Gezaghebbend smaakmaker
Hervormde confessionelen willen enquête
kostuum
15.95
Op gebied van buitenlandse politiek
Voordeel-driedaagse!
nu
,JEcn artikel van Heldring was duidelijk een onderwerp van ge
sprek op Buitenlandse Zaken. Kritiek van hem overdacht Je".
Aldus beoordeelt oud-minister Van der Stoel van buitenlandse
zaken de betekenis van het werk van mr. J. L Heldring.
En NA VO-secretaris-generaal Joseph Luns: ,Jk beb altijd met grote
aandacht zijn artikelen gelezen. De meningen van Heldring heb
ben daarbij dikwijls mijn eigen oordeel beïnvloed. Ik weet dat
dit ook bij andere beleidsvoerders bet geval is".
Al bijna dertig jaar laat Jerome Louis Heldring zijn verhelderend
licht schijnen over de Nederlandse buitenlandse politiek. Hij
doet dat sinds I960 in de column 'Dezer Dagen', die verschijnt in
het NRC-Handelsblad, de krant waarvan bij ook nog enkele jaren
hoofdredacteur was.
Heldring is een van die mensen die binnen een kring van kenners
zeer wordt gewaardeerd, terwijl hij voor het grote publiek een
volslagen onbekende is. Hij maakt zonder twijfel deel uit van de
smaakmakende elite op het terrein van de buitenlandse politiek.
Deze maand bereikt Heldring de leeftijd van 65 jaar, bet tijdstip
waarop men geacht wordt op te houden met werken. Voor één
van zijn functies is bet einde onvermijdelijk. Hij zal niet langer
algemeen-secretaris zijn van het Nederlands Genootschap voor
Internationale Zaken INGIZ), bet instituut dat een belangrijk
aandeel heeft in de opleiding van aankomende diplomaten.
Zijn column in de NRC zal Heldring echter nog niet staken. Tot
vreugde van vriend en vijand. Want de beleidsmakers en weten
schappers die hij in zijn stukken onverbiddelijk op de korrel
neemt, weten zicb verzekerd van een faire behandeling. In alle
i heer, immer in de plooi en altijd de bal
Een man van de elite en voor de elite. Een vrijzinnig conservatief,
zoals hij zichzelf kenschetst. Maar bovenal een eigenzinnig den
ker, in de woorden van een NAVO-topfunctionaris „praktisch de
enige Nederlander die echt nadenkt over buitenlandse politiek". Mr. J. L Heldring.
DINSDAG 14 DECEMBER 1982
Ik heb een nieuwe hobby: thema
tisch filmkijken. Nu zullen er on
der u zijn die zeggen: dat doe ik
altijd al, ik ga altijd alleen maar
naar Kung Fu-films, of naar
Walt Disney-films, of naar films
waar Robert de Niro in mee
speelt, maar dat gaat me niet ver
genoeg. Het thema moet klein
schaliger zijn. Het afgelopen
weekend bijvoorbeeld hebben
mijn vrouw en ik als thema 'de
fietser die door de lucht fietst' ge
nomen, waardoor enkele op zich
zelf heel redelijke films meteen al
afvielen: 'Ludwig', 'La Nuit de
Varennes', 'De Grote Stilte', 'Que-
relle', allemaal films waarin niet
door iemand door de lucht wordt
gefietst. Een probleem is natuur
lijk hoe je tevoren te weten komt
of er door de lucht wordt gefietst
in een film of niet, want zoiets
wordt lang niet altijd in de film
recensies vermeld
Je moet het dikwijls gokken,
hoewel het ook is toegestaan op
ooggetuigen af te gaan die de
film reeds gezien hebben en tot de
kennissenkring behoren. Zo wis
ten we bijvoorbeeld dat Woody
Allen in zijn nieuwste film 'A
Midsummer Night's Sex Comedy'
op een fiets met propellor door de
lucht vliegt, dus die film konden
we rustig bezoeken. Maar als je
zulke informatie tevoren niet
kunt bemachtigen, wordt het een
kwestie van Fingerspitzengefühl,
en dan kan je er soms lelijk naast
komen te zitten. 'Where eagles da
re' bijvoorbeeld, leek ons een titel
die dank zij die adelaars wel eni
ge luchtacrobatiek beloofde,
maar dat bleek toch tegen te val
len. Althans wat de vliegende
fietsen betreft. Toch kun je het er
niet op wagen zo'n film halver
wege te verlaten, want vaak
komt er op het allerlaatste nip
pertje nog een fiets uit de wolken
tevoorschijn, of anders iets soort
gelijks waarmee halve puntjes te
behalen zijn: in 'De Rode Ballon'
alle kinderen aan ballonnetjes
over Parijs zwevend, of in 'Won
der in Milaan' alle zwervers op
bezemstelen het luchtruim kie
zend, dat soort dingen.
