Geen goeie tijdwel gezellig Woningtoewijzing buitenlanders Truus van den Bos kijkt terug op leven in De Kooi: DONDERDAG 17 FEBRUARI 1983 LEIDEN - De Kooi, een puur Leidse woonwijk, herken je bijna niet meer terug. Zo veranderd is de wijk in de afge lopenjaren. Van een vooroorlogse buurt in een eigentijd se woonwijk. Nieuwbouw, renovatie en verbetering van de woonomgeving is nog in volle gang. Over een paar jaar zal de gedaanteverwisseling achter de rug zijn. Dan is De Kooi weer mooi. De wijk De Kooi heeft een korte historie. Veel oudere Leidenaars zullen zich nog herinneren dat het gebied naast de Lage Rijn dijk alleen bestond uit weide grond, tuinderijen en hier en daar een enkel huis. Op de plaats waar momenteel de Bloemstraat en de Sieboldtstraat zijn, stond vroeger het huis "Nippon" van jonkheer Von Sieboldt. Dit land huis werd wereldberoemd om dat Von Sieboldt van zijn reizen naar Japan vele bomen en plan ten meenam en die in zijn tuin plantte. Helaas werd het huis met zijn prachtige tuin in 1883 gesloopt om plaats te maken voor de eerder genoemde stra ten. door Jan Rijsdam foto's Holvast Vijvers De Kooi dankt haar naam aan twee eendenvijvers, de zogenaamde eendenkooien, die rond 1870 werden gegraven op de plaats waar tot voor kort de Banka- en Bilitonstraat lagen. Aan het be gin van deze eeuw werden de eerste stukken land, tot aan het watertje De Drift (nu: Driftstraat) en de Ringsloot (nu: Ringkade) door Leiden van de gemeente Leiderdorp overgenomen. Om streeks die tijd bestond de be bouwing uit enkele rijen huizen van particulieren, aan de Lage Rijndijk, de Driftstraat, de Bloemstraat, de Nipponstraat (nu: Floresstraat) de Hambroeck- laan en een stukje Kooilaan en Herensingel. De woningwet van 1901 verschafte de mogelijkheid aan woning bouwverenigingen om arbeiders aan goede en goedkope huizen te helpen. Door Werkmanswonin gen werden de huizen in de Kooistraat (nu: Kooilaan), de Bankastraat, de Bilitonstraat en de tussenliggende huizen neer gezet die inmiddels weer zijn af gebroken. Voor de bouw van de ze straten moesten de eendenvij vers worden gedempt. In 1912 werd 't Spoortje in gebruik genomen. Van dit station liepen onder andere lokaaltreinjes, via een ijzeren brug over de Zijl, naar Hoofddorp en Haarlem en naar een aansluiting met de spoorlijn Amsterdam-Rotter dam. Het Herenpoortstation en de spoorlijn werden geëxploi teerd door de Hollandse Electri- sche Spoorwegmaatschappij. De laatste personentrein reed in 1935. Daarna deden het station en 't spoortje geen dienst meer. Park Na de eerste wereldoorlog stak Leiden pas echt de singels over. De ene na de andere buitenwijk ontstond (Tuinstadswijk, Noor derkwartier en de Zeehelden buurt). In 1920 werd het hele stuk grond dat nu De Kooi heet, tot aan de Zijl, van Leiderdorp overgenomen. De woningbouw verenigingen, Werkmanswonin gen, Eensgezindheid en De Een dracht, stortten zich op deze nieuwe wijk en bouwde alles vol tot aan de Drifstraat en de Ring kade. Het door de gemeente aan gelegde Volkspark werd omge doopt in Kooipark. Vooral in de jaren twintig werden veel woningwetwoningen opge leverd. Goed en goedkoop wil niet zeggen dat de woningen voor alle arbeiders betaalbaar waren. De huren waren veel ho ger dan voor oude huizen in de binnenstad: drie tot zes gulden per week, en dat in een tijd waar in een ongeschoold arbeider niet meer dan twintig gulden per week verdiende. De nieuwbouw in De Kooi zal voor velen net zo onbereikbaar zijn geweest als een nieuw huis thans is voor een gezin met een werkloze ouder of bijstandmoeder. Bij de meeste woningbouwverenigingen was het vroeger trouwens zo dat je werk moest hebben wilde je in aanmerking komen voor een huis van de vereniging. Kleur Typisch voor de nieuwbouw in die1 tijd was ook dat er wijken ont stonden