y
Executies in Suriname
Bezoek van Shultz
niet meer dan 'n
verplicht nummer
C
Bulgarijes rol achter
Italiaanse schermen
"Voorlichting
over NAVO
moet beter"
"Sancties nodig tegen militairen"
Regering Neijhorst treedt af
VRIJDAG 10 DECEMBER 1982
ROME - Bulgarije staat plotseling
in het middelpunt van de Ita
liaanse aandacht, omdat de be
langstelling van dit meest Mos
kou-getrouwe Balkanland de af
gelopen jaren zo verdacht sterk
op Italië geconcentreerd blijkt te
zijn. In drie opzienbarende mis
daad- en spionagegevallen zou
Sofia een beslissende rol op de
achtergrond hebben gespeeld:
bij de aanslag van 13 mei 1981 op
paus Johannes Paulus II, bij een
gigantisch netwerk van wapen
en heroinesmokkel, dat onlangs
in Milaan werd ontdekt, en bij de
spionage van een lid van het bu
reau buitenlandse betrekkingen
van de Italiaanse vakbeweging,
Luigi Scricciolo, nu in de gevan
genis op verdenking van deelna
me aan gewapende benden en
medeplichtigheid aan de ontvoe
ring van de NAVO-generaal Ja
mes Dozier in december 1980.
Het laatste geval werd het eerst
ontdekt: een lid van de Rode Bri
gades, Loris Scricciolo, beschul
digde na zijn arrestatie zijn neef
Luigi ervan, als verbindingsman
tussen de Rode Brigades en le
den van de Bulgaarse ambassade
in Rome te zijn opgetreden. Na
aanvankelijke ontkenningen be
vestigde de vakbondsman (die
onder meer de Italiaanse con
tactman was voor de Poolse vrije
Buitenland
vakbond Solidariteit) zijn con
tacten met een viertal Bulgaarse
ambassadeleden, die via hem in
aanraking probeerden te komen
met de Rode Brigades, aan wie
zij wapens en andere hulp zou
den hebben aangeboden, in ruil
voor eventuele NAVO-geheimen
die de terroristen aan generaal
Dozier zouden weten te ontfutse
len. Toen het onderzoek op gang
kwam, verdwenen de betrokken
Bulgaren naar hun land.
Intussen was de jonge Turk Meh-
met Ali Agca onmiddellijk na
zijn aanslag op de paus gearres
teerd en kort daarna tot levens
lang veroordeeld. Bij het vonnis
sprak de rechter de overtuiging
uit, dat hij niet alleen had gehan
deld, maar „samen met onbeken
de medeplichtigen". Dat was al
duidelijk uit het feit dat Agca, na
zijn mysterieuze ontsnapping uit
een Turkse gevangenis (hij was
in zijn vaderland ter dood ver
oordeeld voor de moord op een
progressief journalist), bijna an
derhalfjaar door Europa had ge
zworven, waarbij het hem kenne
lijk niet aan middelen had ont
broken.
Bij zijn verhoren en tijdens het
proces deed hij geen mond open,
maar hij uitte een bedekte be-
door
Hein ten Kortenaar
dreiging, dat er een ogenblik kon
aanbreken waarop hij namen zou
noemen. Dat ogenblik schijnt nu
te zijn aangebroken, en de jong
ste arrestatiebevelen van onder
zoeksrechter Ilario Martella zijn
er het resultaat van. Twee Tur
ken, beiden evenals Agca lid van
de „Grijze Wolven", zijn al gear
resteerd en naar drie anderen
wordt nog gezocht. Maar de op
zienbarendste ontwikkeling
kwam met de arrestatie van de
Bulgaarse luchtvaartemployé
Sergej Antonov, die samen met
twee leden van de Bulgaarse am
bassade (intussen vermoedelijk
uit Italië verdwenen) door Agca
was aangewezen als zijn helpers
bij het beramen van de aanslag.
