Half miljoen leerlingen
door staking
vrij
PAGINA 13
Dertig lagere scholen in Leiden houden deze week de
deur op slot. De onderwijzers (250 in totaal) proteste
ren tegen de maatregelen van minister Deetman (on
derwijs). In de eerste plaats wil hij op korte termijn
(januari 1983) de salarissen met ruim anderhalf pro
cent éxtra korten. Maar dat is voor veel leerkrachten
niet de hoofdzaak van de staking. Het gaat hen om de
kwaliteit van het onderwijs. Die loopt gevaar als de
bewindsman zijn zin doordrijft.
Wat wil die minister dan? Straks mogen geen invallers
meer worden aangesteld als een onderwijzer ziek is.
Dit geldt voor zowel het kleuter- als het lager onder
wijs. De kans bestaat dan dat een klas naar huis
wordt gestuurd of met een andere wordt samenge
voegd. Ontstaat er een vacature nA 1 juni, dan mag
die pas né de grote vakantie worden opgevuld. Een
ander punt is, dat de hulp aan buitenlandse kinderen
wordt beperkt. Wat zeker een rol speelt is dat de klas
sen zullen worden vergroot van 30 tot 32 leerlingen.
Een school die nu nog 151 kinderen telt en dus recht
heeft op zes onderwijzers, zal het volgend jaar genoe
gen moeten nemen met vijf leerkrachten.
Zo zijn er meer dan dertig punten opgenomen in het
regeerakkoord voor volgend jaar. Stuk voor stuk ten
nadele van het onderwijs.
Stakende- en niet-stakende Leidse onderwijzers vertel
len over het waarom zij wel dan niet meedoen aan de
actie. Hoe was de opvang van de kinderen geregeld
van wie beide ouders een baan hebben. En Is het ac
tiecomité tevreden met het tot nu toe bereikte resul
taat? Dertig scholen een week dicht en drieduizend
kinderen een weekje extra vakantie?
Vier plastic bekertjes melk en een fles cola. Verlaten
staan ze op een punt van een vrieskist. De stoelen in
de klassen staan op de tafeltjes. Beide te wachten op
de kinderen die niet komen. Op de speelplaats voet
ballen drie jongens. Verder is er niemand. Een'span-
doek met rode letters maakt duidelijk dat er in de
Lorentzschool geen les wordt gegeven.
Maandagmiddag: hoofdonderwijzer Eric Filemon
maakt de vlaggestok gereed. Niet voor de vaderland
se driekleur, maar voor een rode lap. Slechts twee
woorden staan erop: wij staken. Om ook de buurt te
laten weten dat de school het beste met 'zijn' kinde
ren voor heeft en het niet eens is met de minister.
Pas op het allerlaatste moment, vrijdag, besloot de meerderheid
van de onderwijzers dat de Lorentzschool 'plat' ging. De 280 leer
lingen werden met 'vakantie' gestuurd. Filemon adviseerde zyn
leerkrachten voor buitenlandse kinderen niét te staken. Hun
rechtspositie zou daardoor in gevaar kunnen komen. Lesgeven is
er echter niet bij. Daarom houden zij zich maar bezig met huis-,
tuin- en keuken-karweitjes. Klusjes waarvoor zij nu de tijd heb
ben.
Onderwijzers die staken: nooit eerder kwam dit in Nederland voor.
Kinderen móeten, de wet bepaalt dit, naar school. Legt de onder
wijzer het bijltje erbij neer, zoals nu, wat dan? Kan een leerkracht
tegen de kinderen zeggen ga maar naar huis, wy staken.
Schoolhoofd Eric Filemon in een leeg lokaal
DINSDAG 16 NOVEMBER 198?"
