Suriname betoogt ondanks verboden C Spaanse justitie weinig actief in spijsoliefraude Militair centrum VS naar Engeland Poolse bevolking onder druk gezet Maatregelen YS Slachtoffers wilden vluchten Leerlingen naar huis, Suralco staakt nog Nieuwe lezing over Surinaamse executies r>r> flCHÏERibHB Dodental stijgt in Jemen DONDERDAG 16 DECEMBER 1982 Conflict opgelost LONDEN (GPD) - Aan het loon- conflict in de Britse gezond heidszorg, dat acht maanden heeft geduurd, is een einde geko men. Verpleegsters en andere werkers in de gezondheidszorg hebben zich neergelegd bij het laatste loonaanbod dat hen door minister Fowler (gezondheids zorg) is gedaan. Dat betekent een grote nederlaag voor de vakbonden, die de afge lopen maanden in tal van Britse ziekenhuizen prikacties en sta kingen hebben georganiseerd. Het loonaanbod van Fowler houdt in, dat verpleegsters over het af gelopen jaar een salarisverho ging van 7,5 procent krijgen en over het jaar daarop van 4,5 pro cent. Dat staat een heel eind af van de salariseis van 12 procent Buitenland LONDEN - De Britse premier me vrouw Thatcher heeft gisteren het Lagerhuis schriftelijk beves tigd dat de Verenigde Staten bij het stadje High Wycombe een militair commandocentrum wil len inrichten dat in oorlogstijd door het Amerikaanse opperbe vel in Europa kan worden ge bruikt. De premier omschreef de taak van het centrum als 'het bieden van logistieke steun aan Amerikaan se legereenheden in Europa ten tijde van oorlog'. Ze ontkende krantenberichten dat het huidige militaire hoofdkwartier van de Amerikanen in Europa (Eucom) in zijn totaliteit zal worden over gebracht van het Westduitse Stuttgart naar High Wycombe. Mevrouw Thatcher gaf deze schrif telijke verklaring uit vlak voor een drie uur durende debat in het Lagerhuis over de bewape- nmgswedloop. Dit debat was aangevraagd door schaduw-mi- nister van buitenlandse zaken Denis Healey (Labour), die de premier van 'een opvallende on verschilligheid inzake wapenver mindering' berichtte. Het debat in het Lagerhuis concen treerde zich echter vooral op wat Healey noemde het Russische aanbod, een groot aantal SS-20 raketten terug te trekken. Vol gens krantenberichten zou de Sowjet Unie bereid zijn de helft van de ongeveer 300 op West-Eu ropa gerichte SS-20 raketten te rug te trekken in ruil voor de toe zegging dat er geen kruisraket ten en Pershing-raketten op Westeuropese bodem zullen wor den gestationeerd. Healey drong er in zijn rede op aan zo snel mogelijk met de Sowjet Unie hierover te onderhandelen en de stationering van 160 Ame rikaanse kruisraketten op Britse bodem (die volgend jaar bij de dorpen Greenham Common en Molesworth zullen worden ge plaatst) met het oog daarop uit te stellen. Minister Pym (buitenlandse zaken) verwierp deze suggestie met kracht. Volgens de bewindsman is er geen sprake van, dat de Rus sen hebben aangeboden de helft van hun SS-20 raketten terug te trekken. „Dat is door de Sovjetu nie zelf krachtig ontkend", aldus Pym. De bewindsman bevestigde wel dat de Sowjet Unie nog voor het overlijden van Bre^jrvjev 'zekere ideeën' over wederzijdse wapen vermindering heeft geopperd. Een gesprek over deze ideeën zal de hoogste prioriteit hebben, als in januari de onderhandelingen in Genève over wapenverminde ring zullen worden voortgezet, aldus Pym. PARAMARIBO (ANP) Enkele duizenden Surinamers hebben gisteren in het centrum van de hoofdstad Paramaribo gedemonstreerd tegen het bloedige optreden van de militairen afgelopen week. De betoging was oorsponkelijk georganiseerd door vrou wenorganisaties ondanks een nog altijd geldend samenscholingsverbod. Velen sloten zich bij de stille op tocht aan. De betoging werd na ongeveer drie kwartier besloten op het Onafhankelijkheidsplein