Opzienbarend was ook de woeden
de reactie uit Sofia, waar de ver
denkingen tegen Antonov on
middellijk werden bestempeld
als een vijandige daad tegen de
regering en het volk van Bulga
rije. Zover was de Italiaanse poli
tie nog lang niet, al kwam het wel
overeen met de theorie van som
mige Amerikaanse journalisten,
die al maanden geleden was ge
lanceerd. Volgens deze theorie
zou Moskou hebben besloten de
paus uit de weg te ruimen, omdat
zijn inmenging in de Poolse toe
stand te lastig was geworden.
Het Bulgaarse regime zou als uit
voerder zijn opgetreden en de
Turken als werktuigen hebben
gebruikt In Italië werd noch
door de politie, noch door de re
gering op deze complottheorie
gezinspeeld, en het was alleen de
onbeheerste Bulgaarse reactie
die er meer dan een schijn van
waarheid aan verleende.
Ten slotte arresteerde de politie in
Milaan vorige week de 70-jarige
Syriër Henri Arsan, die zich al ja
ren bezig moet hebben gehou
den met een gigantische handel
in wapens, van lichte geweren
tot en met Amerikaanse aanvals
helikopters en Leopard-tanks.
grotendeels bestemd voor het
Midden-Oosten en, vóór de mili
taire machtsovername, voor de
elkaar bestrijdende groeperin
gen in Turkije, maar ook zonder
aanzien des persoons voor Maffia
en linkse en rechtse terroristen
in Italië. De betaling geschiedde
in heroïne en andere drugs, en de
centrale van de hele operatie
was, al weer in Sofia, in handen
van dezelfde Turkse smokkelko-
ning Bekir Celenk, die in hetzelf
de hotel Vitosha in juli 1980 Ah
Agca een beloning van drie mil
joen Duitse marken zou hebben
beloofd voor de moord op de
paus. Het begint langzamerhand
wat veel te worden om nog op
toeval te lijken.
Neijhorst: afgetreden.
DEN HAAG (GPD/ANP)- Het ministerie van buitenlandse
zaken heeft gisteravond de Surinaamse ambassadeur
ontboden om haar „ontzetting" uit te spreken over be
richten dat in Suriname in de nacht van woensdag op
donderdag enkele arrestanten zouden zijn geëxecuteerd
door de legerleiding. Het zou -volgens officiële berichten
-om meer dan vijf personen gaan. Maar uit goedingelich-
te bronnen in het buurland Frans-Guyana wordt gemeld
dat er zeker tien doden zijn gevallen.
Het is niet duidelijk of de personen
die zijn geëxecuteerd dezelfden
zijn als degenen die volgens een
bericht van de Surinaamse
staatsradio "op de vlucht zijn
omgekomen". Onder de mensen
die in de nacht van dinsdag op
woensdag werden gearresteerd,
bevinden zich vakbondsleiders,
advocaten en journalisten.
De woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken ver
klaarde dat de Nederlandse rege
ring zal moeten bezien welke
consequenties dit heeft op de
voortzetting van de ontwikke
lingshulp voor Suriname. De
PvdA wil dat er nog vóór Kerst
mis een kamerdebat wordt ge
houden over de situatie in Suri
name, waarbij ook de vraag aan
de orde moet komen of de ont
wikkelingshulp moet worden
opgeschort of moet worden
beëindigd. De WD onder
schrijft dit, terwijl het CDA zich
nog niet wilde uitspreken.
Regering afgetreden
Aan ambassadeur Herrenberg is
gevraagd de Nederlandse be
zorgdheid aan de Surinaamse re
gering over te brengen. Inmid
dels was bekend dat de regering
van premier Neijhorst haar ont
slag had aangeboden aan de le
gerleiding.
