Poolse politie grijpt hard in Opnieuw crisissfeer in Italië Benelux-top wil aanhalen banden Zware straf voor meesterspion Manusama waarschuwt tegen Indonesië Eerste betaalde vlucht van ruimteveer Columbia Actiedag: 800 arrestanten Relatievorming op zijn Russisch Haakmat: ik vlucht niet DONDERDAG 11 NOVEMBER 1982 Buitenland LEIDEN - Een Britse rechter heeft Geoffrey Prime (44), die 14 jaar lang de Russische ge heime dienst uiterst vertrouwelijke informa tie heeft toegespeeld, onder meer afkomstig uit het Britse afluistercentrum in Chelten ham, woensdag tot 35 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Prime had tot enkele jaren geleden toegang tot de meest geheime informatie die in het af- door Henk Dam luistercentrum wordt verzameld. Het ging daarbij om gegevens die door de inlichtin gendiensten van Engeland en de Verenigde Staten jarenlang op wereldwijde schaal wa ren verzameld. Cheltenham is het belangrijkste centrum waar het gaat om het afluisteren en decoderen van Russisch inlichtingenmateriaal. Door wes terse spionagesatellieten verzamelde infor matie bijvoorbeeld wordt in dit centrum op gevangen en geanalyseerd. Die informatie speelde Prime gedurende een reeks jaren door aan agenten van de KGB, de Russische geheime dienst. Wat hy precies heeft doorgegeven, is op dit moment nog niet duidelijk, maar Amerikaanse bronnen spreken van „de meest schadelijke Sowjet- penetratie van de de westerse geheime dien sten sinds de oorlog". Mogelijk wordt wat dit betreft vandaag meer duidelijk, als de Britse premier mevrouw Thatcher een verklaring over de spionage- zaak aflegt in het Lagerhuis. Tot dusver heeft de Britse regering steeds geweigerd mededelingen over Prime's activiteiten te doen, zeer tot woede overigens van de Ame rikanen, die tot nu toe naar de omvang van de schade hebben moeten gissen. Geoffrey Prime zocht halverwege de jaren '60 zelf contact met de Russen. Hij werkte toen in Berlijn bij de Britse luchtmacht (RAF), en had een heimelijke bewondering voor de Sowjet-politiek. In 1968 begon zijn feitelijke carrière als spion toen hij vertrouwelijke stukken over de RAF aan een Russische agent overhandigde. In dat zelfde jaar verliet hij de RAF, en nam hij een baan aan als vertaler (Prime had bij de RAF Russisch geleerd) op het ministerie van buitenlandse zaken in Londen. Vanaf dat jaar steeg zijn ster als ambtenaar, en kwam hij te werken op het Government Intelligen ce Headquarters in Cheltenham. Hij bracht het daar tot afdelingshoofd, en had als zodanig toegang tot de meest geheime Britse. Amerikaanse en NAVO-stukken. Met zijn door de Russen geleverde spionage-ap- paratuur zorgde hij ervoor, dat veel van die stukken uiteindelijk in handen kwamen van de KGB. In 1977 nam Prime ontslag bij het afluistercen trum, om ook bij de rechtszaak van gisteren onopgehelderde redenen. Zijn Russische contacten boden hem aan naar de Sowjet- Unie over te lopen, waar hem een staatspen sioen en de rang van kolonel in het vooruit zicht werden gesteld. Prime durfde het niet aan, en begon in Chel tenham aan een geheel nieuwe loopbaan, die van taxichauffeur. Hij bleef evenwel werk voor de KGB verrichten. WARSCHAU/DEN HAAG (GPD/AFP) - Bij ongeregeldheden gistermiddag en gister avond in verschillende Poolse steden heeft de oproerpolitie van traangas gebruikt ge maakt om groepen demonstranten uiteen te drijven en zijn in totaal achthonderd men sen gearresteerd. MOSKOU (Reuter) - In enkele delen van de Sowjet-Unie zijn advertenties geïntrodu ceerd waarin clubs voor een zame, gescheiden of weduwe of weduwnaar geworden mensen onder de aandacht worden gebracht die als doel hebben het kennis maken met een nieuwe partner. Voor miljoenen Russische vrouwen zal het niet veel ver schil