met het zingen van het Suri naamse volkslied. Een aantal demonstrerende vrou wen droeg rouwkleding. De poli tie poogde een aantal malen ver geefs de optocht te stoppen. Tot incidenten kwam het echter niet, aldus de zegslieden in Paramari bo. Ook het gecontroleerde Suri naamse persbureau SNA maakte melding van een demonstratie en sprak van een vredesmars. Ofschoon de autoriteiten in Para maribo voortdurend spreken van "normalisatie", bleven ook giste ren alle scholen gesloten. Vol gens een zegsman kwam nauwe lijks tien procent van de leerlin gen op (dinsdag was dat nog ruim twintig procent). De leerlin gen werden wegens de gebrekki ge belangstelling weer naar huis gestuurd. Bij het bauxietbedrijf Gelukkig paar Lech en Danuta Walesa zijn in Frankrijk uitgeroepen tot het "gelukkigste echtpaar" van 1982 en de tenniscrack Björn Borg en zijn vrouw tot het "meest sexy" idem. Dit blijkt uit een opiniepeiling van het instituut "BVA", gepubli ceerd in "Paris-Match". De Walesa's in Polen, de Franse autocoureur Didier Pironi en de actrice Veronique Jannot en Prins Charles en Prinses Diana delen de "Oscars van het echtpaar van het jaar". Naar de uitslag van de op 15, 16 en 17 november onder 1.005 representatieve Fran sen uitgevoerde enquête. Zwart-geld Het Nederlandse lid van het Europees Parlement, A. de Goede (D'66), heeft in Straatsburg gevraagd om de organisatie, het komend half jaar, van een bijzondere fi nanciële raad, een bijeen komst van de ministers van financiën van de tien lidsta ten van de gemeenschap. Dit om het zwarte geld in de EG 300 500 miljard gulden, zo schat De Goede - aan te pak ken. Kruis of munt De Newyorkse rechter Alan I. Friess legt zijn ambt voortij dig neer omdat hij een "de mocratische manier van rechtspreken" toepaste die hieruit bestond dat men on der zijn voorzitterschap kruis of munt gooide en een stem ming hield onder het pu bliek. Friess had een officiële beris ping gekregen omdat hij op Thanksgiving-Day 1980 een van moord beschuldigde vrouw in zijn woning had la ten overnachten. Hij droeg ook een schuldig be vonden zakkenroller op kruis of munt te gooien over 20 of 30 dagen in de gevangenis. De munt viel met de keerzij de naar boven: 20 dagen. Pornofilm Toen de afgevaardigden naar het 30ste zionistencongres in Jeruzalem gisteren op de mo nitor een samenvatting volg den van de zittingen tot nu toe, werd de uitzending plot seling onderbroken door een pornofilm. Volgens de Israëlische radio heeft de congresleiding een onderzoek ingesteld naar de toedracht van het voorval. Afgelopen dinsdag raakten twee van de 600 gedelegeer den met elkaar op de vuist. Ze hielden pas op met vech ten toen het Israëlische volkslied werd gespeeld. Suralco wordt nog steeds ge staakt en in de overige sectoren verschijnen de mensen wel op het werk maar voeren, net als vo rige dagen, weinig uit. Binnen het leger blijken vooral spanningen te zijn ontstaan bij jonge dienstplichtigen na het mi litaire optreden van vorige week. "Juist zij moeten allerlei objec ten bewaken en krijgen van alles naar het hoofd geslingerd van het publiek. Ook zijn er spannin gen met de ouders. Veel van deze militairen voelen zich hoogst on gelukkig", aldus een betrouwba re bron bij het leger. Volgens ge- "Mijn man maakt het goed", zo zei gisteravond de echtgenote van vakbondsleider Fred Derby in een kort telefonisch vraagge sprek met het ANP. "Hij is ge zond. Hem is niets overkomen", aldus mevrouw Derby. Zij wil de of kon overigens niet zeggen waar Fred Derby momenteel is. Ook op andere vragen ging me vrouw Derby niet in. "Alles gaat goed met hem", besloot zij. Over Derby gingen onder meer be richten dat hij vorige week bij de executies in fort Zeelandia had moeten toekijken en dat