Uit het feit dat een woordvoerder
van het ministerie later de pers
hierover inlichtte, kan worden
opgemaakt dat ambassadeur
Herrenberg de Nederlandse be
zorgdheid niet heeft kunnen
wegnemen. De Surinaamse am
bassadeur was gisteravond niet
bereikbaar voor commentaar.
Het ministerie van buitenlandse
zaken heeft direct radiocontact
met de Nederlandse ambassade
in Paramaribo, en is dus niet af
hankelijk van de nog steeds ver
broken telefoon- en telexverbin
dingen. De woordvoerder van
het ministerie wilde het bericht
over de executies niet direct be
vestigen, maar wees erop dat het
ministerie een dergelijke stap
niet zomaar onderneemt. Hieruit
kan worden opgemaakt dat het
ministerie via de eigen kanalen
een bevestiging van deze berich
ten heeft gekregen.
Kinderen komen
om bij ongeluk
met helikopter
in Nicaragua
MANAGUA (AFP) - In Nicaragua
zijn gisteren 75 kinderen omge
komen toen aan de grens met
Honduras een helikopter neer
stortte. De helikopter was inge
zet voor de evacuatie van kinde
ren uit het gebied waar de laatste
tijd gevochten werd in verband
met invallen van anti-sandinisti-
sche rebellen vanaf Hondurees
grondgebied.
Een woordvoerder liet zich er niet
over uit of de oorzaak van het on
geval een technisch mankement
was of dat de helikopter was
neergehaald. Maar een tweede
helikopter van de luchtmacht die
bij de evacuatie was ingescha
keld, werd met automatische wa
pens beschoten toen de piloot
probeerde de plek te bereiken, zo
zei h«.
Volgens de verklaring van het mi
nisterie van defensie zijn 75 kin
deren omgekomen en zeven an
deren gewond, drie kinderen,
twee volwassenen passagiers en
de twee bemanningsleden.
ZWEDEN (AP) - De Zweedse premier Olof Palme en diens vrouw Lisbeth begroetten gisteren de Colomibaanse
schrijver Gabriel Garcia Marquez, die in Stockholm de Nobelprijs voor literatuur in ontvangst zal nemen.
Conferentie
Rijnzout
'anticlimax'
DEN HAAG (GPD) - De verga
dering van de Internationale
Rijncommissie gisteren in
Den Haag is een „anti-cli
max" geworden, zoals de Ne
derlandse delegatieleider,
mr. J. G. van der Tas, het zelf
uitdrukte. Er zijn geen harde
afspraken gemaakt over een
tijdschema waarop Frankrijk
de lozingen van afvalzout in
de Rijn door de Elzasser kali-
mijnen gaat terugbrengen.
Ofschoon niets op papier staat,
is nu duidelijk geworden dat
Frankrijk het Rijnzoutver-
drag in mei, na de gemeente
raadsverkiezingen, gaat voor
leggen aan het parlement. De
ratificatie kan in augustus
voltooid zijn en wordt dan in
oktober 1983 van kracht. An
derhalf jaar later zou Frank
rijk de eerste 20 kilogram
zout per seconde in de diepe
ondergrond van de Elzas
moeten injecteren.
BRUSSEL (GPD) - Minister Van
den Broek van buitenlandse za
ken vindt dat het vorige kabinet
te weinig heeft gedaan om de
NAVO als vredesorganisatie bij
de publieke opinie te doen over
komen. Hij zei dit gisteren na een
langdurig, zeer vertrouwelijk be
raad met de andere NAVO-mi-
nisters van buitenlandse zaken
op het NAVO-hoofdkwartier in
Brussel.
