Het
strakke
keurslijf
van de
familie
Doorsnee
"Gemeente Katwijk gaf me de nekslag"
Gedupeerde houwer verloor ruim 2 miljoen op miskoopZwarteweg
ZATERDAG 4 DECEMBER 1982
door Koos Post
Takatoshi Shimada kwam op
18-jarige leeftijd in dienst
van de autofabriek Toyo
Kogyo, die Mazda's bouwt.
Vanaf dat moment lag het
toekomstpatroon van Taka
toshi Shimada vrijwel vast.
Hij zou voorlopig wonen in
een huis van de fabriek, op
grond van de fabriek. Bij
voldoende inzet en enthou
siasme zou hij met het stij
gen van zijn leeftijd stapjes
omhoog maken op de so
ciale ladder. Misschien zou
hij zelfs een meisje uit de
fabriek trouwen. En hij zou
te zijner tijd met steun van
de fabriek een eigen huis
kunnen kopen.
Vijftien jaar later kan Takatoshi
constateren dat het is gelopen
zoals hij bij zijn indiensttre
ding kon voorzien. Op 33-jange
leeftijd is hij opgeklommen tot
assistent-voorman van de on-
derhoudsgroep van de spuitaf-
deling in de gloednieuwe fa
briek in Hofu. Hij verdient nu
een salaris van omgerekend
ongeveer 50.000 gulden per
jaar. Dat is inclusief de gebrui
kelijke 5'/2 maand bonus» die
PAGINA 19
De familie Takatoshi: volledige toewijding aan de fabriek verlangd.
alle arbeiders in de nu nog vet
te jaren krijgen.
En Takatoshi heeft er geen mo
ment aan gedacht om "neen"
te zeggen toen hij werd overge
plaatst van de moederfabriek
in Hirosjima naar de nieuwe fa
briek in Hofu, een honderd ki
lometer verder naar het wes
ten.
Eigen huis
Hij heeft toen de gelegenheid
aangegrepen om voor zijn ge
zin (man, vrouw en 10-jarig
dochtertje) een eigen huis te
kopen in de heuvels rondom
Hofu, op een half uurtje rijden
van zijn werk.
Het is net als de meeste Japanse
huizen niet groot. Twee niet al
te grote kamers beneden, één
ingericht in westerse stijl en
één echt Japanse kamer met
een vloer van rijstmatten en
een religieus hoekje. Een lage
tafel en kussens om op de
grond te zitten completeren de
verder simpele aankleding van
deze ruimte, waarin hij zich bij
voorkeur met vrienden en ken
nissen ontspant.
Op de bovenverdieping twee
kleine slaapkamers en een
platje met kunstgras. Het
dochtertje slaapt in een bed.
Vader en moeder leggen hun
matras op de grond als zij gaan
slapen. Een bijna symbolische
verdeling in huize Shimada,
want ongeveer de helft van de
Japanse bevolking slaapt nog
op de vloer.
Takatoshi heeft voor zijn huis
een bedrag van 180.000 gulden
moeten neertellen. Een fiks be
drag in relatie tot de grootte
van de woning. Maar de grond
is schaars in het dichtbevolkte
Japan.
Door het heuvel- en bergachtige
karakter is slechts twintig pro
cent van de oppervlakte van
Japan bruikbaar voor woning
bouw. Het is dus niet zo ver
wonderlijk dat van regerings
wege wordt getracht heuvels af
te graven om meer ruimte be
schikbaar te krijgen voor de
nog altijd groeiende bevolking.
Het gevolg is ook dat de grond
prijzen hoog liggen. Hoe dich
ter bij de stad hoe duurder na
tuurlijk. In Tokio is een vier
kante meter grond - zo al be
schikbaar - nagenoeg onbe
taalbaar geworden een particu
lier. Het welvarende bedrijfsle
ven legt daar dan ook meestal
beslag op
Peperduur
In Hirosjima niet voorkomend
op het lijstje van de tien groot
ste steden van Japan, maar
toch altijd nog een agglomera
tie van bijna een mihoen zielen
- liggen de prijzen wel iets la
ger, maar komen toch ook
dicht in de buurt van de dui
zend gulden per vierkante me
ter.
In het heuvelachtige gebied waar
Takatoshi Shimada zijn stekje
heeft gevonden is het allemaal
iets beter betaalbaar, maar hij
moest toch altijd nog 70.000
gulden voor het lapje grond be
talen.
Gelukkig springt de fabriek bij.