hij daarna psychisch en fysiek zou zijn ingestort. noemde bron worden ook de kerkhoven bewaakt waar maan dag de vijftien slachtoffers zijn begraven. Dit om acties te voor komen. Vele Surinamers leggen bloemen als stil protest. De demissionaire minister van le ger en politie, Ivan Graanoogst, heeft er naar aanleiding van de demonstratie van gisteren op ge wezen, dat er nog steeds een sa menscholingsverbod geldt. In een vraaggesprek met het Suri naams Nieuws Agentschap (SNA) verklaarde dat hij "ieder een dient mee te helpen aan het laten weerkeren van de rust in het land en derhalve niet buiten de wet te handelen". Volgens de minister moet men zich houden aan de wettelijke regelingen in zake het houden van marsen. In dien men zonder toestemming aan een dergelijke mars mee doet, "is men bezig met iets straf baars". Politiecommissaris Vrij verklaarde dat de politie niet had ingegre pen met het oog op het feit, dat een groot aantal vrouwen aan de demonstratie meedeed. Voorts was er dit keer rekening gehou den met "de gevoelens van onbe hagen die er onder de deelne mers voornamelijk behorend tot de middenklassers, leven", aldus de commissaris. Volgens hem zal bij herhaling "met grote ge strengheid wordt opgetreden te gen overtreders van de maatre gelen in verband met de noodtoestand". LONDEN (AP) - De Britse komiek Spike Milligan leverde gisteren bij de ambtswoning van premier Thatcher een bloemstuk af, dat mevr. Thatcher nog een laatste advies meegeeft voor de EG-bijeenkomst, morgen, over het al dan niet verbieden van de import van producten waarvoor de dood van zeehonden als tol moet worden betaald. De actie is een initiatief van Greenpeace, waarmee Milligan sympathiseert. Op het bloemstuk de tekst: "In Gods naam, Maggie". PARAMARIBO (ANP) De Verenigde Staten hebben stappen ondernomen om de staf te beschermen van hun ambassade in Paramaribo naar aanleiding van het optreden van de Surinaam se militairen tegen intellectuelen die een greep naar de macht van plan zouden zijn geweest. Het ministerie van buitenlandse zaken in Washington heeft een veiligheidsdeskundige van de Amerikaanse ambassade in de Venezolaanse hoofdstad Caracas en een communicatiedeskundi ge van de ambassade in Panama naar Suriname gestuurd, voor het uitwerken van veiligheids- maatrgelen voor het personeel van de ambassade. Amerikaanse officiële kringen in Paramaribo verklaarden dat de bedoeling was een tieverbinding te versterken die bestaat met de Amerikaanse am bassade in het aangrenzende Georgetown in Guyana. In Washington zei een woordvoer der van het ministerie van bui tenlandse zaken: "Het geheel van onze betrekkingen met de regering van Suriname wordt momenteel herzien, ons bij standsprogramma inbegrepen". GDANSK (AFP/Reuter) -Intimi datie van de bevolking door een letterlijk alomtegenwoordige po litie in uniform dan wel in burger bepaalde gisteren aan de voor avond van de zestiende decem ber de sfeer in Gdansk. Dit gold ook voor vakbondsleider Lech Walesa. De havenstad aan de oostzee bevond zich in de greep van de sneeuw en een ijzig koude wind. Walesa's huis werd zwaar bewaakt. Hij liep het risico gearresteerd te worden nog voordat hij de bij eenkomst ter herdenking van de gevallenen van december 1970 bij de Lenin-werf zou kunnen bijwonen, waartoe zijn onder gronds gegane vakbond Solidari teit voor donderdag had opge roepen, en daar voor het eerst na zijn ontslag uit internering zou kunnen spreken. Dit kwam door dat hij dinsdag noch woensdag gevolg gaf aan een oproep voor de justitie te verschijnen. Deze oproep hield kennelijk verband met door de autoriteiten gemel de onregelmatigheden in de boe ken van wat indertijd de afdeling Gdansk van Solidariteit was. De ze werden breed uitgemeten op de televisie en in de pers. Walesa zou daarvoor verantwoor delijk zijn, omdat hij indertijd, toen Solidariteit nog niet buiten de buit was gesteld, naast het landelijk voorzitterschap van de bond ook voorzitter van de afde ling Gdansk was. 