De NAVO-ministers maken zich
grote zorgen over de ontwikke
lingen in 1983, als er onder
groeiende weerstand bij het pu
bliek besloten moet worden over
de eventuele plaatsing van de
Actiecomité voor herstel democratie Suriname:
DEN HAAG (GPD) - Voorzitter
R. G. Wormer van het actie
comité Herstel democratie
Suriname vindt dat de be
vriende landen van Surina
me, waaronder Nederland,
sancties moeten ondernemen
tegen het militaire bewind in
Paramaribo. Hij denkt daar
bij aan het stopzetten van wa
penleveranties en het op een
laag pitje zetten van de diplo
matieke betrekkingen. Het
actiecomité ijvert al sinds de
oprichting in februari voor
een herstel van de democra
tie in Suriname, en zegt een
achterban te hebben van dui
zenden Surinamers in Neder
land
Wormer maakt uit eerdere ge
sprekken met bevriende lan
den (Nederland, de Verenig
de Staten, Brazilië en Vene
zuela) op dat men het advies
van zyn comité zal opvolgen,
als daarop wordt aangedron
gen. Dat laatste geldt overi
gens niet voor Nederland.
Eerder op de avond had oud
minister en adviseur van de
Surinaamse vakcentrale de
Moederbond André Haak
mat, die sinds enkele weken
in Nederland verblijft, het
verhaal van legerleider Bou-
terse over vermeende coup-
plannen „van a tot z gelogen"
genoemd.
De heer Wormer benadrukte
dat hij geen totaalbeeld heeft
van de situatie in Suriname,
maar meende toch vast te
kunnen stellen dat de militai
re machthebbers „een soort
toneel opvoeren, waarbij zij
proberen het accent te ver
leggen van hun eigen falen
naar andere groepen, en tege
lijk hun eigen macht verster
ken en bestendigen".
„De legerleiding zoekt naar een
zondebok", aldus Wormer.
„De heren hebben ingezien
dat het volk protesteert tegen
hun beleid. Destijds gaf het
volk de militairen het voor
deel van de twijfel, maar nu
komen zij in opstand". Ook
zei Wormer dat de schuldigen
van de brandstichtingen
dinsdagnacht van vier gebou
wen in Paramaribo, behoren
de tot oppositionele groepen,
in de richting van de militai
ren gezocht moeten worden.
- Volgens de legerleiding zou de
oude politiek proberen weer
aan de macht te komen.
„Ik ben ook volstrekt tegen de
oude politici als Lachmon en
Arron, die het volk en het
land aan hun lot hebben
overgelaten. Maar andere
mensen zoals de nu gearres
teerde advocaten Hoost, Ba-
boeram en Gonsalvez, dat
zijn mensen met kennis die
leiding kunnen geven. Zij
hebben ook de militairen
aanvankelijk het voordeel
van de twijfel gegeven, maar
zij hebben daarna geconsta
teerd dat het bergafwaarts
gaat".
- Wat gaat u in Nederland on
dernemen?
„Wij nemen nu een afwachten
de houding aan. Eerst moet
de bevolking in Suriname in
actie komen, dan zullen wij
dat van hieruit ondersteunen.
Wij hebben allerlei middelen
om die acties te stimuleren,
zoals het geven van financië
le steun".
„Ik denk dat het Surinaamse
volk massaal de straat op zal
gaan. Ik wil nog wel eens zien
of de militairen dan op de
mensen zullen schieten. Er
zijn nu meerdere vakbonds
leiders gearresteerd (onder
wie Cyriel Daal van de Moe
derbond en Fred Derby van
C-47), en in oktober demon
streerden al 15.000 mensen
uit protest tegen de arrestatie
van alleen Cyriel Daal".
- Zojuist is bekend geworden
dat er meerdere mensen zou
den zijn geëxecuteerd door de
legerleiding.
„Als dat zo is, dan zijn de uren
van de legerleiding geteld".
572 nieuwe NAVO-atoomraket-
ten. De Franse minister Cheys-
son sprak donderdag ten aanzien
van 1983 over „het moeilijkste
jaar na de Tweede Wereldoorlog"
door de combinatie van econo
mische crisis en het besluit over
de atoomraketten.
