Pas een auto kopen als
je er ruimte voor hebt
Huis verkopen voor
kvertransplantatie?
Ziekenfonds weigert broodnodige vergoeding
ZATERDAG 11 DECEMBER 1982
PAGINA 21
j p-y
Eren leek het er op dat
Frankrijk de snelste trein
bezat, maar zoiets is voor
de Japanner natuurlijk
niet te verkroppen. Na enig
denk- en sleutelwerk rijdt
er nu een trein met een
snelheid van ruim 500
kilometer per uur.
Het altijd maar denken in
de overtreffende trap leidt
soms tot merkwaardige
taferelen. In het laatste
van zijn serie artikelen
over Japan schetst Roos
Post enkele aanvaringen
tussen heden en verleden.
Een automobilist die met plumeaus zijn wagen afstoft. De
auto's in Japan zien eruit alsof ze zo uit de showroom komen.
i Al snijdt het Japanse verleden economische gezien niet zo
veel hout. ze zijn er nog wel de woodcarvert in de pretparken.
Het was in één van die schit
terende Japanse tuinen,
waaraan de bezoeker van
dit land niet kan en wil
voorbijgaan. Ditmaal die
rondom de fascinerende
Tod^ji-tempel in de oude
stad Nara. Een ring van uit
bundige herfsttinten rond
een parel van Japanse cul
tuur.
Op de trappen naar die tempel
stond ik rustig en vol belang
stelling te kijken naar de grote
groepen schooljeugd die de
tuin bevolkten. Of ze per
scheepslading waren gelost,
zoveel waren het er. De jeugd
wordt daar kennelijk met de
neus goed op het cultureel
verleden gedrukt.
Herkenbaar
Ze waren gemakkelijk herken
baar in hun strakke, donkere
schooluniformen. De jongens
met hoog gesloten tunieken,
de meisjes met rokken tot bij
na op de enkels. Verder als
overal elders: stoere knapen en
goedlachse deernen.
Tot ze in de gaten kregen dat ik
hen met zoveel interesse stond
te bekijken. Sommige meisjes
giechelden nog harder achter
hun handen, anderen begon
nen te kwetteren als jonge een
den. Toen kwam er plotseling
één naar mij toe. Om mij de
hand te schudden.
Vraag niet waarom. Ik spreek
geen Japans, zij spraken geen
Engels. Maar binnen een mum
van tijd was ik omringd door
een enorme schare schateren
de schatjes, die mij allemaal de
hand wilden schudden.
Een op zichzelf natuurlijk onbe
langrijk incidentje. Maar het
tekent toch iets van de sfeer
waarin je zo'n bezoek aan het
niet alleen verre, maar soms
ook vreemde oosten beleeft
Het zijn vaak die kleine ge
beurtenissen die je het meest
doen beseffen hoe ver je in fei
te van huis bent. Letterlijk en
figuurlijk.
Zo kwam ik eens met de lift van
het Imperial Hotel in Tokio
naar beneden. Een beetje in ge
dachten verzonken wilde ik,
toen de deuren open gingen,
snel naar buiten stappen, waar
bij ik bijna over enige Japan
ners struikelde. Vier vergrijsde
heertjes in smetteloze donkere
costuums met parels op hun
lichtgrijze stropdassen. En vier
ook wat oudere dametjes in
glanzend zwart-witte kimono's
met witte sokjes en zilveren
teenslippers.
Ik zie ze nog voor me: vriendelijk
lachend en sierlijk buigend.
Een plaatje, zó geplukt uit een
oosterse kalender.
Commercieel
Ogenschijnlijk een vriendelijk
volkje, die Japanners. Althans,
zo komen ze over bij de inci
dentele bezoeker. Zo doen ze
zich zeker voor. En natuurlijk
kan niet alles zijn gespeeld.
