Bettine Yriesek
oop: van de
hemel naar de
hel en terug
C
Sport in 1982: nog niet eerder zoveel doden...
"Moet je die twee zien"
Terugblik op een dramatise
■h topjaar
HAZERSWOUDE (ANP) -
"Een waanzinnig jaar. Ik
ben van de hemel naar de
hel gegaan. Pas nu ben ik
weer op de terugweg". Te
rugblikken met Bettine
Vriesekoop (21) op 1982
resulteert logischerwijs in
een topjaar op sportief ge
bied en dramatiek in het
persoonlijke vlak.
De sportieve prestaties lo
gen er niet om, waren van
uitzonderlijk niveau:
winst in de EK-top-12 in
Nantes en Europees kam
pioene in het Hongaarse
Boedapest. Beide malen
werd de beslissing gefor
ceerd in direkte confron
taties met Jill Hammers-
ley.
Was de Britse aartsrivale in vooraf
gaande jaren met haar stugge
verdediging een te groot obsta
kel, in '82 volgde de doorbraak
en schoof Vriesekoop op naar de
top van de Europese ranglijst.
Op wereldniveau werd zij na ne
gen Aziatische speelsters de eer
ste Europese met de tiende
plaats.
Dramatiek lag er op het persoonlij
ke vlak. Een kopstoot dwong
bondscoach Gerard Bakker tot
ontslagname. De tuchtcommis-
sie zette hem 24 maanden inter
nationaal buitenspel. De zich ui
terst traag voortslepende affaire
plus de opvolgingskwestie gre
pen Vriesekoop emotioneel zo
sterk aan, dat ze het lange tijd
"allemaal niet meer zag zitten en
vaak overwoog te stoppen".
Pas nadat ze haar wensen schrifte
lijk had geformuleerd en de
bond in bedekte termen te ver
staan had gegeven, dat ze bij
niet-inwilliging haar carrière zou
beëindigen, kon ze enigszins af
stand nemen van de zaak. Oud
voorzitter Poulissen werd min of
meer haar zaakwaarnemer en
zelf wiste ze alle spanningen uit
door keihard de opgelopen trai
ningsachterstand weg te werken.
In november vloog de kogel ten
slotte door de kerk: haar wensen
werden gehonoreerd. Nora Bak
ker werd zonder diploma's en er
varing op haar voordracht be
noemd tot nationaal dames-
coach.
Bewogen
Voor de entree van Nora Bakker
had Bettine Vriesekoop al een
bewogen seizoen achter de rug.
Begin 1982 verliep alles naar
wens voor de tandem Vriese-
koop/Gerard Bakker. Na haar
uitverkiezing tot sportvrouw van
het jaar overtuigde een plaats bij
de laatste acht tijdens de sterk
bezette open Engelse kampioen
schappen (verlies tegen de Chi
nese Dai Li Li, zesde op de we
reldranglijst) het duo ervan, dat
de vorm voor de top-12 aanwezig
Een dag eerder dan de concurren
tie arriveerden Vriesekoop, Bak
ker en trainingspartner Patrick
Swier in Nantes. De extra trai
ningsuren in de Franse haven
stad bleken zeer profijtelijk. Het
celluloid balletje was aan de te
zachte kant, een probleem dat
verschillende spelers en -sters op
de eerste avond in moeilijkheden
bracht, maar door Vriesekoop
terdege was onderkend.
Na tien ronden gaan Vriesekoop en
Hammersley de finale in met elk
een nederlaag op hun naam. Brit
se journalisten voorspellen stuk
voor stuk een gemakkelijke
overwinning voor Jill. Ook Ge
rard Bakker is pessimistisch.
Nerveus stapt hij door de wan
delgangen. "Hammersley heeft
veel meer ervaring dan Bettine.
Ik geloof er niet in. Eerlijk niet".
De Britten en Bakker lijken na de
eerste game gelijk te krijgen.
Bettine verspeelt een 20-16 voor
sprong. "Als ik nu tien maanden
later op de video terugkijk naar
die beelden, begrijp ik er nog
niets van. Ik heb vier gamepun-
ten, één goeie klap en ik ben er,
toch sta ik verlamd achter die ta
fel. Onvoorstelbaar".