'A Midsummer Night's Sex Come
dy' beantwoordde dus geheel aan
ons thema, maar bij 'Diva', een
zeer overschatte Franse film vol
aanstelleritis le klasse, bleken we
mis gegokt te hebben, hoewel we
er toch dichtbij zaten: hier was
steeds sprake van een bromfiets
waarmee door de metro gevlogen
werd, trappen op, trappen af,
maar ja, een bromfiets is geen
fiets, en roltrappen op en af
vliegen is nog niet door het zwerk
vliegen, dus dat werden twee
minpunten. Wist u overigens dat
bij de IKEA in Amsterdam bij de
uitgang drie bordjes hangen met
de volgende tekst erop:
„Wij behouden ons het recht om bij
het verlaten van dit pand je tas
te kontroleren".
Omdat we op de wereld zijn om el
kaar te helpen, heb ik de cassière
een complimentje gemaakt met
de vorderingen in de Nederland
se taal van haar Zweedse chef, en
haar verzekerd dat er nog maar
twee fouten in dit tekstje zaten.
,J3edoelt u 'je tas' in plaats van
'uw tas'?", vroeg ze benieuwd,
maar nee, dat bedoelde ik niet,
zei ik, en vriendelijk groetend
ging ik mijns weegs, op weg naar
'Diva', waarin ze in de onderti
tels rustig 'ik leidt' en dergelijke
schrijven, en wel het filmpje van
het BlO-herstellingsoord verto
nen maar niet met de beloofde
rammelbussen komen 'omdat de
bussen nog niet verdeeld zijn'.
Dat was City, altijd nog beter
dan Calypso, waar we na de ge
dwongen pauze met ons allen een
minuut of zeven naar opgewekte
grammofoonmuziek moesten
luisteren omdat de operateur ons
kennelijk vergeten had. De grote
vraag is dan: hoe lang blijf je ge
dwee zitten voordat je opstaat en
naar de ingang loopt om de tech
nicus aan zijn plicht te herinne
ren, met het risico dat de lichten
doven op het moment datje, door
iedereen solidair nagestaard, net
bij de deur bent gekomen waar
boven UIT staat? Bij mij duurde
het dus zeven minuten, en ieder
een dacht dat het aan mijn kor
date optreden te danken was dat
de film kort na mijn terugkeer
weer begon, hoewel ik niemand
in de ingewanden van de bio
scoop had kunnen ontdekken...
Enfin, de film, 'E.T.', vergoedde na
tuurlijk alles. Niet alleen werd er
op cross fietsen hoog door de lucht
gefietst, zodat de film aan ons
thema beantwoordde, maar bo
vendien hebben we nu met eigen
ogen een echt buitenwerelds we
zentje gezien: E.T., lang zo lelijk
niet als J.R., maar wel veel aan-
minniger en ontroerender. De
mensen die de film maakten, heb
ben van president Reagan zelf de
opdracht gekregen rond te vertel
len dat het om een soort robot-pop
gaat van metaal, glasvezel en
schuimrubber, met 87 bewegings
mogelijkheden die door 12 men
sen werden bestuurd. Dat is na
tuurlijk onzin. Wie de film gezien
heeft, weet dat E.T. gewoon een
echt ruimtewezentje is, waarop
Steven Spielberg toevallig ge
stuit is. Hij heeft er toen bliksem
snel een film omheen bedacht,
voordat de Amerikaanse rege
ring er lucht van kreeg en ervoor
zorgde dat E.T. met een geheim
ruimteschp weer werd terugge
bracht, uit vrees voor represailles
uit de ruimte. E.T. is dus geen ro
bot-pop, maar een bestaand
ruimtewezen. Ik zit, als volwas
sen kerel, toch geen tranen weg te
pinken om een pop'.'. Zo onwijs
ben ik nou ook weer niet.'