Maar ik verdenk ze er toch van
dat die vriendelijkheid voor
een flink deel commercieel van
aard is. Dat ze zich voortdu
rend van het belang van hun
export bewust zijn. Want zon
der die export stort hun wel
vaartsstaat als een kaartenhuis
ineen.
Ik denk daarbij nog even aan die
Was het maar waar dat Henk en
Josephine zich alleen maar
zorgen maken over die trans
plantatie. Uitgerekend op dit
moeilijkste moment van hun
leven vragen ze zich vertwij
feld af hoe ze straks aan het
geld moeten komen om een
niet onaanzienlijk deel van de
bijkomende kosten te kunnen
betalen. Want het Regionaal
Ziekenfonds Twente heeft
koel en zakelijk laten weten
dat o.a. de donoroperatie (dui
zenden guldens),, een deel van
de medicamenten en laborato-
riumkosten, telefoon- en sema-
foonkosten, bloeddrukmeter
en stuwband, het verblijf van
de naaste familie in Gronin
gen, het (zeer kostbare) verblijf
na de transplantatie in een 'tus-
senhuis' en gezinshulp niet
te zullen vergoeden.
Henk Gijzen heeft levercirrose.
Als hij geen donorlever krijgt
gaat hij binnen anderhalf tot
oudere vrouw, die het waagde
in een van de vele tempelpar
ken de aanwijzingen van de
controleur niet prompt en vol
ledig op te volgen. Als een zak
oude vodden werd ze weer in
het gareel geslingerd, waarbij
van enige vriendelijkheid geen
sprake was. En dan waag ik het
te betwijfelen of de glimlach,
die dezelfde parkwachter even
later voor mij in petto had, wel
zo spontaan was.
Spontaan reageerde wel het
dienstertje in de Shinkansen.
Dat is de beroemde kogeltrein
die tot voor kort - toen in
Frankrijk de Grande Vitesse
op de rails werd gezet - de
snelste ter wereld was.
In die Shinkansen wemelt het
van het dienstbetoon. Onder
meer door een meisje, dat met
drankjes langskomt. Een ogen
schijnlijk vriendelijk kind.
Maar ze werd ontzettend boos,
toen een van mijn collega's -
die geen zin had zijn bier uit de
fles te drinken - zonder te vra
gen een kartonnen bekertje
van het drankenwagentje pak
te.
In ongegeneerd Japans stortte zij
stevig aantal, duidelijk zicht
bare onvriendelijkheden over
hem uit. Onze gids verklaarde
waarom. Die bekertjes zijn
voorzien van koffiereclame en
twee jaar dood. Hij kan niet
meer werken en leeft van een
karige wao-uitkering. Hij
vraagt zich aan de vooravond
van de transplantatie af: „Moe
ten we straks ons huisje verko
pen om alle rekeningen te kun
nen betalen? En wat gebeurt er
als ik de operatie niet overleef?
Blijft Josephine dan met
schulden achter? Daar maak ik
me nog meer zorgen over dan
over de kans dat ik de trans
plantatie niet overleef'.
In plaats van zich in alle rust
voor te kunnen bereiden op de
operatie zit Henk Gijzen zorge
lijk in een tas vol papieren te
rommelen. Hij heeft contact
opgenomen met zijn zieken
fonds, met de Ziekenfonds
raad en met zijn bedrijfsvereni
ging. Tegen een man van het
ziekenfonds, die de afwijzende
beslissing van het fonds toe
lichtte, heeft Henk gezegd: „Ik
geloof dat ik maar van die
transplantatie afzie. Waar zijn
we eigenlijk mee bezig? Ik ga
toch niet met een stelletje
kwakzalvers in zee? Als ik het
mogen derhalve alleen worden
gebruikt om koffie uit te drin
ken.
Slurpen
Of om koffie uit te slurpen, zoals
diezelfde gids even later na
drukkelijk liet horen. Ingewij
den hebben mij verteld, dat dit
in Japan een gebaar van appre
ciatie is. Nou, wat mij betrof
had hij zijn waardering best
wat minder luidruchtig mogen
etaleren.
