Een met de hand
geschreven
computerkrant
ff
DDR: grote problemen
KLM
f
tTO*7
0
M|
9
^jft gsBgga JpA i
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1982
Wellicht wordt de weetgie
righeid van de Japanner
nergens beter geïllu
streerd dan in de kwali
teitskrant Asahi Shiip-
bun, die met strakke zake
lijke berichtgeving en
zonder pin-up-plaatjes
een bijna astronomische
oplaag weet te bereiken.
Het is een beetje frustrerend als
journalist van een regionaal
Nederlands dagblad, dat zijn
oplaag in duizenden telt, een
Japans dagblad te bezoeken
dat 's ochtends in een oplaag
van V/z miljoen de straat op
gaat en dan 's avonds nog
eens 4Vi miljoen kranten pro
duceert.
Dat gebeurt alles bij elkaar in
negen edities, waarvan één in
het Engels met wereldwijd
nieuws. Daarin vond ik tij
dens mijn verblijf in Japan
ook het bericht dat Neder
land een nieuw kabinet had
gekregen onder leiding van
de staalmiljonair Lubbers, de
jongste en rijkste premier die
ons land ooit bezat.
Drukfabriek
Om aan die enorme vraag naar
feitelijk nieuws en achter
gronden te kunnen voldoen
staan in de kapitale drukfa
briek van de Asahi Shimbun
in Tokio twee batterijen van
zestien persen klaar, die per
uur 72.000 kranten kunnen
uitspugen.
Nu mag zo'n persenpark een ui
terst imponerend beeld vor
men, het verschilt in principe
niet zo bijster veel met de wij
ze waarop bij ons kranten
worden gemaakt. Alleen is
het natuurlijk allemaal veel
groter, moderner en sneller.
De expeditie van zo'n gigan
tisch aantal kranten vraagt
uiteraard een uiterst geraffi
neerde en zeer gedetailleerde
organisatie. Daarin zijn de Ja
panners op hun best. Volau
tomatisch vliegen de kranten
van de persen naar de plastic
verpakking, vanwaar ze ver
der naar de expeditie worden
getransporteerd. In de einde
loos lijkende hal, waarin dat
alles wordt bewerkstelligd,
heb ik geen mensenhand ge
zien om het proces te begelei
den.
De journalistiek kan echter
door geen robots of uitge
kiende machines worden ver
vangen. De Asahi Shimbun
heeft in totaal niet minaer
dan 1.300 journalisten in
dienst, verdeeld over kanto
ren in diverse steden van Ja
pan. En met corresponden
ten in talloze plaatsen over de
gehele wereld.
Het hoofdkantoor staat in To
kio. Tot voor enkele jaren aan
de Ginza, de beroemdste win
kelstraat van deze uitgestrek
te metropool. "De speeltuin
voor snobbistische volwasse
nen", noemde een gids deze
Japanse tegenhanger van de
Fifth Avenue in New York.
Trekpleister
Maar een onweerstaanbare
trekpleister voor alle mensen
die van winkelen houden. En
dat zijn er heel wat Daarvan
getuigt de onvoorstelbare
drukte in en om deze straat
Vooral op zondagmiddag als
in Japan de fabrieken dicht
maar de winkels open zijn.
Dan kan men op de Ginza
over de hoofden lopen.
De verkeersdrukte rondom de
Ginza werd daardoor alsmaar
groter, de situatie steeds nij
pender. Voor een krantenbe-
Japanners willen graag
alles weten. Niet uit
nieuwsgierig, maar omdat
ze goed geïnformeerd
willen zijn. Omdat ze
beseften dat kennis van
zaken de basis is voor vele
praktische mogelijkheden.
Westelijke
wetenschappers hebben
meermalen moeten
ontdekken dat hun aan
papier prijs gegeven
ideeèn in Japan beter
waren gelezen dan in hun
eigen land. Zodat zij in het
land van de rijzende zon
moesten ervaren tot welke
ontwikkeling hun
gedachten konden leiden.
ment. Want pas na geruime
tijd komt hij terug en wenkt
mij hem te volgen.