maken, want de clubs kunnen niet komen aan één van de wortels van het pro bleem het grote tekort aan mannen. Deskundigen, die nu openlijker over de zaak kunnen schrijven menen echter dat zelfs deze moeilijk heid niet onoverkomelijk is. Onder hun radicaler denk beelden is het voorsel een soort van legale bigamie in te voeren. De doctrine van de staat is jarenlang geweest dat door de nivellering het com munisme eenzaamheid en obstakels voor menselijk contact had opgeheven. Staatspreutsheid verbood bovendien koppelmethoden tussen de seksen als onwel- ge voeglyk en tekenend voor een decadènt westen waar al les mocht Dit alles is in minstens één ge bied veranderd, de liberaler Oostzeerepublieken, waar in enkele kranten advertenties voor een partner worden af gedrukt Ook in Kazakstan en op de Krim heeft men een pril begin gemaakt Een van die kranten in Riga, de hoofd stad van Letland, schreef dat toen voor het eerst contactad vertenties waren verschenen, de redactie werd over stroomd door brieven. Adverteerders kunnen als regel rekenen op tussen de 100 en 200 reacties en er was het ge val van een man die blijkbaar veel te bieden had, want hij ontving meer dan 900 brie ven. In een instemmend com De aanvankelijk rustig begonnen actiedag (de meeste Polen ne geerden de oproep van Solidari teit om het werk neer te leggen), kreeg zo een rumoerig einde. Te gen het einde van de middag kwamen berichten naar het Wes ten door over botsingen tussen politie en demonstranten in ver schillende delen van Polen. Na dat de ochtendploegen de fabrie ken hadden verlaten, kwamen er steeds meer berichten binnen over protestbetogingen en van botsingen met de politie. In War schau verzamelden zich enkele duizenden betogers voor het ge rechtsgebouw, waar twee jaar ge leden de vrije vakcentrale Soli dariteit wettelijk werd erkend en geregistreerd. De demonstranten werden voor het gerechtsge bouw geconfronteerd met een machtig politiekordon en met le den van de gevreesde rellenpoli- tie Zomo. Toen de demonstran ten in de richting van het cen trum van de stad begonnen te marcheren, werden gasgranaten op de massa afgevuurd en wer den de demonstranten uit elkaar gejaagd. Daarna hergroepeerden ze zich en bestookten tot laat in de avond van hun kant de hard optredende politie. In Wroclaw, het centrum van de Poolse kopermijnen, gingen vol gens betrouwbare berichten 15.000 man de straat op, riepen solidariteitsleuzen en eisten de Britse censuur LONDEN (ANP) - De Britse rege ring bestudeert maatregelen, met name ook een vorm van cen suur, ter bescherming van mili taire informatie bij toekomstige crises van het type Falkland-oor- log, zo heeft de Britse minister van defensie John Nott ver klaard. Hij deelde een commissie van het lagerhuis mee dat een speciale commissie binnen het ministerie van defensie zich over dit vraag stuk gaat buigen. vrijlating van de plaatselijke vak bondsleiders, die kort geleden zijn gearresteerd. Na afloop van de demonstratie raakten 2000 man slaags met de politie. Ook de universiteiten waren het to neel van oproer en protest. Op de campus van de universiteit in Warschau demonstreerden 500 studenten een kwartier zo heeft een woordvoerder van de FNV-ambtenarenbond AB- VA/KABO meegedeeld. WARSCHAU (AP) - In diverse Poolse steden kwam het gisteravond tot ongeregeldheden tussen demonstranten vn oproerpolitie. Krakow waren 4000 studenten ROME - Het Italiaanse kabinet bij protesten betrokken. Deze demonstraties verliepen rustig en werden zonder geweld beëin digd. Nederland Vakbondsleider Wim Kok (FNV) heeft op een solidariteitsbijeen- komst met de verboden Poolse vakbond Solidariteit tevens ge protesteerd tegen de onderdruk king van de vakbondsrechten in Turkije. Hij noemde het referen