In de slag om
een boterstaaf
Betere student
vraagt Hermans
Kerkdiensten in
het Nederlands
Hegels
zijn
regels
ZATERDAG 13 NOVEMBER 1982
Extra
Het zaaltje van de Neder
landse kerk in Londen
barst haast uit zijn voe
gen. Het is er overvol,
honderden mensen lopen
elkaar en vooral zichzelf
in de weg, en de hitte is
bijna ondraaglijk. Flarden
van gesprekken maken de
reden van de drukte snel
duidelijk.
„Waar moet ik mijn lege bordje
snert neerzetten?" „Hebben
ze hier geen bloembollen?
Vorig jaar nog wel". „Ik ga
maar eens in de rij staan voor
speculaas". „Ze hadden geen
chocoladeletters meer, ten
minste, geen W meer. Heb ik
maar een B voor je gehaald".
r de
Plaats van handeling: de jaar
lijkse bazaar van de Neder
landse Vrouwenvereniging
alias de 'Dutch Ladies Club'
in de Nederlandse Kerk, mid
den in de City, het Londense
zakencentrum. Tijd: de och
tend van een koude novem
berdag. Aanwezigen: bijna al
lemaal Nederlanders.
Satésaus
De bazaar bestaat uit een aantal
kraampjes waar in hoofdzaak
Nederlandse etenswaren te
koop zijn. Niet gelijk denken
aan drop en Leidse kaas; gre
tig aftrek vinden ook blikjes
soepballen, blikjes schelvis
lever, gestampte muisjes,
pakken hagelslag, potten sa
tésaus. Allemaal niet te krij
gen in het goede Albion. We
lijden hier wat af.
Andere kraampjes hebben zich
gespecialiseerd in de lekker
nijen die rond Sinterklaas en
Kerst in de Nederlandse
huiskamer thuishoren: taai
taai, kerstkransjes, specu
laaspoppen, marsepein, ban
ketstaven en andere door de
Bond van Tandartsen op de
zwarte lijst geplaatste goede-
De rij wachtenden voor de
kraam met speculaas en taai
taai kronkelt als een veel
kleurige slang door de zaaL
En bij het stalletje met fon
dant, marsepeinen worsten
en chocoladeletters breken
bijna schermutselingen uit,
waarbij vooral oudere dames
met royale boodschappentas
sen zich als tijgers weren.
Onvoorstelbaar, wat de mede
mens over heeft voor het be
machtigen van een zakje
kruidnootjes. Zeer on-Brits
ook, al die mensen die voor
hun beurt trachten te gaan in
een poging een van de laatste
boterstaven te bemachtigen.
Maar gezellig is het wel.
De Britten die zich later op de
dag bij de kerk melden, om
dat ze hun lunchpauze best
wel willen gebruiken om
eens wat eigenaardige Neder
landse etenswaren te kopen,
hebben pech: om 12 uur (een
uur nadat de vrouw van de
ambassadeur de bazaar ge
opend heeft) zijn de meest
courante goederen al uit de
kraampjes verdwenen. Leeg-
gekocht.
Neerlandia
De Nederlandse Vrouwenver
eniging is maar een van de
vele Nederlandse clubs die er
in Londen te vinden zijn. Er
is een jongerenvereniging,
geheten 'Open Huis'. Er is de
Anglo-Dutch Society. Er is
een Dutch Club. Er is een be-
zoekgroep van dames die
langs zieken en alleenstaan
den gaan. Er is een liefdadig
heidsfonds, voor behoefti-
gen, en er is de vereniging
'Neerlandia'.
Die laatste club is veruit de
r Ne-
jnigd
Koninkrijk. Er zijn thans
meer dan 1100 leden, oftewel
een verdubbeling van het le
dental vergeleken met twee
jaar geleden. En dat allemaal
dank zij een slimme zet van
het bestuur.
Dat bestuur vroeg aan de Ne
derlandse ambassade of men
genegen was een briefje te
stoppen bij de nieuwe pas
poorten die zo nu en dan door
in Engeland wonende Neder-
Er wordt wel gezegd dat je geen uithoek van de wereld kan bereizen of je komt er Nederlanders tegen.
Landgenoten vind je overal, van Fort Yukon (Alaska! tot Ushuaia (Patagoniê), en van de stranden van Kailua
(Honolulu) tot de bergen van Pokhara (Nepal).
Is er dus al een Pietersen in Kuala Lumpur te vinden, en een De Waard in Luanda, dan kun je wel nagaan wat
er in zo'n nabij gelegen metropool als Londen rondloopt aan mensen wier wieg in de lage landen langs de
uiteinden van de Rijn heeft gestaan.