Maar dan is het ijs volledig ge
broken. We wandelen rustig
door de grote ruimte langs de
met bergen papieren bedekte
bureaus. Net als overal ter
wereld blijken de Japanse
journalisten zich in soms let
terlijk metershoge stapels te
begraven. We kunnen het op
ons gemak bekijken, we kun
nen het naar hartelust foto
graferen.
Opmaak per computer
In gesprek met buitenlandredacteur Hiroyoki Ishi.
drijf dat zo afhankelijk is van
een vlotte en doeltreffende
distributie van haar produkt
is dat een schier onhoudbare
toestand, waarin ook geen
verbetering viel te verwach
ten.
Daarom werden in de jaren ze
ventig plannen geboren die
de Asahi Shimbun aan een
nieuw hoofdkantoor moesten
helpen in een praktischer ge
deelte van Tokio. De afstand
naar het hart van de stad is
iets groter geworden maar de
distributie aanzienlijk een
voudiger.
door Koos Post
Het zo'n vijftien verdiepingen
tellende majestueuze ge
bouw is inmiddels betrok
ken, het oude aan de Ginza is
zonder moeite verkocht en
reeds afgebroken. Een ande
re zakelijke gigant is er al
druk aan het bouwen.
Allemaal mooi en aardig, denk
je dan als journalist, maar
waar zit nou die redactie?
Hoe werken de Japanse col
lega's aan zo'n miljoenen-
krant?
Het loopt aanvankelijk uit op
een teleurstelling. Japanners
kunnen grandioos en vlekke
loos organiseren, maar heel
moeilijk improviseren. Be
zoeken aan de krant zijn er le
gio. Er staat een hele stoet
aardige en vriendelijke meis
jes gereed om de bezoekers te
begeleiden, de weg te wijzen
en zoveel mogelijk over de
krant te vertellen.
Opkamertje
Maar dat alles is streng geregle
menteerd. Het gebeurt alle
maal volgens een vast pa
troon. En daarin staat niets
van Nederlandse journalisten
die zo nodig een praatje wil
len maken met hun Japanse
collega's.
En dus mogen ook die journa
listieke gasten de immense
en ogenschijnlijk chaotische
redactieruimte met zijn be
woners alleen bekijken van
uit een glazen opkamertje.
Fotograferen verboden.
Zoiets van: de dieren niet
voederen.
Gelukkig beheers ik het Japans
niet, zodat ik het bordje "ver
boden toegang" in het gan
getje naast dat opkamertje
niet kan lezen. Ik loop een
eindje door. Maar daarachter
wacht mij een nieuwe teleur
stelling. De personen die ik
aanschiet spreken geen En
gels. Pas na drie of vier keer
proberen is het een beetje
raak. "Wacht maar even",
zegt de man moeizaam.
Aan de tijd, die hij wegblijft, te
oordelen is het merkwaardig
moeilijk een collega te vin
den die zich in het Engels
kan uiten. Althans op dat mo
tie buitenland. Hij ligt wat
ongemakkelijk op een sofa,
zijn gezicht bedekt met de
laatste editie van de Asahi
Shimbun. Nadat hij wakker
is geschud stelt hij zich voor
als buitenland-redacteur Hi
royoki Ishi en verontschul
digt zich uitputtend voor zijn
dutje. "Ik ben net terugge
keerd uit New York", ver
klaart hij dik afdoende.
Potlood
Helaas hebben de voorberei
dende schermutselingen zo
veel fijd gevergd dat we
slechts ruimte hebben voor
een kort gesprekje. We wisse
len wat algemeenheden uit.
Maar wel is het merkwaardig te
ervaren dat journalisten in
dit land van de elektronica,
zelfs bij de grootste krant ter
wereld waar ze tien jaar hand
in hand met Nippon Electric
Company hebben gedokterd
aan een Nelson-systeem voor
zo groot mogelijke "compu
terisering" van de tekstver
werking, dat juist daar jour
nalisten nog werken met pot
lood en papier.
Ze schrijven er hun artikelen
met de hand. Omdat zelfs de
meest geavanceerde techniek
nog geen oplossing heeft
kunnen vinden voor de pro
blemen die de duizenden Ja
panse karaktertekens bieden.