dum van afgelopen zondag, waarby de nieuwe grondwet met een zeer ruime meerderheid werd goedgekeurd een typisch staaltje van schijndemocratie. "Er is gestemd met het geweer in de rug en vakbondsleiders in de gevangenis, met mogelijke dood straffen in het vooruitzicht". In zijn toespraak ging Kok kort in op de nieuwe vakbondswetge ving in Polen. Hij zei dat op ze ker zes punten inbreuk wordt ge maakt op de normen van de In ternationale Arbeids Organisatie (IAO). Vooral de afschaffing van het stakingsrecht voor grote groepen werknemers wekt de vraag op of er nog wel over sta kingsrecht kan worden gespro ken in Polen, zo zei de FNV- voorzitter. De boycotactie die de internationa le vakbeweging gisteren heeft gevoerd uit protest tegen het ver bieden van de Solidariteit, heeft wat Nederland betreft een mager resultaat opgeleverd. Alleen bij de posterijen is een hoeveelheid post die per vliegtuig naar Polen zou gaan een dag opgehouden. Dit gebeurde op het p ostkantoor aan de Oosterdokkade in Am sterdam, waar de post voor Po len wordt verzameld om via Schiphol te worden verstuurd. wankelde de afgelopen dagen vervaarlijk, dat alle kranten gis termorgen aankondigden dat re geringschef Giovanni Spadolini in de loop van de dag zijn ontslag bii president Pertini zou gaan in- door Hein ten Kortenaar dienen. Wat er gebeurde, was dat Spadolini inderdaad zijn op wachting maakte bij de presi dent, maar zich daarna de hele dag hulde in een ondoorgronde lijk stilzwijgen, zodat iedereen zich bleef afvragen of hy nu wel of niet wilde aftreden. Het enige dat bekend werd, was dat van daag een vergadering van de mi nisterraad wordt gehouden, en dat lijkt niet op de inleiding tot een regeringscrisis. De reden voor de vele twijfels lag in een bijna slaande ruzie tussen de socialistische minister van fi nanciën Rino Formica en zijn christendemocratische collega van de schatkist Nino Andreatta, die zich afspeelde tijdens het be zoek van premier Spadolini aan de Verenigde Staten. De eerste opende de vijandelijkhe den met een interview waarin hij scherpe kritiek uitte op het be grotingsplafond voor de over heidsuitgaven voor 1983, „waar van de minister van de schatkist heel goed weet dat het met vele miljarden overschreden gaat worden". De volgende dag schreef Andreatta neerbuigend over „het boekhoudertje uit Ba- ri", dat hij verantwoordelijk stel de voor de veel lagere inkomsten uit de belastingen dan in de be groting was voorzien, waarop Formica hem weer voor „oud wijf' uitmaakte. Toen Spadolini zondag uit Was hington terugkwam, toonde hij zich uiterst geirriteerd over de onbetamelijke ruzie binnen zyn kabinet en liet hij doorscheme ren, dat hij de twee ministers we gens gebrek aan collegialiteit wilde vervangen. Dit plan stuitte dadelijk op tegenstand van de socialisten, die niet van plan wa ren Formica te laten vallen. De eigenlijke moeilijkheid, zo liet hun leider Berttino Craxi weten, ligt niet op het persoonlijke vlak, maar in de verschillen van me ning over de financiële manoeu vre om het land uit de crisis te helpen. mentaar schreef de Litera- toernaja Gazeta dat zij hoopte dat de contactadvertenties in bladen de onofficiële koppe laars het brood uit de mond zouden stoten. Dat zijn woe keraars die 300 roebel vragen voor een introductie en nog eens 200 als een huwelijk het gevolg is. De wat conservatiever kranten in Moskou hebben zich nog niet aan contacad verten ties gewaagd, maar in de hoofd stad wordt wel geëxperimen teerd met middelen om een zame mensen samen te bren gen in clubs speciaal voor hen. De mensen die elkaar via een advertentie hebben leren kennen ontmoetten el kaar, niet zoals in het westen in cafe of tearoom, maar in straf georganiseerde activi teitscentra waar men