Langzaam wennen aan
het koude kikkerland
Bootvluchtelingen vieren nu sinterklaasfeest
y
Vietnamese visser Vinh doet nu in verf
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1982
PAGINA 31
Bootvluchtelingen. De wereld
was geschokt. Dobberende
wrakken, volgestouwd met
'Vietnamezen zwierven dagen
rond op een wilde Zuidchinese
Zee. In de hoop een ander land te
bereiken of door een schip te
worden opgepikt. Mensen sloegen
over boord en verdronken.
Hemelschreiende taferelen
speelden zich af. Amerika
verloor de oorlog in VietnamfDe
tol die de Vietnamezen moesten
betalen was hoog. Ze vluchtten
voor het communisme. Have en
goed lieten ze achter. Volledig
berooid begonnen vele
tienduizenden Aziaten aan een
nieuw bestaan.
Nederland biedt aan zesduizend
Vietnamezen onderdak. Hier
wonen ze nu in vrede en
veiligheid. Het beeld van een
angstaanjagend verleden is wat
vervaagd. Maar het leeft nog wel.
Vinh Tran-Van was één van die
bootvluchtelingen. Drie keer deed
hij een poging om samen met zijn
familie uit zijn geboorteland weg
te komen. De eerste mislukte:
Vinh belandde in de gevangenis.
Vier maanden later stond hij weer
op straat. Vastberaden om
opnieuw te vluchten. Weer liep
het uit op een fiasco. De visser
Vinh ontkwam ternauwernood
aan een regen van kogels.
Hij ging echter niet bij de pakken
neerzitten. Voor de derde keer
bereidde Vinh een vlucht voor. Nu
met succes. Drie dagen voer hij,
samen met 23 van zijn familieden
en honderdvijftig anderen, op zee.
In een bootje van dertien meter
lang. Een Nederlands schip viste
hen op.
Vinh en zijn familie zijn in Lisse
terechtgekomen. Wonen vlakbij
elkaar. De mannen hebben een
baan. Zij treffen het want de
meeste landgenoten zijn
werkloos.
Zien zij hun toekomst zélf ook
rooskleurig? De taal is een enorm
obstakel. Niet zo zeer voor Vinh.
hij spreekt een aardig mondje
Nederlands. De vrouwen hebben
de meeste problemen. Ondanks
dat ze toch nog altijd les krijgen.
Leven in een andere cultuur met
een andere taal valt niet mee. De
Vietnamezen passen zich aan. Ze
vieren sinterklaasfeest. Een feest
waarvan ze, voor ze in Nederland
kwamen, nog nooit hadden
gehoord. Maar ze doen hun best
om de zeden en gebruiken van
hun nieuwe vaderland eigen te
maken.
Vinh kijkt nog eens terug op het
roerige verleden. Is hij dankbaar
voor wat hij nu heeft? Hij blikt
ook in de toekomst. Hoopt ooit
eens naar zijn geboorteland terug
te gaan? Het ministerie van
welzijn, volksgezondheid en
cultuur (wvc) houdt nog altijd een
oogje in het zeil. En de Associatie
Vietnamese Vluchtelingen
Nederland A WN) onderzoekt
wie er terug willen naar Azië en
wat de mogelijkheden zijn.
De familie Vinh in hun Lissese flat. Een kopje koffie of een pilsje voor het bezoek.
Foto Dirk Krtttnf
Drie watervlugge kindertjes
spelen op de grond. Allen
sabbelen op een speen. Het
vloerkleed is oud en versle
ten. Maar schoon. Exoti
sche vogels zingen het
hoogste lied. De tempera
tuur is behaaglijk.
Buiten miezert 't. De hemel is
loodgrijs. Langs de goedge-
zeemde ruiten waaien gor
dijnen van regen. Een
zichtbare rilling loopt over
de rug van Vinh als hij naar
buiten gluurt.
De eenvoudige Vietnamese vis
ser, zijn land onvlucht voor ge
weld, woont nu in een flat op
de vijfde verdieping in Lisse.
Samen met zijn vrouw Nguyet
en kind. Drie jaar al. Niet meer,
zoals thuis, leven op straat.
Maar geordend in een hokje.
Heeft bij een verffabriek in de
buurt een baan gevonden.
Werkt er in wisseldiensten.
Krijgt, tot zijn verbazing, geen
geld naar prestatie.
