Kerkdiensten
'Pinksteren', antwoord op verkild geloof
ZATERDAG 11 DECEMBER 1982
Geestelijk leven
PAGINA 13
Beweging in Nederland 75 jaar
Vier jaar hebben Cees en Paul van der Laan
nodig gehad om zoveel stof over de 75-jarige
Pinksterbeweging in Nederland en Vlaan
deren te vergaren, dat ze er een gedenkboek
over konden schrijven.
Pinksteren in beweging'. Een geschiedenis
boek, dat niet alleen maar objectieve histo
rie bevat, maar waarin de schrijvers zelf
ook 'mee bewegen'. Paul van der Laan is
docent aan de Pinkster-bijbelschool in Zeist
en zijn broer studeert theologie in Spring
field (Verenigde Staten).
In de nabije toekomst komen de Van der
Laans met nog een boek. Daarin gaan zij
uitgebreid in op de leer, het onderwijs, de
liturgie en de muziek van de Pinksterbewe
ging. Getuige het nu verschenen gedenkboek
(192 pagina's) is hun dat wel toevertrouwd.
OEGSTGEEST beleefde in 1937 een 'geestelijke opwekking'. Een paar maanden evangeliseerde daar Pie-
ter van der Woude, chemicus van beroep. Hij was na een openluchtdienst van de oudste pinkstergemeente
in Londen 'tot bekering' gekomen. Om precies te zijn: op 23 oktober 1921.
Van der Woude werd later tweede voorganger van die gemeente, maar keerde 'op de roepstem van God' in
1932 naar Nederland terug om hier geestelijke arbeid te verrichten.
In Oegstgeest leidde hij een campagne van zes weken in de toenmalige Willem de Zwijgerkerk
Op 18 juli 1937 waren in het zwembad 'Poelmeer' - zie foto - 500 mensen getuige van de doop door
onderdompeling aan 17 gelovigen. Binnen drie maanden kwamen meer dan 100 mensen tot bekering.
In het begin van deze
eeuw deden zich op vele
plaatsen in de wereld
geestelijke oplevingen
voor. Het was een bij
zondere tijd, waarin ge
lovigen van allerlei ker
kelijke snit vurig zoch
ten naar meer vruchten
van de Heilige Geest in
hun leven.
"Veelvuldig kwam het voor", zo
vertellen Cees en Paul van der
Laan, "dat mensen, die zich
hiervoor hadden opengesteld,
krachtig werden aangeraakt
door Gods Geest en, net als op
de pinksterdag in Jeruzalem,
begonnen te spreken in vreem
de talen". Deze ervaring - be
kend als de 'doop met de Heili
ge Geest' v/as en bleef het
kenmerk van de nieuwe bewe
ging.
Huiverig
Het spreekt vanzelf, dat de lang
gevestigde kerken huiverig
waren van deze plotselinge
'geestesopenbaring'. Dat men
sen zich, zoals op het 'eerste
pinksterfeest', zomaar in
vreemde klanken ('tongen')
gingen uiten en met gezag pro
feteren, was eeuwenlang óf een
vrome wens geweest óf voor
onmogelijk gehouden. De offi
ciële theologie deed dat won
derlijke verschijnsel in het bij
belverhaal - opgetekend in
het boek 'Handelingen' - af
met de verklaring dat dit alleen
voor toén was.
Maar toen het opeens weer actu
eel werd, stond het kerkelijke
christendom voor de vraag of
de golf van opwekking de bij
belse toets wel kon doorstaan.
Was dit soms het zoveelste ge
val van sektarische geestdrij
verij?
Nederland was een van de eerste
landen waar de traditionele
kerken zich positief-kritisch
over de Pinksterbeweging uit
lieten. Men had zelfs de moed
te erkennen, dat er in sommige
opzichten van de beweging
wel wat valt te leren. TVee
aartsrivalen daarentegen zoals
de Internationale Raad van
Christelijke Kerken (streng-or-
thodox) en de Wereldraad van
Kerken hebben één ding ge
meen: met de Nederlandse
Pinksterbeweging is er totaal
geen contact.