De ene goeie klap blijft uit, Ham
mersley wint de eerste game met
Sport
DONDERDAG 30 DECEMBER 1982 DO!
22-20 en neemt in het begin van
de tweede een stevig voorschot
op de eindzege. Punt voor punt
loopt ze uit. Vriesekoop staat ge
hypnotiseerd achter de tafel, kan
de mentale opdoffer kennelijk
niet verwerken. Op zijn stoel pro
beert een radeloze Gerard Bak
ker met gebaren en opmerkin
gen zijn pupil wakker te schud
den. Pas op 9-16 "ontwaakt"
Vriesekoop en legt ze haar pas
sieve houding af. De metamorfo
se is opmerkelijk. In hoog tempo
achterhaalt ze haar opponente en
maakt de stand in games gelijk.
In de derde en beslissende volgen
de dramatische taferelen zich
snel op. In de verlenging wint
"Tinus" voor de eerste keer de
top-12. Haar emoties kennen
geen grenzen en worden door fo
tograaf Collette zo uitstekend in
beeld gebracht, dat hij er de prijs
voor de beste sportfoto van het
jaar mee wint. Twintig meege
reisde Hazerswoudse supporters
breken de sporthal in Nantes bij
na af en bouwen tot diep in de
nacht een spontaan feest, dat nu
nog bij Vriesekoop lachstuipen
veroorzaakt.
Op het podium in Boedapest
staat een huilende, zich van pijn
verbijtende Vriesekoop. "Ik was
compleet kapot".
"Dat vergeet ik nooit meer, in dat
kleine cafeetje tegenover het sta
tion. Wat we daar gelachen heb
ben... Ik denk dat iedereen zo uit
gelaten was omdat niemand er
op gerekend had, dat ik zou win
nen. Ikzelf eigenlijk ook niet. Ik
was bang voor Hammersley, had
al drie keer in de finale van haar
verloren. Als ik weer verloren
had, zou ik ongetwijfeld de Jopie
Zoetemelk van het tafeltennis
geworden zijn en daar voelde ik
niets voor".
Doorbraak
De overwinning in de top-12 bete
kent een definitieve doorbraak
naar de toppositie in Europa.
Maar het voornaamste pluspunt
is dat met het EK in het vooruit
zicht voor eens en altijd afgere
kend is met het complex-Ham-
mersley. Onmiddellijk wordt ze
tot grootste kanshebster voor de
Europese titel in Boedapest ge
bombardeerd. Wie kan haar van
de titel afhouden? Hammersley
toch nog, de Hongaarse speel
sters Urban, Magos of Olah, die
voor eigen publiek spelen? Ei
genlijk niemand, mits de Hazers
woudse in de juiste vorm steekt.
En daar schort het juist aan in de
landenwedstrijden. Vriesekoop
blijkt allerminst in goede doen,
verliest geregeld op onthutsende
wijze en raakt door de spannin
gen geïrriteerd. Pas op de rust
dag voor aanvang van het indivi
duele toernooi klaart haar ge
zicht op. Tijdens de afsluitende,
straffe training met Gerard Bak
ker keert het ritme terug. De sla
gen krijgen weer de juiste lengte,
de vastheid is praktisch normaal.
Dan slaat het noodlot toe. Zoals ze
twee jaar eerder in Bern de Euro
pese titel verspeelde door een he
vige griepaanval, zo wordt een
infectie op de hiel haar in Boeda
pest bijna noodlottig. Een on
zorgvuldig behandelde bloed-
blaar stelt niet alleen de medi
sche begeleiding ter discussie,
maar werpt Bettine bijkans uit
het toernooi, voordat ze nog
maar een balletje geslagen heeft.
Gewoon lopen kan ze niet, laat
staan tafeltennissen. Goede raad
is duur. In het ziekenhuis van
Boedapest wil men direkt opera
tief ingrijpen, fysiotherapeut
Van Schie kan dat op 't nippertje
voorkomen.
