c Knus geluk bij Biesheuvel (M|k BOEKEN Roald Dahl: specialist in verrassende ontknopingen Jeugdboek succes bij volwassenen 3 Verhalenbundel De Bruid weer een voltreffer Een melkkoe voor de uitgevers Schitterend verhaal van Lloyd Alexan 'Andropov misleidde in 1956 regering Hongarije' Reagan: uitkeringen omlaag voor defensie Indonesië blij met resolutie Toekomst Spinnerij weinig rooskleurig WOENSDAG 17 NOVEMBER 1982 Varia Sinds zijn debuut met In de bo venkooi (1972) heeft Maarten Biesheuvel zo'n zeven bundels verhalen het licht doen zien; steeds weer is het ene verhaal nog mooier, geestiger en tragi scher dan het vorige, maar steeds weer ook houd ik - bij het verschijnen van een nieu we bundel - mijn hart vast. Per keer vrees ik - een angst die ongetwijfeld door de au teur wordt gedeeld - dat de in spiratiebron droog geraakt is en de verhalen wartaal wor den. Integendeel, zo blijkt. Biesheu vels nieuwste bundel, De Bruid, toont tot mijn grote op luchting wederom de gebrui kelijke creatieve vruchtbaar heid. Wel is er zo langzamer hand in de toon der verhalen het een en ander veranderd. Waar vroeger tragiek en lichte waanzin hoogtij vierden, heerst nu een opgewekte sfeer van knus- en huiselijkheid, met soms slechts geringe ang stige nuances. De schrijver heeft het leven, lijkt het, na tien jaar wel onder de knie. Dat deze prettige omstandigheid niet ten koste gegaan is van de kwaliteit van zijn werk, is mis schien wel de prettigste verras sing die schrijver èn lezer ten deel valt. De bundel vangt aan met twee voor Biesheuvel ongebruike lijk lange verhalen: het titel verhaal zelf en De trui. Juist die langere verhalen doen aan vankelijk het ergste vrezen, omdat Biesheuvels geestige maar bewust cliché-matige stijl in zijn kortere verhalen en persoonlijke ontboezemingen juist het best tot zijn recht komt. De bruid zelf kan er nog mee door. Men kent de achter grond: Karei van het Reve had Biesheuvel vergeleken met de Russische schrijver Tsjechov, waarna Biesheuvel prompt een Tsjechov-achtig verhaal schreef, geënt op diens eigen De bruid. Het handelt om de Limburgse burgemeestersdochter Josefi- ne Dutour wier toekomst vast en veilig lijkt: een brave aan staande echtgenoot, een huis, een rustig, landelijk leven. Dat mag uiteraard niet goed gaan. Neef Peter weet haar te over tuigen van de toekomstige saaiheid en zinloosheid van haar bestaan en al spoedig rept ze zich naar de toneelschool in Amsterdam, een stad waar niets dan leed en ellende heer sen, zoals iedereen al wist. Te laat komt de arme Josefine tot inkeer... De trui is het langste èn saaiste verhaal in de bundel. Het gege ven - een rijke reder die wan hopig verliefd is op een verre filmster, met alle ontwikkelin gen en narigheid vandien - is Biesheuveliaans genoeg. Hier wreekt zich niettemin des schrijvers onvermogen de aan dacht van de lezer in een lang verhaal vast te houden. Het ge schetste leed wordt door de cli chés en de steevast onderkoel de humor al te onwaarachtig en vooral langdradig. Wat een geluk dat er daarna nog 11 aar dige tot verrukkelijke verhalen op volgen! Vooral de blik die Biesheuvel zijn land- en stadgenoot gunt op zijn eigen, thans tevreden bestaan, huisje, Eva, katten, hond en lievelingslectuur kan enkel tot opluchting en vreug de stemmen. Eigenlijk begint de hele bundel pas met De ge daanteverwisseling (de naam zegt het al) een bonte, vrolijke en toch trieste, leerzame verza meling vertellingen te worden. "God mag me kraken, maar ik ben over het algemeen niet be paald tevreden met mijn be staan, hoewel ik meer