Het telefoonboek van Londen biedt wat dit betreft overtuigende bewijslast, met name het deel waarin
de 'V staat, de "V' van Van Dam, Van Muiden, Van Zwijndrecht, Van Houten en Van Bennekom. Die zijn
door de Britse PTT allemaal keurig bij elkaar gezet, als een Hollandse kolonie in vreemd gebied.
Niemand weet precies hoeveel Nederlanders er aan de verkeerde kant van de Noordzee wonen, maar
schattingen houden het op 40.000 tot 50.000. Vaak gaat het om landgenoten die door bedrijven als Shei
en Unilever zijn uitgezonden, vaak om Nederlanders die met Engelsen zijn getrouwd, en ook wel om
mensen die in de oorlog naar Engeland zijn gevlucht en daar maar zijn gebleven.
Niet alleen als gevolg van hun Nederlandse naam zijn deze landgenoten in den vreemde met elkaar T
verbonden. Er heerst in Londen, maar ook in steden en dorpen daarbuiten, een bloeiend en typisch
Hollands verenigingsleven. Er zijn Nederlandse kerken, Nederlandse bazaars en Nederlandse
theekransjes.
Het staatsbezoek van koningin Beatrix aan Groot-Brittannië was voor onze correspondent in
Londen aanleiding zich in de Nederlandse kolonie te storten. Hierbij zijn impressies, en
tevens antwoorden op vragen als: Waarom was de erwtensoep op bet feestje van 'Neerlandia'
door Henk Dam
landers moeten worden aan
gevraagd. Een briefje waarin
op het bestaan van 'Neerlan
dia' wordt gewezen.
Dat mocht, en sindsdien zit de
vereniging op rozen. De ver
enigingsavonden worden
drukker dan ooit bezocht, en
'Neerlandia Nieuws' ('Offi
cieel Orgaan van de Vereni
ging Neerlandia'), moet in
een steeds groter wordende
oplage worden gedrukt. On
dernemend gedrag wordt in
het Engeland van Thatcher
rijkelfjk beloond, dat blijkt
hier maar weer.
Verzekerd
Neerlandia is een echte gezel
ligheidsvereniging, en houdt
tegelijkertijd de Nederlandse
volkscultuur (nou ja) in ere.
Zo wordt er begin december
een sinterklaasfeest gehou
den, met alle gebruikelijke
toeters en bellen. Er is een
echte sinterklaas (daarvoor
komt merkwaardigerwijs een
meneer uit Nederland over)
en het pak dat deze draagt, is
voor een bedrag van 1000
pond verzekerd, zo kunnen
wij als resultaat van enig
speurwerk melden.
Eten en drinken staan bij de le
den van Neerlandia in hoog
aanzien- Er worden erwten
soepavonden gehouden. Lei-
dens Ontzet wordt jaarlijks
gevierd, al was het alleen
maar omdat er dan weer eens
haring, hutspot en jenever te
savoureren valt. Deze culinai
re uitspattingen komen op
vallend genoeg tot stand
dank zij Britse koks, en dat
levert nog wel eens proble
men op.
Op de feestavonden van Neer
landia wordt nóg gesproken
over die keer toen er potten
met orar\je drap op tafel kwa
men, terwijl er snert op het
menu stond. Een van de le
den: „Had die arme kok zich
vergist. Hij wist niet dat er
groene erwten in moesten en
had een soort linzen ge
bruikt. Niet dat het vies was
hoor, maar ja, eh, oranje erw
tensoep, dat kan niet, hè".
Bij de algemeen gangbare vooroordelen onder Nederlan
ders hoort zeker ook dat hun taal zo moeilik te leren is.
„Nederlands en Chinees, dat zijn de moeilijkste talen die
er zijn", wordt er dan met nauwelijks verborgen trots
gezegd.
Prof. R. P. Meijer, hoogleraar Nederlandse taal- en letterkunde,
heeft voor die mening geen goed woord over. „Ik kan maar niet
begrijpen hoe dat ooit in de wereld gekomen is. Het is echt de
grootst mogelijke onzin om te beweren dat Nederlands zo'n
moeilijke taal is".
Meijer kan het weten. Hij doceert nu al jaren Nederlands aan bui
tenlanders, eerst in Australië, en sinds tien jaar in Londen, waar
hij hoofd is van de Nederlandse faculteit aan het Bedford-colle
ge, dat deel uitmaakt van de Universiteit van Londen.
Zachte g
Het is niet de enige universiteit in Engeland waar Nederlands ge
doceerd wordt. Ook in plaatsen als Sheffield, Newcastle, Hull en
Liverpool wordt leergierige jonge Britten kennis bijgebracht zo
als het verschil tussen de zachte en harde 'g', de betekenis van
'Karei ende Elegast' voor de Middeleeuwse literatuur, en de juis
te spelling van het woord 'consequentie', dat volgens Van Dale
overigens ook als 'konsekwentie' mag worden geschreven.