Polman
In ons land kreeg 'Pinksteren' ge
zicht in de persoon van Gerrit
Polman, een landbouwerszoon
uit Westenholte (bij Zwolle
Komend uit een hervormd mi
lieu, sloot hij zich na zijn mili
taire diensttijd aan bij het Le
ger des Heils. Daar vond zijn
evangelisatie- en bekeringsij
ver al in de kazerne vrijmoe
dig aan de dag gelegd - een
vruchtbare bodem. Kenmer
kend voor het Leger des Heils,
door
S. J. de Groot
begon toen ook voor hem een
leven van reizen en trekken. In
verscheidene steden was hij
korpskapitein, totdat hij de lei
ding kreeg van de mannelijke
kweekschool in Amsterdam.
Bij alle discipline in het Leger
had Gerrit Polman echter zijn
sterke drang naar onafhanke
lijkheid goed bewaard. Toen
hij - onder invloed van een
van de leiders van het Leger,
Arthur Booth goddelijke ge
nezing op het gebed en de aan
staande wederkomst van
Christus begon de prediken
onder de kadetten van de
kweekschool, bleef dat niet
zonder gevolgen.
Booth brak namelijk met het Le
ger. Dat gaf overal een grote
schok. Iedere officier moest
toen - met handopsteken
voor altijd trouw beloven aan
het Leger en zijn vlag. En dat
ging Polman veel te ver. Hij
weigerde deze belofte. Een
paar weken na zijn overplaat
sing naar het korps Arnhem
nam hij ontslag. Dat was in
1902. Vier jaar later hield hij
met 25 vrienden, onder wie ver
scheidene ex-officieren van het
Leger des Heils, zijn eerste
pinkstersamenkomsten in Am
sterdam.
Opschudding
Polman schreef er zelf dit over
(spelling aangepast):
"Degenen die zo samenkwamen
om te bidden voelden niet al
leen behoefte aan een algeme
ne opwekking in eigen kring
en binnen de christenheid,
maar ook hun eigen hart ging
uit naar een persoonlijke ze
gen. Men voelde, dat alleen
dén een opwekking zou kun
nen ontstaan die vele zondaren
tot waarachtige bekering zou
brengen, als de gelovigen zélf
vervuld werden met de Heilige
Geest en gebracht werden tot
een dieper geestelijk leven.
Schriftonderzoek en gebed
had hen ertoe gebracht om te
geloven, dat men voor een ge
zond christelijk leven de doop
met de Heilige Geest nodig
had".
Op 29 oktober 1907 ontving de
vrouw van Polman, Wilhelmi-
na, deze geestesdoop, zo gaat
het verhaal.
'Toen die avond de huisgenoten
in een bidstond neerknielden,
werd zy zo gegrepen door de
Heilige Geest, dat zij in tongen
begon te spreken en in de
Geest een krachtige hoge me
lodie zong. Ook profeteerde
zij". "Haar ervaring", zo verha
len Paul en Cees van der Laan
in hun boek, "gaf de nodige op
schudding. De ongewone gees
tesopenbaring vervulde de
harten met heilige vrees".
Groeipijnen
Wat als een onbeduidend groepje
in Amsterdam is begonnen,
was na veertig jaar, gelet op het
getal, nog nauwelijks van bete
kenis.
De volkstelling van 1947 regi
streerde niet meer dan 584
pinkstergelovigen. Maar daar
na is het mosterdzaadje een
flinke boom geworden; vorig
jaar telde ons land 34.000 gelo
vigen van allerlei pinksterplui
mage, de 'charismatische be
weging' - een aangloeiing van
pinkstervuur binnen de ker
ken - niet meegerekend.
De Van der Laans schrijven de
groei van de beweging toe aan
het feit dat het gevoelselement
van het geloof in pinksterkrin
gen alle ruimte krijgt. Maar
hun eerste conclusie uit de ge
weldige schat van informatie
(bladen, brieven en vraagge
sprekken) is toch, dat "God zelf
Zijn woord bevestigde". "Door
talloze tekenen en wonderen
drukte Hij Zijn zegen op de be
weging".
Paul en Cees van der Laan er
kennen de menselijke fouten,
die ook de Pinksterbeweging
aankleven.
"Vanzelfsprekend is de bood
schap soms eenzijdig en fana
tiek overgebracht Maar laten
wij daardoor niet blind zijn
voor wat God desalniettemin
deed. Een deel van Zijn heils
plan kwam zo door middel van
de Pinksterbeweging tot vol
tooiing".
