Jumelage: een vergeelde rage
Jumelage betekent letterlijk het samengaan
van twee gemeenten met het doel daaruit
een vriendschapsband te laten ontkiemen.
Ooit van de grond gekomen als een middel
om de eenwording van Europa te
stimuleren, was het aangaan van zo'n
broederschap jarenlang een
modeverschijnsel. AI ontsteeg de diepte van
zo'n vriendschap zelden het milieu van
rinkelende ambtsketens en bezige
bestuurders.
Ook in de regio werd er de afgelopen jaren
heel wat afgejumeleerd. Maar ook hier is de
relatie met een buitenlandse partner anno
1982 danig vertroebeld. Met Rijnsburg en in
mindere mate Leiden en Hazerswoude als
positieve uitzonderingen, staan de meeste
andere huwelijken geheel conform het
landelijk beeld op een laag pitje.
Neem bijvoorbeeld Noordwijk, waar veel
gemeenteraadsleden zich nauwelijks of in
het geheel niet bewust zijn van het
partnerschap met een toch fraaie stad als
Montreux. Of Koudekerk, dat eens per jaar
een briefwisseling heeft met het
Amerikaanse stadje Artesia. Of
Noordwijkerhout, waar een jumelage met
het Westduitse Nideregge-Schmidt alleen
maar tot narigheid leidde.
Bert Paauw haalde het verpieterde
jumelage-restantje van het vuur en raakte
gefascineerd door iets dat eigenlijk niet
bestaat...
door Bert Paauw
Het bevorderen van de
vriendschap tussen de vol
keren en het streven naar
Europese eenwording. Die
verheven gedachten lagen
zo'n dertig jaar geleden -
met de verschrikkingen
van de Tweede Wereldoor
log nog vers in het geheu
gen - ten grondslag aan het
ontstaan van jumelages
tussen gemeenten uit ver
schillende landen. Nauwe
banden met een buiten
landse gemeente leken een
goed middel om eng natio
nalisme tegen te gaan en de
volkeren dichter bij elkaar
te brengen.
Heel wat gemeenten plaatsten in
de afgelopen jaren het beken
de Europa-bord met de goud
kleurige sterren aan hun gren
zen terwijl ook borden met de
naam van de partnergemeente
een plaats kregen bij de toe
gangswegen tot stad, dorp of
gehucht. Maar al dit uiterlijk
vertoon heeft niet kunnen ver
hinderen dat de laatste jaren in
toenemende mate kritiek op
klinkt over opzet en uitvoering
van jumelages. Jumelages zou
den zijn verworden tot een eli
taire aangelegenheid voor ge
meentebesturen en ambtena
ren of tot een gedeeltelijk door
de overheid betaalde vakantie
voor de burgers. Misschien
heel gezellig, maar ook zinvol?
Kritiek
De Raad van de Europese Ge
meenten heeft het dit jaar alle
maal eens netjes op een rijtje
gezet. Van de ongeveer 800 Ne
derlandse gemeenten onder
houden er 285 internationale
contacten. Vooral West-Duits-
land, België, Engeland en
Frankrijk zijn populair. Gezien
de afstanden en taalbarrières
geen bevreemdende zaak,
maar de Europese eenwording
blijft wat Nederland betreft
wel tot geringe proporties be
perkt.
De heer A.Houpperichs, werk
zaam bij de sectie Nederland
van de Raad van Europese Ge
meenten (gevestigd in Maas
tricht), zegt dat die Raad een
bemiddelende rol speelt bij het
totstandbrengen van jumela
ges. "Bij ons komen aanvragen
van gemeenten uit verschillen
de landen binnen. Wij bevorde
ren contacten tussen gemeen
ten en letten daarbij op over
eenkomsten qua inwonertal,
qua karakter van bewoners en
derlijke. Belangrijk is dat ju
melages een zaak van de bur
gerij worden. De gemeentelij
ke autoriteiten worden wel
geacht iets officieels te doen,
bijvoorbeeld een ontvangst op
het gemeentehuis. En meestal
gaat het initiatief uit van de au
toriteiten en de ambtenaren
maar op den duur moet er en
thousiasme bij de burgers aan
wezig zijn".
Geen barst
De kritische geluiden over jume
lages zijn ook tot de Raad van
Europese Gemeenten doorge
drongen. Houpperichs:"Het is
uiteraard niet de bedoeling dat
een jumelage ontaardt in een
aantal snoepreisjes voor een
beperkt groepje, maar er wordt
vaak zo makkelijk kritiek gele
verd. Gemeenten moeten de
Europese gedachte gestalte ge
ven door uitwisselingen van
groepen en verenigingen waar
door burgers elkaar leren ken
nen en dichter tot elkaar ko
men. Daar gaat het om. In di
verse gemeenten leeft de jume
lage-gedachte ook echt".
