D
"In Brazilië
geen kans voor
democratie"
De behoeder van
het
communisme
Dodental Tyrus
loopt naar 100
-c
Andropov geen uitgesproken KGB-man
Wapendepot ontdekt
bij RAF-arrestaüe
13f/m21nov.
aho
Den Uyl weer voorzitter Eurosocialisten
Maandag verkiezingen
HSII
ZATERDAG 13 NOVEMBER 1982
Buitenland
Zijn betere relaties binnen de top van de Russische communistische partij hebben waarschijnlijk de
weegschaal in het voordeel van Joeri Andropov doen doorslaan bij de verkiezing gisteren van de
nieuwe partijleider in de Sowjet-Unie. De 68-jarige Andropov beschikte zowel over veel meer aanhang
in de partijtop als over een veel bredere politieke ervaring dan zijn voornaamste concurrent, de driejaar
oudere Konstantin Tsjernenko.
Allereerst moet het grote r
stand worden weggenomen
dat Andropov een uitgespro
ken man van de KGB, (de Rus
sische veiligheidspolitie) is.
Andropov is gewoon een par
tijfunctionaris geweest met
een lange staat van dienst,
waarbij hij ook vele jaren de
KGB onder zijn hoede had.
Zijn voornaamste taak was
toen echter ervoor te zorgen
dat de KGB onder de vaste
controle van de communisti
sche partij bleef. En Andropov
is daarbij een hoge partijman
gebleven en was nooit in zijn
carrière een professionele
KGB'er.
Boedapest
Joeri Andropov is op 15 juni 1914
geboren in een dorp in de noor
delijke Kaukasus. Op 16-jarige
leeftijd werd hij telegraafbe-
diende en later leerling-film
operateur. Hij haalde vervol
gens een diploma op de techni
sche school voor watertrans
port in Rybinsk en werd in die
stad Komsomol-functionaris
op een scheepswerf. In de
Komsomol, de officiële Russi
sche jeugdbeweging, steeg hij
vervolgens tot de rang van eer-
ste-secretaris vari Karelië. Aan
het einde van de oorlog werd
hij tweede-partijsecretaris in
Petrozavodsk en in 1947 twee
de-secretaris van de partijorga
nisatie van heel Karelië, een
gebied dat aan Finland grenst.
In 1951 werd Andropov naar
Moskou geroepen en aange
steld als inspecteur van het
centrale partij comité. Daarna
belandde hij op het ministerie
van buitenlandse zaken en van
1954 tot 1957 was hij ambassa
deur in Boedapest. In die func
tie vervulde Andropov een
centrale rol bij het neerslaan
van de Hongaarse opstand in
1956. Een jaar later keerde hij
terug naar het partij secreta
riaat in Moskou en in 1972
werd hij als partijsecretaris
verantwoordelijk voor de be
trekkingen met de regerende
communistische partijen. In
1957 volgde zijn benoeming tot
kandidaat-lid van het Politbu
ro en voorzitter van de staats
veiligheidsdienst (KGB). In
1973 werd hij benoemd tot vol
waardig lid van het Politburo.
Doctrine
Als partijsecretaris heeft Andro
pov vele reizen gemaakt naar
Oost-Europa, Joegoslavië en
China. De manier waarop de
communistische landen met
elkaar moeten omgaan, was
zijn werkterrein.
Zo liet Andropov zich op het 22e
partijcongres van de Russische
communistische partij in de
cember 1961 zeer scherp uit
over de houding van de leiders
van de Albanese communisti
sche partij. Die wilden toen de
betrekkingen tussen Albanië
en de Sowjet-Unie baseren op
de principes van de vreedzame
coëxistentie. De vreedzame
coëxistentie was echter een
door Chroesjtsjov ontworpen
politiek die de betrekkingen
tussen communistische en ka
pitalistische staten moest rege
len. Andropov meende dat de
betrekkingen tussen commu
nistische staten gebaseerd
moesten zijn op „de heilige
principes van het proletarisch
internationalisme".
In feite legde hij toen al de
grondslag voor de latere zgn.