De geschiedenis die zij in hun
boek aan het licht brengen laat
zien, dat de beweging na aller
lei groeipijnen zich wist te ont
worstelen aan het 'sektarische
keurslijf, waarin anderen haar
gevangen wilden houden.
Tal van namen en organisaties
passeren de revue: 'Stromen
van Kracht', de genezingspre
dikers (met als 'groten' Zaiss
en Osborn), die in de jaren 50
het land als 't ware op z'n kop
zetten, Johan Maasbach ('Os-
borns echo') en Ben Hoeken
dijk, 'Kracht van Omhoog', de
Broederschap van Pinksterge
meenten en het 'Volle Evange
lie'.
Meer dan 300 plaatselijke ge
meenten zijn er nu, en elk jaar
komen er nog bij. Men vindt ze
ook in Leiden, Alphen aan den
Rijn, Katwijk, Oegstgeest en
Waddinxveen. "De pioniers-
drift is nog geenszins uitge
woed".
Geen sekte
De Pinksterbeweging heefi ook
in de officiële kerken wel iets
uitgewerkt, al is de dialoog tus
sen beide allerminst voltooid.
In 1972 werd de 'Charismatische
Werkgemeenschap Nederland'
opgericht. Onder de voortrek
kers waren verscheidene pre
dikanten. Zij wilden zich be
zinnen op de concrete beteke
nis van de vervulling met de
Heilige Geest. In de betrekke
lijk korte tijd van haar bestaan
ontwikkelde de werkgemeen
schap een indrukwekkende se
rie activiteiten, zoals pubiika-
ties, conferenties en levens
scholen.
De Van der Laans hebben wel
een beetje moeite met de vraag
of deze charismatische bewe
ging nu een belangrijke door
braak is binnen het 'verkilde
christendom' óf slechts een
compromis
"Wie de charismatische bewe
ging als pure imitatie van de
pinkster-opwekking bestem
pelt, gaat toch wel erg ver. Feit
is dat door deze beweging
Gods Geest ruimte kreeg waar
hij vroeger aan banden was ge
legd. Er is ook een groeiend
verlangen naar ontmoeting en
communicatie".
Dat stemt de schrijvers tot dank
baarheid, "dwars door alle
waakzaamheid heen". "Dan
hebben we elkaar ook iets te
zeggen". "Er is weinig contact,
maar wel is er wederzijds res
pect gegroeid. Zij die de moeite
hebben genomen om de Pink
sterbeweging te onderzoeken
en bijbels te toetsen, zijn vrij
wel eensluidend tot de conclu
sie gekomen, dat zij geen sekte
Verzand
In de wereldwijde dialoog tussen
Kerk en Pinksteren ging de
Nederlandse Hervormde Kerk
voorop. De sterk toegenomen
activiteit van allerlei pinkster-
groepen noopte tot een duide
lijke houding. Ook drong de si
tuatie binnen deze kerk zelf tot
bezinning.
"Wij kunnen niet ontkennen, dat
vruchten en gaven van de
Geest vaak onder ons gemist
worden", schreef de hervorm
de synode in haar herderlijk
schrijven 'De Kerk en de Pink-
stergroepen' (1960). Vooral dr
F. Boerwinkel, die een boek
schreef over kerk en sekten,
heeft de kennismaking met dc
Pinksterbeweging sterk bevor
derd
De Gereformeerde Kerken wa
ren gereserveerder. Toch
kwam in 1959 een rapport over
de stand van het geestelyke le
ven in deze kerken tot de veel
zeggende conclusie dat dc
kerk leed aan 'gebrek aan de
Heilige Geest' De uittocht van
gereformeerden naar pinkster-
knngen was voor de synode
van Groningen (1963) aanlei
ding een werkgroep te benoe
men voor het maken van een
voorlichtend geschrift over de
beweging. Na veel hangen en
wurgen werd dit werkstuk in
1967 aanvaard. Het moest een
bijdrage leveren aan een 'posi
tieve gedachtenwisseling met
aanhangers van de Pinksterbe
weging'
In de verhouding van de bewe
ging tot de baptisten - met wie
toch sterke overeenkomsten
bestaan, zoals de visie op de
bekering en de volwassenen-
doop - is het ijs wel gebroken,
maar de ontmoeting bleef be
perkt tot enkele bijeenkom
sten
Dat de dialoog met kerken is ver
zand, wijten Cees en Paul van
der Laan eerst aan de hoog op
laaiende spanningen tussen de
Nederlandse pinksterg roepen
onderling. Verder aan de
groeiende betrokkenheid van
sommige kerken bij sociale en
politieke vragen - door de
pinkstergroepen niet zo ge
deeld - en aan verschillen in
bijbelbeschouwing.