van een bepaalde poli tieke kleur of een bepaald geloof. Dit had te maken met het lid maatschap van woningbouwver enigingen die waren opgezet door arbeidersorganisaties of met een confessionele grondslag. Als je vroeger socialist was hoef de je niet te proberen om in een huis van een Protestant Christe lijke woningbouwvereniging te komen. Zo werd De Kooi, ge bouwd door Werkmanswonin- Jonkheer Von Siebold en zijn voor hun buiten genaamd "Nippon", gelegen Lage Rijndijk waar thans ongeveer de Bloemstraat loopt. (Foto uit "Leiden buiten de singels"). De Ringkade, zoals die er tot voor enkele jaren uitzag. gen en De Eendracht, een rooie wijk en is dat tot op de dag van vandaag gebleven. Het zwembad, het badhuis, de speeltuin en de lagere scholen aan de Drifstraat werden even eens in de jaren twintig ge bouwd. Maar ook in later jaren, na de tweede wereldoorlog, wer den nog flink wat bouwactivitei ten ontplooid. De Kooi heeft op veel Leidenaars steeds een grote aantrekkingskracht gehad. Het laatst werden in de jaren vijftig De Ringkade, anno 1983. en zestig nog woningen ge bouwd, waaronder de flats, aan de andere kant van de Willem de Zwijgerlaan, dat wel "de nieuwe Kooi" wordt genoemd. De vooroorlogse delen van de wijk raakten door de jaren heen in verval. In 1973 sprak de Leidse gemeenteraad uit dat begonnen moest worden met de voorberei ding tot vernieuwing van de buurt. Er werden plannen ge maakt om te komen tot verbete ring van de woon- en leefomge ving. De Kooi werd wel de proef tuin van Schaefer genoemd (staatsecretaris voor stadsver nieuwing in het toenmalige kabi net Den Uyl). Oude woningen in de steigers hebben sindsdien het beeld van De Kooi bepaald. Tien jaar later is het resultaat van alle activiteiten goed zichtbaar. Honderden huizen zijn gereno veerd. Honderdzesenzeventig woningen, van Werkmanswonin gen, aan de Bankastraat en om geving werden met de grond ge lijk gemaakt en vervangen door nieuwbouw, 't Spoortje, dat ja renlang een barrière vormde tus sen de wijken Noorderkwartier en De Kooi, is verdwenen en een mooie woonplek geworden. Ook elders in de wijk werden nieuwe woningen neergezet. Niet alleen het wonen in De Kooi is verbeterd, ook winkels, bedrij ven en buurtvoorzieningen zijn aangepakt. Er werden nieuwe wijkcentra gebouwd, het Kooi park wordt dit vooijaar fraai op geknapt en aan de Zijl zal een be jaardenhuis verrijzen voor de ou dere bewoners van het noorde lijk stadsdeel. De Kooi is veranderd, maar tegelij kertijd ook weer niet. Het is nog steeds een echte Leidse woon buurt waar gezelligheid en bu renhulp nog gewoon is. Tien jaar van bruisende nieuw- en ver- bouwactiviteiten hebben daar niets aan veranderd. LEIDEN - Truus van den Bos-Nievaart weet het zich nog haarscherp te herinneren. "Ik ben van 1899", zegt ze. "Als kind heb ik in de Bloemstraat gewoond. De Kooi was toen allemaal weiland. Ik heb gezien hoe het langzaam aan werd vol gebouwd". Ze is er geboren en getogen, heeft er haar man leren kennen en haar kinderen zijn er gebo ren. Kortom: Truus van den Bos heeft haar leven lang in De Kooi gewoond. "Vroeger was het in de buurt gezelliger dan nu", meent ze. "Er woonden veel jonge gezinnen. De men sen hadden het niet breed, maar ze stonden altijd voor el kaar klaar. Ik heb ook nooit an ders gedaan. Dat is de eerlijke waarheid". 