Brezjnjev-doctrine, die inhield
dat een communistisch land
(lees: de Sowjet-Unie) altijd de
plicht had om bondgenoten te
hulp te komen die in moeilijk
heden verkeerden. De militaire
interventie van de Warschau-
pactlanden in augustus 1968 in
Tsjechoslowakije was zo'n ac
tie. En er kan geen twijfel over
bestaan dat Andropov van dat
ingrijpen een groot voorstan
der was.
Botsing
De behoeder van het c
tische imperium, zo zou men
Andropov zeer goed kunnen
typeren. Die behoudende op
vattingen brachten hem in
1972 ook in lichte botsing met
partijleider Leonid Brezjnjev.
Deze laatste verkondigde in
dat jaar namelijk de theorie dat
Moskou de betrekkingen met
China desnoods, aangezien dat
land dat nu eenmaal wilde, op
basis van de principes van de
vreedzame coëxistentie wilde
regelen. Brezjnjev maakte toen
wel het voorbehoud dat dat al
leen voor het heden gold en dat
gestreefd moest worden naar
herstel van tussen communis
tische staten normale relaties.
Maar het is waarschijnlijk dat
dit voor Andropov, met de
Hongaarse en Tsjechoslo waak
se ervaringen net achter de
rug, al een te grote concessie
Men kan dus vaststellen dat
Andropov wat de betrekkin
gen binnen de communisti
sche wereld betreft als een
conservatief man bestempeld
moet worden. Maar in vele an
dere opzichten geldt hij als een
pragmaticus. In mei van dit
jaar werd duidelijk dat hij een
van de voornaamste mededin
gers naar de opvolging van
Brezjnjev was geworden. Hij
legde toen namelijk zijn func
tie als hoofd van de KGB neer
en werd weer secretaris van
het Centrale Comité. Hij werd
toen een van de vijf leiders die
zowel partijsecretaris als Polit-
buro-lid waren.
Ideoloog
Zijn rijke bestuurservaring in de
binnenlandse èn buitenlandse
politiek en het feit dat hij Rus
van nationaliteit is, maakten
hem toen meteen een groot
kanshebber voor de hoogste
functie. Hij slaagde er al snel in
zich een deel van de functies
van topideoloog Michail Soes-
lov toe te eigenen. Deze over
leed in januari jl. en Andro
povs rijzende ster bleek onder
meer uit het feit dat hij op 22
april van dit jaar de officiële re
de mocht houden ter ere van
Lenins geboortedag.
door Martin
van den Heuvel
Andropov beschikte ook over
aanzienlijk meer aanhang bin
nen de partijtop dan zijn rivaal
Tsjernenko. Deze is pas de
laatste jaren omhooggescho-
ten, maar voornamelijk als fa
voriet van Brezjnjev. De ideo
loog Tsjernenko, die de laatste
maanden aanhang trachtte te
winnen onder de'intelligentsia
en hervormingsgezinde krin
gen, werd waarschijnlijk ook
door legerkringen te ongrijp
baar en riskant gevonden.
Het is niet helemaal zonder bete
kenis, dat Andropov eenstem
mig gekozen is tot secretaris
generaal van de Communisti
sche Partij van de Sowjet-
Unie. Onder Chroesjtsjov heet
te de voornaamste secretaris
van de partij (er zijn er circa
tien) eers te-partij secretaris.
Brezjnjev liet zich vanaf 1966
secretaris-generaal van de
CPSU noemen. Men had zich
kunnen voorstellen dat Andro
povs collega's het nu niet no
dig gevonden hadden hem ge
lijk ook met die laatste titel te
Macht
Toch is de machtsstrijd in het
Kremlin met Andropovs be
noeming uiteraard niet uitge
streden. De Sowjet-Unie zou
best eens, na de periode van
rust onder Brezjnjev, een on
rustiger periode tegemoet kun
nen gaan. Gezien de ouderdom
van de meeste leiders (premier
Tichonov is bijvoorbeeld 76
jaar) moeten er al vrij snel
nieuwe verschuivingen plaats
vinden. Elke benoeming bete
kent uiteraard de versterking
of verzwakking van een be
paalde machtsgroep in het
Kremlin.
Misschien dat Konstantin Tsjer
nenko nu voorzitter van het
Presidium van de Opperste
Sowjet zal worden. De Opper
ste Sowjet is het Russische
parlement en de voorzitter is in
feite president of staatshoofd.