"Dan had ik het wel kunnen verge
ten", blikt Vriesekoop terug. "Ik
wilde spelen, koste wat het kost.
In die dagen had ik maar een
doel voor ogen: ik speel totdat ik
erbij neerval. Ik moest en zou
een gooi naar de titel doen. Alle
opofferingen, alle trainingen heb
ik dat voor ogen gehad: de Euro
pese titel. Dat wilde ik niet zo
maar opgeven door een achterlij
ke infectie".
Overleg met de Hongaarse ploeg-
arts en Leo Heere van Papendal
resulteren in pijnstillende injec
ties, voor elke wedstrijd één,
soms twee, en een spierverster-
kend middel. De paardemidde-
len houden haar overeind en hel
pen haar probleemloos naar de
finale, opnieuw tegen Hammers
ley. Weer heeft de Britse huis
moeder in de aanloop de meeste
indruk gemaakt. Tot de finale
heeft ze nog geen partij verloren.
Ze verkeert in "bloedvorm", zo
als Gerard Bakker uiterst reëel
stelt.
Geen vrees
'Toch bezat ik geen enkele vrees
voor haar", herinnert Vriesekoop
"Ik h n
Gerard beter
dan wie ook.
Hij is in het
verleden alleen
tegengewerkt
en die
frustaties
hebben zich
vertaald in die
stoot".
zich. "Ik was er echt van over
tuigd dat ik zou winnen. Na de
overwinning in Nantes had ik
voor mezelf het gevoel, dat ik in
de toekomst nog maar spora
disch van haar zou verliezen. En
in Boedapest had ik dat gevoel
nog".
Het zelfvertrouwen kan niet verhe
len, dat Hammersley lange tijd
gelijke en zelfs betere kansen op
de overwinning heeft gehad. Pas
in de vijfde en laatste game drukt
Bettine echt door en met 21-16
haalt ze de buit binnen.
Vreugdetranen maken daarna al
ras plaats voor een echte huilbui,
als de verdoving is uitgewerkt
De ceremonie protocollaire moet
worden uitgesteld. Twee injec
ties kunnen de pijn niet verdrij
ven en op het podium staat een
huilende, zich van pijn verbijten
de Vriesekoop. De dubbelfmale
met Sandra de Kruiff laat ze lo
pen. Drie dagen spanning ontla
den zich in een emotionele wa
terval.
"Ik kon echt niet meer, was com
pleet kapot, opgebrand. Achteraf
vraag je je af of het allemaal wel
de moeite waard is geweest. Om
dat ik kampioene werd, zeg ik ja.
In het andere geval weet ik het
nog niet zo zeker. Net zo min of
ik het nog een keer zou over
doen. Na thuiskomst heb ik ze
ker zes weken niet normaal kun
nen lopen".
Met tweemaal goud (enkel, mixed
met Grubba) en zilver (dubbel
met De Kruiff) is Bettine Vriese
koop de "ster" van de Hongaarse
EK. De bondsafvaardiging deelt
volop mee in de vreugde, schen
ken volop champagne en laten
zich uitgebreid op de borst slaan.
Hel
Twee maanden later belandt Betti
ne Vriesekoop "in de hel". Ge
rard Bakker dient Ron van Span
je tijdens een trainingskamp
voor junioren een kopstoot toe,
die de intieme pingpongwereld
op zijn kop zet. "Dat was de
zwartste dag van mijn leven. Ik
moest daarna gewoon doortrai-
nen. Dat hield ik een half uurtje
vol. Toen gooide ik mijn batje in
mijn tas en vertrok naar mijn ka
mer, en de volgende dag naar
huis".
De affaire krijgt een vervelend en
pijnlijk staartje. Bakker wordt
door de tuchtcommissie voor
twee jaar geschorst als nationaal
bondscoach.