heb dan de meeste mensen. Ik heb een aardige baan, een leuk huis met een grote tuin eromheen, mooie hoge bomen staan erin, ik heb een aardige vrouw, poe zen, een hond, konijnen en een paar duiven. Waarom ben ik dan nóg niet tevreden?" wan hoopt de schrijver. Na die zin wrijft de lezer zich in de han den, roept om pantoffels en si garen en gaat er recht voor zit ten. Nu begint het pas echt. Biesheuvel droomt over een be staan als Turkse gastarbeider, over de onenigheid van het heelal over avonturen en litera tuur, maar spreekt in wezen over niets dan het huiselijke geluk en de veiligheid die hem beschoren zijn. In Bewogen heid en Paradijs, de laatste vertelling in de bundel, hoort de auteur zijn vrouw Eva tegen gasten zeggen: "Ja, het gaat goed met Maarten de laatste tijd, ik weet niet wat hij heeft...' Twee tranen biggelden over mijn wangen" Tranen van geluk, dat staat wel vast. Nu al mag Maarten Biesheuvel be schouwd worden als de Nico- laas Beets van de 20e eeuw. ROB VOOREN (Maarten Biesheuvel, De bruid. Ver halen. Uitg. MeulenhofT, Amsterdam 1982, 22,50). Maarten Biesheuvel en "zijn" bruid Vorige maand was Roald Dahl in Utrecht. Hij bleek een geestig, welbespraakt man, die ook op gebied van kinderboeken een en ander te zeggen heeft, doch over baarddragers dingen zei, die Marx, de profeet Moham med, Darwin en Freud onaar dig zouden hebben gevonden. Toen ik begon te studeren, werd Roald Dahl door docenten en schrijvers (Wolkers) met ge ringschatting genoemd. Twee recent verschenen boeken van zijn hand bewijzen, dat Dahl minstens in een opzicht ge wonnen heeft: hij is een van de populairste schrijvers gewor den. Hij heeft de waardigheid van melkkoe-voor-uitgevers verkregen. Van zo'n melkkoe worden regelmatig de popu lairste werken in goedkope, soms iets gevarieerde uitgaven herdrukt. Ook oudere werken of desnoods brieven komen onder de pers. En waarschijn lijk doet men daar vele lezers en de eigen beurs plezier mee. Die twee boeken zijn De huwelij ke wereld van Roald Dahl en Ooit en te nimmer, een roman. De huwelijkse wereld bevat 7 succesrijke verhalen, die me nigeen op de televisie heeft ge zien. Mevrouw Bixby en de mantel van de kolonel kent u beslist al. William en Mary gaat over de strenge man, die een oog in een schaal hersens wordt. De voorkeur van de be spreker gaat uit naar een ver haal, waarin een adelijke feeks vast komt te zitten in een beeld van Henry Moore. Het zijn vir tuoos vertelde geschiedenis sen die zich afspelen in gegoe de kringen van het na-oorlogse Engeland. De roman Ooit en te nimmer ver scheen oorspronkelijk 33 jaar geleden. Het blijkt een boek van een jonge, onzekere schrij ver die met een deftig citaat van Isokrates begint, en ken nelijk veel gelezen heeft. Wel ke auteurs zoekt de lezer zelf maar uit. Voor des schrijvers onzekerheid bestaat alle reden, want het boek loopt volkomen uit de hand. Het resultaat is een merkwaardig mengsel van oorlogsherinneringen van een RAF-vlieger, een waarschu wende profetie over een derde wereldoorlog met atoombom men en een humoristische fan tasie over kwaadaardige trol len, die een verwoeste aarde er ven en vervolgens... als hersen schimmen oplossen! Heel vermakelijk, dat je als lezer bij de neus genomen wordt, maar de grap maskeert duide lijk een onvermogen om het verhaal tot een goed einde te brengen. Hoe is het mogelijk, nietwaar? Want de ervaren Dahl is juist een specialist in de ontknoping. In zijn beste verhalen is de logi ca, de opbouw en de verrassen de clou voorbeeldig. Roald Dahl weet niet alleen te vertel