Nog genoeg
Als men echter ziet, hoe de Pink
sterbeweging in ons land is be
gonnen, dan is er wel wat ver
anderd. Vijfenzeventig jaar ge
leden was de afwijzing vrywel
compleet Voorgangers wer
den bekogeld en bespot. Nu
voelt 7 procent van ons volk
zich verwant aan het pinkster-
geloof. Bij de gereformeerden
is dat, blijkens een enquete
van 1979, zelfs 27 procent.
"Er is beslist vooruitgang ge
boekt", stellen de Van der
Laans vast. (Hun bock met
veel foto's - dat in deel 2 de
beweging in Vlaanderen be
schrijft - is uitgekomen bg J
H Kok in Kampen en kost
f32 50)
"Maar er is nog genoeg te doen".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 dr.
Meyers, 11.45 oecum. dienst;
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 dr. Meijers;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kool
stra;
Regenboog (Merenwijk)-9.30 zr. Meijer
en pastoor v. Well, 11.15 pastoor v. Well;
Bethlehemk.(Driftstr.) 10 ds. Hemstede,
L.dorp, opendeurdienst, mmv 'Con
Amore', De Lier;
Bevrijdingsk.(Montgomerystr.) 10 ds.
Rietveld, 5 ds. Koolstra;
Vredesk.(Burggravenl.) 10 ds. De Mey;
Petrakerk (Surmamestr.) 10.30 hr. v.d.
Veen. met doven;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bakker en ds. Bovenberg, ha.
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof, zat
18 dec. 10.30 rk. dienst, H. Delemarre.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 ds. Fennema, Den Haag;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Baas,
S.heim, ha, 10.30 dovendienst, hr. v.d.
Veen;
Oude Vest 10 dr. Vlijm, 5 ds. Rietveld;
Maranathak.(L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk.(Montgomerystr.) zie herv.
gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Hem-
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
Kok. ha.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 ds.
Peels, Zoetermeer, 5 ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mudde, Zwolle.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr 10.30 mevr. Wierda-
Boer. Hillegom.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld, 7.30 bijz. dienst in Lusthoflaan-
school, ds. Bosveld over 'Verwacht li
nog iets van de toekomst?', mmv Cam-
pingsingers. Katwijk.
Evang. Christengem. (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 hr. De Leeuw.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
en di 8
Pirikstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Eiker
bout.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
sam., 5 verlossingssamenk
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24) 9.30
en 4. wo 8
Zevendedagadventisten (Lokhorstk):
elke zat. 9.45 bybelstudie. 10.45 predik
dienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30.
Kerk van J Chr. v d Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl9.30. 10.30 en 11 20
Oud-Kath. K. (Zoeterw singel) 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30,
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof).
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9,10.30 en
12;
Haarl.straat zat. 7. zo. 9.30, 10.45 (plech
tige hoogmis tgv parochiefeest, mmv
gemengd koor) en 12.15;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN Herv. Gem. 10
ds. Groenendijk, Scheveningen, 7 hr.
Stam, Nieuwkoop.
Geref. K.: 10 ds. Elderman, Bodegraven,
6.30 ds. v. Pijkeren, Hilversum.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 hr. v. Es, 5 ds. De Jon
ge; Kruiskerk 10 kand. Den Toom, Har-
dinxveld; Opst.kerk 10 ds. Haakman,
Zw.dam, 6.30 ds. Bogers; Nabij 10
jeugdkapel; G. Herderkerk 10 ds. Oost
hoek, 6.30 ds. Mulder; De Bron 9, 10.30
en 6.30 ds. Verheul; Ashram (Marsdiep)
10 ds. Mulder; Albanianae (Diamantstr.)