Navraag bij gemeenten in de
Leidse regio die er volgens de
Raad van Europese Gemeen
ten internationale contacten
op nahouden levert een nogal
wisselend beeld op. Weliswaar
wordt er hier en daar stevig ge-
jumeleerd (Leiden, Rijnsburg,
Boskoop, Hazerswoude), maar
in andere plaatsen stellen de
contacten met buitenlandse
partnergemeenten geen fluit
voor.
Neem Noordwijk, dat geacht
wordt banden te onderhouden
met het Franse Menton en het
Zwitserse Montreux. Woord
voerder Resseler meldt opge
wekt dat daar geen barst van
terecht is gekomen. "Vooral de
laatste jaren gebeurt er hele
maal niets, noch op bestuurlijk
niveau, noch vanuit de bur
gers. Er is trouwens nooit iets
bijzonders georganiseerd tus
sen de gemeenten. Het leeft
niet bij de burgers en er is ook
geen aandrang van Menton of
Montreux om iets op poten te
zetten. Het onderwerp duikt
ook niet op in de gemeente
raad. De raadsleden weten
waarschijnlijk niet eens dat die
jumelages bestaan. Ach, zo'n
jumelage, het is destijds een
mode-artikel geweest".
Toeval
Koudekerk lijkt op papier een
aanlokkelijke partnergemeen
te te hebben gevonden in het
Amerikaanse Artesia. Naar de
ze in Californië gelegen plaats
hebben de Koudekerkers zelfs
een plantsoen vernoemd. Maar
het commentaar van ambte
naar Van Gent is tamelijk ont
nuchterend. "Vanuit het ge
meentebestuur wordt één keer
per jaar een brief geschreven
in de trant van: hoe gaat het
met jullie, met ons gaat het
goed. En we hebben een keer
een fotoreportage over Koude
kerk opgestuurd nadat we van
hen een Amerikaanse vlag en
wat boeken hadden gekregen.
Maar de burgerij is er verder
niet bij betrokken. Ja, als er
wat jongens uit Koudekerk
een trektocht door Amerika
gaan maken krijgen ze een
brief en een cadeautje voor de
burgemeester van Artesia mee.
Maar daar blijft het bij".
De contacten met Artesia zijn
zeer toevallig totstandgeko
men. Van Gent:"In '66 emi
greerde een jong echtpaar van
Koudekerk naar Artesia. Van
de toenmalige burgemeester
kregen ze een brief mee voor
zijn ambtgenoot met daarin
het verzoek de jongelui een
beetje hulp te geven. Zo ont
stonden er contacten. Nou liep
er in Amerika juist een zoge
naamd People to People-pro-
gramma, ik meen opgezet door
president Eisenhower. In het
kader daarvan had het blad
Readers Digest een prijsvraag
uitgeschreven en de relatie
Koudekerk-Artesia kwam toen
in aanmerking voor een prijs.
Er is destijds een gesprek gear
rangeerd via de toenmalige
Telstar-satelliet en dat werd
voorpaginanieuws".
Nieuws was een aantal jaren ge
leden ook een caravantocht
van Katwijk naar het Joegosla
vische Ohrid, een toeristische
stunt van de reisorganisatie
Hotelplan. Katwijk hield er
een broederschapsovereen
komst met Ohrid aan over,
maar veel heeft dat volgens
woordvoerder Verheule niet te
betekenen. Ook de banden met
het Engelse Lowestoft zijn niet
bepaald hecht.
Verheule:"Er zijn wat contacten
op bestuurlijk niveau en ver
der gaan de volksdansgroep en
een paar sportclubs bij elkaar
op bezoek. Maar ik kan niet
zeggen dat het leeft onder de
burgers. Het gaat aan de mees
te inwoners van Katwijk voor
bij".
Proefdraaien mb
In Noordwijkerhout heeft een
'uitgeprobeerde' jumelage met
het Duitse Nidereggen-
Schmidt alleen maar tot narig
heid geleid en daarom heeft
het gemeentebestuur de zaak
maar afgekapt. Ambtenaar
Overkamp:"Een jaar of tien ge
leden is een inwoner van
Schmidt, die altijd zijn vakan
tie in Noordwijkerhout door
bracht, hier naar het gemeente
bestuur gestapt met het ver
zoek te komen tot een uitwis
seling. Het gemeentebestuur
heeft toen geld beschikbaar ge
steld en aan verenigingen ge
vraagd: wat vinden jullie er
van? Met uitzondering van de
carnavalsvereniging was er
niet veel enthousiasme bij de
Noordwijkerhoutse bevolking.