Het schijnt dat geen enkele Neder
landse journalist in het zo korte
bestek van drie dagen een visum
heeft kunnen krijgen om de be
grafenis van Leonid Iljitsj
Brezjnjev bij te wonen, want de
Sowjet-Unie is een reus op lemen
voeten, een Stenen Gast om met
de dichter Poesjkin te spreken,
voor wie drie dagen een flits in
de eeuwigheid is. Ik herinner me
nog levendig het omslachtige ge
scharrel waarmee wij, journalis
ten, voor de Olympische Spelen
moesten worden ingeklaard.
Niks geen computer, maar
schoolschriften waarin honder
den namen met de hand waren
ingeschreven, die weer gecontro
leerd werden aan de hand van
andere lijsten die ook met de
hand waren ingevuld, die weer
moesten corresponderen met an
dere lijsten met namen en foto's.
Pas daarna kregen we in drie
etappes onze perskaart uitge
reikt. Er was zelfs een apart
mannetje om het touwtje door het
gaatje te doen en de beide uitein
den vast te knopen.
En hoewel de speeches tijdens de
plechtigheid naar de mening van
commentatrice Conny Brood (die
in Moskou woonde en met een
Rus getrouwd was„kort en za
kelijk" werden gehouden, wat
volgens haar wellicht „kon dui
den op een nieuwe koers" (want
elke waarneembare aanwijzing
is er één, in de Sowjet-Unie!), was
de invloed van de nieuwe leider
Andropov blijkbaar niet zó snel
tot in alle lagen van de Sowjet-
bureaucratie doorgedrongen dat
ook het verlenen van visa voor
deze bijzondere gebeurtenis met
een beetje haastige spoed kon
worden afgewikkeld.
De tv-kijkers die zich afgevraagd
hebben wat boven de ingang van
het mausoleum dat puntdakje,
die hoofdletter E, die hoofdletter
H, die om zijn as gedraaide
hoofdletter N en die hoofdletter H
betekenden, kan ik melden dat
dit de manier is waarop de Rus
sen Lenin schrijven. Een naam
die zonder rondingen geschreven
kan worden (wat bij Brezjnjev
niet lukt), en dus goed passend
bij het recht-toe-recht-aan karak
ter van het mausoleum.
Bijna frivool waren daarbij verge
leken de drie a vier vormen van
hoofdbedekking, waarvan de
Ganse Gerontologie van hoogbe
jaarde Sowjet-leiders op het bor
des zich bediende. De generaals
droegen rijkversierde petten, de
burgers stemmige bontmutsen of
het soort hoeden dat alleen Rus
sen nog dragen, en enkele dappe
ren die wilden laten weten dat zij
nog een stootje konden velen, wa
ren zowaar blootshoofds, net als
Leonid Iljitsj zelf trouwens, die
volgens de aloude Russische tra
ditie in een open kist lag opge
baard, zodat het maar goed was
dat hij in het koude jaargetijde
was overleden. Hij lag ook niet in
de kist, maar was echt 'opge
baard', als een vorm boven de
rand van de kist uitrijzend,
waardoor hij veel meer van zijn
aanwezigheid blijk gaf dan bij
begrafenissen in het Westen het
geval is. Zo kon hij, vlak voordat
de kist in de diepte verdween,
nog tweemaal gekust worden
door zijn vrouw en dochter Gali-
na en zoon Joeri, - een menselijk
trekje in een overigens protocol
laire gebeurtenis, waarbij de
meegedragen portretten, die alle
dezelfde gesanctioneerde foto
vertoonden, als gesovjetiseerde
ikonen dienst deden.