's Ochtends was bij het monument bij de werf de officiële herden kingsplechtigheid gehouden. Deze duurde slechts vier minu ten en er namen ongeveer vijftig mensen aan deel. Voor de massa le bijeenkomst van vandaag waartoe Solidariteit had opge roepen via pamfletten die van jas tot jas gingen, is naar regerings woordvoerder Jerzy Urban maandag had gezegd bij zijn we ten geen toestemming gevraagd. Deze zou dan ook illegaal zijn en met alle legale middelen worden bestreden en voorkomen, zo zei hij. Volgens de oproep zou de bij eenkomst evenwel in alle kalmte en vrede moeten worden gehou den. PARAMARIBO/DEN HAAG - De Surinaamse autoriteiten blijven volhouden dat de vijftien gear resteerde Surinamers niet zijn geëxecuteerd, maar wel degelijk tijdens een vluchtpoging neerge schoten. Een hooggeplaatste mi litaire bron, die niet met name genoemd wil worden, gaf gister nacht nog enekele nieuwe details bij de officiële lezing van de tra gische gebeurtenissen midden vorige week. Volgens deze bron waren de vijf tien slachtoffers op Fort Zeelan dia samengebracht en stonden zij op het punt op transport te worden gesteld naar de Memre Boekoe-kazerne. Op dat mom'ent zouden twee vliegtuigen laag over het fort zijn gevlogen, ter wijl het luchtruim reeds een dag was gesloten. In paniek zouden de aanwezige soldaten met hun mitrailleurs op deze vliegtuigen hebben geschoten. Hierop trachtten de vijftien arrestanten te ontvluchten. Toen zij na waar schuwingsschoten niet bleven staan, is er gericht op hen ge schoten en hierbij zijn zij alle maal omgekomen. Deze versie van de fatale gebeurte nissen komt verder overeen met de officiële verklaring van leger leider Bouterse. De zegsman beargumenteert zijn verhaal met te stellen dat tenminste twee van de slachtoffers, Bram Behr en door Ruud de Wit Lesly Rahman, wel kritisch wa ren ten opzichte van het militaire bewind, maar zeker niet werden beschouwd als een gevaar voor de legerleiding. Hun dood wordt dan ook ten zeerste betreurd. De slachtoffers zouden ook niet in het Fort Zeelandia zijn omgeko men, maar in de tuinen erom heen. De reden waarom het militaire ge zag nog niet eerder over de vlieg tuigen heeft gerept, moet wor den gezocht in de vermeende be trokkenheid van een buitenland se mogendheid of van huurlin gen. Zoals eerder door Paramari bo is meegedeeld werden een aantal van de omgekomenen ver dacht van een poging tot omver werping van het militair bewind rond de kerstdagen. Hierbij zou den ook huurlingen zijn betrok ken. Over het aantal gearresteerden in Suriname kon geen verdere me dedeling worden gedaan. Vol gens onze zegsman zijn er geen andere doden gevallen, in tegen stelling tot eerdere geruchten die een aantal van 17 tot over de 30 meldden. Ook zijn bij de beschie tingen van de vier als reactionair bolwerken aangeduide gebou wen, te weten het gebouw van de Moederbond en het redactielo kaal van de krant De Vrije Stem, en twee radiostations, ABC en Radika, begin vorige week geen slachtoffers gevallen. De bovengenoemde bron meldt verder dat er op dit moment geen sprake is van een nieuw te vor men regering. De regering-Neij- horst blijft voorlopig demissio nair. Pas als de toestand in het land rustig is zal bekeken wor den hoe de nieuwe regering eruit zal zien. Het is ondertussen wel duidelijk geworden dat de stappen van de Nederlandse en de Amerikaanse regering om de ontwikkelings programma's stop te zetten, hard in Paramaribo is aangekomen. Gepoogd zal worden om via juri dische procedures