Hier in het westen kennen wij
een alfabet van 28 leestekens.
In Japan legt de schrijver van
een kinderboek al beslag op
ongeveer 2.000 karakterte
kens. Intellectuelen gebrui
ken het dubbele aantal om
hun gedachten op papier te
zetten. In totaal kent de Ja
panse schrijftaal zelfs meer
dan 7 000 karakters.
Dat is nagenoeg niet te vangen
op toetsenborden En zelfs
als dat mogelijk zou zijn dan
nog kan men journalisten
niet opzadelen met zulke
monstrueueze plateaus.
Wat in het westen dus wel kan
- dat journalisten hun be
richten meteen op het beeld
scherm intikken, zodat het
desgewenst rechtstreeks
naar de foto zetter kan wor
den doorgespeeld - dat kan
in Japan niet Het zijn alleen
doorgewinterde specialisten,
die de kolossale toetsenbor
den kunnen bespelen, waar
bij ze soms zelfs boekjes
moeten raadplegen om uit te
vissen waar welke karakter
tekens moeten worden ge
bruikt
Computer
Maar is dit tijdrovende monni
kenwerk eenmaal met veel
mankracht verricht, is het
zetwerk dus achter de rug,
van dat moment af neemt de
computer het werk volledig
over.
Zelfs het vormgeven van de pa
gina's op het beeldscherm -
waarmee in Nederland nog
maar hier en daar wat
schuchter wordt geéxpen-
menteerd - gebeurt daar
massaal. Een leger lay-out-
mensen achter een even
groot aantal schermen zorgt
ervoor dat alle pagina's voor
alle edities op tijd gereed zijn
Meestal zyn dat tien of twaalf
redactionele pagina's per edi
tie. Naast een vrijwel gefijk
aantal pagina's advertenties.
Fifty-fifty. Menig Nederlands
krantenman zou er de vin
gers bij aflikken.
Om maar niet te spreken van de
oplaag. Dertien miljoen kran
ten per dag de deur uit. Voor
Nederland alleen om van te
dromen...
Het winkelende publiek in
een van de grote waren
huizen van Leipzig kijkt
er al niet meer van op. Met
krullende letters kondigt
een bord boven een grote
stand aan: kaasspecialitei
ten. Maar kaas is er niet te
bekennen. Wel een paar
dozen eieren.
Een van de kleine tekenen van
de economische stagnatie die
de Deutsche Demokratische
Republik al geruime tijd teis
tert. En die, naar westerse
persbureaus in industriële
kringen in Oost-Berlijn ver
namen, heeft geleid tot werk
onderbrekingen en stakings
dreigementen. Het Oostduit-
se Wirtschaftswunder lijkt
voorbij en de bevolking, ge
wend aan een in vergelijking
met andere Oosteuropese
landen hoge levensstan
daard, wenst dat niet te aan
vaarden.
Staking
In Bitterfeld, centrum van de
Oostduitse chemische indus
trie, legden de arbeiders in de
eerste week van november
het werk een tijdlang neer. In
de bij het fabriekscomplex
behorende winkels was geen
vlees meer te krijgen. De ar
beiders eisten bevoorrading
van de winkel en gingen pas
weer aan het werk toen hun
eis werd ingewilligd. Inci
denten werden niet gerap
porteerd.
Moet uit deze berichten nu
worden opgemaakt dat het in
de DDR tot Poolse toestan
den kan komen? Op korte
termijn zeker niet. De huidi
ge schaarste is qua omvang
de grootste van de laatste
tien, vijftien jaar, maar is niet
te vergelijken met die welke
aanleiding was tot massaal
volksverzet (en uiteindelijk
de vorming van een vrije vak
beweging) in Polen.
De huidige stagnatie is niet het
incidentele produkt van bu
reaucratische fouten in de so
cialistische planeconomie.
Na de economische opleving
en jarenlange groei wordt het
Oostduitse Wirtschaftswun
der nu ook getroffen door de
gevolgen van de internatio
nale recessie en de verslech
tering van de relaties tussen
Oost en West.