Dissidenten waren er overigens
ook, belichaamd in wat duiven,
die ombekommerd voor de voeten
langs van de stram in de houding
staande militairen over het Rode
Plein dribbelden, en tot mijn ge
noegen zag ik ook enkele van de
kraaien die 's winters naar de
stad trekken op de tv-masten van
het Kremlin zitten. Zij vormden
een passende begeleiding van de
ze begrafenis, die plaats vond
tussen het mausoleum waar Le
nin ligt opgebaard en de muur
van het Kremlin, waar in nissen
de urnen met de as van commu
nisten van de 'derde garnituur'
zijn aangebracht: Maksim Gorki,
Nadjezjda Kroepskaja de
vrouw van Lenin), 's werelds eer
ste kosmonaut Joeri Gagarin, ge
neraal Zjoekov, maar ook enkele
buitenlanders, onder wie de
Amerikaanse journalist John
Reed (Warren Beatty in de film
'Reds'), die in 'Ten days that
shook the world' de Russische Re
volutie beschreef
Brezjnjev geniet echter de eer niet
verast te zijn, maar te zijn begra
ven naast Stalin. Net als deze en
andere leiders van de 'tweede
garnituur' (Lenin is in zijn uppie
de 'eerste garnituur', zoals u zult
hebben begrepen), krijgt Brezjn
jev straks een borstbeeld op zijn
graf. Chroesjtsjov, de opvolger
van Stalin en de voorganger van
Brezjnjev, ligt als 'vierde garni
tuur', samen met Mikoyan, op
'een kerkhof zonder belang', zoals
Conny Brood het uitdrukte.
Maar dat is maar net hoe je het
bekijkt. Waar zou u liever begra
ven liggen: op één rijtje met types
als Stalin en Soeslov, of op het
zelfde kerkhof waar Tsjechov,
Golgolj, Stanislavsky, Skrjabin,
Majakovski, Eisenstein en Pro-
kovjev begraven liggen?
Filemon: "Wij hebben dat recht.
De duizend-uur-tabel komt
door die week staken niet in
gevaar. Helaas, doen er, in mijn
ogen, té weinig mensen mee.
Ik had verwacht dat er meer
onderwijzers achter de actie
zouden staan." Over plichts
verzuim wil het hoofd van de
Lorentzschool niets horen. Hij:
"Je staakt niet alleen voor de
toekomst, maar ook voor de
kinderen van nu. Duidelijk is
dat je volgend jaar wél te ma
ken krijgt met al die maatrege
len. En dan? Inderdaad, heel
wat scholen zullen leerkrach
ten moeten inleveren. Mis
schien kun je nu nog enige in
vloed aanwenden om dit te
voorkomen."
Tevreden
Filemon niet tevreden dus over
de bereidheid om te staken.
Hoe denkt het Leidse stakings
comité, een weekje gehuisvest
in 'De Twee Sleutels' aan de
Rijnsburgersingel, daar over?
ABOP-bestuurslid Sjaak van
Rijn: "Wij zijn niet ontevreden.
Het landelijk gemiddelde, één
op de tien scholen is dicht,
geldt eveneens voor Leiden.
Dan mag je best tevreden zijn,
delk ik. De bereidheid om te
staken is hoog. Het had nóg
groter kunnen zijn als meer on
derwijzers lid zouden zijn ge
weest van de vakbond. Hier
door kon de vereiste tweeder
de meerderheid, nodig om te
kunnen staken, in veel scholen
niet worden bereikt. Wat wél
pijn doet, is, dat het voortgezet
onderwijs in Leiden en omge
ving niet meedoet aan de ac
tie."
Hoewel. Bij de Leeuwenhorst
mavo in Noordwijkerhout heb
ben de léérlingen het heft in
handen genomen. Ze draaiden
de rollen om: ztf gingen staken
in plaats van de leraren. Geza
menlijk is er over de actie in
het onderwijs gepraat en wat
daar, eventueel, aan zou kun
nen worden gedaan.
Een doorn in het oog van de on
derwijzers is het hameren van
de bond op de korting van de
salarissen en de rechtspositie.
Over de inhoudelijke kant van
het onderwijs wordt met geen
woord gerept?
Sjaak van Rijn: "Formeel kun je
nu niet staken op de inhoude
lijke kant. We weten alleen dat
deze voor de scholen nadelige
punten in de Voorjaarsnota
staan vermeld. In het georgani
seerd overleg is er nog niet
over gesproken. Maar met
voorrang brengt de minister
nu die salarismaatregel in stel
ling. Met ingang van januari
wil 'ie dat al geregeld zien.
