen krijgen van leden
van de leidende klasse.
Emancipatie
Met de aanleg van geïrrigeerde
velden zijn de Maccube dus in
een minder afhankelijke posi
tie gekomen. De onderzoekers
veronderstellen dat deze ont
wikkeling aansluit bij een pro
ces van emancipatie van de sla
ven en erosie van de machtspo
sitie van de elite, dat in deze
samenleving al op gang was
gekomen. Anders zou een
zwakke staat als de Senegalese
nooit in staat zijn geweest zul
ke ingrijpende sociale maatre
gelen door te drukken tegen de
wil van de leidende klassen in.
Ook in de besturen van de dorps
coöperaties worden Maccube
gekozen, al is dat dan vooral
voor lager gewaardeerde baan
tjes, zoals omroeper. De voor
zitter en de penningmeester
worden gekozen uit de hogere
kasten. Dat heeft ook zijn nut,
want deze meer welgestelden
zijn in staat om wat geld voor
te schieten voor de coöperatie-
kas, als er dieselolie of kunst
mest aangeschaft moet wor
den.
In de Senegalese steden speelt
een slavenafkomst geen be
langrijke rol meer in het so
ciaal verkeer, maar op het plat
teland wordt de slavenstatus
nog duidelijk als inferieur er
varen. Om uit hun minder
waardige positie te ontsnap
pen gaan sommige Maccube
ertoe over zichzelf of hun kin
deren vrij te kopen van hun
"heer", ook al heeft dat juri
disch geen enkele betekenis
meer.
Samenleving
Diemer en Van der Laan wilden
vooral bestuderen hoe de hui
dige dorpssamenleving func
tioneert. Ze menen dat de mi
gratie van de mannen uit deze
dorpen gezien moet worden als
een integraal onderdeel van de
dorpseconomie. Trekarbeid
was al in het begin van deze
eeuw een normaal verschijnsel
in de Fouta Toro.
Tegenwoordig trekken de man
nen, in de leeftijdscategorie
tussen 20 en 45 jaar, wel verder
weg, en ook voor langere perio
den. Maar ze blijven deel uit
maken van de dorpseconomie,
omdat ze vanuit Dakar, Ivoor
kust, Gabon of Frankrijk gere
geld geld overmaken naar hun
achtergebleven families. Vrou
wen en kinderen blijven achter
in het dorp, en op latere leeftijd
vestigt ook de man zich weer
in het dorp van herkomst. Dan
is het de beurt aan de volgende
generatie.
De dorpen in het Nederlandse
projekt produceren nu net vol
doende voor de eigen con
sumptie. Maar andere onder
zochte dorpen met een groter
bevloeid oppervlak halen een
hogere produktie. Wat gebeurt
er dan met de extra opbrengst?
"In de eerste plaats gaan de
mensen meer eten. Dat ligt
voor de hand, als je ziet hoe ka
rig hun maaltijden waren. Dan
wordt er rijst geruild tegen to
matenpuree en aardnotenolie,
of tegen melk met de peul-her
ders, en een klein deel wordt
wel verkocht aan marktvrou
wen. Maar de rijstverbouw is
voor deze mensen geen metho
de om geld te verdienen".
Geletterd
Bij ontwikkelingsprojekten
wordt vaak te weinig rekening
gehouden met organisatievor
men die al in een dorp bestaan,
zo stellen Diemer en Van der
Laan. Buitenstaanders denken
vaak dat het hier gaat om anal
fabeten, aan wie men de eerste
beginselen van boekhouden
nog moet bijbrengen. Maar de
Toucouleur zijn al in de 11de
eeuw geïslamiseerd. In elk
dorp zijn geletterde mensen,
die Arabisch kunnen lezen en
schrijven. Er is een traditie van
spaarkassen met een boekhou
ding. bijvoorbeeld voor de
bouw van een moskee of voor
gemeenschappelijke aktivitei-
ten van leeftijdsgroepen. Ook
collectieve arbeid voor een ge-
meenschapsdoel is een bekend
verschijnsel. Ontwikkelings
projekten zouden mee moeten
aansluiten bij bestaande insti
tuties, dat werkt beter dan in
voering van nieuwe systemen.