Prof. Meijer heeft thans ongeveer zestig studenten onder zijn hoe-
de, van wie de helft een min of meer Nederlandse achtergrond
heeft (een van de ouders van Nederlandse herkomst, bijvoor
beeld). Waarom hebben de studenten zonder een dergelijke ach
tergrond Nederlands gekozen?
Meijer: „Er zijn twee motieven. Bij één groep is de keuze voor
Nederlands tamelijk toevallig. Het gaat om jongeren die goed in
talen zijn, daarmee iets willen doen en dan in feite willekeurig
voor een taal kiezen. Ze zouden net zo goed Zweeds of Turks
kunnen nemen".
„Een tweede groep maakt een duidelijk doelbewustere keus. Dat
zijn jongeren die met de Nederlandse maatschappij in aanraking
zijn gekomen en daardoor gefascineerd zijn geraakt. Wat ik vaak
hoor is dat ze de openheid, de democratie, en het recht-voor-z'n-
raap in Nederland bewonderen. Die gaan Nederlands studeren
om i
s te weten te komen", aldus Meijer.
Vertaler mhhmbbhm
De studie duurt drie tot vier jaar. Prof. Meijer is er een warm
voorstander van dat zijn studenten dan naar Nederland overste
ken om er op straat, in de kroeg, in de tram of waar dan ook
praktijkervaring op te doen. De meeste studenten komen ver
volgens uiteindelijk terecht in de artibtenarij (op de vertaalafde-
ling van het ministerie van buitenlandse zaken bijvoorbeeld), of
bij de EG, ook als vertaler.
Bij de studie aan het Bed ford-college is flink wat plaats ingeruimd
voor de letterkunde. Wat vinden Britse jongeren goede Neder
landse schrijvers? In ieder geval niet de hele moderne scriben
ten. Schrijvers die in de jaren '60 hun beste tijd hadden liggen
wél goed in de markt. Meijer: „Wolkers, dat vinden ze prachtig.
En de betere student houdt van Hermans".
Het is aan de beruchte vrouwenjager en vechtersbaas ko
ning Hendrik de Achtste te danken geweest, dat er al in
de eerste helft van de zestiende eeuw een uitgebreide
Nederlandse kolonie in Londen gevestigd was. Deze Ne
derlanders hadden ook spoedig de beschikking over een
eigen kerk.
Dat kwam zo: Hendrik de Achtste liep in 1538 uit de rooms-katho-
lieke kerk, omdat de paus een van zijn vele echtscheidingen niet
wilde goedkeuren. In die dagen was 's konings wil nog wet, dus
al gauw ging heel Engeland over tot Hendriks redelijk alterna
tief, de Anglicaanse kerk.
Kolonie
Deze kerk had sterk protestantse trekken, en Engeland werd daar
door een toevluchtsoord voor tal van protestanten die op het
continent zuchtten onder de meedogenloze vervolgingen van de
Inquisitie. Dat betrof vooral de inwoners van de Lage Landen.
Toen Hendrik de Achtste in 1547 stierf, was er sprake van een hele
vluchtelingenkolonie. Deze protestantse vluchtelingen kregen
in 1550 een eigen kerkgebouw cadeau van de zoon van Hendrik,
Edward de Zesde. Het ging om de geconfisqueerde kloosterkerk
van de Augustijner monniken, middenin de City van Londen
(het huidige fmanciêle centrum van de stad).
Vanaf die tijd, tot op de dag van vandaag, hebben Nederlanders op
datzelfde plekje hun godsdienstoefeningen gehouden. Het is
evenwel niet meer hetzelfde gebouw: in de nacht van 15 op 16
oktober 1940 werd het oude kerkgebouw bij een Duitse lucht
aanval volledig vernield. Maar in 1950 werd de eerste steen voor
het huidige gebouw gelegd, als het ware op de puinhopen van de
historische kerk.
Au-pair
Er heeft een aparte gereformeerde kerk bestaan. Die startte na de
oorlog, vooral met het oog op het zieleheil van de vele honder
den gereformeerde meisjes die in Engeland als au-pair kwamen
werken. Maar in die 'markt', om het oneerbiedig te zeggen,
kwam de klad, en in '79 hield de gereformeerde kerk het in
Londen voor gezien.
Ook het aantal bezoekers van de Nederlandse kerk in Londen is
niet bijster groot. De predikant van deze gemeente, mevrouw
Johanna J. Vogel, schat het aantal kerkgangers op gemiddeld
50. „Met de Kerst komen er uiteraard meer. Dan loopt het bezoe
kersaantal op tot honderd".