Brezjnjev bekleedde deze
functie mede sinds 1977, maar
het is onwaarschijnlijk dat
Andropov hem in die waardig
heid ook zal opvolgen. Of
Tsjernenko met die functie ge
noegen zal nemen, blijft te be
zien. In ieder geval is duidelijk
dat Andropov zeker de eerste
tijd nog meer rekening zal
moeten houden met zijn colle
ga's in het Politburo dan de
doorgaans behoedzame
Brezjnjev al deed.
Ook al ligt het voor de hand dat
Andropov in het binnenland
een conservatief beleid zal voe
ren, toch moet niet worden uit
gesloten dat hij een economi
sche hervorming zal aandur
ven. Zoals bekend bevindt ook
de Sowjet-economie zich in
een moeilijke situatie en And
ropov zal dit probleem niet, zo
als Brezjnjev, voor zich uit
kunnen schuiven. Zijn conser
vatisme zal zich veeleer richten
op bestrijding van allerlei dis
sidente activiteiten. Daarnaast
lijkt Andropov echter intelli
gent en flexibel genoeg om in
te zien dat er andere methoden
moeten worden toegepast om
zijn land door de huidige crisis
heen te loodsen.
Voorzover bekend is Andropov
nog nooit in het Westen ge
weest. Maar Kremlinologen
wijzen erop dat hij een grote
kennis van de wereldproble
men heeft dankzij zijn 15 jaar
ervaring als hoofd van de Rus
sische geheime dienst KGB. In
tegenstelling tot zijn voorgan
ger Beria, die onder Stalin ver
antwoordelijk was voor brute
onderdrukking door de gehei
me dienst, heeft Andropov
nooit een terreuretiket opge
plakt gekregen. Hij maakte
van de KGB een efficiënt
werkende dienst, die het dissi
denten onmogelijk maakte
zich te organiseren, zoals de
Helsinki-groep begin dit jaar
moest beamen door zich op te
heffen.
Andropov, al jaren Brezjnjevs
buurman in Moskou, staat te
boek als tegenstander van de
militairen die sterk ijveren
voor verhoogde defensie-in
spanningen. Bij zijn benoe
ming in 1979 prees Brezjnjev
hem voor zijn „actieve bijdrage
aan de internationale politiek
van de partij". Hij zat dan ook
op één lijn met de nu overle
den partijleider wat de ont
spanningspoli tiek betreft.
Al in 1976 waarschuwde Andro
pov dat „een atoomoorlog niet
te winnen is" en „catastrofale
gevolgen zal hebben". En on
langs gaf hij openlijk toe dat in
de Sowjet-Unie belangente
genstellingen bestaan, een vrij
ongebruikelijk verschijnsel in
deze leninistische staat. Hij
keerde zich dan ook tegen de
militaire denkwijze, die ervan
uitging dat uitbreiding van het
kernwapenarsenaal het moge
lijk zou maken de Verenigde
Staten voorbij te streven en
een kernoorlog te winnen.
ADVERTENTIE
JERUZALEM (GPD) - Onder de
puinhopen van het Israëlische
militaire hoofdkwartier in Tyrus
zijn tot dusver ruim 70 doden ge
vonden. Ruim 25 Israëli's wer
den gisteravond nog vermist, zo
dat naar verwacht wordt het tota
le aantal slachtoffers in de buurt
van honderd zal liggen. Het offi
ciële dodencijfer was gister
avond 47 Israëli's en 25 Palestijn
se en Libanese burgers, deels ge
vangenen. Gisteren werden nog
drie Israëli's levend uit de puin
hopen gehaald.
De reddingswerkzaamheden wor
den nog steeds voortgezet, maar
de kans nog verdere overleven
den te vinden nemen met het
voortschrijden van de tijd af. Na
dat aanvankelijk officieel werd
bekendgemaakt dat het gebouw
van zeven verdiepingen als ge
volg van een bomaanslag instort
te, hebben nadere voorlopige on
derzoekingen nog geen uitsluit
sel gegeven over de oorzaak van
de ramp. Vast staat dat er geen
zware explosie heeft plaatsge
vonden. Zo bleven de ruiten van
belendende perselen intact,
Het is mogelijk dat er onderin het
gebouw een bom is gelegd; het
kan ook zijn dat er geen sabotage
in het spel was, maar dat een bu-
tagasfles is ontploft. Een laatste
mogelijkheid is dat het gebouw
dermate slecht gebouwd was,
dat het na de zware regens van
de afgelopen dagen vanzelf is in
gestort.