len, hij weet minstens zo doel treffend te verzwijgen. Als po pulaire schrijver is hij volko men geslaagd. Maar indien zijn werk als kunst werk bekeken wordt, is er dan geen kritiek mogelijk? Natuur lijk wel: er zitten gaten in zijn verhalen en die gaten bevatten vaak gevoelens om omstandig heden die belangrijk moeten zijn voor de hoofdpersonen. Zelfs in het verhaal van de feeks in het beeldhouwwerk van Moore weten we niet, waarom de agressieve vriendin lesbisch is, en waarom de but ler zo'n nieuwsgierig makende afspraak met de ik-figuur maakt. Er wordt iets voorbe reid... en dan vergeten. Lam ter Slachtbank beschrijft een liefhebbend, zwanger vrouwtje, dat ondanks alle ar geloosheid binnen enkele uren haar man de hersens inslaat en een team rechercheurs weet te misleiden. Zo iemand moet een enorm innerlijk conflict of minstens een bewustzijnsver nauwing ondergaan, maar daarvan merkt de lezer niets. Als de psychologische laag in een verhaal zo summier is, wordt het al gauw een uitge sponnen anekdote. Dan wordt ons geen echte, eigen wereld aangeboden. Daarom missen Roald Dahl's knappe verhalen vrees ik, toch de ontroerende menselijkheid, die de aller grootsten als Tsjechov en So merset Maugham in hun beste verhalen wel bereikten. BOUKE JAGT (De huwelijkse wereld van Roald Dahl, 12,50; Roald Dahl, Ooit en te nimmer, 25,- MeulenhofT, A'dam.) Westmark is de titel van het nieuwe boek van Lloyd Alexander. Het is ook de naam van het koninkrijk, waar zijn fantasievolle en avontuurlijke verhaal uit vroeger tijden zich afspeelt. Westmark zucht onder de harde hand van eerste minister Cabbarus, een boosaardig man. Hoe gevaarijk het is om in een door Cabbarus geregeerd land te leven, merkt de drukkersleerling Theo. Zijn baas wordt wegens 'verraad' gedood en Theo moet vluchten voor zijn leven. Het is het begin van een zwerversleven vol avonturen. De verma kelijke oplichter Las Bombas, diens knecht Musket en het meis je Mickle worden Theo's vaste kameraden. Het viertal raakt ver wikkeld in allerlei intriges, gevechten en een duivels plan van Cabbarus. De grootste verrassing vormt het slot van dit spranke lende verhaal. Lloyd Alexander toont zich voor de zoveelste keer een meester in de vertelkunst. 'Kom binnen in de wonderlijke wereld van deze schrijver', lokt de uitgever op de omslag van het boek. Dit keer is geen woord te veel gezegd. Westmark is een fantastisch boek voor iedereen vanaf 10 jaar, die houdt van een met fantasie ge schreven historisch verhaal vol avontuur. (Uit*Westfriesland, f 19,50, vert. M. Slagt-Prins) 'De overstap' van Hans Heyting is een onderhoudend verhaal over de li-jarige Maaike. Met haar vader en moeder verhuist ze van Amsterdam naar een klein Drents dorpje. Vader, een kunstschil der, en Maaike passen zich snel aan, maar moeder mist de stad. De komst van oom 'Beer' Barend brengt levendigheid in hun huis. Maar Maaike kijkt met scheve ogen naar het plezier dat moeder en oom Beer samen hebben. Een gesprek met oom Beer doet haar wantrouwen toch niet helemaal verdwijnen. Zeker niet, wanneer moeder wekenlang bij oom Beer in de stad blijft logeren. Uiteindelijk besluit Maaike haar moeder te gaan halen. In de trein ontmoet ze Barend, een goede vriend, die te kenles heeft bij Maaikes vader. Barend is gevlucht van huis, bang voor de gevolgen van zijn slechte rapportcijfers. Maaike belooft hem niet te zullen verraden. Onverwacht komt ze haar moeder op het station tegen en blij gaan ze naar huis terug. Maar het verdwijnen van Barend en haar belofte niets te zullen zeggen bezorgen Maaike heel wat problemen. 