'Toentertijd was er ook al wo ningnood", weet ze nog. "Je moest je laten inschrijven op het stadhuis. En dan wachten op een woning. Toen ik pas ge trouwd was kreeg ik een huisje aan de Parkstraat. Ik verwoon de er f 2,80 in de week. Toen had je nog een huurophaler aan de deur. Tegenwoordig zie je dat niet meer". De langste tijd woonde Truus met haar gezin aan de Ringka de. Tot twee jaar geleden de stadsvernieuwing voor de deur stond. De slopershamer werd meedogenloos gehanteerd. Het huisje van Truus ging tegen de vlakte. Er kwam nieuwbouw voor in de plaats. "Ik heb wel gehuild toen ik er uit moest", vertelt ze. "Maar er zat niets an ders op, het was niet goed ge noeg meer om te renoveren". Ze verhuisde helemaal naar de andere kant van de stad. Er was een flatje voor haar vry in de bejaardenflat Rosenburch aan de Vijf Meilaan. Ze heeft er bijna twee jaar gewoond, maar kon er niet wennen. Een mooi flatje, daar niet van. Maar haar hart was in De Kooi. "Ik had er dood gegaan", zegt ze. "Ja, dat ga ik toch wel. Maar daar was ik eerder gegaan. Ik hield het er niet uit". "Kom terug" Toen de nieuwbouw aan de Ringkade, een halfjaartje gele den, haar voltooiing naderde zei een vroegere buurvrouw: "Meid, kom toch terug naar de Kooi". Truus zag er tegenop om opnieuw te verhuizen maar, na veel wikken en we gen, besloot ze resoluut om de bejaardenflat de rug toe te ke ren. Terug naar De Kooi dus. Twee weken geleden vierde ze haar vierentachtigste verjaar dag in haar nieuwe huis aan de Ringkade. Een huisje met een lift. "Maar", zegt Truus: "Af en toe neem ik ook de trap hoor, dat is goed voor de spieren". Gerard Kluts, van Werkmanswo ningen, vertelt dat de woning bouwvereniging er rekening mee had gehouden dat een aantal mensen, als ze eenmaal waren verhuisd, spijt zou krij gen van hun beslissing. "Ik voorstellen dat andere wijk niet zegt hij. "De Kooi is een fijne buurt. De mensen hier zijn hartelijk en hebben een groot saamhorig heidsgevoel. Je vindt hier nog burenhulp". "Ik heb nergens anders met zo veel plezier gewerkt als in De Kooi. De bereidheid om aan vervangende nieuwbouw mee te werken was erg groot. Zon der de medewerking bewoners zouden de woningen er nooit zo snel ge staan hebben". "We hebben tevoren tegen de mensen gezegd dat, als ze er gens anders niet kunnen wen nen, ze alsnog terug mochten naar hun eigen buurt. Zestig mensen hebben direct gezegd: als de nieuwbouw klaar is wil len we terug. Toen mevrouw Van den Bos liet weten dat ze weer uit de bejaardenflat weg wilde, hebben we er voor ge zorgd dat ze naar de Ringkade terug kon. We hadden nog een bovenhuisje, vrij met een lift. Dus waarom niet", meent Kluts. Thuis Truus van den Bos voelt zich weer helemaal thuis aan de Ringkade. "Zolang je jezelf kunt redden kun je beter op je zelf zitten", weet ze zeker. "Het is net of ik niet weg ben ge weest. Ik ben oude buurtjes te gengekomen en maak weer een praatje aan de deur. Maar er is ook veel veranderd in de wijk". Natuurlijk was het vroeger niet alleen maar rozegeur en mane schijn. "We hebben altijd hard gewerkt, samen de kost ver diend. Maar, ik ging nooit de deur uit voordat het huis aan kant was. En de kinderen heb ben er altijd netjes bijgelo pen", zegt ze trots. "Het was geen goeie ouwe tijd, maar wel een gezellige tijd", verklaart Truus. "De nieuwe huizen zijn natuurlijk veel be ter dan vroeger". Ze kan zich nog goed herinneren dat bij overvloedige regenval het wa ter de woningen aan de Ring kade, Parkstraat, Kooihof en Banka- en Bilitonstraat, soms ver, binnendrong. Dit gedeelte van De Kooi behoorde nu een maal tot de lager gelegen wij ken in Leiden. "De bewoners die werden getroffen door de wateroverlast werden door ie dereen geholpen. Dan was men, soms tot diep in de nacht, bezig met het hozen van over tollig regenwater. En elke keer als het hard regende begon het gevecht tegen het water op nieuw. Ondanks alle ellende was het soms net feest". Truus herinnert zich ook 't Spoortje nog. "Waar nu de hui zen aan de Kooilaan staan kon je vroeger opstappen. Achter de Kooilaan en de Bankastraat had je alleen maar weiland en tuinderijen. En in het land stond een villa. Daar woonde de huisbaas van mijn schoon moeder. De mensen die hier vroeger hebben gewoond, en hier in geen jaren