Een Vietnamees, overgeplant uit
het tropische landschap van
Zuid-Oost Azië, hoe vindt hij
het leven in het natte en winde
rige Nederland? Kan Vinh zijn
draai vinden in de bollen
streek?
Er verschijnt een lachje op het
nog slaperige gezicht. De
nachtdienst heeft zijn sporen
achtergelaten. Drie zussen kij
ken hem vol verwachting aan.
Vinh onderdrukt een geeuw en
zuigt de rook van een sjekkie
diep in de longen. Haalt dan de
schouders op. Bromt: "Is niet
belangrijk. Nederlanders zijn
toch allemaal aardige mensen.
JaHier stokt de voormali
ge visser even. Dan: "Het leven
in Vietnam is heel anders. Bij
ons is het altijd goed weer. Zo
mer (35 graden) en winter (20
graden). Nu ben ik er wel een
klein beetje aan gewend."
Niet zielig
Vinh praat in zorgvuldig vorm
gegeven Nederlands. De into
natie is melodieus. Net als die
van zijn moedertaal. Zielig
doen is er niet bij. Hij én zijn
zussen maken een zelfbewus
te, montere indruk. Vriendelij
ke Aziaten die geen medelij
den dulden. Ze weten wat ze
willen: als het even kan hun ei
gen boontjes doppen. Lukt dat
niet, dan is er altijd nog dat
gastgezin in de buurt bij wie ze
kunnen aankloppen. Of op het
werk loopt er wel een collega
rond op wie ze een beroep kun
nen doen.
Vietnamezen in Nederland, had
den ze thuis ooit van dit land
gehoord? Vinh is eerlijk.
"Nee", zegt hy. "We wisten
niet eens waar het lag. Ik heb
wél eens een voedselpakket uit
Nederland in mijn handen ge
had. En Philips is toch ook hier
vandaan? Oh, ja", roept hij
plotseling uit, "voetballen. Dat
kunnen ze goed in Nederland."
De allereerste kennismaking met
ons land was in Hong Kong.
Toen zij daar met een Neder
lands schip aan wal waren ge
bracht, kregen ze een film te
zien. Hoe keek Vinh tegen zijn
nieuwe vaderland aan?
Weer schokken die schouders.
De gedachten dwalen opnieuw
af. "Ik dacht", zegt 'ie eerlijk,
"we gaan naar een erg arm
land toe waar het helemaal niet
gezellig is. Je zag niemand op
straat lopen. En in Vietnam lé
ven we op straat. De werkelijk
heid? 't Is hier goed. De men
sen zijn vriendelijk en staan di
rect klaar om je te helpen.
Maar tochAls je diep in
mijn hart kijkt ga ik liever te
rug naar m'n eigen land. Of dit
lukt? Ik hoop het. We praten er
met elkaar veel over."
Onderzoeken
De Vietnamezen hebben een
hechte binding met hun ge
boorteland. Nu op het vlieg
tuig stappen en naar huis
vliegen kunn -n ze vergeten.
De gevangen s, of misschien
wat vriendeijker gezegd, een
heropvoedingskamp, is wat
hun te wachten staat. Toch
hebben zij de hoop niet hele
maal laten varen. De Associa
tie Vietnamese Vluchtelingen
Nederland onderzoekt hoeveel
landgenoten er terug willen.
De kans, het is al gezegd, is nihil.
Tenzij er een andere politieke
koers wordt ingezet. Maar ook
dat zit er voorlopig niet in.
"Wanneer dit gebeurt", vertelt
een woordvoerder van de
AWN, "vertrekken de meeste
Vietnamezen uit Nederland.
Omdat veel van hen nog fami
lie thuis hebben wonen."
Dit geldt ook voor Vinh. Hij
heeft nog een broer en zuster
in Vietnam wonen met wie hij
geregeld schrijft. Hen hier
heen laten komen kan niet. Al
leen als de gezinnen uit elkaar
zijn gerukt: de man in Neder
land woont en de vrouw in
Vietnam of andersom. Dan
geeft de Nederlandse regering
toestemming ze hier heen te la
ten afreizen. Zelfs dit kost vaak
de nodige kopzorgen. Want
Vietnam is niet scheutig met
het afgeven van een visum.