'De overstap' is een heel prettig leesbaar boek met veel actie en de nodige spanning. Geen meesterwerk, daarvoor is het te opper vlakkig geschreven, maar lectuur met een grote ontspannings- waarde voor kinderen vanaf 9 jaar. MARGOT KLOMPMAKER (De overstap', Hans Heyting, uitg. Kosmos, f 19,90) Dood van Arvid Pelsje ontkend MOSKOU (AFP) - De Sowjet- Unie heeft gisteren ontkend dat het politburolid Arvid Pelsje dood is. "Arvid Pelsje leeft en is in goede gezondheid", aldus zijn particuliere secretariaat. Al enkele dagen gaat in Moskou het gerucht dat deze Russische leider, met zijn 83 jaar oudste lid van het politburo van de commu nistische partij, is overleden. NEW YORK (UPI) Joeri Andropov, de nieuwe secretaris-gene raal van de communistische partij van de Sowjet-Unie, bracht de Hongaarse leiders in 1956 in de waan dat Moskou geen plan nen had om de opstand neer te slaan. Dit heeft de vroegere Hongaarse generaal Bela Kiraly gisteren gezegd. Kiraly was in het jaar van de Hongaarse opstand commandant van de strijdkrachten in Boedapest terwijl Andropov ambassadeur was in Hongarije. Andropov gebruikte een vertragingstactiek en vertrouwde op de kracht van zijn persoon om de Hongaarse leiders er op 2 en 3 november 1956 van te overtuigen, dat de Sowjet-Unie hoopte op een overeenkomst via onderhandelingen. Op 3 november om middernacht reden de Russische tanks Boedapest binnen. JAKARTA (AFP) - Gezien de uit slag van de stemming in de VN over de kwestie Oost-Timor heeft Indonesië "winst" geboekt, ofschoon het in feite een neder laag leed. Dit heeft de Indonesi sche minister van buitenlandse zaken, Mochtar Kusumaatmadja, gisteren gezegd. Hij wees erop dat er maandag bij de stemming in de commissie voor koloniale kwesties van de volkerenorgani satie 48 landen (tegen 51 in 1981) vóór de resolutie stemden waar in wordt opgeroepen tot oplos sing van het probleem Oost-Ti- mor. De resolutie was ingediend door Portugal en was volgens de mi nister "veel gematigder" waar door wellicht minder landen met Indonesië tegenstemden. Achter de resolutie stonden Portugal en zijn oud-koloniën en de Sowjet- Unie en haar bondgenoten. Te gen waren Indonesië, de meeste Aziatische landen, Australië en de Verenigde Staten. Oost-Timor is een voormalige Por tugese kolonie die sinds decem ber 1975 door Indonesische troe pen wordt bezet. Het Fretilin, het bevrijdingsfront voor Oost-Ti mor, strijdt sindsdien tegen de bezetters en eist zelfbeschik kingsrecht op voor de Oosttimo- rese bevolking. NEW ORLEANS (Reuter) - Presi dent Reagan heeft gisteravond in een toespraak in New Orleans geweigerd de Amerikaanse de fensie-uitgaven te verlagen of de beloofde belastingverlagingen te herroepen om het gat van onge veer honderd miljard dollar op de nationale begroting te dich ten. In plaats daarvan bepleitte hij verdere bezuinigingen op de sociale voorzieningen. Met het oog op het zetelverlies dat zijn Republikeinse partij bij de jongste verkiezingen voor het Amerikaanse Huis van Afgevaar digden heeft geleden toonde Reagan zich bereid de Democra tische partij enigszins tegemoet te komen maar hij zei niet van plan te zijn "af te wijken van zijn principes". Op een bijeenkomst van vertegen woordigers van spaarinstellin- gen zei de Amerikaanse presi dent dat het niet waar is dat het begrotingstekort is ontstaan door de belastingverlaging van 25 procent die in 1981 werd aan genomen en de verhoging van de defensie-uitgaven. Hij noemde dat onzin. De belastingverlaging Veel volwassenen leven in de veronderstelling dat je voor het lezen van een kinderboek ook kind moet zijn. Vandaar het vanzelfsprekende gemak waarmee kinderboeken in een aparte hoek worden gezet - lees: gedrukt - Ondanks deze psychologische barrière weet een enkel jeugdboek via de kinderkamer toch door te drin gen tot de literaire wereld van volwassenen. 