Overigens verraste datzelfde
dienstertje mij even later nog
eens. Door het totaal bedrag
van de genoten consumpties
met een balpen op de muis van
haar hand uit te rekenen. Een
merkwaardig tafreeltje in een
land dat mede groot is gewor
den door zakrekenmachien-
tjes...
Trouwens, de bediening in die
supersnelle kogeltrein - op
zichzelf een toonbeeld van effi
ciency is bepaald geen voor
beeld van doelmatigheid. Inte
gendeel, het is een menselijke
parade van overdadigheid.
Eerst komt de whiskybaas
langs. Dan een koffiejuffrouw.
Dan een visboer. Dan een
meisje met ander eten. Dan
een wagentje met frisdranken.
Op de langere ritten (vele hon-
geld zou hebben, zou ik alles
wel willen betalen. Want ik wil
graag verder leven", zegt Henk
Gijzen.
Erkenning
Een lid van het levertransplanta-
tieteam van het Academisch
Ziekenhuis in Groningen zegt
dat de eigenlijke transplanta-
tiekosten (200.000 gulden) voor
rekening van het ziekenhuis
komen. „Dat geld komt uit een
fonds waarmee onderzoek
wordt bekostigd. We kunnen
daar overigens niet te lang
meer mee doorgaan. Het wach
ten is op een ministeriële er
kenning van onze levertrans
plantaties. De bijkomende kos
ten, zoals die van de donorope
ratie (vele duizenden guldens),
kunnen niet voor onze reke
ning komen. Er zijn nu 22 le
vertransplantaties geweest en
voor zover ik weet hebben de
ziekenfondsen nooit moeilijk
gedaan over de vergoeding van
de bijkomende kosten. Het Re
gionaal Ziekenfonds Twente
derden kilometers) ziet men
dan ook nog mannen met kran
ten, mannen met loten en man
nen om prullen te rapen.
Zeer beslist een niet aflatend
dienstbetoon, maar het lijkt te
veel van het goede. Zeker voor
een ook daar verlies lijdend
staatsspoorwegbedrijf. Al is
die Shinkansen de enige tak
van het bedrijf dat winst
maakt.
Het is de Japanners overigens
duidelijk een doorn in het oog
dat die Shinkansen niet meer
de snelste trein ter wereld is.
Bij herhaling heb ik dat moe
ten horen.
Maar gelukkig voor hen kon de
zer dagen het bericht de we
reld in dat de vele kosten en
moeiten, die aan een magneti
sche trein zijn besteed, vruch
ten hebben afgeworpen. De
testritten zijn geslaagd: meer
dan 500 kilometer per uur. En
dat haalt geen andere trein ter
wereld.
Duurste toilet
Want de Japanners pochen graag
op hun successen. Alles is
overtreffende trap. De snelste
trein, de grootste tempel, de
breedste overkapping, het
hoogste Boeddhabeeld, ja zelfs
Henk Gijzen (47), nog ander
half d twee jaar te leven: "Ik ge
loof dat ik er maar van afzie".
(Foto GPD)
is, voor zover valt na te gaan,
het eerste fonds dat dwars gaat
liggen".
De heer R. N. Sasburg, waarne
mend directeur van het Regio
naal Ziekenfonds Twente,
geeft toe dat zijn ziekenfonds
niet alle kosten wil vergoeden.
Een nieuwe kandidaat voor
een levertransplantatie, die
toevallig lid van hetzelfde
fonds is, kent dat standpunt
ook al. „Ik hoor nu voor het
eerst dat andere ziekenfondsen
kennelijk wel de bijkomende
kosten hebben vergoed. Die
zullen dat wel uit speciale
potjes hebben betaald. Zulke
potjes hebben wij ook. Maar
wij vinden dat het probleem
van de vergoeding bij lever
transplantaties landelijk moet
worden geregeld. Het is al geen
experiment meer, er moeten
richtlijnen voor komen. Wij
gaan daar dan ook over praten
met de Ziekenfondsraad. Met
z'n allen zullen we ons moeten
afvragen waar dc grenzen lig
het duurste toilet (een gulden
per keer).