Vriesekoop is razend, ageert heftig,
dreigt met stoppen, maar bereikt
vrijwel niets. "Ik ken Gerard be
ter dan wie ook. Hij is in het
verleden alleen maar tegenge
werkt. Die frustaties hebben zich
vertaald in die stoot. Dat inci
dent wil ik niet goed praten. He
lemaal niet. Dat is vreselijk stom
van hem geweest. Maar je kan
het een niet los zien van het an
der. De bond heeft dat wel ge
daan, heeft zich de houding aan
gemeten dat de stoot een zaak op
zichzelf was, en daarover kan ik
me ontzettend opwinden".
"Wy hebben tien jaar tegen alle
stromingen moeten oproeien.
Toen wij begonnen, lachte ieder
een ons uit. Moet je die twee in
Hazerswoude zien, werd er geg
niffeld, iedereen wees naar zijn
voorhoofd. We hebben geen cen
tje medewerking van de bond ge
had, alles zelf moeten uitdokte
ren en improviseren. Na jaren
krijgen we eindelijk succes, en
dan staat de bond opeens voor
aan. Dan willen ze ook wel gekie
teld worden".
De monoloog valt niet te onderbre
ken. "Maar daarna veranderde er
nog niets. Gerard had dan wel
bewezen op zijn terrein een auto
riteit te zijn, wiens mening in
Oost-Europa gerespecteerd
wordt, in eigen land werd hij ver
guisd, al die jaren had hij voor
een habbekrats gewerkt, terwijl
de bondscoach bij de heren, die
geen vinger uitstak, een vet sala
ris in zijn zak stak. Dat prikkelde
hem, dat gebrek aan erkenning.
Dag in, dag uit streefden wij be
paalde successen na. Na tien jaar
verwezenlijken we die en het eni
ge watje krijgt van hogerhand, is
een minzaam schouderklopje. In
de trant van: goed zo, knul. Daar
word je toch razend van".
Door de affaire en de lakse reactie
van bondswege wordt de breuk
met het blazerdom definitief. "Ik
ga mijn eigen weg, voor zover dat
mogelijk is. Praten doe ik alleen
in de hoogst noodzakelijke ge
vallen met ze. Als het echt niet
anders kan. Voor mij hebben ze
afgedaan. Of de bezem moet
grondig door de stal, dat zal wel
licht de zaak veranderen. Maar
dat zie ik niet één-twee-drie ge
beuren. Die lui zitten steenvast
in het zadel".
Knieval
De dreiging van een voortijdig
beëindiging van haar carrière
wordt na lang aarzelen door de
bond zelf weggenomen. De
sportcommissie adviseert ten
slotte de wensen van Vriesekoop
te honoreren en benoemt Nora
Bakker tot opvolgster van Ge
rard Bakker.
Daarmee gaat de bond volledig
door de knieën. Nog geen jaar
eerder werd Scylla-coach Theo
Bakker bij de heren gepasseerd,
omdat hij niet over de vereiste
papieren beschikte. Nora Bakker
heeft geen papieren en geen er
varing, springt zomaar in het
diepe na overleg met Gerard
Bakker en Vriesekoop en wordt
de functie toegewezen.
"Ik ken Nora van vroeger. Had de
indruk dat zij qua karakter wel
bij mij zou passen. Gerard had
haar vroeger getraind. Die vond
Nora de ideale persoon voor mij.
De bond heeft nog wel Bert van
der Helm en Theo Bakker ge
polst Ze zijn niet op het aanbod
ingegaan. In beide gevallen had
ik trouwens nee gezegd".
De samenwerking met Nora Bak
ker verloopt naar tevredenheid.
"We moeten nog aan elkaar wen
nen, maar het klikt. Op het eerste
toernooi in Joegoslavië zat ze
nog wat onwennig op haar stoel,
maar in Straatsburg ging het al
een stuk beter".
In de Franse stad behaalt Vriese
koop haar derde grote succes in
1982. Ze verslaat drie Chinezen
op rij, in de finale zelfs Qi Bao
Xiang (vierde op de wereldrang
lijst en tweede in eigen land) en
wint de open Franse titel.
De dag voor de finale wordt ze aan
genaam verrast als Gerard Bak
ker volkomen onverwacht de
zaal binnenstapt. "We hadden af
gesproken dat hij niet zou ko
men. Maar toen hij via de radio
hoorde, dat het zo goed ging, kon
hij niet op zijn stoel blijven zit
ten".