de rechtsgel digheid van de Nederlandse stap om de ontwikkelingshulp op te schorten te betwisten. De schuld van deze rigoreuze stap wordt op het conto van de Ne derlandse pers geschreven, die de afgelopen twee weken alleen maar onwaarheden en geruchten zou hebben verspreid Vooral de Wereldomroep wordt beschul digd van het verspreiden van leugens. In Spanje is het proces aan de gang tegen de verdachten in het geruchtmakende spijso lieschandaal, dat 331 mensen het leven kostte en 20.000 an dere lichamelijk letsel ople verde. Een proces dat uiterst traag verloopt, niet in het minst door de geringe be langstelling die het openbaar ministerie aan de dag legt om de onderste steen boven te krijgen en door de tolerantie van de rechter jegens de ver dachten: vier hoofdverdach ten namen de benen en do ken onder, nadat ze tegen een geringe borgsom waren vrij gelaten. Wat tot dusverre de meeste hoofdbrekens heeft gekost, is het vaststellen van de directe oorzaak van de giframp, die Spanje vanaf vorig jaar mei teistert. Alle specialisten zijn het er over eens dat die oor zaak gezocht moet worden in de 'behandelde' spijsolie die begin vorig jaar door het be drijf Raelca uit Alcorcon bij Madrid werd gedistribueerd In bijna alle monsters van de spijsolie van Raelca zijn spo ren van aniline aangetroffen, overgebleven na een gebrek- door Gerrit-Jan Hoek kig rafflnageproces van in dustriële lijnzaadolie, dat via toediening van aniline onge schikt was gemaakt voor de menselijke consumptie. Maar die zelfde specialisten wer den het er steeds sterker over eens, dat de aniline alleen nooit alle symptomen van de vergiftigingsverschijnselen kon verklaren. Er moest in die olie nog een andere sub stantie zitten, die autonoom of in samenhang met de anili ne voor de fatale gevolgen had gezorgd. Die zelfde hypothese werd al in een vroeg stadium gelan ceerd door de Nederlandse biochemicus dr. Ferry van Elven, die grote overeen komst zag tussen de sympto men van de vergiftiging van patiënten in Spanje en de be vindingen van zijn proef schrift, dat hij september vo rig jaar publiceerde. Volgens Van Elven diende de oorzaak gezocht te worden in een che mische verbinding tussen de aniline en eventueel aanwezi ge vetzuren. Een schijnbaar onschuldige verklaring van een van de verdachten in het proces, Sal vador Alamar, oliehandelaar uit Valencia, lijkt nu de sleu tel te bieden tot de oplossing van het mysterie. Alamar kocht regelmatig zijn olie bij een oliebedrijf in Barcelona, Lipidos Ibericos. Dat bedrijf kwam op weinig oirbare ma nier aan zijn olie waren, reden waarom de bedrijfsleider van Lipidos Ibericos momenteel in de beklaagdenbank zit Al vanaf augustus 1980 had de ze verdachte een uiterst lu cratief handeltje opgezet. Het bedrijf betrok zijn olie hele maal uit Rotterdam, van waaruit op gezette tyden (ze ven keer tot juni vorig jaar, toen de transporten als bij to verslag ophielden) grote hoe veelheden spijsolie (raap- of sojaolie) naar Barcelona ver scheept werden. Lipidos zag zich echter geplaatst voor een niet gering obstakel: de Spaanse importbepalingen zijn zeer stringent. De import van spijsolie is een staatsmo nopolie, particuliere bedrij ven mogen slechts industrië le olie invoeren, waarvoor overigens een aanzienlijk la gere accijns geldt dan voor spijsolie. Die hindernis bleek voor Lipi dos niet onoverkomelijk. De truc was alleen, ervoor te zor gen dat de olie uit Rotterdam niet als spijsolie, maar als olie bestemd voor industriële doeleinden werd ingevoerd. Om dat te bereiken, paste Li pidos een originele wissel truc toe. Met grote regelmaat, vlak voor ieder olietransport, stuurde Lipidos vanuit Bar celona een tankwagen met een dierlijk vet, obostearine, naar Rotterdam. Daar