Daar protesteren wij met
kracht tegen. Nu tornt de be
windsman aan het inkomen
van de leraren, straks doet hij
dat aan het salaris van, bijvoor
beeld, de politie. Het beleid be
rust op volstrekte willekeur."
Inleveren
Die gedachte klopt wel met de
zienswijze van Eric Filemon.
Een stukje salaris inleveren?
Het hoofd van de Lorentz
school heeft er niet zo bar veel
moeite mee. "Ik zou er", bena
drukt hij, "daadwerkelijk iets
voor terug willen zien. Ja, dan
doel ik op werkgelegenheid.
Daar is in de plannen van de
minister geen sprake van. Met
andere woorden: wij moeten
straks meer werk doen met
minder mensen."
Siem van Oosten, hoofd van de
Lucas van Leydenschool, staat
volledig achter de eisen van de
vakbond. Staken is er voor
hem niet bij. Dit is het laatste
middel waarnaar hij zal grij
pen. Van Oosten heeft steun
van een andere collega op
school. Met z'n tweeën geven
ze les aan de vijfde en zesde
klas. De overige leerlingen zijn
met stakingsverlof gestuurd.
Een tweespalt heeft deze ziens
wijze in de school niet teweeg
gebracht "In goed overleg
hebben we die zaken opgelost
Geen enkel probleem. Ik ac
cepteer van de stakers dat ze
het werk hebben neergelegd.
Andersom moeten zij ook be
grip opbrengen voor ons
standpunt We laten elkaar
vrij."
Wat Van Oosten liever had ge
zien was een stiptheidsactie.
"Voor mijn part van maanden.
Het werk voor de kinderen
moet gewoon doorgaan. Je
werkt niet met machines, maar
met levende wezens. Die kun
je niet stilgooien. Waarom niet
het werk rond het onderwijs la
ten liggen? Niet meer vergade
ren, geen brieven meer beant
woorden enz."
Hierdoor ontstond de uniek si
tuatie dat de ene helft van de
school wel vry was en het an
dere deel niet Hoe reageerden
de kinderen?
'Toen we vrijdag deze medede
ling deden stonden ze te jui
chen. De vijfde- en zesdeklas-
sers vatten het vrij lakomek
op. Ze hebben er gisteren nau
welijks over gepraat De leer
lingen vermaken zich best
Naast de normale lessen doe ik
wel andere leuke dingen met
ze."
Opvang
Hoewel de opvang van de kinde
ren nu nog geregeld kan wor
den, over enkele maanden, by
ziekte van de onderwijzer, is
dit er niet meer bij. Vervangen
de leerkrachten mogen niet
meer worden aangesteld. Van
daar dat men by de Lorentz
school, vooruitlopend op de
nieuwe situatie, de leerlingen
aan de zorg van de ouders
overliet.
Veel Leidse buurt- en clubhui
zen staken, met name de
werkende ouders, de helpende
hand toe. Zij zorgden voor de
opvang. Bij 't Spoortje aan de
Bernhardkade stonden giste
ren, in de ochtenduren, twaalf
kinderen voor de deur. Staken
de onderwijzers en hulpvaardi
ge ouders stonden klaar om de
leerlingen bezig te houden.
Steun hebben de leerkrachten
gekregen van Anita van Klave
ren, een 32-jange Leidse huis
moeder. Ruim twee weken ge
leden heeft zy de actiegroep
'Ouders tegen bezuinigingen'
in het leven geroepen. Op dins
dag 23 november wil ze in Den
Haag handtekeningen van
verontruste ouders aanbieden
aan minister Deetman. Haar
streven is twintigduizend.
"Maar", voegt ze eraan toe, "het
mogen er best meer zijn. Nu al
hebben duizend scholen gerea
geerd. Uit alle provincies, zelfs
Limburg is erby. Helemaal te
gen mijn verwachting. Ik denk
dat ik ongeveer drieduizend
handtekeningen binnen heb.