Als een kind is gevlucht en beide
ouders zijn nog thuis? Het
klinkt hard: "Dan zal dat kind
terug moeten als het heimwee
heeft naar zijn vader en moe
der", stelt mevrouw T. Kok,
hoofd vluchtelingenzaken van
het ministerie van welzijn,
volksgezondheid en cultuur,
het vroegere crm. "Vaak zijn
die kinderen vooruitgestuurd
als kwartiermaker. In de hoop
dat de ouders later zelf ook
zouden mogen komen. Justitie
heeft dit verboden. Ik weet dat
die kinderen hele nare toestan
den hebben meegemaakt. Pira
terij en zo. Zeker tachtig pro
cent van de vluchtelingen
heeft daar op zee mee te maken
gehad."
Ontkomen -
Vinh en zijn mede-vluchters zijn
aan dit leed ontkomen. Het
enige waarvan zij met z'n allen
last hadden was.... zeeziekte.
Geen piraterij, geen schip
breuk. Hoewel het wrakke
bootje in zijn voegen kraakte.
Begrijpelijk dat er een golf van
geluk door de harten ging toen
een Nederlands schip in hun
richting stoomde. Andere bo
ten, die hen op enkele tiental
len meters passeerden, deden
net of ze niets zagen.
door Jan Westerlaken
"Dan kun je wel huilen", vertelt
Vinh. "Wat waren we blij toen
we die Nederlander naar ons
toe zagen komen. De kapitein
heeft ons, toen we in een hotel
in Noordwijk woonden, nog
eens opgezocht. Hij bracht
kleertjes voor de kinderen
mee. Dat weet ik nog wel."
De drie vrouwen, Riu Tran-Thi,
Nguyet Thi Nguyen en Thao
Thi Do, hebben tot dan zo goed
en zo kwaad als het ging, het
gesprek gevolgd. Af en toe
fluisteren ze elkaar iets in het
oor waarna ze instemmend
knikken. Nguyet vraagt of we
koffie of bier willen hebben.
"Want dat drinken jullie toch
de hele dag?", heeft ze inmid
dels geleerd.
Koffiezetten, stofzuigen, bood
schappen doen. Die fijnere
kneepjes van het leven in Hol
land hebben de Vietnamese
vrouwen van de gastgezinnen
overgenomen. Vooral bood
schappen doen was even wen
nen. De Vietnamezen kopen
nu eenmaal geen rijst vóór ze
eraan hebben geroken en heb
ben gekeken of ze goed is. Het
kwam dan ook wel voor dat de
vrouwen een pak rijst in de
winkel openmaakten om de
korrel te testen. Verwarring by
het personeel. Maar de Vietna
mese vrouwen weten nu dat
dit in Nederland niet de ge
woonte is. Dus laten ze die han
deling voortaan achterwege
De winkelier maakt zélf het
pak open om de vrouwen de
ryst te laten betasten.
Ze leren wonderlijk snel, die
kleine Aziaten. Passen zich, zo
op het eerste gezicht, vry ge
makkelijk aan aan de gewoon
ten van hun nieuwe 'vader
land' Ze vieren nu zelfs sin
terklaasfeest. De kinderen kry-
gen cadeautjes. In Vietnam
hadden ze nog nooit van de
Goedheiligman gehoord. Laat
staan van ene Zwarte Piet.
Zo onopvallend mogelijk willen
ze zich tussen de Nederlanders
bewegen Met dezelfde zeden
en gewoonten Hun lukt het.
maar hoe is het andersom ge
steld'' Doet, om maar eens een
voorbeeld te noemen, de over
heid nog wat voor hen?
Mevrouw Kok van het ministerie
van wvc: "De opvang nu is drie
maanden, in het allereerste be
gin was dit zes tot negen maan
den. In die drie maanden kry-
gen de Vietnamezen een
stoomcursus Nederlands en
worden dan van een opvang
centrum naar een gemeente
overgeheveld waar ze een ei
gen huis krijgen Als het even
mogelijk is gaat de hele groep
bootvluchtelingen samen. Die
gemeente krijgt per persoon
een rijksbydrage van vyfdui-
zend gulden om de Vietname
zen verder te helpen. Vierhon
derd uur taalles moet zy in elk
geval verzorgen, analfabeten
krijgen tachtig uur extra Den
Haag regelt die zaken niet
meer. Ik denk dat dit ook wel
goed is Een gemeente, die
bootvluchtelingen binnen haar
grenzen krygt. krygt dan di
rect met de problemen van de
ze mensen te maken Kan er
dus sneller op inspelen."