De Israëlische regering is gister
morgen bijeen geweest om de
toestand te bespreken. De rege
ring wacht het resultaat af van
een onderzoekscomissie die mi
nister van defensie Sharon heeft
benoemd. Wel zijn alvast stren
gere veiligheidsmaatregelen af
gekondigd voor Israëlische sol
daten in Libanon. De indruk be
stond de laatste weken, ook vóór
het drama in Tyrus, dat de Israë
li's de situatie niet goed in de
hand hebben en dat Palestijnen
en mogelijk ook Libanezen er in
geslaagd zijn het verzet tegen de
Israëlische bezetting te reorgani
seren.
GROTE
SANITAIRSHOW
Verder veel nieuws over
woningverbetering, doe-het-
zelf materialen en vrijetijds
besteding met:
kompleet zelfbouwhuis
WIN EEN INTERIEUR
BONN (DPA) Met de arrestatie
van twee van de meest gezochte
terroristen van de Rote-Armee-
Fraktion (RAF), Brigitte Mohn-
haupt en Adelheid Schultz, zijn
in een depot pistolen, revolvers
en machinepistolen gevonden
die gebruikt zijn bij de aanslagen
op een Amerikaanse legercom
mandant in Europa, generaal
Frederick Kroesen, de openbare
aanklager Siegfried Buback, de
bankier Jürgen Ponto en werk
geversleider Hans-Martin
Schleyer.
Dit heeft een woordvoerder van
het ministerie van binnenlandse
zaken in Bonn gisteren meege
deeld. Beide vrouwen werden in
de buurt van Frankfort gearres
teerd toen zij op weg waren naar
een „centraal depot" van de ter
roristen. Ze waren beiden gewa
pend met pistolen, maar de ar
restatie kwam zo onverwacht dat
PARIJS (GPD) - PvdA-fractie-
voorzitter Joop den Uyl is giste
ren in Parijs herkozen tot voor
zitter van de vereniging van de in
de Europese Gemeenschap ver
tegenwoordigde socialistische
partijen. Na afloop van zijn hér
verkiezing toonde Den Uyl zijn
tevredenheid, maar voegde er
droogjes aan toé: „Er was geen
tegenkandidaat".
In het kader van het congres van
de socialistische partijen in het
EG-parlement bezocht Joop den
Uyl met collega-partijleiders vrij
dagmiddag gedurende een uur
de Franse president Francois
Mitterrand. Den Uyl verklaarde
onder de indruk te zijn van de
openheid waarmee de Franse
president op de vragen van zijn
collega-socialistenleiders was in
gegaan. Een groot deel van het
gesprek was onvermijdelijk ge
wijd geweest aan de discussie
over de Franse neutronenbom.
Terwijl de Franse minister van de
fensie Hernu bij de verdediging
van zijn begroting kortgeleden
uiteen had gezet dat de neutro
nenbom was geprobeerd en goed
bevonden, hoewel nog geen be
slissing is genomen over de aan
maak van het wapen, stelde oud-
premier Den Uyl in zijn gesprek
met president Mitterrand, dat
zijn partij en zijn collega-partij
voorzitters niets voor het wapen
voelden.
ze geen tijd hadden de wapens te
gebruiken.
De bondsrecherche zoekt na de ar
restatie ook de vermoedelijke
„RAF-nieuweling" Helmut Pohl.
In het depot van de RAF werden
behalve wapens ook persoonsbe
wijzen gevonden. Eén daarvan
droeg de foto van een jongeman.
Vrijdag werd ontdekt dat deze
jongeman Helmut Pohl heet te
gen wie op 6 november wegens
een ander delict een bevel tot
aanhouding was uitgevaardigd.
