Behoedzaam politicus
Dood Brezjnjev luidt einde stabiele periode in
DONDERDAG 11 NOVEMBER 1982
Extra
PAGINA 1?
Er heeft altijd een grote kloof
bestaan tussen de uitlatingen
van officiële Sowjet-functio
narissen over de gezond
heidstoestand van partijlei
der Brezjnjev en de specula
ties daarover onder buiten
landse waarnemers in Mos
kou en elders. Er deden soms
de meest fantastische verha
len de ronde. Zo werd er eind
'74 verteld dat de Franse ge
heime dienst tijdens Brezjn-
jevs bezoek aan Frankrijk een
gedeelte van diens stoelgang
had weten te bemachti
gen.
De kostbare buit zou zijn on
derzocht en de deskundigen
zouden daarbij tot de conclu
sie zijn gekomen dat de Sow-
jet-leider aan kanker leed. De
Fransen zouden dit resultaat
aan de Amerikaanse geheime
dienst hebben gemeld. Dit
verhaal is later zowel in Parijs
als Washington ten stelligste
ontkend, maar het vormt wel
een aanduiding van het Ja
mes Bond-achtige karakter
van sommige verhalen rond
Brezjnjevs gezondheid. Een
onderwerp dat uiteraard van
belang was in verband met
eventuele opvolgingsver
wachtingen.
Uw correspondent heeft eens
uit ..zeer betrouwbare bron"
i dat de Sowjet-lei-
der zijn been had gebroken en
zich in een rolstoel voortbe
woog. Dit zou het einde van
zijn politieke carrière beteke
nen, zo werd verzekerd. Of
schoon hij niet touwtje
sprong, liep Leonid Brezjnjev
drie weken later rond alsof er
niets aan de hand was. En dat
was er kennelijk ook niet ge
weest.
Hoogtepunt van speculaties
vormde de winter van '74-'75,
toen Brezjnjev blijkbaar ook
grote moeite had om zich de
politieke bacteriën van het lijf
te houden. In die periode
deed een lijst van maar liefst
21 potentiele kwalen de ron
de, variërend van kiespijn tot
leukemie (bloedkanker). De
kwaal die door Sowjet-
woordvoerders altijd werd
genoemd. was gewoon
„griep". Brezjnjev zou verder
wat onduidelijk spreken door
de gevolgen van een kaakont
steking, ofschoon veel Sow-
jet-burgers openlijk spraken
over zijn slordige taal en on
verstaanbaarheid als gevolg
van een eerdere beroerte.
Verder zou Brezjnjev geleden
hebben aan steeds terugke
rende aanvallen van jicht.
In zijn memoires heeft de Sow-
jet-partijleider zelf melding
gemaakt van twee hartaan
vallen die hem in de jaren vijf
tig geplaagd zouden hebben
in Kazachstan. Later deed het
verhaal de ronde dat Brezjn
jev voorzien zou zijn van een
pacemaker (hartstimulator)
als correctie van zijn onre
gelmatige hartimpulsen.
Door de jaren heen is be
weerd dat deze pacemaker
„vorig jaar" zou zijn aange
bracht
Brezjryev zou met roken zyn
opgehouden in verband met
emfyseem, een ziekte waarbij
het weefsel opzwelt Het zou
in zijn geval om longweefsel
zijn gegaan waarop zijn ket-
tingroken een zeer slechte in
vloed had. De ernstigste
kwaal die -Leonid Brezjnjev
ooit is toegeschreven, is een
of andere vorm van leukemie.
Hij zou hiertegen behandeld
zijn met cortisone, waardoor
hij een wat pafferig gezicht
kreeg.
Bij al deze onzekerheden en
speculaties stond het in elk
geval wel vast dat Brezjnjev
slechthorend was, want hij
droeg een gehoorapparaat
Verder maakte de Sowjet-lei-
der de laatste jaren op bezoe
kers vaak de indruk dat hij
wat afwezig was. alsof hu fiks
onder de pillen zat Het was
daarbij onduidelijk of het
ging om het gebruik van me
dicamenten of van peppillen
die hem fysiek wat moesten
oppeppen. Tijdens zijn laatste
bezoek aan Berlijn bleek zijn
soms wankele gesteldheid,
toen men hem moest helpen
by het opstaan uit een stoel.
Van Sowjet-zijde is men nooit
ingegaan op al deze verhalen
en hield men het gewoon op
..griep".
Deze functie had toen weinig poli
tieke betekenis, maar Brezjnjev
gebruikte haar goed om veel te
reizen en om zich uitgebreid be
zig te houden met diverse aspec
ten van allerlei internationale
problemen en de internationale
politiek. In 1963 stierf zijn groot
ste rivaal in de partijtop, Frol
Kozlov. Een jaar later kwam zijn
kans, toen het partij-establish-
ment Chroesjtsjov ten val wilde
brengen. Het grillige optreden
van de partijleider en mislukkin
gen op het gebied van de bin
nenlandse en buitenlandse poli
tiek (Cuba-crisis) vormden de
belangrijkste argumenten om
Chroesjtsjov aan de kant te
schuiven.