B en W en de raad zagen het
dan ook niet erg zitten, ook al
omdat Schmidt qua structuur
en inwonertal niet erg bij
Noordwijkerhout paste. Na
twee jaar proefdraaien - er zijn
over en weer wat burgers bij el
kaar over de vloer geweest -
heeft het gemeentebestuur
toen gezegd: we gaan er niet
mee door, Schmidt is geen ge
schikte partner. Dat heeft bij
de carnavalsvereniging wel
- Boven: de burgemeester van
Krefeld (rechts) in Leiden op
bezoek. Door Leidse protesten
tegen Berufsverbote is de rela
tie bekoeld. Links: alleen in
Rijnsburg kreeg de jumelage
met het Westduitse Siegen echt
gestalte.
Innig
kwaad bloed gezet want daar
had men inmiddels een aantal
goede contacten opgebouwd,
men had een soort voortrek
kersrol vervuld. Contacten tus
sen de carnavalsverenigingen
van Noordwijkerhout en Nide-
reggen-Schmidt bestaan nog
steeds, maar er is dus geen
sprake van een officiéle jume
lage. De carnavalsvereniging
heeft het vorig jaar nog wel
eens aangekaart maar nul op
het request gekregen. Dat
Gelukkig voor de jumelage-fans
zijn er ook goede berichten te
melden.
Tussen Rijnsburg en het Duitse
Siegen bestaat al 20 jaar een in
nige relatie. Woordvoerder
Broekhuizen: "Er is vrijwel
geen Rijnsburgse vereniging
die niet aan de uitwisseling
heeft deelgenomen: de voet
balclub, de volleybalclub, de
ruitenj, het zangkoor, de Mavo,
de brandweer, de muziek. Al
les wisselt uit. Er zijn speciale
commissies die jaarlgks bij el
kaar komen om een agenda sa
men te stellen. Wij ervaren de
jumelage als een heel zinvolle
zaak. Er zijn ook vriendschap
pen uit voortgekomen die al
vele jaren duren. Het gemeen
tebestuur stimuleert de uitwis
selingen maar geld wordt er
nauwelijks in gestoken. Het is
makkelijk om te zeggen: we
hebben 10.000 gulden, wie wil?
Dan staan ze te dringen, maar
zo moet het niet. Het moet echt
uit de verenigingen zelf ko
men"
In Leiden is er wel een subsidie-
pot ter ondersteuning van de
jumelages met het Engelse Ox
ford en het Duitse Krefeld,
maar het college van B en W
heeft onlangs besloten het sub
sidiebedrag - nu nog 35.000
gulden groot - geleidelijk af te
bouwen.
Met Oxford bestaan al 37 jaar ta
melijk hartelijke banden. Vol
gens de heer Van Woerden,
nauw betrokken bij het uitwis-
selingsgebeuren, waren het
aanvankelijk de sport- en cul
turele verenigingen die inhoud
gaven aan de jumelage, maar
sinds de jaren zeventig zijn ook
politici en ambtenaren de
Noordzee gaan oversteken.
Van Woerden: "De nadruk
blijft liggen op de burgers Het
leeft ook wel degelijk. Bij Leid
se clubs zul je veel mensen te
genkomen die in Oxford zijn
geweest. Daar zijn zelfs huwe
lijken uit voortgekomen".
Krefeld
De contacten met Krefeld zijn re
center en hebben de laatste ja
ren een wat vinnig karakter ge
kregen door de kritiek van
Leidse zijde op de in die ge
meente toegepaste Berufsver
bote Onder het mom van 'geen
geld', maar waarschijnlijk uit
irritatie hebben de Duitsers
een in het verleden succesvolle
jeugduitwisseling dit jaar ge
schrapt.
Behalve met Oxford en Krefeld
onderhoudt Leiden op het
ogenblik ook broze contacten
met het Poolse Torun, contac
ten die mede zijn ontstaan
door de actie Leiden helpt Po
len. Van Woerden zegt dat der
gelijke banden goed passen in
het bredere kader dat door de
raad wordt gewenst. In de
Leidse gemeenteraad zijn na
melijk van de zijde van de
linkse partijen al enkele keren
suggesties gedaan om de jume
lages een andere inhoud te ge
ven of de aandacht te richten
op gemeenten in ontwikke
lingslanden.