geweest zijn, geloven hun ogen niet als ze nu komen kijken". In ons werk komen we soms met wel heel vervelende din gen in aanraking. Wat denkt u bijvoorbeeld van het vol gende? Een woningbouwver eniging overweegt een be paalde woning toe te wijzen aan een gezin van niet-Neder- landse herkomst. De toekom stige buren schrijven geza menlijk een brief aan de wo ningbouwvereniging die kort samengevat hierop neer komt: "Wij willen dit gezin niet als buren hebben, zoekt u maar een andere woning voor hen". Waarom, zo vraag je je af? Om dat het gezin kinderrijk is en men daarom bang is voor ge luidsoverlast? Omdat men andere eetgewoonten heeft en de buren een hekel heb ben aan die vreemde luchtjes in het trapportaal? Omdat buitenlanders meer bezoek krijgen en je - met al die bui tenlanders - zou gaan denken dat je in Marokko woont in plaats van in Nederland? Omdat die Nederlandse bu ren hun straat/wijk graag blank willen houden? Uit angst of uit onwetendheid? Onze eerste reactie was: wie denken die Nederlandse bu ren wel dat ze zijn, dat zij zich het recht aanmatigen om te bepalen wie de vrijkomende woning bij hun in de straat krijgt en wie niet! Als de woningbouwvereniging dit soort brieven serieus zou nemen, is het eind zoek en zullen ze eerst problemen on dervinden by de woningtoe wijzing aan buitenlanders, vervolgens bij de toewijzing van huizen aan ouderen, in validen, kinderrijke Neder landers, ongetrouwd samen wonenden, kortom alles wat anders dan 'normaal' is. In dit geval ging de woning bouwvereniging niet in op de brief, wel spraken zij erover met de buitenlandse familie en die kozen eieren voor hun geld: zij wilden hun kinderen niet laten opgroeien in een vijandige omgeving en be dankten dus voor dat huis... Inmiddels hebben ze ergens anders een woning toegewe zen gekregen. Discriminatie Bij de toewijzing van huurwo ningen dienen eerlijke maat staven te worden aangelegd. Iedere discriminatie op grond van ras of nationaliteit, of meer algemeen: op grond van afkomst, moet achterwe ge blijven. Dat wil in de prak tijk nog wel eens anders gaan. Onlangs heeft de Hoge Raad (ons hoogste rechtspre kend orgaan) uitspraak ge daan in een kort geding wat een sinds 1973 in Nederland wonende Turk had aange spannen tegen een woning bouwvereniging in Helmond Wat was het geval? In Helmond is 4,6 van de bevolking niet-Nederlander, maar de buitenlanders maken 10,2 uit van het aantal ingeschre ven woningzoekenden. De gezamenlijke woningbouw verenigingen wezen in de pe riode 1977-1980 7,2 van de vrijkomende woningen toe aan buitenlanders. Eén van de woningbouwverenigingen had echter in die periode slechts zegge en schrijven één huis aan een buitenlan der toegewezen, terwijl er 543 woningen in die tijd waren vrijgekomen. Diezelfde wo ningbouwvereniging had in totaal 1788 huurders, waar van in totaal 3 buitenlandse gezinnen. De andere woningbouwvereni gingen in Helmond hadden de samenwerking opgezegd omdat de genoemde bouw vereniging al jaren geen en kele woningtoewijzing aan buitenlanders had gedaan en zij daardoor het huisvestings probleem van de buitenlan ders alleen moesten oplos sen. De rechter vond dat deze feiten voldoende aantoonden dat de woningbouwvereni ging zich ten opzichte van de ze Turk aan discriminatie had schuldig gemaakt en ver oordeelde de woningbouw vereniging tot schadevergoe ding in de vorm van een huurwoning. Daarmee is in dit geval recht gedaan maar nog niet het probleem van de discrimina tie van de buitenlanders op gelost. Om problemen als het bovenstaande te voorkomen zou de overheid een grotere Buitenlanders in Leiden In Leiden woonden per 1 ja nuari jl. 1306 Marokkanen en 970 Turken. Dit blijkt uit de onlangs door de gemeente uitgebracht ontwerp Nota Migranten. De nota noemt geen cijfers van andere inwo ners