En natuurlijk is de toren van To
kio iets hoger dan de nage
bouwde Eiffeltoren. Het zal
mij ook niet verbazen wanneer
de Japanse versie van Disney
land, die nu tussen Tokio en
het omstreden vliegveld Narita
in aanbouw is, bij de opening
volgend vooijaar net iets gro
ter zal blijken te zijn dan het
Amerikaanse voorbeeld.
Cijfers beheersen het leven in Ja
pan. Natuurlijk in de eerste
plaats de financiële cijfers.
Maar daarnaast ook andere cij
fers. Op bepaalde kruispunten
in Tokio bijvoorbeeld ziet met
in lichtende digitaal cijfers
aangegeven hoeveel decibellen
geluid het menselijk oor daar
op dat moment heeft te verdu
ren. Opdat men zich zal verbe
teren.
En het cijfer van meer dan 340
doden dit jaar in het verkeer
van Tokio geeft ook te denken.
Hoewel dat op zichzelf hoge
cijfer een onbevangen bezoe
ker van deze niet fraaie, maar
wel uiterst imponerende me
tropool (meer dan acht miljoen
zielen) eigenlijk niet kan ver-
Wie niet in deze verkeerskermis
is opgegroeid kijkt de ogen uit.
In vier, vijf, zes rijen slingeren
gen van de verstrekkingen.
Men mag een ziekenfonds niet
vragen: waar zit je geweten?
Het is vooral een kwestie van
politiek en ethiek waar we het
samen over eens moeten wor
den".
Testcase
Sasburg (maar niet alleen hij)
meent dat een deel van de
schuldvraag zeker door het
Academisch Ziekenhuis in
Groningen beantwoord zou
moeten worden. „Bij het zie
kenhuis wisten ze heus wel dat
bepaalde vergoedingen niet in
het ziekenfondspakket zitten"
Het lijkt erop dat het Regionaal
Ziekenfonds Twente het 'ge-
val-Gijzen' gewild of ongewild
tot een testcase heeft verhe
ven. Daar hoeft de heer Gijzen
overigens niet helemaal de du
pe van te worden. „Als hij echt
voor geweldige financiële pro
blemen komt te staan, willen
we zijn zaak nog wel eens op
nieuw in overweging nemen.
Een individuele patient mag
hier zeker niet het slachtoffer
van worden", zegt Sasburg.
Mr. J R. Boerlage, plaatsvervan
gend hoofd van de sector Voor
zieningen van de Ziekenfonds
raad in Amstelveen, zegt dat
het Academisch Ziekenhuis in
Groningen eerder had moeten
bedenken dat niet alles wordt
vergoed. Hg gelooft dat het
standpunt van het Twentse zie
kenfonds op zichzelf wel juist
is. „Het ziekenfonds vergoedt
alleen datgene wat de minister
de auto's zich door de stad.
Een gigantisch verkeersspek-
takel met een niet aflatende
drukte.
Toch hebben wij er nooit in een
file gestaan. Op welk moment
van de dag dan ook. Zeker, het
ging vooral in de spitsuren
vaak langzaam, soms zelfs
stapvoets en het was dikwijls
wachten voor de stoplichten,
maar de stroom bleef in bewe
ging. Mede doordat de door
gaande wegen vaak erg breed
zijn aangelegd.
Onleesbaar
Het speet mij anders niets dat
ons gezelschap steeds per bus
werd vervoerd. Ik had daar
niet graag zelf achter het stuur
gezeten. Ik was trouwens niet
ver gekomen.
Niet alleen vanwege die drukte -
die kan men elders ook aan
treffen en de Japanners rijden
bovendien over het algemeen
vrij gedisciplineerd - maar
meer omdat een Europeaan nu
eenmaal geen draad van die
verkeersborden kan lezen. Al
les alleen in Japanse karakter
tekens. En tegen zo'n handicap
is geen kruid gewassen.