10 ds. Nieuwenhuis; 'Onderweg' (Lij
sterlaan) 10 ds. Oort; Sionskerk (Plane-
tensingel) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. K.: Mar.kerk 10 ds. Koster, Kat
wijk. 6.30 ds. Schoep, Gouda; Salv.kerk
10 en 6.30 ds. Stolk. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30
dienst, 3 ds. Gfatz.
Ned. Geref. K. (school Willemstr.): 10.30
ds. Janse, ha, 4.30 br Kleingeld.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 evang.
Smit, 6.30 ds. Verbaan.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 hr Vork. 6 30 hr v.d. Pol.
Volle-evang.gem. (techn. school Bos-
parkweg): 10.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): 10 ds. Hooykaas.
Raad van Kerken: 5 nam. oecum. dienst
in remonstr. kerk (Van Mandersloostr.),
dr. v. Vliet (Alphen).
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9.30 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Visser, Katwijk. 6 ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds. Richter. 6.30 ds. v. Laar,
Reeuwijk;
Salv.kerk 10 ds Schrijver, Woerden,
6.30 ds. Smit, Hilversum.
Bethl.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Rich-
Geref. K.: 9.30 ds. v.d. Berg. 6.30 ds. El
derman.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 ds. Spijker, 4.30 ds.
Smelik.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 jeugddienst;
De Stek 9.30 dr. Fernhout, Alphen.
Geref. K.: 9.30 en 5 ds. v. 't Hoff.
Geref. Gemeente: 9.30 leesd., 7.30 ds.
v.d. Net
Rk Kerk: zat 5.30 (De Stek) en 7, zo. 9.30
en 11.
Graaf.
Geref. K.: 10 prof. mr. Reugebrink, Lei
derdorp, 5 ds. Hassefras, Maasdijk.
Rk Kerk dorp zat 7. zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM. Herv. Gem. 8.45 ds. v.d.
Wal, ha, 10.15 ds. Rothfusz, ha, 5 ds.
Krispijn, ha; Parkwijk 3 ds. v.d. Wal, ha.
Geref K zie herv. gem.
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Biesma.
HOOG MADE Herv Gem. 10 De Vree.
Leimuiden.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 hr. Drijver,
Voorschoten.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Boer, 6 ds. Aarents;
Ontm.kerk 10 ds. Aarents, 6.30 ds. Keu-
ning, Noordwgk.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee (bij geen vermelding geen dienst).
Geref. K. 10 ds. Bakker, Amstelveen. 5
ds. Koster, ha.
Rk Kerk zat 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv Gem. N
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. De Jong,
O. Kerk 10 ds. Maasland, Wadd.veen, 6
ds Driebergen;
Ichthusk. 10 ds. Visser, 5 ds. v. Roon
(bijz. adventsdienst),
Pnièlk. 9 30 ds. Driebergen, 6 ds. Vroe-
gindewey;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever): 10
ds. v. Sliedregt;
Overduin 2.15 ds. Baas.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): geen dienst
Geref. K.: Vr.kerk 10 en 5 ds. v.d. Horst
ha;
Triumfatork. 10 en 5 ds. Kersten, ha.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesd., 3.30 ds.
Heida.
Ned Geref. K.: 8.45 ds. Janse, 7 ds. De
Lange.
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 5 zie geref. kerk.
Geref. K.: 10 dr Bade, 5 ds. Ter Linden,
O.geest opendeurdienst
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
K. Dorpsk. 10 ds. v. Loenen, 3 ds. Bo
venberg, met gehandicapten, 6.30 ds v.
Loenen, mmv cantorij Scheppingskerk;
Hoofdstr. 10 mevr. ds. Westera;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds Stegeman.
Leythenrode 10 ds. Lutmers.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 10.45 ds.
Brommet
Bapt.gem. (wykgeb. Zglkw.): 10 hr. v.d.
Zeeuw.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9.10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Schalk; dorpshuis Kudelstaart 10 ds.
Amesz, Aalsmeer.
Geref. K.: 9.30 kand. v. Wallinga, 7 hr.
Schoenmaker.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.30.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr
Bakker, Katwijk, 7 ds. Boswijk, jeugd
dienst;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha.