Diezelfde geluiden duiken ook
elders in het land op, ondei
meer in Hazerswoude dat ju
meleert met het Duitse Wald
kappel. Voorlichter De Brui
n:"In de raad gaan er wel stem
men op - met name in d
PvdA/PPR-hoek - om de ju
melage een wat ander karakte
te geven. Zij willen ook poli
tiek in de uitwisseling, discus
sies voeren over Europese za
ken of over interne politieke si
tuaties als Berufsverbote. Maar
het college van B en W voelt
daar met veel voor. Door de
PvdA/PPR is ook voorgesteld
een dorp in Afrika of een pro
ject in Europa te adopteren,
maar ook daar voelt de meer
derheid van het gemeentebe
stuur met voor".
Nooddorpje mmmi
Woordvoerder Houpperichs van
de Raad van Europese Ge
meenten zegt dat er op het
ogenblik een duidelijke ten
dens is om gemeenten die ju-
mclcrcn een ontwikkelings
project in Europa te laten fi
nancieren. "Men kan bijvoor
beeld een nooddorpje opzetten
in een achtergebleven gebied
in Zuid-Italié of hulp bieden
aan een door een ramp getrof
fen streek in Spanje. Wij
werken alleen in EG-verband.
Gemeenten kunnen wel con
tacten hebben met plaatsen in
het Oostblok of in de Derde
Wereld, maar ze doen dat dan
op eigen mitiatief
Zo ver zoekt men het niet in
Voorschoten, waar men al
moeite genoeg heeft om het
Belgische Schoten niet uit het
oog te verliezen. Volgens amb
tenaar Den Hartog bloeit de ju
melage de laatste tijd weer wat
op. "Het heeft een aantal jaren
op een laag pitje gestaan. De
gemeentebesturen hadden wel
goede contacten maar van een
uitwisseling tussen verenigin
gen kwam weinig terecht Het
gaat nu wat beter, de racefiet
sers zijn naar België gereden
en een balletgroep uit Schoten
is hier onlangs geweest".
In Wou brugge wordt zowaar ook
nog geprobeerd een jumelage
van de grond te krijgen. Het
Engelse Woodbridge is daartoe
uitverkoren Ambtenaar wel
zijn Van Oei:"Twee jaar gele
den is de welzijnscommissie
van de gemeente al eens bezig
geweest met een jumelage. Dat
was naar aanleiding van een
rapport van de Raad van Euro
pese Gemeenten. Maar bij de
burgers sloeg het aanvankelijk
niet aan. Daarom is het toen
niet doorgezet Op een gegeven
moment zijn er toch vanuit di
burgerij initiatieven gekomen.
In Woodbndge is door een
journalist campagne gevoerd
en nu is men daar ook enthou
siast voor het idee".
"Tussen Woubrugge en Wood
bridge zijn veel overeenkom
sten. Niet alleen qua naan
maar ook qua structuur van di
gemeente, de industrie. d<
landbouw en dergelijke. Het ir
de bedoeling een ouderwets'
jumelage van de grond te kri
gen, dus een wederzydse u
wisseling van burgers. De f
zamenlijke adoptie van een
ander project is niet ter spraki
Dan halen we ons meteen zo
veel op de hals en dat geeft on
getwijfeld ook weer een belas
ting van het ambtenarenappa
raat".
Derde Wereld mm
Waarnemend gemeentesecreta
ris Dunnink van Boskoop
meldt dat er in zijn gemeente
wel seneus wordt gekeken
naar het in de raad gelanceerde
voorstel om samen met de
Duitse partner Bruchköbel een
Derde Werelddorp te adopte
ren. Overigens moet eerst nog
de relatie met Bruchköbel. die
via uitwisselingen in vereni
gingsverband al enkele jaren
bestaat, officieel worden be
krachtigd. Volgend jaar zullen
de stadsbesturen daartoe 'een
stuk' ondertekenen
Een handeling die al in heel wat
gemeenten is verricht maar
waar de bewuste stukken, ac-
ten, protocollen of hoe men het
ook noemen wil, inmiddels on
der een dikke laag stof terecht
zijn gekomen
Het moet de voorstanders van
een verenigd Europa met vro
lijk stemmen, maar bg de Raad
van Europese Gemeenten
houdt men de moed erin. In
een publicatie, twee maanden
geleden verschenen, wordt ge
steld "Dertig jaar na de ge
boorte van de jumelagege-
dachte is deze nog steeds van
groot belang voor de Europese
eenwording Europa mag met
tot het bestuurlijke vlak be
perkt blyven. Europa is meer
dan boterbergen, wijn plassen
en vergaderende ministers
Europa is noodzakelijk voor de
huidige en onmisbaar voor de
komende generatie. Daarom
moet het juist aan de basis
gaan leven Daarom is het zo
noodzakelgk de bevolking, de
Europese burger, erbg te be
trekken".
De meeste Nederlanders zullen
er echter niet van wakker lig
gen