Die betaalt gedurende tien jaar
de rente van de hypotheek die
Takatoshi voor de aankoop
van zijn woning heeft moeten
afsluiten. Na die tien jaar
wordt hij geacht niet alleen de
aflossing, maar ook de rente
zelf te kunnen betalen.
Takatoshi's charmante jonge
vrouw - die net als haar man
geen woord over de grens
spreekt - blijft onverstoorbaar
vriendelijk buigen en glimla
chen als er vrij plotseling een
gezelschap Nederlandse jour
nalisten over de vloer komt.
Met wie zij helemaal niet van
gedachten kan wisselen.
Haar enige troost: ze brengen
geen vuil binnen. Want ieder
een wordt geacht voor het bin
nentreden zijn schoenen uit te
trekken. Trouwens, het komt
bij haar - net zo min als bij
Toewijding
Niet alleen door die hypotheek.
Maar op het moment dat Taka
toshi zich vijftien jaar geleden
aansloot bij de gelederen van
Toyo Kogyo nam de fabriek de
verplichting op zich om voor
hem te zorgen totdat hij op 55-
jarige leeftijd met pensioen
gaat en zelfs nog daarna, als
het staatspensioen niet toerei
kend blijkt te zijn.
Maar in ruil daarvoor wordt een
volledige toewijding aan de fa
briek verlangd. Grote inzet, ab
solute bereidheid en een nooit
aflatende ijver. Hij is lid van
een economische familie ge
worden. Als het de "familie"
goed gaat, gaat het ook Taka
toshi goed. Het wordt hem in
geprent als hij zijn dienstver
band aangaat en in de fabriek
wordt hij er elke dag, op vele
manieren en telkens weer, aan
herinnerd.
Misschien zou het te ver
voeren om de 33-jarige
Takatoshi Shimada de
"Japanse mijnheer
Doorsnee" te noemen.
Maar erg ver zouden we
er toch niet naast zitten.
In elk geval is hij wel één
van die talloze Japanse
arbeiders die zo van de
schoolbanken een fabriek
binnenstappen en zich
dan voor het verdere
leven geborgen weten.
haar man - geen moment op
om "neen" te zeggen tegen de
plannen van de fabriek. Mis
schien mede uit hoofde van de
strakke Japanse gediscipli
neerdheid en het diepgaande
gevoel voor gezagsverhoudin
gen. Maar vooral ook omdat
haar man zo met handen en
voeten aan de fabriek is gebon
den.
Bovendien: het sterk doorge
voerde senioriteitsbeginsel in
de Japanse sociaal-economi
sche structuur maakt dat ou
derdom de eerste overweging
is voor promotie. Maar ook de
mensen, die naast, voor en ach
ter Takatoshi werken, worden
ouder. Hoe hoger op de ladder
hoe dunner de spoeling. Daar
om is een "neen" naar boven
zo verschrikkelijk moeilijk.
Het zou de kans op promotie
en dus vergroting van de wel
vaart kunnen verstoren.
Een kans elders is nagenoeg uit
gesloten. Wie eenmaal zo n
economische familie is binnen
gegaan doet er goed aan zich
daar met alle mogelijke krach
ten aan vast te houden. Het
overstappen naar een andere
familie flees: fabriek) is nage
noeg onmogelijk.
Keerzijde
Want dat is de keiharde keerzijde
van deze ogenschijnlijk zo
minzame sociale structuur, die
de arbeiders verzorgt van de
wieg tot het graf: wie om welke
reden dan ook de trein mist
kan geen volgende nemen. Die
komt niet. Anders gezegd: wie
uit de boot valt verzuipt. Zon
der pardon.
Fabrieksmensen geven ons heel
aarzelend toe dat de ofTiciêle
werkloosheidscijfers in Japan
zo'n vier procent aangeven. De
Japanners praten nu eenmaal
niet graag over keerzijden van
medailles. Ze zwijgen liever
over zulke sombere cijfers. Ze
gaan liever prat op hun succes
sen. Op hun welvaart.
Daarom komt het er nog veel
moeilijker uit dat deze cijfers
waarschijnlijk nog flink geflat
teerd zijn omdat een werkloze
pas na zes maanden in die offi
ciële registratie wordt opgeno-
Zodat de werkelijkheid wel eens
somberder zou kunnen zijn
dan de officiële cijfers aange
ven. En het is erg aannemelijk
dat in de harde succesmaat
schappij van Japan achter die
nuchtere cijfers een onmetelij
ke ellende schuilgaat.