De laatste dagen loopt het
werkelijk storm, 't Is jammer,
maar het accent van de acties
op de scholen ligt té veel op de
korting van de salarissen van
de onderwijzers. Onze zorg is
te voorkomen dat de kwaliteit
van het onderwijs wordt aan
getast."
Onbeperkt
De scholen een week 'plat*. Het
is niet niks. Bovendien is het
de vraag of de actie tot het ge
wenste succes zal leiden. Zo
niet, wat dan?
Sjaak van Rijn van de vakbond:
"Tja, dan zul je je moeten op
maken om in januari weer wat
te doen. Onbeperkt staken?
Nee, dat kan niet Dan komt er
een ethisch probleem om de
hoek kijken. Je kunt de kinde
ren niet opnieuw de straat op
sturen. We hopen dat aan het
eind van de week de minister
zijn eis, loonkorting, van tafel
heeft gehaald."
DEN HAAG (ANP/GPD) - De on
derwijsbonden toonden zich gis
teravond tevreden over de res
pons die hun stakingsoproep op
de eerste van de vijf dagen van
de staking heeft gekregen. De
deelname aan de staking was
volgens woordvoerders groter
dan verwacht. Meer dan twintig
duizend leerkrachten, verdeeld
over ruim tweeduizend scholen,
gingen in staking, waardoor een
half miljoen leerlingen en stu
denten vrijaf kregen.
Er werd vooral gestaakt in de
Randstad en in andere "speer-
puntgebieden", waaronder het
Friese Drachten, Zeist, Gronin
gen en Amersfoort.
De Algemene Bond van Onderwij
zend personeel (ABOP) nam met
1500 scholen, vooral in de Rand
stad, het leeuwedeel van de sta
king voor rekening. De Katholie
ke Onderwijs Vakorganisatie
(KOVj organiseerde een stakin
gen op ongeveer 400 scholen,
waarbij het zwaartepunt in Lim
burg lag. Het Nederlandse Ge
nootschap van Leraren (NGL)
nam 200 scholen voor zijn reke
ning en de Unie van MTO-vereni
gingen zorgde ervoor dat 12 mts-
en "plat" gingen.
Behalve deze vier onderwijsbon
den nam ook de ambtenaren
bond Abva/Kabo (wetenschap
pelijk onderwijs) deel aan de sta
king. De Protestants Christelijke
Onderwijsorganisatie (PCO) doet
niet mee aan de vijfdaagse sta
king, maar heeft de leden opge
roepen volgende week dinsdag
een halve dag in staking te gaan.
Grotere klassen
De onderwijsbonden zijn al niet te
spreken over de ontkoppeling
van de salarissen van leerkrach
ten aan de loonontwikkeling in
het bedrijfsleven, maar daar is
nog bijgekomen, dat de onder
wijskrachten 1,65 procent van
hun salarissen moeten gaan inle
veren om een gat in de onder
wijsbegroting te dichten.
Tegenover dat inleveren staat geen
extra werkgelegenheid, want
door bezuinigingsmaatregelen
(vergroten van klassen) zal de
werkloosheid in het onderwijs
volgend jaar met 15.000 mensen
toenemen tot 40.000.
Woordvoerders van de bonden be
nadrukten dan ook, dat de kwali
teit van het onderwijs in het ge
ding is en NGL-actieleider J.
Bouwsma eiste zelfs het opstap
pen van onderwijs-minister
Deetman om een "opening naar
een rechtvaardiger bezuinigings
beleid" te maken. Andere woord
voerders stelden omvangrijker
acties in het vooruitzicht, als de
bezuinigingen inderdaad onge
wijzigd worden doorgevoerd.