van niet-Nederlandse herkomst (Surinamers, Mo- lukkers, Italianen, etc.). Wel wordt ingegaan op de ver spreiding van de Turken en Marokkanen over de wijken in Leiden. Zo is Groenoord de wijk met het hoogste per centage buitenlanders (12% van de totale bevolking), Transvaal volgt met 9 waarna De Kooi, Noorder kwartier, Haagwegkwartier alle rond de 4,5 schomme len en Slaaghwijk en Mare- wijk de ry sluiten met res- pektievelijk 3,2 en 3 Turk se en Marokkaanse wijkbe woners. Binnen deze wijken komen straten voor die (bij na) alleen door buitenlanders bewoond worden. Veel buitenlanders wonen in koopwoningen omdat toewij zing van een huurwoning hen te lang duurde. Dat ze lang moesten wachten komt aan de ene kant door het geringe aantal vrijkomende wonin gen per jaar en aan de andere kant omdat zij (vaak) zijn aangewezen op grote wonin- Instituut Burgerraadslieden. 2311 EK Leiden. Koornburgsteeg 2 Telefoon 071 - 254142. gen waarvan er in Leiden niet te veel zijn en waarin nauwe lijks doorstroming plaats vindt. Uit de nota blijkt dat 50 van de gezinnen met 4 of meer kinderen die voor woonruimte staan ingeschre ven, van Turkse of Marok kaanse afkomst is. 'Het wordt niet duidelijk hoe lang deze buitenlanders al zijn ingeschreven voor een huurwoning, hoeveel wonin gen inmiddels beschikbaar zijn gekomen en of die wo ningen verhuurd zijn aan Ne derlanders of buitenlanders. Ook blijkt niet of elke wo ningbouwvereniging een evenredig deel van de buiten landse woningzoekenden aan woonruimte helpt. Zoals uit het Helmondse voorbeeld blijkt, kan het al dan niet be staan van discriminatie (on der meer) door dergelijke ge gevens worden aangetoond. Als wij in de gemeenteraad zaten, zouden we zekerheid willen hebben omtrent dit al dan niet voorkomen van dis criminatie. Wij zullen er dan ook voor plei ten dat in de definitieve Nota Migranten meer informatie wordt gegeven over de verde ling van buitenlanders over de verschillende woning bouwverenigingen en de snelheid waarmee buitenlan ders een woning toegewezen krijgen. Iets doen Met z'n allen moeten we er zorg voor dragen dat iedereen ge lijk behandeld wordt. Buiten landers hebben dezelfde rechten en plichten als Ne derlanders en moeten gelijk behandeld worden. Discrimi natie ongelijke behande ling) kan voorkomen en be streden worden. Voorkomen door b.v. in een ledenverga dering van de woningbouw vereniging informatie te vra gen over het aantal buiten landse huurders en het beleid ten aanzien van woningtoe wijzing aan buitenlanders. Voorkomen, door in diezelf de ledenvergadering gebruik te maken van je stemrecht als beleidsuitspraken op dit punt moeten worden gedaan. Het bestrijden van discrimina tie kan op verschillende ma nieren gebeuren. In de eerste plaats zou je discriminerende opmerkingen altijd moeten beantwoorden, ze niet langs je heen laten gaan. In het Wetboek van Strafrecht is be paald dat hij of zij die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, opzettelijk beledigend uitlaat over een groep mensen we gens hun ras, hun godsdienst of hun levensovertuiging, kan worden gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of een geld boete van ten hoogste tien duizend gulden. Eenzelfde straf staat op het aanzetten tot haat of discriminatie van mensen of gewelddadig op treden tegen mensen op grond van hun ras etc. Wanneer dus in het openbaar (op straat, in openbare verga deringen, in de krant) discri minerende uitspraken wor den gedaan, kan dit straf rechtelijk vervolgd worden. Daarvoor is wel nodig dat er aangifte wordt gedaan bij de politie. Dit kan gebeuren door de buitenlander zelf of door de Nederlanders die het horen. Je kunt je in elk geval altijd aanbieden om als getui ge mee te gaan naar het poli tiebureau.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 4