'Het oneindige verhaal' van de Duitse schrij ver Michael Ende bijvoor beeld. 'Het oneindige verhaal' werd 3 jaar geleden als kinderboek op de markt gebracht. Inmiddels staat het al 2 jaar lang aan de top van de Duitse literaire bestsellerlijsten, zijn er 700.000 exemplaren van verkocht, is het boek overladen met prij zen, en in 25 talen verkrijgbaar. Vooral volwassenen hebben het boek enthousiast ontvan gen. Het succes van Ende's vertelling, waarin fantasie en werkelijk heid elkaar afwisselen, heeft de verkoop van andere fantas tische verhalen als Tolkiens le gendarische 'In de ban van de ring' in niet geringe mate gesti muleerd. 'De tijd is rijp voor dit soort verhalen', geeft Mi- chaël Ende als verklaring voor de rage die rond zijn boek is ontstaan. Hoofdpersoon in 'Het oneindige verhaal' is de 10-jange Bas- tiaan Balthazar Boeckx, een dik jongetje, vaak gepest en zonder vriendjes. Moeder is dood en vader heeft het te druk met zijn werk om zich met zijn zoon te kunnen bemoeien. In zijn boeken zoekt Bastiaan troost. Zijn leven verandert to taal wanneer hij een boek in handen krijgt met als titel 'Het oneindige verhaal'. Een vertel ling over het land Fantasiè, dat zich in groot gevaar bevindt. Al lezende krijgt Bastiaan het ge voel dat hij heel nauw bij het verhaal betrokken is. Hij iden tificeert zich met de hoofdrol speler. de jongen Atrejoe, en volgt hem op diens queeste in opdracht van de Kleine Keize rin van Fantasie. De keizerin is ernstig ziek. Fantasie dreigt te verdwynen in het totale Niets en alleen een nieuwe naam voor de keizerin kan land en inwoners nog redden. Let wel: een naam die gegeven moet worden door een mensenkind. Naar dat mensenkind is Atre joe op zoek. Het vervolg ligt min of meer voor de hand. In de loop van het verhaal krijgt Bastiaan steeds meer aanwijzingen dat hij de gezochte persoon is. En op een gegeven moment wordt de jon gen zelfs in de vertelling opge nomen. De Bastiaan die hg dan wordt verschilt sterk van de werkelyke Bastiaan. De paffe rige. bange, stille jongen toont zich een flinke, sterke, moedi ge held. Het succes stijgt Bas tiaan naar het hoofd. In zijn overmoed wil hg zichzelf tot keizer proclameren, maar dat weet Atrejoe voor Bas- tiaans eigen bestwil nog net te voorkomen. Bastiaan keert weer met beide benen op de grond - en in de realiteit - terug. Een ervaring rijker, enkele illu sies armer. Hg heeft geleerd zichzelf te accepteren zoals hij is: klein, dik en verlegen, maar met een innerlijke blijheid en levensvreugde. De uitvoering van het boek sluit nauw aan bij de loop van het verhaal. Wat Bastiaan in werkelijkheid beleeft is in rode letters gedrukt, de gebeurte nissen in Fantasiè staan in blauwgroene letters beschre ven. Wanneer op een gegeven moment Bastiaan in het Fanta siè verhaal wordt opgenomen maken de rode letters plaats voor blauwgroene. Er zijn meer van dit soort kleine spits vondigheden. 