Daarom is het voor Takatoshi
Shimada en zijn collega-arbei
ders zaak zich keung te schik
ken in het patroon dat de fa
briek voor hen heeft uitgestip
peld.
Daarom ziet men tijdens de
lunchpauzes en na het werk
groepjes arbeiders discussië
ren over hun werk. de werk
omstandigheden en het pro-
dukt dat zij maken.
Daarom levert de ideeënbus per
jaar maar liefst twee miljoen
suggesties op, waarvan de helft
met een prijs - variërend van
drie tot duizend gulden
wordt gehonoreerd.
Praatcirkels
Daarom wordt er ook enthou
siast meegedaan aan de praat
cirkels, die per afdeling wor
den gehouden. Omdat elk be
sluit, waar ook genomen, bij
voorkeur met een unanieme
instemming moet worden on
dersteund.
De daaraan ten grondslag liggen
de voorstellen komen meestal
van boven. Maar in alle gele
dingen van het bedrijf mag er
over worden meegepraat. Door
iedereen. Van kantinejuffrouw
tot onderdirecteur.
Pas als alles overal is besproken
wordt het besluit definitief.
Maar dan is het ook onherroe
pelijk. Geen gemor achteraf.
De voorbereiding kost tijd, de
uitwerking is simpel. En m de
praktijk gebeurt het zelden dat
de door de leiding aangegeven
richting democratisch wordt
gewijzigd. Men zou haast zeg
gen: dat past niet in de struc
tuur.
Daarom ook moet de leiding van
de fabriek speciale besprekin
gen voeren hoe zij de arbeiders
ertoe kan bewegen hun betaal
de vakanties volledig op te ne
men. Een jaar nadat zij in
dienst zijn getreden hebben ze
recht op 14 dagen, na twee jaar
15 dagen, na dne jaar 16 dagen
en zo verder tot een maximum
van 28 dagen. Maar de praktijk
is dat het aantal toegestane
vakantiedagen zelden geheel
wordt verbruikt.
- "Ze gaan meestal met vakantie
in tijden, drie keer per jaar. dat
de fabnek toch voor een weck
wordt gesloten", zegt sociaal
directeur Sumio Mochizuki
van Toyo Kogyo.
-"Maar toch snap ik niet dat een
directie mensen moet opjagen
om vakantie te nemen", pareer
ik.
Mochizuki kijkt verbaasd over
zoveel onbegrip. Maar verder
dan "Het is nu eenmaal de ge
woonte" reikt zijn verklaring
niet. Een relatie met h. I
riteitsbeginsel legt hy niet. Ik
wel.
Huizenbouwer Groot uit het
Noordhollandse plaatsje
Egmond aan den Hoef is er met
open ogen ingetuind. Mooie
praatjes van de Katwijkse
advocaat J. v.d. P. en de
onroerend-goedmakelaar R. v.d.
P. uit Amsterdam deden hem
besluiten een stuk grond van
vijf hectare aan de Zwarteweg
in de badplaats te kopen. Toen
hij in de gaten kreeg dat het een
onfris zaakje was, stond zijn
handtekening al onder het
koopcontract. En daar hielden
de advocaat en de verkoper hem
aan. Groot moest drieeneenhalf
miljoen gulden op tafel leggen.
Beide Van der P's hadden de
huizenbouwer uit het
Noordhollandse voorgehouden
dat hij op de bewuste grond aan
de Zwarteweg zo'n 200
woningen kon neerzetten
zonder enig probleem.
Inderdaad, de grond in
Rijnsoever, zoals het plan heet,
was bestemd voor de bouw van
buizen. Alle grond. Maar er
moest nog wel worden
uitgemaakt welk model waar
moest komen te staan. Groot
wilde er, verklaarde de
gemeente, een bepaald type
woning neerzetten. Dat kon
niet. Burgemeester Bos spreekt
daarom van een foutieve
voorstelling van zaken. De
bouwer uit Egmond aan den
Hoef kreeg geen toestemming
om te bouwen, dus zat hij met
een duur stuk grond in zijn
maag waarmee hij niets kon
beginnen.
Teneinde raad en na veel
praten, meestal zeer
onaangename gesprekken, bood
hij de gemeente de grond te
koop aan. Oud-wethouder J. van
Dijk liet zich ontvallen dat die
bouwgrond de gemeente
Katwijk zo'n twee miljoen
gulden waard was. Anderhalf
miljoen gulden minder dan
Groot ervoor had betaald. Toen
er later spijkers met koppen
moesten worden geslagen en
burgemeester Bos zich met de
zaak ging bemoeien, kreeg de
Egmondse bouwer slechts 1,2
miljoen in de handen gedrukt,
meer dan twee miljoen verlies.