Tijdens de laatste zware partijen
heeft ze veel steun aan haar club-
coach. "Telkens wanneer ik de
draad dreigde kwijt te raken,
keek ik even stiekem naar de tri
bune, zag Gerard de bekende ge
baren maken en kwam zo over
de dode punten heen".
"Vlammen"
In Tokio zal Gerard Bakker eind
april waarschijnlijk niet van de
partij zijn. In Engeland tijdens
de Top-12 begin februari wel. Op
beide evenementen wil Bettine
Vriesekoop "vlammen".
"Het zal moeilijk worden. Op de
Top-12 komen dit keer meer ver
dedigsters dan ooit en dat maakt
het erniet gemakkelijker op. In
Tokio wil ik in ieder geval bij de
laatste acht komen, zo mogelijk
de laatste vier. Dan is de WK
voor mij geslaagd. Op de we
reldtitel reken ik niet. Er zijn in
China minstens honderd speel
sters die gelijkwaardig zijn aan
mij, of beter. Dus is het irreëel
om te zeggen dat ik wereldkam
pioene word. Maar ik zal er wel
voor vechten, tot de laatste
snik".
♦HAMBURG (DPA) - Het sportjaar 1982
heeft zijn sportieve hoogtepunten ge
kend. In vergelijking tot vorige jaren,
eiste de sport echter in verhouding tot
de sportieve topprestaties ook veel do
den.
Ongelukken, onverwachte situaties, fou
tieve beoordelingen en catastrofale
fouten leidden tot ongevallen met een
dodelijke afloop. Nog niet eerder kwa
men zoveel bekende sportlieden om
het leven in zo'n korte tijdspanne. Niet
alleen tijdens het beoefenen van hun
sport, ook door ongelukken in hun "ei
gen tijd". En evenmin alleen in de
sporten waaraan ongelukken inherent
zijn, zoals de snelheidssport. Ook bij
bijvoorbeeld paardesport en scher
men.
Het ongeval van de schermer Wladimir
Smirnov, bij de wereldkampioen
schappen in Rome op 19 juli, was wel
zeer schokkend. Het uiteinde van de
afgebroken floret van zijn tegenstan
der, de Westduitser Matthias Behr,
drong door het masker via het oog in
de schedel van Smirnov. Opname in
het ziekenhuis mocht niet meer baten:
na tien dagen in coma te hebben gele
gen overleed de Olympisch en ex-we
reldkampioen uit de Sowjet-Unie. Het
zette het onderzoek naar veiliger wa
pens en een nog betere bescherming
in deze sport versneld voort.
In de paardesport is de military onge
twijfeld het onderdeel met de grootste
kansen, voor zowel paard als ruiter, op
een ongeval. Drie ruiters overleefden
wedstrijden in 1982 niet. In april werd
de 26-jarige Engelse Sara Bailey in
Brigstock na een val door haar paard
doodgetrapt. De Westduitser Wolf
gang Rühs kwam in Achselwang bij
de vcelzijdigheidsproef om het leven,
toen hij bij een val in de cross-country
door zijn paard werd bedolven.
En bij de strijd om de wereldtitel in Luh-
mühlen overleed de 33-jarige Zwitser
Ernst Baumann, vice-Europees kam
pioen. Hij werd door zijn paard platge
drukt bij een val over de 30e hindernis.
Baumann reed de cross-country op
een voor hem volledig onbekend
paard: een omstandigheid die de mili
tary, toch al een bekritiseerd onder
deel van de paardesport, opnieuw aan
hevige kritiek blootstelde.
Een slechte organisatie kostte twee Joe
goslavische wielrenners het leven,
toen tijdens Zenica-Serajevo een auto
het slecht afgezette parcours op kwam
en op een groepje rijders inreed. Op de
baan in Igls kwam Imand Karslon uit
de Sowjet-Unie op 15 januari bij een
ongeluk met de viermans-bob om het
leven. Dodelijk gewond aan het hoofd
werd hij door de voortrazende omge
slagen bobslee nog honderden meters
meegesleurd.