„Ik werd in die tijd als
eens soort verrader be
schouwd. Het werd mij
niet in dank afgenomen,
dat ik met zo weinig en
thousiasme schreef over
de Europese eenwor
ding". Mr. J. L. Heldring
vertelt met plezier over
de jaren '60, toen hij zo
tegendraads kon zijn.
„Ik zag gewoon niets in
een politieke vereniging
van Europa. Ik geloof
wel dat ik daarin gelijk
heb gekregen".
Ontspannen wiegt Heldring in
een oude schommelstoel in het
stemmige studeervertrek op
de eerste verdieping van zijn
riante villa in Leidschendam.
Een dikke wollen coltrui ont
neemt hem niets van zijn ge
distingeerde voorkomen. „Nu
is het nauwelijks meer nodig
dit te zeggen, maar toen viel ik'
uit de boot met mijn voortdu
rende hameren op de mogelij
ke tegenstrijdigheden tussen
een Atlantische benadering en
een Europese".
Heldring is altijd Atlanticus ge
bleven, en voorstander van een
hechte band met de Verenigde
Staten. Niet om redenen van
ideologie. Zijn denktrant
wordt nog het meest getypeerd
door een intense afkeer van
ideologie, van morele hoog
standjes. Zo is de NAVO er
voor Heldring niet om de 'vrije
wereld' te redden tegen het
'oprukkende communisme'.
„Onze veiligheid wordt be
dreigd door het gebrek aan
evenwicht in Europa, daar is
een tegenwicht voor nodig".
,De sterkste tegenmacht is toe
vallig de Sowjet-Unie, en de
Sowjet-Unie is toevallig com
munistisch. Het is de macht
die de Sowjet-Unie uitmaakt,
die om een tegenmacht vraagt.
Het is niet haar ideologie",
schreef Heldring al in 1975.
Macht en tegenmacht, dat is het
hele eieren eten. Elke macht
die zich zonder al te veel risico
kan uitbreiden, zal dat doen.
Dat staat min of meer los van
de rechtvaardiging die daarbij
wordt gebruikt. „In het NAVO-
verdrag staat ook nergens dat
het bondgenootschap gericht
is tegen het communisme. Die
sterke nadruk op ideologie
brengt de NAVO bovendien
steeds onnodig in problemen
wanneer een van de lidstaten
de democratie eens een tijdje
afschaft".
De afkeer van ideologieën gaat
bij Heldring trouwens gepaard
met de oproep er wel gebruik
Het hoofdbestuur van de Confes
sionele Vereniging in de Neder
landse Hervormde Kerk heeft
het dagelijks bestuur van de her
vormde synode dringend ge
vraagd, op korte termijn onder
alle (wijk)kerkeraden een enquê
te te houden over een mogelijke
fusie in de toekomst tussen de
Hervormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken.
Volgens het hoofdbestuur vragen
vele kerkleden zich af, of men
werkelijk van zins is een eenwor
ding na te streven waarbij de
twee kerken in een 'soort geü
nieerde kerk' zouden opgaan.
"In plaats van een federatieve sa
menwerking dus een volledige
fusie, een hereniging in de strik
te zin van het woord".
Een enquête voorkomt, dat kerke
lijke vergaderingen over een fe
deratie of fusie bindende beslui
ten zouden nemen zónder dat de
kerkleden hierover zijn gehoord.
"Het zou een vreemde zaak zijn
als de kerkleden op een bepaalde
datum zouden moeten verne
men, dat zij van kerk waren ver
anderd omdat hun kerk in een
andere is opgegaan".