De DDR kampt, naar de me
ning van westerse economi
sche experts, met een aantal
met elkaar samenhangende
grote problemen: stagneren
de economische groei als ge
volg van steeds duurder wor
dende energie, verminderde
export naar het Westen (wat
leidt tot minder inkomsten
aan westerse valuta) en een
enorme schuldenlast (schat
tingen gaan uit van 20 tot 25
WÊBKÊMÊBKlM
Het KLM-kantoor in Oost-Berlijn.
(foto: Dirk Krttlnf
Graan
Het ene gat moet met het ande
re worden gevuld. Inkomsten
uit export moeten deels wor
den besteed aan aflossing
van kortetermijnkredieten
aan westerse banken. De te
rugvallende opbrengsten in
de landbouwsector noodza
ken de import van graan uit
het Westen. Bijna éénvijfde
deel van de opbrengsten uit
de export naar het Westen
moest worden aangewend
voor financiering van graan-
import. Niet voor niets noem
de partijleider Erich Honec-
ker onlangs op een plenaire
vergadering van het centrale
comité van de Socialitische
Einheitspartei Deutschland
(SED) het graanprobleem
even belangrijk als de ener
gievoorziening.
Op het vorig jaar gehouden
tiende partijcongres van de
SED eiste Honecker verho
ging van de arbeidsprodukti-
viteit, verbetering van de
kwaliteit van produkten, be
sparingen op het energiever
bruik en investeringen in
nieuwe technologie. Maar
door de ontwikkelingen in
Polen en Roemenië (beide
landen bleken met tot nau
welijks in staat de rente-af
lossingen over hun leningen
in het Westen te betalen)
toonden de westerse ban
kiers zich ook tegenover
Oost-Berlyn, dat als keunge
betaler te boek stond, terug
houdend.
Gevolg van een en ander is dat
er nauwelijks werd geïnves
teerd in industriële technolo
gische ontwikkeling, zodat
dc produktie- en groeicijfers
achterbleven bij die van h« t
door Honecker fijdens het
partijcongres gelanceerde
vijfjarenplan. In het eerste
half jaar van 1982 steeg de
warenproduktie niet met de
geplande 4.8 maar met
slechts rond 3 procent. De in
dustriële produktie bleef met
ruim een procent op de plan
nen ten achter
Energie
Daarbij komt dat als gevolg van
de Poolse situatie dc voor dc
Oostduitse industrie noodza
kelijke import van steenkool
kwam weg te vallen Boven
dien bleef, door dezelfde oor
zaak, dc aanvoer van olie uit
de Sowjet-Unie ruim 20 pro
cent beneden de planning 1 7
miljoen in plaats van 19 mil
joen ton. In beide gevallen
moest de energie tegen hoge
re prijzen deels uit het Wes
ten worden gehaald
Veel hoop op verbetering is er
niet. Zo zullen de energieprij
zen (ook al zouden ze in het
Westen op hetzelfde peil blij
ven) voor de DDR blijven
stijgen, omdat binnen de CO
MECON (de Oosteuropese te
genhanger van dc EG) is be
sloten tot een geleidelijke
aanpassing van de pr\js van
de Sowjet-ohe
Tot nog toe wist Oost-Berlijn
dank zij subsidies de prijzen
van eerste levensbehoeften
relatief laag te houden. Maar
dat kost de staat wel rond 11
miljard gulden jaarlyks. En
het lijkt duidelijk dat dit
soort bedragen tegen de ach
tergrond van oplopende kos
ten voor rniTgi.-. r
import en niet te vergeten be
wapening, steeds moeilijker
zijn op te brengen
De economische recessie krijgt
ondanks alle parUjpropagan-
da nu ook voor de DDR-bur-
gcr hele concrete vormen.
Dat dc huidige arbeidsonrust
zal leiden tot een brede geor
ganiseerde verzetsbeweging
lukt voorlopig twufelachtig.
Zegslieden in de DDR mel
den spontane werkonderbre
kingen, maar van een organi
satie is geen sprake In de
DDR is, anders dan in Polen,
nooit sprake geweest van een
liberaal politiek klimaat
(GPD).