Het is niet watje noemt een vooruitstrevende gemeente. Mevrouw
Vogel: „Je moet hier niet met al te drastische vernieuwingen
willen komen. Er zijn mensen, oudere mensen vaak, die één tot
anderhalf uur moeten reizen om op zondagochtend hier te ko
men. Die kun je niet een hele progressieve liturgie voorzetten als
ze dat niet willen".
De diensten worden in het Nederlands gehouden. Dat is niet voor
alle kerkgangers even gemakkelijk Vooral voor kinderen levert
het problemen op. „Veel Hollandse kinderen kunnen niet goed
Nederlands lezen. Ze hebben bovendien op school alleen maar
Engelse kerkliederen geleerd, dus die Nederlandse teksten zeg
gen hun niets", aldus mevrouw Vogel.
Waar gebeurd verhaal. On
langs gehoord van een Ne
derlandse dame in Lon
den. Ze wilde, nadat ze
uitgebreid boodschappen
had gedaan, met haar 3-ja-
rige zoontje nog even een
hapje eten bij de cafetaria
van een vestiging van Bri
tish Home Stores, een wa
renhuisketen.
Op het menu stond onder
meer: patat, bonen in toma
tensaus. 2 worstjes. Dat was
nu juist het lievelingsgerecht
van haar zoon. En omdat het
ventje zich die middag voor
beeldig had gedragen, bestel
de ze dat
Eén worstje
„Maar wilt u er maar één worst
je bij geven, want twee is te
veel voor hem", zei ze tegen
de verkoopster terwijl die
een bordje vol schepte. „Dat
kan niet, mevrouw", ant
woordde deze. ,,'s Middags
na drie uur serveren wij geen
kinderporties meer". „Dat
hoeft ook niet", zei de Neder
landse dame, „ik betaal wel
voor de gewone portie, maar
ik hoef maar één worstje".
De verkoopster keek haar niet-
begnjpend aan. „Maar dat
kan helemaal niet. Als u voor
een volledige portie betaalt,
knjgt u die ook". Het ant
woord: „Ik zeg u toch dat ik
dat niet hoef. Eén worstje wil
ik, voor twee betaal ik".
De cheffin van de cafetaria
kwam op het geluid van de
woordenwisseling af en liet
zich het probleem uitleggen.
„Mevrouw, de verkoopster
heeft gelijk. U moet krijgen
waar u voor betaalt Zo zijn
de regels hier, en daar moe
ten we ons aan houden. U
krijgt dus twee worstjes", zo
zei de cheffin en drukte de
stomverbaasde dame het
bordje met de vette inhoud in
handen.
De rest van het verhaal is dat
het jongetje helemaal niets
hoefde, omdat patat én bo
nen in tomatensaus én worst
jes tijdens het gebekvecht
koud waren geworden, maar
dat doet er nu even met toe.
Waar het om gaat is dat wij
hier een opvallende Britse ei
genschap hebben gesigna
leerd.
Bankrekening
Het is onvoorstelbaar hoe bu
reaucratisch de inwoners van
het Verenigd Koninkrijk
kunnen zijn. Als de gevrees
de woorden 'regels zijn re
gels' eenmaal gevallen zijn,
dan is er geen redding meer
mogelijk. En helaas vallen
die woorden nogal gauw.
Zoiets simpels als het openen
van een bankrekening is in
Engeland een administratief
en juridisch hoogstandje, dat
volgens een vast ceremonieel
dient te .verlopen en onver
mijdelijk een kleine maand
duurt Erger nog zyn de con
tacten met belastinginspec
teurs. die ten koste van alles
vermeden dienen te worden.
Onlangs werd een rapport uit
gebracht door Larsen Swee
ney Publications, een bedrijf
in het Engelse Maidstone. In
dat rapport staan de resulta
ten van een onderzoek onder
meer dan 2600 bedrijven, die
in een voor hen vreemd land
hadden geinvesteerd. Ge
vraagd werd naar hun erva
ringen in het gastland.
Engeland komt er in dit onder
zoek zeer slecht van af. met
name dank zij de functiona
rissen van de belastingdienst
en andere ambtenaren. Om
een in het rapport geciteerde
Nederlandse ondernemer te
citeren „Ik weet niet of Brit
se ambtenaren gewoon dom
zijn. sadistisch, of dat ze rege
ringsinstructies opvolgen
Wie? ■mhmhm
Iets van het 'bloody foreigner'-
syndroom zal wel altijd bij de
Engelsen blyven. Zoals die
Nederlander (hij woont al 20
jaar in Londen) merkte die
naar zijn Britse buurman
stapte op de avond dat de Ar
gentijnen op de Falkland ei
landen zich hadden overge
geven. „Prima hé", zei hg en
thousiast, „we hebben go-
wonnen!" Waarop zijn buur
man hem even aankeek en
koel zei: „Nee. toy hebben
gewonnen".