'Het oneindige verhaal' zweeft tussen kinderboeken en litera tuur voor volwassenen in. Niet de leeftijd van de lezer is in dit geval doorslaggevend voor succes, maar wat deze van boe ken verwacht Een van de diepste verlangens van sommi ge mensen is het bekende los te laten, uit te stijgen boven zichzelf en zich over te geven aan het onbekende. Ende's achtig verhaal vol motieven en symbolen uit sprookjes, my then en klassieke verhalen uit de hele wereld. Ik heb het ademloos gelezen met dezelfde grenzeloze verwondering - en bewondering - als destijds Tol kiens epos. Niet alles in het verhaal is me even duidelijk en het slot komt wat boodschap perig over. Het zal me een zorg zijn: ik heb zelden zo van een boek genoten. MARGOT KLOMPMAKER (Het ooeindife verhaal', Mlchaèl Ende, III. R. QuadTUef, vert. J.vm Nieuwenhuiseo, uit*. SiJlhofT, prijs f 39.50 t. weegt naar zijn mening niet op tegen de enorme stijging van de uitgaven voor sociale voorzienin gen sinds 1977. De Democratische party heeft 26 zetels in het Huis van Afgevaar digden gewonnen. Sommige De mocraten zien daarin een afwij zen van het belastingbeleid van Reagan en eisen daarom dat de aangekondigde belastingverla ging niet doorgaat. Reagan zei gisteravond echter daar niets voor te voelen, evenmin als voor een herziening van de verhoging van de defensie-uitgaven met 1600 miljard dollar in vijf jaar die hij heeft voorgesteld. Volgens Reagan bedraagt de ver hoging van de militaire uitgaven nog geen twee procent van het Amerikaanse bruto nationaal produkt (de marktwaarde van al le geproduceerde goederen en diensten in één jaar). Hij acht de verhoging noodzakelyk om de Sowjet-Unie het hoofd te kun nen bieden, zo zei hij. "Er valt aan de waarheid niet te ontko men, de begrotingstekorten voor het lopende en voor komende ja ren zijn het gevolg van de stij ging van de uitgaven buiten de defensie-sector", aldus Reagan. "Verwennerij in de wolken' MIAMI (ANP) - Terwijl dc meeste luchtvaartmaatschappijen op van alles beknotten om het hoofd boven water te houden dient lich in de Verenigde Staten een nieuwe maatschappij aan die haar passagiers eer\ ongekende luxe zal bieden. Het gaat om de in Los Angeles gevestigde Firstair. Het door Firstair geboden comfort begint al met het thuis afhalen van de passagiers in eén limousine. In de vliegtuigen zullen tafels en lampen zorgen voor een huiskamer-achtige sfeer. Elk toestel zal z(jn voorzien van een restaurant, vier vergaderkamers, telefoons, een kopieermachine en een telex met de beurskoersen. Verder kunnen de passagiers gebruik maken van de diensten van een kapper, een manicure en een secretares se. Aan boord zal plaats zijn voor twintig passagiers. ENSCHEDE (ANP) - Dc onderne mmgsraad van Sptnnery Neder land in Enschede verwacht dat het deze week duidelijk wordt of het bedrijf na een drastische sa nering nog een toekomst heeft. Bg Spinnerij Nederland werken nu nog ruim duizend mensen. Na de afslanking (de vierde sinds 1978) zullen dat er nog maar vyf honderd zijn, maar het is volgens de ondernemingsraad allerminst zeker of het bedrijf de kans kry gt voort te bestaan Het onderzoeksbureau KWW komt in een aan dc OR uitgebracht rapport tot de slotsom dat er wel mogelykheden zijn voor Spinne rij Nederland om te overleven. maar dan zal er eerst een gezon de financiële basis voor het be drijf moeten komen. En daar wringt nu juist de schoen, want het concern kampt met ernstige financiële problemen Om die re den heeft de directie de perso neelsleden voorgesteld vyf pro cent van het bruto loon in te leve ren Daar hebben de meeste werknemers inmiddels "neen" tegen gezegd omdat zy geen garantie kunnen krijgen voor het behoud van hun baan na de sane- ring Zy zouden volgens de OR wel willen praten over het inleve ren van loon als daar een werk tydvcrkorting van een kwartier per dag tegenover staat

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 13