Gevolg: praktisch al zijn
personeel (65 man) moest Groot
ontslaan. Voor de gemeente
Katwijk en met name
ex-wethouder Van Dijk heeft hij
geen goed woord over. Maar de
oud-gemeentebestuurder
weigert over deze zaak met onze
krant te praten.
door Jan Westerlaken
Heel langzaam krabbelde de
murw geslagen bouwer
Groot weer overeind. Zelf
is hij er lichamelijk beroerd
aan toe geweest. Hij lag
door de hoog oplopende
spanningen met verlam
mingsverschijnselen in een
ziekenhuis. De financiële
optater kwam aan als een
mokerslag en eiste zijn tol.
Maar nu gaat het wat beter. De
huizenbouwer uit Egmond aan
den Hoef is weer aan het werk
en fietst af en toe een stukje.
Zijn bedrijfje heeft wat kar
weien en groeit. Tien man ver
dienen er hun boterham. Maar
een bankschuld van enkele
miljoenen herinnert hem nog
pijnlijk aan de Katwijkse
bouwgrondaffaire.
Knipperend
De hoofdspelers in het verhaal,
waarvan de rechtbank in Am
sterdam moet uitmaken of het
om oplichting gaat, zijn de Kat
wijkse advocaat mr. J. v.d. P.,
jarenlang raadslid en nog altijd
voorzitter van de VW in de
badplaats, en de gewiekste
projectontwikkelaar R. v.d. P.
uit Amsterdam. De advocaat
trad op als juridisch adviseur
van de projectontwikkelaar.
Oud-wethouder Van Dijk, ge
meentebestuurder in de tijd
dat de grondverkoop speelde,
is volgens de bouwer eveneens
een boosdoener. De ex-wet
houder wilde beslist geen ge
bruik maken van de mogelijk
heid om de belastende be
schuldigingen aan zijn adres te
weerleggen. Burgemeester
Bos voert namens het gemeen
tebestuur het woord.
De niets vermoedende Groot
werd een jaar of vijf geleden in
Zandvoort, toen hij met een
vrachtwagen van een bouw
werk terugkwam, aangehou
den door een makelaar (Mens
uit Lisse), die de door Groot
gebouwde huizen verkocht.
Met knipperende lichten gaf
hij de bouwer te kennen dat hij
moest stoppen. Naast Mens zat
een man die zich later als R.
v.d. P. voorstelde. R. v.d. P.
had vijf hectare bouwgrond in
Katwijk te koop. Een buiten
kansje voor Groot. Hij moest
snel beslissen, want er waren,
zo zei de ontwikkelaar, meer
kapers op de kust.
Mens deed, zo werd later duide
lijk, wel meer zaken met R. v.d.
P. Met z'n drieën reden ze naar
het raadhuis in de badplaats
om een kaart van het plan op te
halen. Groot moest maar in
zijn auto blijven zitten. Hij
mocht niet mee naar binnen,
want dat stond zo raar. Mens
ontkent overigens niet dat hij
van de zaak afweet. „Ik had er
afstandelijk mee te maken. De
verkoop van de huizen aan de
Zwarteweg zou ik voor mijn re
kening nemen. Maar die hele
grondverkoop is buiten mij om
gegaan".
Groot nam snel een beslissing,
tekende een koopcontract en
dacht: ik heb de komende drie
jaar werk. De bouwer stortte 10
procent van de kosten (350.000
gulden) als waarborg en wacht
te op de garantie dat ook de ge
meente akkoord was met het
bebouwen van de grond. Maar
die konden de verkopers niet
overleggen. Ze zeiden, althans
de advocaat, dat Groot zich
niet druk hoefde te maken. De
„meester" kende genoeg men
sen. Het zou best allemaal in
orde komen.
Het bewuste stuk grond aan de Zwarteweg: "Ik kreeg geen kans'
Argwaan
„Toen werd ik wantrouwend
weetje, want ik wilde bewijzen
zien dat ik op die grond inder
daad kon gaan bouwen", ver
telt Groot „Ik zei nog, jullie
gokken er gewoon op dat dit
kan. J. van der P. merkte op
dat ze niks hadden gegaran
deerd. We hebben gezegd dat
de grond in een goedgekeurd
bestemmingsplan ligt. Lees de
tekst maar. Met andere woor
den: ik had helemaal niks. Die
garantie was niet meer dan een
lege doos".