ge meenschappelijke belang stelling ontdekt in schilde ren, zingen of wandelen. HILVERSUM (ANP) - De advi seur van de Surinaamse werkne mersorganisatie "Moederbond" André Haakmat, heeft gisteren na zijn aankomst in Nederland verklaard dat hy Suriname niet "ontvlucht" is. Evenmin ligt aan zyn komst een verkoeling in de relatie tussen hem en de militaire bevelhebbers ten grondslag. Haakmat zei dat vanmorgen voor de AVRO-radio. Hy zei van plan te zijn naar Suriname terug te ke ren als zijn zaken in Nederland zyn afgewikkeld. Haakmat is volgens zyn zeggen in Nederland om een pensioen kwestie van de Bruynzeelwerk- nemers in Paramaribo af te han delen. Volgens hem zou hij aan vankelijk vrijdag zijn aangeko men maar dat ging niet door als gevolg van de aanslag die dag op zyn leven. De politie raadde hem vervolgens aan om uit veilig heidsoverweging verder verblyf in zijn woning te vermyden. Haakmat achtte het daarom be ter om via Cayenne in het buur land Frans Guyana naar Europa en Nederland te reizen. Haakmat reageerde op berichten dat hy uit het kabinet van Horb is ontslagen door te zeggen dat hy nooit deel van het kabinet- Horb heeft uitgemaakt en al ge ruime tijd geen contact meer met de legerleiding heeft. Volgens hem wordt nu naar een zonde bok gezocht voor de situatie in Suriname. "Het regime is nu een maal niet populair en nadat de Amerikaanse en Nederlandse re geringen de schuld kregen is men nu by my terecht geko men", zo lichtte hij toe. IRA doodde politie-agent BELFAST (UPI) - Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) is verantwoordelijk voor een aanslag die dinsdagavond in Enniskillen, 120 kilometer ten westen van Belfast, aan twee mensen het leven kost te. De slachtoffers waren een poli tieman buiten dienst en een vrouw. De IRA zei de dood van de vrouw te betreuren maar waarschuwde dat "een ieder die zich met veilig heidstroepen ophoudt veel riskeert". De politieman, de 31-jarige Ga ry Ewing, overleefde een aan slag negen jaar geleden toen activisten een politievoertuig waarin hij zat opbliezen. De chauffeur werd toen wel ge dood. Tot dusver dit jaar zijn in Noord-Ierland tien politie agenten en vijftien soldaten omgekomen als gevolg van sectarisch geweld. NEW YORK - De leider van de Zuidmolukse gemeenschap in Nederland, ir. A. Manusama, heeft gisteren in een toespraak voor de dekolonisatiecommissie van de Verenigde Naties gewaar schuwd tegen Indonesisch impe rialistisch gedrag op Oost-Timor. Hij vergeleek dit met de „bittere ervaringen van andere gebie den" onder Indonesisch bewind. door Margot Scheltema De voorbeelden van de Zuid-Mo- lukken en Nieuw-Guinea had hij echter op het laatste moment uit zijn toespraak geschrapt om het risico te vermijden dat de Indo nesische delegatie hem het woord zou ontnemen met een be roep op de orderegels. Manusama sprak op eigen verzoek voor de dekolonisatiecommissie van de Algemene Vergadering. Het was zijn eerste optreden in de Verenigde Naties. De dekolo nisatiecommissie brengt elk jaar de kwestie Oost-Timor ter spra ke, waarna de Algemene Verga dering ten slotte steeds een reso lutie aanneemt tegen de bezet ting van Oost-Timor door Indo nesië sinds december 1975, en een onmiddellijke terugtrekking van de Indonesische troepen vraagt. De steun voor deze tekst is de laatste vijf jaar echter ver minderd. Een nieuwe, thans in New York circulerende resolutie vraagt slechts aan de secretaris-gene raal om besprekingen met alle betrokken partijen aan te gaan en daarover te rapporteren. Ir. Manusama vergeleek in zijn toe spraak het „expansiebeleid en de onverzadigbare verlangens naar grondgebied" van Indonesië met de activiteiten van Hitier. Hy drong er bij de VN-lidstaten op aan niet alleen over Oost-Timor te praten, doch