Bijna eindeloos is het aantal doden in de
snelheidssporten. Het gevaar van de
steeds grotere snelheden in de formu
le I werd het sterkst gekarakteriseerd
door de crash van de Canadees Gilles
Villeneuve in de training voor de Gro
te Prijs van België op het circuit van
Zolder. In de laatste trainingsronde
reed hij met hoge snelheid achterop
een andere auto, waarna Villeneuve
met wagen tientallen meters in de
lucht werd geslingerd. De bliksem
snelle opneming in een ziekenhuis
mocht niet meer baten.
Ricardo Paletti, de Italiaan die alles in
zich had een groot coureur te worden,
haalde in zijn eerste optreden in de
formule I op het circuit halsbrekende
toeren uit en overleed na een crash. De
roep om lagere snelheden, m.a.w.
technisch minder opgevoerde wagens,
en nog betere veiligheidsmaatregelen,
was een automatisch gevolg van dit
vreselijke ongeluk.
Het grasbaanrijden eiste veel doden.
Ook in Nederland kende deze tak van
de snelheidssport een dode. Bij de hal
ve finales om de wereldtitel grasbaan-
racen in Stadskanaal op zondag 31 mei
vloog de Tsjechoslowaak Zdenek
Kudrna door een mankement aan zijn
motor uit de bocht. De verwondingen
waren zo ernstig dat hij de volgende
dag overleed. De Westduitser Werner
Maltzahm verongelukte bij grasbaan
races in Schwarme in Neder-Saksen.
Nog twee doden als gevolg van valpartij
en door te hoge snelheid en/of stuur
fouten in deze sport waren de Ameri
kaan Denny Pyeatt en de Australiër
Brett Alderton.
De 28-jarige Schot Jock Taylor, wereld
kampioen zijspannen in 1980, kwam
om het leven bij een ongeval op het
slecht beveiligde stratencircuit van
Imatra (Finland) in een race om de we
reldtitel voor zijspannen.
Het zijn niet alle doden in de auto- of
motorsport, slechts de bekendsten.
De exponent van de vele ongevallen, al
dan niet met dodelijke afloop, in de
bokssport is de Zuidkoreaan Duk Koo
Kim. In een partij om de wereldtitel in
het lichtgewicht op 13 november raak
te de Amerikaan Ray "Boom Boom"
Mancini zijn opponent zo hard, dat
Kim na vier dagen in coma aan de ma
chines te hebben gelegen overleed. Hij
was de 349ste beroepsbokser na de
tweede wereldoorlog, die aan de ge
volgen van het beoefenen van zijn
sport overleed.
Ook hier kwamen ontelbare discussie in
de media op gang over betere beveili
gingen van de boksers, grotere hand
schoenen en inkorting van de wereld-
gevechten van vijftien naar twaalf ron
den. Over dat laatste hebben de inter
nationale boks federaties (WBC en
Van "ballet", zoals de bewusteloos ge
slagen en deerlijk toegetakelde Nica
raguaan Alexis Arguello voor zijn ge
vecht tegen Aaron Pryor om de we
reldtitel in het lichtweltergewicht de
bokssport omschreef, was meesten
tijds in de laatste ronden geen sprake
meer.
Een tribune-ramp in Cali (Columbia) tij
dens een voetbalwedstrijd op 17 no
vember kostte 24 mensen het leven.
Door het gedrang van een groep dron
ken supporters ontstond er een ware
rush op de uitgang van het stadion,
waarbij ten minste veertien kinderen
gewoonweg onder de voet werden ge
lopen.
In deze opsomming van doden in sport
in 1982 is een man, die sinds 3 maart
1979 in een coma-achtige toestand ligt,
alweer bijna vergeten: de Italiaanse
skiër Leonardo David, die drieëneen
half jaar geleden bij voor-Olympische
wedstrijden in Lake Placid zwaar ten
val kwam. Hij "leeft" nog wel, maar
eigenlijk toch ook niet meer.