Hij is in Tsjechoslowakije gebo-
Tunnelramp werk
Afghaans verzet
ISLAMABAD (AP) - Een Af-
ghaanse verzetsgroep heeft giste
ren de verantwoordelijkheid op
geëist voor de explosie in een
tunnel in Noord-Afghanistan die
honderden, mogelijk duizenden
slachtoffers heeft gemaakt. Een
woordvoerder van de verzets
groep zei: "We hebben 600 tot
700 Russen gedood. Helaas wa
ren er ook enkele burgerslachtof
fers".
3e int. KUNST- ANTIEKBEURS
'OUDT - 'S GRAVENHAEGHE'
Congresgebouw, Den Haag
IVlet Nederlandse en Belgische Antiquairs
Dag.: 14.00-22.00 uur
Zo.t lt.00-18.00 uur
Za. 13 t/m zo. 21 nov.
„Er bestaat geen democratie.
De dictatuur zal overleven".
Deze weinig rooskleurige
voorspelling wordt gedaan
door de sociaal-democrati
sche Janio Quadros. in 1961
zes maanden president van
Brazilië en nu een van de vijf
kandidaten voor het gouver
neurschap van Sao Paulo. het
economische hart van Brazi
lië. En zijn voorspelling lijkt
gerechtvaardigd
Niettemin is de stembusslag
van de verkiezingen die
maandag in Brazilië worden
gehouden de belangrijkste
sinds de militaire coup van
1969. Er wordt een opkomst
verwacht van 55 miljoen kie
zers. Op het spel staat een
derde deel van de Senaat, de
totale Kamer van Afgevaar
digden, staatsraden, gemeen
teraden, burgermeesterspos-
ten en de gouverneurszetels
van de 23 Braziliaanse deel
staten. En voor het eerst is er
sprake van een werkelijk van
de regering onafhankelijke
oppositie, uitgesplitst in vier
partijen, uiteenlopend van
centrum- tot socialistisch
links.
door
Rob Sprenkels
Die oppositie zal gezamelijk
met meer dan 60 procent van
de stemmen gaan strijken, al
dus de voorspellingen van de
laatste opiniepeilingen. Maar
ondanks de bombastische of
ficiële campagne dat de ver
kiezingen een herstel van de
democratie betekenen, zijn er
het afgelopen jaar tal van
maatregelen genomen om te
voorkomen dat de oppositie
via een stembusoverwinning
daadwerkelijk invloed op het
nationale beleid kan gaan uit
oefenen.
Een werkelijk herstel van de
Braziliaanse democratie
hoeft daarom niet voor het
begin van de jaren negentig
te worden verwacht. De ver
kiezingen van maandag zul
len dus hoogstwaarschijnlijk
opnieuw de afkeer van de
meerderheid van het Brazi
liaanse volk ten opzichte van
het door generaals geleide re
gime bevestigen. Maar het
zullen dit keer niet alleen de
miljoenen armen en radicale
arbeiders zijn. Ook het natio
nale zakenleven en grote
groepen van de traditionele
bourgeoisie zien de militai
ren met graagte terug naar
hun kazerne's keren.
Vanwege hun economische
wanbeleid zijn de Braziliaan
se dictators steeds meer geï
soleerd komen te staan. De
jaarlijkse economische groei,
nu 10 procent, het „Brazi
liaanse wonder" is mede als
gevolg van de oliecrisis afge
takeld tot een economische
rampspoed zonder preceden
ten. President Joao Figueire-
do heeft de afgelopen twee
jaar geprobeerd om de finan
ciële touwtjes aan elkaar te
knopen door alle Braziliaan
se industriëlen te dwingen
bijna exclusief voor de ex
port te produceren. Maar de
deviezen van die export zijn
nooit - zoals de bedoeling was
- aan het afbetalen van de
snel groeiende buitenlandse
schuld besteed. En dat kwam
voornamelijk omdat de Bra
ziliaanse consument steeds
meer op de import was aan
gewezen.
Vrijwel iedere Braziliaan heeft
dus de afgelopen maanden
stevig de builunem moeten
aantrekken. En de toch al
treurige sociale situatie is er
nog slechter op geworden. In
gigantische steden als Rio de
Janeiro en Sao Paulo groeien
de „favelas", de krottenwij
ken, sneller dan ooit tevoren.
En nu zijn het niet zozeer ar
me landarbeiders die hun
heil in de grote stad komen
zoeken maar arbeiders die de
huur van hun woning in de
stad eenvoudigweg niet meer
kunnen opbrengen.