De introduktie van het nieuwe
rijstgewas heeft ook gevolgen
voor de arbeidsverdeling tus
sen mannen en vrouwen. Van
ouds was het bewerken van de
grond en het wieden mannen
werk, terwijl de vrouwen hiel
pen met zaaien, het bewaken
van het gewas tegen de vogels
en de verwerking van het
graan. Maar naarmate de man
nen langer wegtrokken om el
ders geld te verdienen moesten
de vrouwen taken overnemen
die niet pasten in het traditio
nele waardenpatroon. De ryst-
verbouw is een nieuwe cultuur
waarop het bestaande rollen
patroon niet van toepassing is
De vrouwen kunnen dus zon
der problemen de rijstvelden
bewerken. Anderzijds leidt de
ze ontwikkeling wel tot een
taakverzwaring voor de vrouw.
Ook Diemer en Van der Laan
voorzien grote problemen als
er na de bouw van de stuw
dammen in de Senegal-nvier
grootschalige ïmgatieprojek-
ten opgezet gaan worden in de
Fouta Toro. Men heeft wel ge
leerd van de fouten bij de
grootschalige staatsbedrijven
in de delta. In de Fouta Toro
heeft de Senegalese overheid
dan ook niet gekozen voor
staatsbedrijven, die alleen al
op grote bezwaren zouden stui
ten vanwege de traditionele
grondrechten van de Toucou
leur. Maar in de grootschalige
projekten zouden bijvoorbeeld
verscheidene dorpen moeten
gaan samenwerken op een gro
te bevloeide akker, en dat
opent de deur voor politieke
conflicten tussen botsende
hiërarchieën.
In de visie van de boeren is voor
alsnog de landbouw gericht op
zelfvoorziening. "Imguer pour
subsister" (irngeren om te
eten) is dan ook de titel die
Diemer en Van der Laan aan
hun studie hebben gegeven.
(ANP)
'Betaald Antwoord' heeft een be
roep gedaan op de Amro-bank en
de Algemene Bank Nederland om
af te zien van het financieren
van commerciële activiteiten tus
sen Zuid-Afrika en andere lan
den. De werkgroep is een, steun
punt in Nederland van het anti-
racismeprogramma van de We
reldraad van Kerken.
In de jaren 70 zegde de Amro-bank
na een boycotactie toe, geen le
ningen meer te zullen verstrek
ken aan de Zuidafrikaanse rege
ring totdat het wettelijk afge
dwongen racisme zou zijn beëin
digd. De Algemene Bank Neder
land verklaarde, nadat de bank
aan leningen had meegedaan,
dat het niet de bedoeling was,
zulke leningen nog te herhalen.
Het nieuwe verzoek van de werk
groep 'Betaald Antwoord' gaat
verder. Volgens de werkgroep
ziet een breder deel van de sa
menleving nu in, dat investerin
gen en bankleningen niet alleen
politieke neveneffecten hebben
maar soms zelfs een duidelijk
voorspelbaar politiek hoofddoel
dienen. Door internationale be
langen met elkaar te vervlechten,
probeert Zuid-Afrika zich te dek
ken tegen internationale kritiek
op zijn politiek.
Economische isolering is een van
de laatste geweldloze middelen
om erger te voorkomen, meent
'Betaald Antwoord'.
Totale boycot
Dominee Zephaniah Kameeta,
tweede voorzitter van de Evange
lisch-Lutherse Kerk in Namibië
(Zuidwest-Afrika), zei gisteren
in een vraaggesprek in ons land,
dat de christenen in het Westen
bij hun regeringen moeten aan
dringen op een totale boycot van
het Zuidafrikaanse apartheids
regime. Economisch, politiek en
cultureel. "De gevolgen van zo'n
boycot zullen ook voor de zwar
ten voelbaar zijn, maar de zwar
te bevolking is voorbereid op een
lang lijden''.
De Namibische predikant hij
wordt beschouwd als een voor
aanstaand 'bevrijdingstheoloog'
bezoekt onder meer Nederland
in verband met de speciale ge
bedsdag op zondag 27 februari
voor het volk van Namibië. Hij
heeft meegewerkt aan brieven
van de Namibische Raad van
Kerken aan premier Botha van
Zuid-Afrika en de contactgroep
van vijf westerse landen (Ver
enigde Staten, Canada, Frank
rijk, Engeland en West-Duits-
land). In deze brieven wordt ge
pleit voor een onmiddellijk ver
trek van het Zuidafrikaanse le
ger uit Namibië en voor vrije ver
kiezingen onder toezicht van de
Verenigde Naties.