Burgerij
Ondanks alle goede bedoelingen
fronst de burgery toch nog wel
eens de wenkbrauwen Als de
Vietnamezen met een levende
eend of kip het huis ingaan.
Niet voor de eieren, maar om
op te eten. Hun standpunt
vlees moet vers zyn. Diepvries
eten is cr niet bij
De visboer kan erover meepra
ten. Zyn kar werd in het begin
schoon leeg gekocht. Kort erop
daalde de klandizie scherp. De
Vietnamese klanten hielden
hem voor dat vis vers moet
zyn. En dat was by hem niet
helemaal het geval. De man
kon dat met ontkennen. Hy
kon slechts een kronkelende
paling tonen. De rest van de vis
was dood.
Toen m één van de nieuwe pol
ders een bootvluchteling stierf
en werd begraven, ging dat ge
paard met de gebruikelyke tra
dities. By het graf zetten de na
bestaanden bakjes ryst.
Prompt rinkelde de telefoon
by de plaatselijke politie dat de
Vietnamezen eten heten slin
geren. Wierookstokjes rond
het graf waren aanleiding voor
een tweede belletje. Of één van
de agenten maar even naar het
kerhof wilde gaan. want 'ze'
waren aan het fikkie stoken.
Over en weer zal het wennen
zijn: de Vietnamees aan de Ne
derlander en de Nederlander
aan de Vietnamees Dat zal tyd
vergen. Veel tyd Van jongsaf
ingeprente gebruiken ban je
niet zo gauw uit. Cultuur is cul
tuur. Daar valt niet aan te tor
nen
De 'Nederlandse' Vietnamezen
hebben min of meer geluk ge
had. Nu nog verblijven er min
stens dertigduizend van hun
landgenoten in kampen. Maan
delijks komen er zo'n zesdui
zend by. De Hoge Commissa
ris voor de Vluchtelingen by
de Verenigde Naties neemt de
kosten voor zyn rekening
Mensen die vermoedelijk tot
hun dood in die kampen moe
ten blijven. Met geen enkel
land hebben zy binding. Af en
toe doet de Hoge Commissaris
een beroep op westerse landen
wat van die mensen op te ne
men.
Quotum
Waar ligt het einde kun je je af
vragen Mevrouw Kok van
wvc: "Dit jaar hebben wy ons
quotum al weer overschreden.
Elk jaar nemen wij 750 buiten
landers op. Niet alleen Vietna
mezen, maar ook vluchtelin
gen uit andere landen De con
sequentie van die overschrij
ding? We zullen er op de één of
andere manier extra geld voor
moeten zien vrij te maken
Nederland speelt het. zeker wat
de Vietnamezen betreft, netjes.
Voor iedere bootvluchteling is
er plaats Helaas zyn cr ook
landen die er een andere me
thode op na houden. Gebrekki
ge mensen hoeven ze niet, al
leen maar die zy kunnen ge
bruiken. Intellectuelen, bij
voorbeeld Het ruikt naar dis
cnminatie. Mevrouw Kok wil
er niet op ingaan "Onze af
spraak is dat we een x-aantal
van die vluchtelingen opne
men. Selecteren is er met by.
Landen die dit doen, maken
dat zelf maar uit Ze hebben
hun eigen toelatingsbeleid
voor vreemdelingen Wc moe
ten dat respecteren."
Ziet mevrouw Kok de Vietname
zen nog wel eens naar huis
gaan? "Wat ons betreft kan dat
altijd De situatie in Vietnam
biedt echter niet zo erg veel
hoop. We hebben geen verzoe
ken in die richting gehad. Ik
weet dat er heel wat mensen
rondlopen die heimwee heb
ben En achteraf gezien liever
thuis waren gebleven On
danks alles."
Vinh ook'' Is de dankbaarheid
van drie jaar terug niet omge
slagen in een kater''
De ex visser schudt het hoofd.
"Nee. ik heb geen kater", zegt
'ie. "Ik zal niet zeggen was ik
maar thuis gebleven. Ja, pas
als het communisme voorby is.
wil ik terug Daarom woon ik
nu liever in Nederland."
Zyn ogen dwalen naar een open
geslagen fotoboek voor hem
op tafel Eén van de kinderen
bladert het door. Zonder te
zien wat cr op die prenten staat
afgebeeld Vinh ziet het wel.
Het zyn dierbare herinnerin
gen die misschien nooit meer
werkelykheid zullen worden.