Buurthuizen
Op verschillende plaatsen in het
land waren voorbereidingen ge
troffen in verband met de sta
king. Zo werden in Drenthe
buurthuizen benut voor de op
vang van schoolkinderen en in
Den Haag sporthallen. Ouders
van leerlingen gaven op sommi
ge plaatsen blijk van sympathie
met de staking door een school
te bezetten.
Op andere plaatsen gingen leerlin
gen van middelbare scholen of
scholen voor beroepsonderwijs
de straat op. Leraren in spé in
Delft en Leeuwarden dwongen
de leerkrachten van de leraren
opleiding in die plaatsen tot
werkonderbreking door zelf in
staking te gaan. In Den Haag gin
gen moeders zelfs over tot bezet-
ting van de openbare kleuter
school "Ons Eibernest" om de
leerkrachten het geven van on
derwijs onmogelijk te maken.
De bonden kregen voorts bijval
van leerlingen van scholen voor
kleuterleidsters en pedagogische
academies. Het Europees Ver
bond van Onderwijsvakorgani
saties dat gisteren in Luxemburg
bijeen was, verzond een protest-
telegram aan minister Deetman.
Tegenwerking
Tegenwerking ondervonden de
stakende leerkrachten in Drach
ten, waar ongeveer veertig ou
ders van een katholieke school
dreigden in de toekomst de kin
deren naar een andere school te
sturen. Het bestuur van de Bam-
bi-kleuterschool in Den Bosch
wist de staking aan die school
ongedaan te maken door werklo
ze leerkrachten aan te trekken.
waarna de leerkrachten aan die
school besloten toch aan de slag
te gaan. In Groningen, waar zo'n
700 stakers een protestbijeen
komst bezochten, haalde het ge
meentebestuur zich de woede
van de bonden op de hals door
werkwilligen op te roepen zich te
melden.
De staking lijkt deze week onver
minderd door te gaan. De bon
den spreken over een actiebe
reidheid die groter is dan ver
wacht werd en over het opmaken
van een balans na een hele week
van actie voeren. Minister Deet
man zei gisteravond de bonden
niets te kunnen "aanbieden". De
minister staat alleen open voor
die alternatieven van de onder
wijswereld die geen gat slaan in
de onderwijsbegroting. De mi
nister zei dat door de maatrege
len (korting op het salaris) juist
voorkomen wordt dit nog meer
arbeidsplaatsen afgebroken zul
len worden.
Schoolbesturen
De meeste schoolbesturen hebben
de gebeurtenissen gelaten over
zich heen laten komen. De ka
tholieke schoolbesturen hebben
van hun overkoepelende organi
satie de opdracht gekregen geen
disciplinaire maatregelen te ne
men tegen stakende werkne
mers. Incidenten werden gemeld
uit Schiindel en Den Bosch waar
schoolbesturen hebben gepro
beerd wachtgelders en werkloze
onderwijsgevenden in te schake
len by het onderwijs. Deze in ge
wetensnood gebrachte onder
wijsgevenden hebben van de
KOV de suggestie gekregen om
het werk als "niet passend" te
weigeren.
De stakende onderwijsgevenden
hebben zich gisteren als staker
by de bonden moeten inschrij
ven om in aanmerking te komen
voor de uitkering van 72 gulden
per dag die zij uit de weerstands-
kassen vanaf de tweede stakings
dag zullen krygen. Als er inder
daad ruim 20.000 stakende leer
krachten zyn dan gaat dat de on
derwijsbonden deze week onge
veer 6 miljoen gulden kosten.
Naar verluidt zal dat voor geen
van de stakende bonden tot on
overkomelijke problemen lel
den.
■ill.
ADVERTENTIE
Warm, gloeiend wel
behagen voor ais
het werkelijk
koud wordt
Traditionele trak
tatie op Sinterklaas-
,d. Niet te versmaden
Tecept. uit rode importwi/nen en
lijne kruiden.
Moor rond de vHierM*.0**°,
te koop bn sliiteril en wnnhandel.
[DEtCWE
fe'o'fs" seni*
..108334 1413