werd het bij het overslagbedrijf Nieuwe Matex op een tempe ratuur van boven de 65 gra- fiïi n iiiiiyiiui^ den vermengd met de raap- of sojaolie. Tot niet geringe verbazing van de werknemers van de Nieu we Matex. omdat de olie er niet bepaald beter van werd. Maar de opdrachtgever Lipi dos wilde het nu eenmaal zo, dus werd de vreemde opera tie ook stipt uitgevoerd. Ove rigens bleek dat mengsel (in Spaanse vaktermen sebo dos genoemd) met direct schade lijk voor de gezondheid. On derzoekingen bij de Keu ringsdienst van Waren in Nij megen wezen dat uit. „Ik zou mijn oliebollen er gerust in durven bakken", verklaarde een onderzoeker van de keu ringsdienst. Tijdens het transport van de spijsolie, aangelengd met oliostearine (een enkele keer werd de olie ook vermengd met vetzuren of lijnolie), on dergingen de scheepspapie ren een merkwaardige meta morfose. Want gaven de vrachtbrieven bij vertrek uit Rotterdam aan dat de lading bestond uit soja- of raapolie, bij aankomst in Barcelona bleek er volgens de docu menten plotseling zure olie, maisolie of runderpotenolie in het scheepsruim te zitten. Eenmaal door de Spaanse douane ingeklaard als indus triële olie, werd de sebo dos onderworpen aan een kleine ingreep. Via verhitting en ontzuring met natnumhydro- xine werd de toegevoegde substantie er weer uitge haald. In beginsel niet zo'n moeilijk procédé, zoals ook een specialist van de Keu ringsdienst van Waren in Nij megen toegaf, mits het maar met de nodige voorzichtig heid gebeurt. En zo voorzich tig als gewenst ging men bij Lipidos klaarblijkelijk niet te werk. Na het schoonmaakproces om zuivere olie vrij te krijgen, be vatten sommige monsters nog kleine resten van olios tearine of vetzuren. Vooral de oververzadigde vetzuren (waarschijnlijk omdat Lipi dos steeds dezelfde substan tie in de tankwagen terug stuurde, want volgens de mensen by de Nieuwe Matex zag het goedje er iedere keer smeriger uit) bleken moeilijk te elimineren. Maar deson danks werd de 'gereinigde' olie weer als volwaardige spijsolie op de Spaanse markt gebracht. Een deel van de olie werd ver kocht aan het bednjf Socie- dad Mediterranea van Salva dor Alamar. En deze ver kocht het op zijn beurt, zoals hij verklaarde, weer door aan een ander bednjf En wel Raelca in Alcorcon, de hoofd schuldige van de verkoop van giftige spijsolie. Die le verantie is in het proces be vestigd door een rapport van het Spaanse ministene van economische zaken. Omdat Raelca er een vaste ge woonte van maakte om de meest uiteenlopende olie soorten te vermengen om zo doende een goedkoop, zy het nogal minderwaardig eind- produkt te krygen, is het meer dan waarschijnlijk dat op een gegeven moment de olie van Lipidos Ibericos ver mengd is met de olie met het restant van aniline. Zodat op die manier die aniline zich kon verbinden met de steari ne en vetzuren, met alle be kende fatale gevolgen Als de Spaanse autoriteiten ook tot die conclusie zouden komen, is het Spaanse gif schandaal tot zyn ware pro porties teruggebracht: fraude plus fraude is dood door schuld. BAHREIN (Reuter) - Rcddings- en bergingswerkers m Noord-Jemen hebben gisteren nog eens 1 000 lyken uit het puin van ingestorte gebou wen gehaald, waardoor het aantal doden van de aardbeving van maan dag is gestegen tot meer dan 2.000 Dit heeft het officiële Saoedi Arabi sche persbureau meegedeeld. In een bericht uit de hoofdstad van Noord-Jemen. Sanaa, meldde het bureau dat de gezondheidsautonteiten daar hebben bevestigd dat voor zover nu bekend de beving van 40 seconden ruim 2 000 mensen het leven kostte. Meer dan 1.200 mensen waren gewond en 147 dorpen beschadigd of vernield nog i r stoffelyke overschotten werd voortgezet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 9