Geref. K.: 10 ds. Boswijk, 7 zie herv.
Geref K. Vrgg.: 8.45 ds. De Putter. 2.45
ds. Boxman.
Ned Geref K. (Salvatori): 10.45 en 5 ds.
Sehuurman.
Chr Geref K 10 en 4.30 ds. v. Dijken,
ha.
Geref. Gem. 10 en 4 ds Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat 7. zo. 10 en
1130,
Poelpolder zat 7, zo. 9 en 11.30:
Manakerk zat. 7, zo. 8.30. 10 en 11.45.
Engelbew. zat. 7, zo. 8. 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP Herv Gem 9 30 en 6 30
ds. Bronsgeest, ha.
Geref. K.: 9.30 en 6.30 ds. Nooteboom,
ha.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Metering,
O geest
Rk Kerk: zat 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9 30 en 6 30
ds. Molenaar.
Geref. K.: 9.30 ds. Hartkamp, Alphen, 7
ds. v.d. Wal, Hillegom, ha.
Rk Kerk: zat 7. zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts, 7 ds. Bergsma.
Geref. K 9.30 en 4.30 ds. Wijngaarden.
Chr Geref. K 9 30 en 4.30 ds. Visser
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10 en 12.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 kand. v.
Rijsbergen, Woudenberg. 7 ds. v.d.
Kamp. Rijns.woude.
Geref. K.(W. Verlaat): 10 hr. Karstens,
Leiden, 7 ds. Fernhout Alphen.
Rk Kerk: zat 7.30, zo. 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. Bouhuys, Leiden, 5
kand. Heemskerk. Katwijk, 7 zondag
avondviering;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Krispijn, H.gom. 5
hr. v. Duin;
De Rank (Golfbaan) 10 kand v.d. Veen.
Geref K. Hoofdstr (Zee) 10 ds. Koren-
hofT.
Vinkenl. (Binnen) 9.30 en 5 ds. Elgers-
ma, ha; Sole Mio 9 hr. v. Duin;
Stichtingskerk 11 ds. Bouma. Zie ook
herv. gem.
Ned Prot. Bond (aula O.Zeew 10.30 ds.
Wagenvoorde, Bennebroek
Rk Kerk Zee zat. 7, zo 9.30 en 11.
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk 10 ds.
Brokerhof. Voorhout.
Rk Kerk Victork zat 7. zo. 9.30 en 11.
Jozefk. zat 7, zo. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST Herv. Gem Groene of
Will kerk 11 ds Ter Linden, ha.
Pauluskerk 9 30 ds Ter Linden.
Gemeentecentrum (Lytw10 30 ds
Móhnng. Voorburg. 7 dr. Blom. oecum
jongerendienst
Geref. K.: 10 ds. Heemskerk. 7 zie herv
K Vrijg 10 30 en 4.30 ds De Put
ter. ha.
Ned Geref K. (Gemcentrum) 8 45 ds.
De Lange, 4 ds. Janse
Van Wijckerslooth: 4 mevr. ds. Visser.
Endegeest: 9.30 ds. Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem centrum): 4.
Rk Kerk Will.kerk zat 7. zo 9 en 10 30
OUD-ADE: Rk Kerk zat 7. zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds. Kielder. Vianen, 5
ds. Jaspers Focks, gez. jeugddienst
Geref. K. 9.30 ds. Jaspers Focks, 5 zie
herv. gemeente
Remonstr. Gem.10 ds v. Os. Maassluis.
Rk Kerk: zat 7, zo. 8. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres zat 7. zo. 8. 9.30 en 11,
Petrus-B. zat 7. zo. 9 30 en 11 30
RIJNSATERWOUDE Herv Gem 9 30
ds. v.d. Kamp, 7 ds. v. Doorn, Alphen
Chr. Geref. K 9 30 en 2.15.
RIJNSBURG Herv Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Hamoen.
jeugddienst,
Bethelkerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. v.
Niel
Geref. K: Petrak 9.30 ds. Dsmsma, 5 ds.
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel, 5 ds.
Damsma. jeugddienst,
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Snel
Geref K. Vrijg 10 en 5 15 ds Grutter
Evang. Christengem (aula mavo) 10 ds.
Visser.