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Willemstad G. Zonneveld Capel-
le aan de IJssel, te Klazienaveen-
Zwartemeer kandidaat P. 'den
Hertog Den Dolder; aangeno
men naar Groningen R. Oort Al
phen aan den Rijn-Oudshoorn,
naar Kampen B. Oosterom
Maarssen; bedankt voor Rotter
dam-Zuid L. Langen Klooster ter
Apel. voor Waddinxveen H. Har-
kema Brakel, voor Ridderkerk
R. van Kooten Zeist.
van te maken. „De Slotakte
van Helsinki, die moeten we
zeker gebruiken om de tegen
stander in zijn zwakke stee aan
te tasten: op het gebied van de
mensenrechten. Het is een van
de weinige instrumenten waar
mee we het de Russen nog een
beetje moelijk kunnen ma
ken".
Nieuw-Guinea
Intussen is er thee gebracht en
heeft Heldring de bekentenis
gedaan dat hij altijd „schaam
teloos veel" koekjes eet. Om
niet te veel op te vallen, spoort
hij zijn interviewer aan vooral
ook flink toe te tasten.
,Luns? Ja, veel mensen hebben
de indruk dat ik een soort pik
op hem had, dat ik hem ergens
om achterna zat. Ik heb inder
daad nogal fors tegen hem ge
schreven, althans tegen zijn in
mijn ogen rampzalige Nieuw-
Guineapolitiek. Op andere
punten, zoals zijn verzet tegen
De Gaulle's plannen voor Eu
ropa, steunde ik hem weer".
.Eigenlijk stond het hele corps
van buitenlandse zaken, op en
kele uitzonderingen na, tame
lijk sceptisch tegenover Luns'
hardnekkige weigering om Ne
derlands Nieuw-Guinea over
te dragen aan het onafhankelij
ke Indonesië van Soekarno.
Maar het parlement stond, tot
kort voor de overdracht (in
1963), als één man achter
Heldring echter niet. „Ik vond
dat Nederland de middelen
niet had. Nieuw-Guinea lag zo
vreselijk ver buiten ons
machtsbereik. Het was alleen
mogelijk zolang Luns geloof
waardig kon maken dat Ameri
ka op het laatste moment in
zou springen, en daar heb ik
nooit in geloofd. Het gaat er
niet om of we al dan niet gelijk
hadden, volkenrechtelijk ge
sproken hadden we dat mis
schien wel. We hadden een
voudig de middelen niet voor
deze politiek".
Beschermd
De afstandelijke zakelijkheid
van Heldrings column ken
merkt hem ook in het persoon
lijke vlak. Op zijn instituut
staat de deur van zijn werkka
mer altijd open, maar hij blijft
toch gesloten. Een van Hel
drings weinige vrienden, prof.
Ernst van der Beugel, consta
teert bij hem een gebrek aan
vermogen tot warmte en inti
miteit. Mogelijk hangt dit sa
men met de vroegtijdige dood
van zijn moeder (als Jérome
bijna zeven jaar is), en het gro
te leeftijdsverschil, 45 jaar, met
zijn vader. De band met zijn
vader is er een van respect,
meer dan van geborgenheid.
Hoewel zijn vader hem gevoel
voor het schone weet bij te
brengen, is Heldring geen le
vensgenieter. Een sober, werk
zaam leven, voorliefde voor
hutspot en boerenkool passen
omtrent het te voeren beleid, met
name op het punt van huwelijks
voorbereiding. De werkgroep zal
zich ook bezighouden met het
groeiende aantal echtscheidin
gen en de reactie van de kerk
daarop. Slechts in 10 procent van
de echtscheidingen waar een
rooms-katholiek in dit bisdom
bij betrokken is vraagt men ook
kerkelijke ontbinding van het
huwelijk.
Hulpbisschop. De pastorale raad
van het bisdom Den Bosch legt
zich erbij neer, dat bisschop
Bluyssen een hulpbisschop
krijgt. "Als er dan toch een hulp
bisschop moet komen, dan wil
len wij de bisschop niet voor de
voeten lopen", zei een woord
voerder. De raad heeft de bis
schop nu gevraagd, ervoor te zor
gen, dat hij 'een goede' krijgt
Kernwapens
Met één stem meerderheid nam
de synode van de Verenigde Pro
testantse Kerk van België een
resolutie aan waarin wordt ge
zegd, dat het gebruik van kern
wapens onder geen enkele om
standigheid is te rechtvaardigen
Een voorstel om ook het bezit
van kernwapens af te wijzen en
bij de Belgische regering aan te
dringen op eenzydige stappen
naar ontwapening haalde het
niét.