In wat voor bochten de Egmond
se bouwer zich ook wrong, hij
moest 3,5 miljoen gulden op ta
fel leggen. Zyn handtekening
stond nu eenmaal onder het
contract en daar viel niet aan te
tornen, dus betaalde Groot
„En ik had nog wel zo'n vertrou
wen in die advocaat", geeft de
bouwer nu te kennen. „Hij
kwam zo eerlijk en open op me
over. Deed vaderlijk, want hij
is een heel stuk ouder dan ik.
Steeds zei hij weer: ach, het
komt allemaal wel goed. Ja, nu
begrijp ik het. Mooie woorden.
Er zat maar één belang achter:
mij erin kletsen".
Voor Groot zat er niets anders op
dan naar de gemeente Katwijk
te stappen om er nog het beste
van te maken. Hier kreeg hij
met wethouder Van Dijk te
maken. Een ramp noemt Groot
deze tijd. „Die man heeft me
zoveel als maar mogelijk ge
dwarsboomd en schade toege
bracht. Over m'n lijk moeten
jullie gaan als je daar wilt bou
wen, zei hij. Katwijk koopt zelf
de grond en bouwt ook zelf. We
zullen, zei de wethouder, net
zolang om die grond heenbou-
wen tot je het wel moet verko
pen. Dat heeft hij ook gedaan.
Wij kwamen gewoon niet aan
de beurt als het op verdelen
aankwam. Ik werd steeds
doorgeschoven. De gemeente
weigerde een plan van onze
grond uit te werken. Wat wij
[foto Dick Hoftwoalnc)
wilden was onze mensen laten
timmeren en metselen. Huizen
bouwen. Maar nee, we kregen
geen kans".
Spanning
Het (rentejverlies liep zo hoog op
dat Groot niet anders kon doen
dan naar de gemeente stappen
en deze zijn vijf hectare te
koop aanbieden Tegen de 65
werknemers zei hij: wc zyn er
bij gelapt ik heb geen werk
meer voor jullie.
Een buitenkansje voor de ge
meente. Groot telde zeventig
gulden voor een vierkante me
ter grond neer Katwijk was
niet bereid om er meer dan
vijfentwintig gulden per vier
kante meter voor te betalen.
De bouwer kon slechts accep
teren.
Burgemeester Bos over die
kwestie. „Aan een losse op
merking tijdens een gesprek
moet je niet teveel gewicht ge
ven. Eigenlijk had Groot direct
op wat de ex-wethouder zei
fde grond is twee miljoen
waard') moeten inspringen
Moeten zeggen we doen za
ken. Dan was hij wel wat voor
zichtiger geweest met cijfer
tjes. Voor deze grond hebben
wy nu net zoveel betaald als
voor andere stukken Groot
kocht het met bepaalde ver
wachtingen, daarom moest hij
er veel voor neertellen. Ik vind
het uitermate triest voor hem
dat hij ergens is ingekukeld"
Redden
Waarom de gemeente Katwijk
Groot geen kans heeft gegeven
om op die grond, waar het zelf
binnenkort huizen gaat neer
zetten, te bouwen, zegt burge
meester Bos: „De prijs die hy
voor de grond heeft moeten be
talen vind je terug in het bouw
plan. Het zou dus duur zyn, te
duur. Bovendien hebben we
heel wat bouwers afgeraden
die grond te kopen. Als we te
gen Groot zouden hebben ge
zegd ga maar bouwen, hadden
we ons een heleboel narigheid
op de hals gehaald. Ondanks
alle ellende komt het mense
lijk aspect, hoe vervelend ook,
in dit geval op de tweede
plaats".
De bouwer uit het dorpje Eg
mond aan den Hoef bly ft erby.
Als Katwijk zich niet zo star
zou hebben opgesteld was zijn
bedrijf in tact gebleven en had
hy geen mensen de straat op
hoeven sturen. Groot: "Ont
wikkelaar Van der P. heeft me
dan wel besodemieterd, maar
Katwyk heeft my de nekslag
gegeven. Die wethouder heeft
mij zo gegrepen, dat is gewoon
niet onder woorden te bren
gen. Ik heb dikwijls over myn
auto gebogen gestaan als ik
weer eens met hem had ge
praat Dan dacht ik voor myn
part vergaat op slag de wereld
Het kan me geen donder sche
len".