Rk Kerk: zat 730. zo. 10.30.
RIJPWETERING Rk Kerk zat 7. zo
730. 9 en 10 30
SASSENHEIM Herv. Gem. 10 en 7 ds.
Germans, ha
Geref. K.: 10 ds. Ferwerda, 5 ds Baas.
ha
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds Slofstra
Rk Kerk zat 7. zo 930 en 11
TER AAR: Herv Gem. 9.30 ds Hey
mans, Alphen, 6.30 ds. Klein Kranen
burg.
Geref. K.: 10 ds. Buikema, 6.30 da
Broer.
Rk Kerk Aard am zo 9 en 12.
kerk Langcraar zat. 7, zo 8.30, 9.30 en
1130
VALKENBURG Herv Gem 10 hr
Hoffenaar. Voorhout 6 30 ds Vermeu
len. zangdienst
Geref K 9 30 en 6 30 ds. Oegema, ha
Geref K Vrgg 9 30 en 5 ds Heida
VOORHOUT Herv Gem 10 dienst
Rk Kerk zat 7. zo 9. 1030 en 11 45
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorps
kerk 10 ds De Zeeuw. 7 interk zang-
dienst ds Blanken.
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Dc Zwart,
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds
Lentz.
Geref. K.: 10 ds. Blanken, 7 zie herv. ge-
Geref K. Vrijg10.15 en 4 30 da Box
Aulagemeenschap Noordhofland 10 30
woorddienst thema: 'In bigde verwach
Üng'
Rk Kerk Laur.kerk zat 7, zo. 1130;
M Godskerk zat 7, zo. 10.
WADDINXVEEN Herv Gem Brugk
930 ds. Cuperus, Nieuwerkerk ad IJs
sel, 5 ds. Maasland.
Hoeksteen 9.30 ds Romein, Ede. 3 ds
Maasland, aangepaste dienst met ge
handicapten. 6.30 ds Roetman.
Bethelk. 9.30 ds. Roetman. 5 ds Bou-
man. Scheveningen.
Imm.kerk 10 ds Hulst 5 hr. Yska
Geref Kerk Kruisk 10 ds De Vncs
Loosduinen. 5 ds. De Moor.
Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Remonstr. Gem 10 prof dr Kuiper
O geest
Rk Kerk Victork zat 7. zo. 10.
Ontm.kerk zat 7. zo. 11.45.
WARMOND Herv Gem 10 ds Keu
ning. Noordwgk, 5 ds. v. Veen. Wassc-
Rk Kerk zat 7, zo 830,10 en 11.30.
WASSENAAR Herv Gem. Dorpsk. 10
ds Steenstra, ha, 7 ds Wolters. ha.
Kievietk 10 ds v Bruggen, ha. 7 ds v
Bruggen, jeugddienst.
Messiask. 10 ds v Waasbergcn. ha
Dorpscentrum 9.30 ds De Graaf.
H woude.
Geref K Zy Liaan 10 en 5 ds v d Meu
len;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 prof dr
Veenhof. A dam
Ned Prot Bond (Kerkdam) 10 30 ds v
Ginkel. A dam
WOUBRUGGE Herv Gem 9 30 ds
Zonneberg. Willige Langcrak, 6 30 ds
Koelewyn
Geref K 9 30 ds Aalder*. 6 30 ds v d
Berg. Bodegraven, jeugddienst
Ned Prot Bond (De Wgk) 7 nam da
Wemer, Wassenaar
Rk Kerk. zat 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN Herv. Gem 9 30 ds
Klein Kranenburg
Geref K 9 30 en 7 hr Vermeer
Rk Kerk: zat 7. zo 9 en 10 45
ZOETERWOUDE Herv Gem 10 ds
Wolthaus. 5 oecum vesper in Chr Die
naarkerk
Rk Kerk St Jan zo 9 30 en 11
Chr Dienaark zat 7. zo 10. 3 oecum.
vesper.
H Rijndijk (Meerburg) zat 7. zo 930 en
11
ZWAMMERDAM Hrrv Gem 10 ds De
Jonge. Alphen. 6 30 ds. Haakman
Geref K. 10 ds Broer. 6 30 ds Buike-
Remonstr Gem 10 ds. v.d Laarse