De Amerikaanse onderminister
van buitenlandse zaken Burt ver
klaarde dat de Russen gewoon
doorgaan met het opstellen van
nieuwe SS-20-installaties, waar
door het totale aantal raketten
momenteel 333 bedraagt met 999
kernkoppen.
Volgens minister Van den Broek
moeten de NAVO zelf en de lid
staten afzonderlijk zich veel
meer inspannen om alle aspec
ten van het werk van de NAVO,
met name ook op het gebied van
de wapenbeheersing, beter over
te brengen. „De NAVO komt te
veel over als een militaire organi
satie", aldus Van den Broek. Hij
vindt dat de publieke opinie dui
delijker gemaakt moet worden
dat het rakettenbesluit van 1979
erop gericht is, via onderhande
ling de plaatsing van deze nieu
we atoomraketten voor de mid
denlange afstand nu juist te
voorkomen. Die onderhandelin
gen zitten overigens al een jaar
vast zonder dat er veel uitzicht
op doorbraken bestaat.
Lesotho vraagt
zitting VN-
Veiligheidsraad
NEW YORK (AFPl - Lesotho
heeft om een zitting de Veilig
heidsraad van de Verenigde Na
ties gevraagd in verband met de
Zuidafnkaanse aanval op grond
gebied van Lesotho.
Het verzoek om een spoedzitting is
ingediend door Lesotho's minis
ter van buitenlandse zaken,
Charles Dube Molapo.
De VN-commissie tegen de apart
heid heeft gisteren de Zuidafn
kaanse actie in Lesotho veroor
deeld.
Aan de vooravond van de NA-
VO-raad voor ministers van
buitenlandse zaken is de
Amerikaanse minister Geor
ge Shultz begonnen aan zijn
eerste tournee langs Europe
se hoofdsteden Morgen
komt hij in Nederland aan
voor een gesprek met zijn
ambtgenoot Van den Broek,
een offcièle lunch op het
Catshuis en als afsluiting een
gesprek met journalisten.
Drie programmapunten voor
wat met recht een bliksembe
zoek genoemd kan worden.
Voor het belangrijkste onder
deel. het gespek met Van den
Brock, is minder dan drie
kwartier uitgetrokken, een
tijdsduur evenredig aan het
gewicht van de Nederlandse
stem in het bondsgenoot-
schap.
Shultz begon van de week met
een veertigurig bezoek aan
Bonn, dat - nu Schmidts
ploeg is vervangen door Kohl
c.s. - geheel in het teken kon
staan van de recente opleving
in de Amenkaans/Westduitse
betrekkingen. Eensgezind
legden Shultz en Hans Die
trich Genscher op een geza
menlijke persconferentie uit
dat "onderhandelingen met
de Sowjet-Unie over wapen
beheersing slechts vanuit een
positie van kracht gevoerd
kunnen worden". In dit geval
is dat geen tekst die verschil
van mening moet verhullen,
want ook over de wijze waar
op aan die "positie van
kracht" inhoud moet worden
gegeven, zijn de heren het
roerend eens: een onverwijl
de plaatsing op Europees
grondgebied van de 572
atoomraketten voor de mid
dellange afstand.
door
Ton van Brussel
Opmerkelijk aan de Europese
agenda van Shultz is, dat
voor Frankrijk en Nederland,
landen waarmee de VS een
wat moeizamer band onder
houden, de minste tijd is uit
getrokken. Frankrijk is welis
waar ook voorstander van
plaatsing, maar recentelijk
was er het door de Amerika
nen allerminst toegejuichte
initiatief van de Franse mi
nister van defensie Charles
Hernu om de bejaarde West-
europese Unie nieuw leven in
te blazen door deze te gaan
inzetten voor het streven
naar een eigen Europese de
fensie. Reden: als het puntje
bij paaltje komt is het zeer de
vraag of de Amerikanen de
Europese bondgenoten in da
den zullen bijstaan.