En dat alles terwijl je in Japan
niet eens zomaar een auto kunt
heeft vastgesteld Daar vallen
levertransplantaties niet on
der. Eerst moet zo'n transplan
tatie door de minister of staats
secretaris worden erkend.
Daarna kunnen de ziekenfond
sen zich uitspreken over de
vraag wat er wel en niet wordt
vergoed. Ik geloof niet dat alle
kosten voor vergoeding in aan
merking komen. Neem nou
zo'n tussenhuis. Na de trans
plantatie moet de patiënt nog
een tijdje in de onmiddellijke
omgeving van het ziekenhuis
verblgven voor nabehandeling
en controle. Zoiets zal mgns in
ziens ook in de toekomst niet
vergoed kunnen worden".
Duidelijk - 2
Inmiddels vergoeden de zieken
fondsen wel een groot deel van
de kosten die gemaakt worden
bij transplantaties van huid,
hoornvliezen en nieren Of aan
dit standpunt een aantal test
cases is voorafgegaan, weet
mr. Boerlage zich niet te herin
neren. Hg vindt wel dat er in
elk geval een duidelijke rege
ling voor lcvcrtransplantaties
moet komen, waarbg een er
kenning van de verrichting in
het AZ in Groningen van groot
belang is. De Ziekenfondsraad
heeft al een eerste stap gezet
door de formatie van een spe
ciale groep deskundigen die
zich gaan bezighouden met 'de
grenzen van de verstrekkin
gen'
Binnen de groep zal zeker ook
gepraat wordi-n over de hart
transplantatie die een Rotter-
kopen. Dat mag pas als je kunt
aantonen dat je hem ook er
gens kunt neerzetten, dat je
een plekje hebt om hem te par
keren. Want ruimte is schaars
in Japan.
En dus ook duur. Zo is het geen
toeval dat er steeds meer fami-
lierestaurants even buiten de
stad verrijzen. Omdat de res
taurants in de stad onbetaal
baar worden. Je betaalt daar
immers met alleen voor het
verschafte eten en drinken,
maar ook voor het feit dat je
een tgdje op enige ruimte be
slag legt..
Maar net als overal elders op de
ze aardkorst, schaarste noch
duurte kan de liefde tegenhou
den. Ook met in Japan Dat
heb ik kunnen ervaren op de
nationale feestdag die ik tij
dens mijn verblijf in Japan
meemaakte: de zogenaamde
Cultuurdag.
Trouwen
Behalve het winkelpersoneel
had iedereen die dag vnjaf.
Met de bedoeling om gezamen-
lgk aandacht aan de cultuur te
besteden. Om massaal tempels
en musea te bezoeken. Maar ja,
ook wat dat betreft is Japan
geen uitzondering: pretparken
genieten bij velen de voorkeur
boven musea.
Bovendien leent zo'n dag in Ja
pan zich bg uitstek om te trou
wen. Dan kost die bruiloft im
mers geen produktieverlies.
Alleen bij ons in de coupé van
de kogeltrein telde ik al vier
pas getrouwde paartjes.
Op de perrons werden zg uitge
leide gedaan door een grote
schare uitgelaten familieleden.
De bruidegom werd bij herha
ling enthousiast gejonast, de
bruid in slingers gehuld. En
daarna met grote koffers op
weg voor de huwelijksreis.
Sommigen naar Hawaii of Ho
nolulu. Anderen minder ver.
In Japan wordt bg voorkeur op
zon- of feestdagen getrouwd.
Dan behoeft niemand vrgaf te
nemen, geen hiaten m de pro-
d uk tie dus. Iedereen kan naar
de bruiloft komen, de lopende
banden staan toch stil
Het feit dat het stadhuis dicht is,
levert geen moeilijkheden op.
Het bruidspaar haalt tevoren
de benodigde formulieren op.