Sprankje licht. De congregatie
voor de geloofsleer in Rome is
bezig met een hervorming van de
zogenaamde 'leerprocessen'.
Kardinaal Ratzinger van deze
congregatie deelde mee, dat
daarby ook rekening wordt ge
houden met voorstellen uit Wcst-
Duitsland en Zwitserland. Dit
eerder bij zijn stijl dan cham
pagne en het coctail-circuiL
Het is vanuit deze protestantse
inslag, dat hij zijn verdere le
ven met verwondering en iro
nie blijft kijken naar de 'room
se' wereld, in zijn columns een
veelvuldig doelwit.
Kleine luyden
Een geliefkoosd thema van Hel
dring is dat van de democrati
sering van de buitenlandse po
litiek. of zoals hij schrijft: „de
opkomst van de kleine luy
den". In de bundel 'Het ver
schil met anderen' uit 1975
schryft Heldring: de taak van
de regenten „bestaat er nu in,
de opkomende 'kleine luyden',
met hun precieze ideeën om
trent goed en kwaad, gevoel bij
te brengen voor het belang dat
althans de kern van het buiten
lands beleid, zoals dat na de
oorlog tot stand is gekomen,
behouden blijft". Hoe groot is
nu die invloed van maatschap-
naar aanleiding van het proces
tegen de hoogleraar Hans Kung,
aan wie in 1980 - wegens zyn
'onorthodoxe' opvattingen - de
kerkelijke leerbevoegdheid aan
de universiteit van Tubingen
peüjke groeperingen op het
buitenlandse beleid?
.Het beleid houdt er rekening
mee, de publieke opinie wordt
by voorbaat meegewogen Dat
wordt bedenkelyk wanneer
het beleid zich laat leiden door
de waan van de dag" Hcldnng
heeft geen hoge pet op van de
inbreng van de kleine luyden.
Buitenlandse politiek heeft in
zijn ogen een vryheidsmarge
nodig, speelruimte, en boven
dien een zekere samenhang.
,Ik zie een spanning tussen de
mocratie en buitenlandse poli
tiek. Ten eerste al vanwege de
noodzaak van geheimhouding
die soms bestaat. In de tweede
plaats bestrykt buitenlandse
politiek een terrein waar be
sluiten niet langs democrati
sche weg worden genomen".
Een boycot van Zuid-Afrika,
waar een deel oan het publiek
op aandringt, wat vindt u
daarvan?
.Een eenzydige boycot vind ik
onzin, een slag in de lucht. Bo
vendien een vry luxueus ge
baar, of 'signaal' omdat het ten
koste gaat van anderen, dc
frontlijnstaten. terwijl Neder
land er wel niet onder zal lij
den".
Vrijzinnig
Heldring heeft een hekel aan be
houdzucht, maar vindt zichzelf
toch conservatief. Hy heeft er
wat op gevonden: vrijzinnig
conservatief. De meeste men
sen zouden hem gewoon libe
raal noemen, in de klassieke
betekenis van het woord, maar
Heldring deelt niet de optimis
tische levensvisie van de libe
ralen, van de vervolmaak baar
heid van de mens. Gelooft hij
dan ook met in de vooruitgang
van de geschiedenis?
Even moet Heldring echt naden
ken. Dan wint de scepsis. „Als
je in een beschaafd land. mid
den in het hart van Europa,
twaalf jaar lang nationaal-so-
cialisme hebt gehad, kun je
dan wel spreken van vooruit
gang? En pas 37 jaar gelden,
dat is uit historisch oogpunt
niks. Ook de beschaafde mens
is tot allerlei dingen in staat, en
kan zich door waandenkbeel
den laten meeslepen".