"Het apartheidssysteem", zei do
minee Kameeta, "leidt tot af
schuwelijke dingen. Mensen ko
men om of verdwijnen zonder
dat men ooit nog iets van ze
hoort. De bevolking raakt ont
redderd; er is niets dat hoop
biedt".
Steeds scherper
In een gesprek met de pers in
Bonn gaf aartsbisschop Denis
Hurley, voorzitter van de rooms-
katholieke bisschoppenconfe
rentie voor Zuidelijk Afrika, als
zijn mening, dat de toenemende
verscherping van de apartheid
een vreedzame oplossing voor
het samenleven van blanken en
anderen onmogelijk maakt. "De
nieuwe, in voorbereiding zijnde
wetten betekenen de slotfase van
de apartheid, waarbij de rassen
scheiding zo waterdicht moge
lijk wordt gemaakt".
Rond 20 miljoen zwarten zullen
hun geboortegrond moeten ver
laten en verhuizen naar de zoge
naamde 'thuislanden', willekeu
rig gesorteerd naar hun dialect.
Alleen die nodig zijn voor de eco
nomie van de 4 miljoen blanken
tellende minderheid krijgen een
beperkte verblijfsvergunning.
Maar gezinnen zijn daarbij niet
inbegrepen.
De aartsbisschop nep alle politici
en werkenden in handel en bank
wezen op om op hun wijze mee te
strijden tegen de apartheid.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Stellendam G. Mulder Hasselt, te
Vlissingen J. Glashouwer
Nieuwleusen, te Ter Heijde aan
Zee B. W. Steenbeek Nijega-Op-
einde (Fr.), te Spijkenisse J Bre-
zet IJmuiden-Oost; aangenomen
naar Dinxperlo J. Plante Ooster-
land-Ouwerkerk (Z.), naar Lopik
C. van der Valk Siijansland, naar
Lemmer G. A. Zuidam Hooge-
zand-Sappemeer-Kropswolde,
naar Maassluis kandidaat dr. A.
H. van Erp Rotterdam, naar
Sommelsdijk (diakonale gezond
heidszorg) W. H. van Kooten Hil-
legersberg.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Krimpen aan de IJssel J. Ei
kelboom Haamstede; aangeno
men naar Den Haag-Escamp
(geestelijk verzorger 'Lozerhof)
N. C. de Fockert (algemeen se
cretaris Christelijk Jongeren-
Verbond) Houten, naar Sneek
(verpleeghuis) J. C. Dondorp Be
verwij k-Velsen, naar Vriezen-
veen C. W. Neef Donkerbroek.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Drachten
C. Langploeg Veenendaal.
Katwijk-Leiden. Het nationale
stafmuziekkorps van het Leger
des Hëils verzorgt zaterdag
avond om half 8 in de Dorpskerk
te Katwijk aan den Rijn een mu
ziek- en zangfestival. Medewer
king verleent het koor 'Cantate
Deo'. Zondagmiddag om 5 uur
werkt het korps mee aan een
zangdienst in de Vredeskerk
(Burggravenlaan) te Leiden.
Pausreis. De zeventiende buiten
landse reis van de paus naar
Midden-Amenka - begint op 2
en eindigt op 10 maart. Uit het
reisschema - gisteren in Vati
caanstad gepubliceerd - blijkt,
dat de paus zich 11 uur in Nicara
gua en El Salvador zal ophou
den. Na elkaar bezoekt hij Costa
Rica, Nicaragua, Panama, El Sal
vador, Guatemala. Honduras,
Belize en Haiti.
Doel van de laatste reisdag (9
maart) zijn Belize en Haiti. In
Port-au-Prince. hoofdstad van
Haiti, sluit de paus een nationaal
eucharistisch congres en opent
hij de jaarvergadering van de La-
tijnsamenkaanse bisschoppen
conferentie Celam.
ADVERTENTIE
Dentofix Extra Forte is
speciaal ontwikkeld voor
mensen die elk risico van
een los zittend kunstgebit
willen vermijden. Een
betrouwbaar hechtmiddel
met extra grote kleef kracht
zonder dat het irriteert.
Diabetici kunnen
Dentofix zonder bezwaar
gebruiken.
Dentofix Regular, Forte en
Extra Forte zijn bij elke
apotheek en drogist
verkrijgbaar.