Die vullen ze in en voorzien ze
van hun persoonlijke stem
pels. Die nemen in Japan de
plaats van handtekeningen in.
En familieleden hebben na de
huwelijksceremonie nog twee
weken de tgd om de papieren
voor het bruidspaar naar het
stadhuis te brengen.
De eigenlijke huwelijksplechtig
heid heeft meestal plaats in
een Shintu-tempel of een daar
voor afgehuurde speciale
ruimte. Voor chnstelgke Ja
panners is er natuurlgk de
kerk.
Schat
Merkwaardig genoeg maakt het
voor Shintulsten en Boeddhis
ten weinig verschil, het huwe
lijk wordt meestal ingewgd
door een Shintuistische pries
ter, die de verbondenheid DMl
de voorouders en de oude Ja
panse cultuur benadrukt
De moderne tgd mag een stem
pel hebben gedrukt op het he
dendaagse Japanse MVH, dfl
oude cultuur is een schat die
zorgvuldig wordt gekoesterd
dammer in Californié heeft on
dergaan Na een aanvankelijke
weigering, zowel van het des
betreffende ziekenfonds als
van de Ziekenfondsraad, is de
transplantatie (die een miljoen
gulden zou hebben gekost) uit-
cindelgk toch vergoed Dat
kan dus wel. terwijl dfl (Vlfll
minder dure) vergoeding in de
zaak Ggzen niet kan
Onlangs is er een leverstichting
opgericht, waaraan mevrouw
mr E A. Haars (oud-staatsse
cretaris van justitie) voorzitter
is. „Ik ben erg verbaasd. Ik kan
het nauwelijks geloven wat u
mij nu vertelt", zegt mevrouw
Haars. „Ik weet dat nog geen
enkele levertransplantatie
door een ziekenfonds is ver
goed. maar dat een patiënt zelf
een deel van dc bijkomende
kosten moet betalen is nieuw
voor mg. Het grote probleem is
dat er nog geen erkenning is af
gegeven voor deze ingreep Wg
zgn hard bezig om de zaak ver
der van dc grond te krijgen,
maar wc hebben nog geen geld
om echt iets te doen".
Actie
Er komt een televisieactie voor
onze stichting. Wg hopen geld
te krijgen voor een soort op
vanghuis. vlak bg het Acade
misch Ziekenhuis in Gronin
gen. waar de patiënt en zgn
naaste familie voor en na de
operatie kunnen verblgven.
Dat scheelt de mensen al een
heleboel narigheid".
Zondagmiddag 1 uur. Het is stil in de kantine van het zusterhuis van het Academisch Zieken
huis in Groningen. De gelukkige ouders van de elfjarige Dennis S. uit Oss die met succes
een nieuwe lever heeft gekregen drinken er koffie. Het contrast is scherp. Aan een ander
tafeltje zitten Henk Gijzen (47) uit Almelo en zijn vrouw Josephine. Henk heeft vochtige
ogen, Josephine laat haar tranen de vrije loop. Ze maken zich zorgen over de riskante
levertransplantatie die Henk binnenkort moet ondergaan. De kans dat Henk die ingreep
niet overleeft is veertig tot viiftig procent. Daar wordt een mens niet vrolijker van.
De 47-jarige Henk Gijzen uit Almelo is de 23e Nederlander die in het Academisch
Ziekenhuis in Groningen een nieuwe lever krijgt ingeplant. Hij en zijn vrouw maken zich
zorgen over deze riskante ingreep die een sterftekans oplevert van veertig tot vijftig
procent. Juist daarom is het zo bitter dat Henk en Josephine Gijzen in deze moeilijke
weken ook nog bang zijn voor de financiële gevolgen van de levertransplantatie. Want
het Regionaal Ziekenfonds Twente weigert een deel van de kosten te vergoeden. Moet
Henk Gijzen straks zijn huis verkopen om alle rekeningen te kunnen betalen?