Maar ondanks de opeenvolgen
de economische mislukkin
gen van de Braziliaanse gene
raals Ujken zij er heilig van
overtuigd te zijn dat zij de ge
roepenen zijn om Brazilië uit
het economische slop te hel
pen. Wellicht komt dat omdat
zij vinden dat de vrijheden
van de meer dan 200 westerse
multinationale bedrijven niet
mogen worden aangetast on
danks het feit dat die bedrij
ven over het algemeen nog
niet een kwart van hun mil-
jardenwinsten in Brazilië
hebben geherinvesteerd. Fi-
gueiredo heeft in elk geval
zijn in 1979 gedane belofte
van een daadwerkelijke poli
tieke opening inzoverre te
ruggeschroefd dat de opposi
tie ondanks een grote over
winning geen directe invloed
op het nationale beleid kan
krijgen.
De afbraak van het democrati
sche herstel begon precies
een jaar geleden, in novem
ber 1981. Figueiredo drukte
toen een wetswijziging door
waarin de kiezer wordt ver
plicht voor alle bij de stem
busslag op het spel staande
functies (senator, afgevaar
digde, gouverneur, burge
meester, gemeenteraadslid
en afgevaardigde in de staats
raad) voor kandidaten van
een en dezelfde partij moet
stemmen. Volgens de opposi
tie komt die maatregel vooral
de officiële partü (PSD) ten
goede vanwege haar onbe
twiste overmacht op gemeen
telijk niveau.
De volgende verrassing van Fi
gueiredo bestond uit het ver
bieden van gecombineerde
lijsten en de verplichting aan
elke partij om overal kandi
daten te stellen voor alle aan
de verkiezingen onderhevige
functies. Een duidelijke po
ging om de oppositie te ver
delen. En volgens opiniepei
lingen betekent de maatregel
in de praktijk dat het gouver
neurschap van sommige sta
ten waar de oppositie geza
menlijk sterk maar onderling
verdeeld staat in handen van
de PSD zal blijven.
Afgaande op de voorspellingen
zal de oppositie nu niet meer
dan 6 van de 23 gouverneur
sposten kunnen winnen.
Maar dat zal dan juist wel ge
beuren in de zes belangrijk
ste deelstaten (waaronder bij
voorbeeld Rio de Janeiro en
Sao Paulo), die in totaal bijna
driekwart van het totale kie
zersvolk herbergen. Figueire
do had reeds drie maanden
geleden dergelijke opinieon
derzoeken gezien en besefte
dat er extra maatregelen no
dig waren om het presidents
schap van 1985 tot 1991 uit
handen van de oppositie te
houden. De zes staten waar
de oppositie favoriet is had
den namelijk oorspronkelijk
een relatieve dus doorslagge
vende stem in het speciale
comité dat in Brazilië bepaalt
wie er president wordt. Fi
gueiredo besloot dat pro
bleem uit de wereld te helpen
door elke staat zes vertegen
woordigers in het presidents
verkiezingscomité toe te ken-
Tegelijkertijd werd het de Bra
ziliaanse militairen duidelijk
dat de oppositie wellicht een
absolute meerderheid in de
Kamer van Afgevaardigden
zou kunnen behalen. En daar
zouden ze dan vrij eenvoudig
alle militaire decreten kun
nen vernietigen, bijvoorbeeld
de wet op de nationale veilig
heid of het decreet dat de pre
sidentsverkiezing via een
speciaal comité regelt. Fi
gueiredo besloot dat gevaar
te neutraliseren door vast te
leggen dat de grondwet niet
kan worden aangetast zonder
steun van meer dan drie
kwart van de stemmen in het
parlement
Niettemin vrezen steeds meer
Brazilianen een militaire
staatsgreep mochten de voor
spellingen voor de verkiezin
gen uitkomen. Die rtne l fl
hoogstwaarschijnlijk ingege
ven door waarschuwingen
van verschillende militaire
topmannen. Bijvoorbeeld die
van de als gematigd bekend
staande admiraal Do Fonse-
ca: „Wij zullen in geen geval
een chaos als die van het be
gin van de jaren zestig toe
staan".
Oud-president Quadros.