,Op het ogenblik leven we in een
gevaarlyk tijdsgewricht. Dat is
de dialectiek van de emancipa
tie. die in zyn tegendeel kan
omslaan. Oude gemeenschap
pen, kerkelijke en andere, zyn
afgebroken. De staat heeft veel
overgenomen van die solidari
teit, die daardoor - zoals Wou
ter Gortzak onlangs schreef -
onzichtbaar is geworden. Men
sen kunnen zich moeilijk iden
tificeren met de verzorgings
staat. je krijgt stuurloze men
sen zonder houvast In feite
zyn de mensen kwetsbaarder
dan in de jaren dertig".
werd ontnomen.
Kung zelf heeft al verklaard, niet
ontevreden te zyn over de aange
kondigde hervormingen. "Er is
een sprankje licht gekomen aan
de Vaticaanse horizon".
Over samengaan met gereformeerden
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Waalwijk en Heusden Sj. P.
Zwaan Glanerbrug, te Nieuwol-
da-Woldendorp (Gr.) F. H. von
Meyenfeldt Hilversum; aangeno
men naar Roosendaal M. P. Vrij
hof Schipluiden; bedankt voor
Woerden J. Rutgers Heerenveen-
Zuid.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Zuidhorn H.
J. Begemann Bunschoten; be
dankt voor Rotterdam-Noord G.
Mulders Den Haag-Schevenin-
gen, voor Amersfoort en voor
Groningen-West S. de Vries
Dronten, voor Dokkum A. de Ja
ger Anna Paulowna-Enkhuizen,
voor Kampen M. Nap Leusden,
voor Langeslag W. Scherff Zut-
phen.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Delft A. van der
Veer Zwolle, te Vineland (Cana
da) G. J. van Rookhuyzen Maas
sluis.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Krabbendijke J. Ka
rens Opheusden, voor Clifton
(Ver. Staten) A. Moerkerken
Nieuw-Beijerland.
Zondag 19 december doet ds. R.
J. van de Hoef, gekomen van
Harderwijk, intrede in de her
vormde gemeente van Bodegra
ven (half 3 in de Dorpskerk).
Donderdag 6 januari neemt ds. A.
P. van Langevelde afscheid van
de christelijke gereformeerde
kerk in Boskoop. Hij wordt zie
kenhuispredikant op het zen
dingsterrein in Vendaland (Zuid-
Afrika).
De zestig groepsvertegenwoordi-
gingen van de Basisbeweging
van Kritische Groepen en Ge
meenten - die in Utrecht bijeen
waren - hebben zich in overgro
te meerderheid geschaard achter
de voorstellen van het bestuur
om mee te doen aan de beweging
'Weigering defensiebelasting'.
De Basisbeweging volgt hiermee
het voorbeeld van het Doopsge
zind Vredesberaad. Ze gaat bo
vendien proberen, de Raad van
Kerken in Nederland zover te
krijgen dat hy deze vorm van
verzet tegen de bewapening er
kent.
De beweging 'Weigering defensie
belasting' wil een wettelijke re
geling die het mogelijk maakt
dat mensen met ernstige bezwa
ren tegen het militaire apparaat
een bepaald belastingdeel be
stemmen voor werkelijke vre
desdoeleinden. De Basisbewe
ging zal binnen haar eigen groe
pen tot een zo groot mogelijk
aantal weigeraars proberen te
komen.
Huwelijk, gezin, relaties. Het
rooms-katholieke bisdom Den
Bosch gaat via een werkgroep
meer aandacht besteden aan de
christelijke waarden van huwe
lijk en gezin en aan andere rela
ties.
Bisschop Bluyssen tot de leden
van deze werkgroep: "Wy slagen
er niet in, onze gedachten over
problemen op het terrein van hu
welijk, gezin en andere relaties
goed te formuleren en op deze
problemen een eigentijds ant
woord te geven".
De werkgroep gaat zich bezinnen
op een "verstaanbare, eigentijdse
christelijke ethiek ten aanzien
van huwelijk en relaties'. Een an
dere taak is, de bisschop en orga
nen van het bisdom te adviseren
ADVERTENTIE
V^oensdag 15, donderdag 16 en vrijdag 17 december
Uiterst zorgvuldige behandeling
inklusief Paltex versteviging,
afgeleverd op hanger en in hoes
(2-delig)
Vraag ook naar Palthe kleding reparatie-service!
B.v. nieuwe zak inzetten.
<Palthenette
cIblthe Stomerij
4