Daar komt bij dat het ook de
Fransen zijn die na Reagans
uitlatingen over een volledig
akkoord tussen de VS en Eu
ropa over de kwestie van de
Russische gaspijpleiding,
zijn blijven beweren dat zo'n
overeenkomst helemaal niet
bestaat. Tevens is er de door
de Fransen hoog gespeelde
handelscontroverse met de
VS (landbouw, instabiele dol
lar, staal) en om al die rede
nen is het slecht denkbaar
dat het gesprek dat George
Shultz in Parijs met zijn
ambtgenoot Claude Cheys-
son zal hebben, plezierig zal
verlopen.
Hoewel er aan Nederlandse zij
de zeker grote bereidheid is
om niet de geschilpunten,
maar de overeenkomsten
met de Amerikanen te bena
drukken, zal het gesprek tus
sen Shultz en Van den Broek
morgen ook vooral over het
eerste gaan Weliswaar heeft
Nederland geen steun be
tuigd aan de "freeze-motie"
die afgelopen week in de Ver
enigde Naties door Zweden
en Mexico in stemming is ge
bracht, maar uit de Neder
landse stemverklaring kun
nen ook de Amerikanen voor
de zoveelste maal de conclu
sie trekken dat plaatsing van
nieuwe kernwapens in Ne
derland nog geen beklonken
zaak is.
Een tamelijk riante meerder
heid in de Tweede Kamer
deelt de Amerikaanse opvat
ting over de "positie van
kracht", maar minder groot is
de meerderheid die dat uit
legt als een voorkeur voor di
recte plaatsing (of daarvoor
uiteindelijk een meerderheid
bestaat is nog steeds ondui
delijk). Waar de Amerikanen
het liefst de onderhandelin
gen met de Sowjet-Unie door
feitelijke plaatsing onder
druk zouden willen zetten,
wil Nederland pas volgend
jaar een keuze maken
Het andere belangrijke geschil
punt, dat van de landbouw,
ziet er al even onoplosbaar
uit. De Amerikaanse eis om
alle subsidies op landbouw-
produkten af te schaffen, be
tekent zoveel als een bank
roet van de Nederlandse
landbouw, en is bijgevolg in
Den Haag onbespreekbaar
Behalve die wrijfpunten is er
ter elfder ure nog wat nieuwe
irritatie naar buitengekomen.
In Washington blijkt mm
niet gelukkig met de verslag
geving over Amerika in het
NOS-joumaal en de NOS-
buitenlandrubriek Panora-
miek. De Amerikaanse am
bassadeur in Nederland heeft
dat deze week aan de betrok
ken NOS-chcf, Leo Kool, la
ten weten. Gevolg is onder
meer geweest dat correspon
dent Haye Thomas dit jaar
niet is uitgenodigd voor het
programma "Meet the press".
De Amerikanen blijken ook
met ingenomen met het feit
dat op de Nederlandse televi
sie Russen aan het woord ko
men Voor kritiek als deze is
in Nederland vermoedelijk
niet meer dan een minimaal
gehoor De NOS zelf heeft
zich verdedigd door de eigen
verslaggeving als "objectief'
te kwalificeren en heeft ge
weigerd om aan de hand van
Amerika te lopen
Curieus is natuurlijk ook dat de
Amerikaanse ambassadeur
met zyn opmerkingen de in
druk wekt dat in Amerikaan
se media nooit kritiek op het
eigen beleid wordt g«v
en ook nimmer Russen aan
het woord komen. Niets is
minder waar en dat maakt de
Amerikaanse klacht alleen
nog maar knulliger dan die al
is Als volwassen democra
tieën zich met de kwaliteit
van eikaars informatiestroom
gaan bemoeien, is er iets pyn-
lyk mis. Overbodig te melden
dat een gesprek van dne
kwartier dit soort conflicten
en misverstanden niet uit de
wereld helpt en Shultzs be
zoek aan Den Haag met dat al
niet meer kan zyn dan "een
verplicht r
Van den Broek