de „gehele deko lonisatie van Indonesië" weer aan de orde te stellen. Zyn toespraak werd voorafgegaan door prof. Ernst Utrecht, die na mens het „Permanente Volkstri bunaal" in Rome de Indonesi sche regering aanklaagde we- gens onrechtmatige bezetting. Diens opmerkingen over het In donesische bewind werden her haaldelijk door de Indonesische afgevaardigde onderbroken en van de hand gewezen. Zweden wil banen scheppen door bedrijven te belasten STOCKHOLM (Reuter) - De Zweedse regering heeft een programma van zeven miljard kroon (ongeveer 2.6 miljard gulden) gelanceerd om de investeringen te stimuleren en arbeidsplaatsen te scheppen. Het programma sluit aan op de devaluatie van de kroon met zestien procent in oktober. Tijdens een persconferentie verklaarde de socialistische premier van Zweden, Olof Palme, dat de regering nu de beloften die tijdens de verkiezingen zijn gedaan gaat inlossen. Behalve de overheidsinvesteringen van zeven miljard kroon omvat het programma voor bedrijven de verplichting twintig procent van de winst die volgend jaar wordt gemaakt in deposito te geven bij de Zweedse centrale bank Het geld blyft daar twee jaar zonder dat er rente over wordt betaald. Er kan alleen gebruik van worden gemaakt voor projecten die de goedkeuring van de regering hebben. DEN HAAG (ANP) - Met het oog op de crisis is het "meer dan ooit nodig" de samenwerking te ver sterken en uit te breiden, zo me nen de premiers en ministers van buitenlandse zaken van de Bene- luxlanden die gisteren, voor het eerst sinds 1975, in Den Haag bij een zijn geweest voor Benelux- topberaad. Premier Ruud Lubbers deelde mee dat hij, Wilfried Martens (België) en Pierre Werner (Lu xemburg), en de ministers Hans van den Broek, Leo Tindemans en Colette Flesch, "summier" hadden gesproken over het be lang van samenwerking tegen over de grotere landen van de Europese gemeenschap. Van Nederlandse zyde is meerma len zorg uitgesproken over "on deronsjes" van de grotere over met name de betrekkingen met het Oostblok en met de Verenig de Staten. Over de geschillen tussen West-Europa en Washing ton over de benadering van het oostblok en in het bijzonder de gehele gaspijpüjn-kwestie, wordt gesproken volgens Ver- sailles-formulle, dat wil zeggen door de zeven landen die deelne men aan de bijna jaarlijkse eco nomische topconferenties (de VS, Japan, Canada en de bij de Europese gemeenschap aange sloten landen Frankrijk, Enge land, West-Duitsland en Italië). De kleinere EG-landen vrezen dat zij door hun vier partners voor voldongen feiten zullen worden gesteld. In de slotverklaring die na het Haagse overleg werd uit gegeven wordt er de nadruk op gelegd dat de Beneluxlanden - zeker op handelsgebied - samen belangen vertegenwoordigen die vergelijkbaar zijn met de grotere EG-lidstaten. (Bij elkaar zijn de Beneluxlanden na de Verenigde Staten, Japan en West-Duitsland de grootste handelspartner ter wereld). Zouden zy echter als zodanig een plaats in het Versailles-overleg opeisen, dan zal zulk óverleg waarschijnlijk nog vaker worden gehouden dan thans. Bovendien zal dan de rol van de Europese Commissie, het "dagelijks be stuur" van de gemeenschap, wier voorzitter, evenals als voor zitter van de EG-ministerraad, bij dit overleg aanwezig is, nog verder in betekenis afnemen. de Haagse Trèveszaal. Duits rakettenstandpunt BONN (DPA/UPI) - De Westduitse regering heeft gisteren met een uit voerige verklaring ingegrepen in de politieke strijd die was ontstaan over het zg. NAVO-dubbelbesluit van 1979 tot plaatsing van 572 mid- dellange-afstands raketten in West-Europa. De nieuwe minister van defensie Manfred Worner (CDU) had in de Verenigde Staten gezegd dat Oost en West ook na de plaatsing van de nieuwe raketten kunnen door gaan met de onderhandelingen over deze wapens in Genève. Volgens de ontwapeningsdekundige van de SPD, Egon Bahr, heeft Womer met deze mededeling de zorgvuldig opgebouwde positie van de Bondsrepu bliek voor het Geneefse overleg in de war gestuurd. De zg. nul-optie, waarbij de NAVO-raketten niet zullen worden geplaatst als de Sowjet- Unie haar SS-raketten ontmantelt, verliest door het standpunt van Worner aan betekenis, aldus Bahr. Regeringswoordvoerder Diether Stolze zei echter dat Worner zich volle dig binnen het raam van de Duitse belangen had bewogen. Er zou overigens niet alleen over de nul-optie kunnen worden onderhandeld, maar ook over beperkte plaatsing resp. gedeeltelijke ontmanteling van de Russische raketten, aldus Stolze. Worner toonde zich in de VS overi gens een uitdrukkelijk voorstander van de plaatsing. WASHINGTON Wanneer de weersomstandigheden niet te genwerken, begint het ruimte veer Columbia aan zyn eerste be taalde vracht in een baan om de aarde af te zetten. Na vier proef vluchten in de afgelopen ander half jaar moet de Columbia nu aantonen, dat het de taak kan uit voeren die de ontwerpers voor ogen stond: satellieten in een baan om de aarde brengen en (maar dat is ditmaal slechts ter loops aan de orde) defecte satel lieten oppikken voor reparatie. De missie van de Columbia gaat vyf dagen duren. Behalve de twee piloten zyn ditmaal ook twee wetenschappers aan boord: een ingenieur en een natuurkun dige. De elektrotechnicus dr. William B. Lenoir en zyn collega dr. Joseph P. Allen zullen in nieuw ontworpen pakken een ruimtewandeling maken. Com mandant van de Columbia op de ze vlucht is Vance D Brand (die ook vloog tijdens de Amen- kaans-Russische Apollo-Sojoez- onderneming in 1975); zijn co-pi loot is kolonel Robert F. Over- myer, een marine-vlieger De voornaamste taak is ditmaal het lanceren van de satellieten: een voor Satellite Bussiness Systems deze donderdagmiddag en een Canadese Telesat een dag daar na. De Columbia moet dan in een stand loodrecht op de aarde wor den gemanoevreerd, met de on derkant in de vliegrichting. De satellieten, drie meter by 1,6 me ter ongeveer, worden met een veersysteem de ruimte in ge schoten uit het twintig meter lan ge vrachtcompartiment. Tegen de tijd dat de Columbia 25 kilo meter uit de buurt is, brengen ei gen raketten de satelliet in hun parkeerbaan. door Henk Kolb De eigenaars van de satellieten be talen NASA, het Amerikaanse bureau voor de ruimtevaart, ie der tien mihoen dollar Zy zyn de eerste officiële klanten van het ruimteveer. De ruimtewandeling van de twee wetenschappers moet zondag plaats hebben. De Sowjet-astro- naut Leonov deed het voor het eerst in 1965. de laatste Ameri kaan die zich buiten een ruimte vaartuig begaf was een beman ningslid van Skylab in 1974. De onderneming gaat ditmaal enke le uren duren, zodat de nieuwe, soepeler ruimtepakken, waarin de astronauten zuivere zuurstof ademen, kunnen worden be proefd in zonlicht en duisternis Lenoir en Allen zullen werktuigen beproeven en Lenoir moet onder andere een doos vol elektronica weghalen, die overeenkomt met een kapot onderdeel van een in 1979 gelanceerde satelliet NASA denkt dat die satelliet gerepa reerd kan worden en heeft dat voor 1984 op het programma ge zet van de dertiende vlucht De Columbia landt dinsdag in de woestyn van de luchtmachtbasis Edwards in Californiè. Deze vlucht is voor dit ruimteveer voorlopig de laatste. In januari of februari gaat een zusterschip, de Challenger, naar de ruimte. De Columbia blyft byna een jaar aan de grond, terwyl zy in gereed heid wordt gebracht om in de herfst van 1983 het Europese Ruimte Laboratorium m een baan om de aarde te kunnen brengen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 9