Nietsvermoedend vertrok Nikita
Chroesjtsjov eind september
1964 naar zijn buitenverblijf aan
de Zwarte Zee. De partijleider
weVd uitgeleide gedaan door het
voltallige Politburo. Enkele da
gen later vertrok Brezjnjev naar
Oost-Berlijn om daar de 15e ver
jaardag van de DDR mee te vie
ren. Bij terugkeer in Moskou
werd Brezjnjev opgewacht door
partij-ideoloog Michael Soeslov,
die hem op de hoogte stelde van
de plannen. Toen Chroesjtsjov op
13 oktober naar Moskou terug
keerde, vond hij op het vliegveld
geen enkel lid van het Politburo
om hem te verwelkomen.
De partijleider werd onmiddellijk
naar een vergadering van het Po
litburo gebracht, waar Soeslov
een felle aanval op hem opende.
De volgende dag werd die aanval
voortgezet in een vergadering
van het centrale party comité. Dit
college onthief Chroesjtsjov
daarop van zijn functie „in ver
band met zijn leeftijd en zyn
slechte gezondheid". Brezjnjev
werd daarop benoemd tot zijn
opvolger. Dit betekende echter
niet dat de nieuwe partijleider
meteen werd erkend als de „su
perman" van de Sowjet-Unie die
de zaken nu naar eigen goeddun
ken kon gaan regelen en organi-
Collectief
Evenals na de dood van Stalin, had
men ook ditmaal besloten om het
land voortaan „collectief' te zul
len regeren. Brezjnjev, Podgorni
en Kosygin vormden een drie
manschap, waarin buitenlandse
waarnemers lange tijd Kosygin
als de belangrijkste man be
schouwden. Brezjnjev werd in
is wanneer men vrijwillig afstand
doet van deze macht, die is ver
gaard met zoveel geduld, list en
intriges.
Op het toppunt van zijn macht
vierde Brezjryev met de zijnen
eind '77 de 60e verjaardag van de
Russische revolutie. Hij verenig
de in zijn persoon toen de func
ties van partijleider (secretaris
generaal) en staatshoofd, en als
maarschalk was hij ook nog voor
zitter van de weinig bekende „de
fensieraad" en werd hij verder
door een militair maandblad
„opperbevelhebber" genoemd.
Ofschoon toen van het collectieve
leiderschap niets meer over was
en Brezjryev meer functies en ti
tels had verzameld dan welke
voorganger ook, en verder drager
was van talloze onderscheidin
gen en eretekenen, kon men zijn
positie niet vergelijken met die
van bijvoorbeeld Stalin. Met de
bloeddorstige dictator had
Brezjryev wel gemeen dat hij een
postzegel met zijn eigen beeltenis
liet uitgeven. Er werd verder een
film over zijn leven gemaakt, die
op een gegeven moment in Mos
kou in niet minder dan 76 biosco
pen tegelijk werd vertoond. Of
schoon er bij navraag naar allerlei
publikaties in Moskou altijd rap
geschermd wordt met het argu
ment „papierschaarste", schijnt
er altijd meer dan voldoende pa
pier te zijn om de boeken van en
over Brezjnjev en zijn gebundel
de redevoeringen uit te ge-
Senaat werd geratificeerd. In
1980 ontving hij Helmut Schmidt
en eind 1981 reisde hij zelf naar
Bonn.
West-politiek
Deze cultus rondom Brezjnjev
leidde desalniettemin toch niet
tot een verheerlijking en een ab
solutisme dat kon herinneren aan
Stalins tijden. Brezjr\jev heeft dat
trouwens ook gemerkt bij het uit
stippelen en het doorzetten van
wat in de Sowjet-hoofdstad wel
de „West-politiek" genoemd
werd, in tegenstelling tot de
Westduitse „Ostpolitik". Deze
West-politiek was ingegeven
door de wens om tot een nauwere
economische, technische en in
dustriële samenwerking te ko
men met het Westen, om zodoen
de de kennis en goederen te kun
nen vergaren die broodnodig zijn
voor de Sowjet-ecbnomie en
vooral voor de Sowjet-industrie,
die ver achter is bij de industrie
van het ideologisch zo verguisde
Westen.
Hiertoe bepleitte Brezjnjev tijdens
sommige diplomatieke berichten
een „kleurloze tussenpaus" ge
noemd, een typische partijman,
ofte wel „apparatsjik". Een col
lectieve leiding betekent in het
Sowjet-systeem niets anders dan
een machtsstrijd op lange ter
mijn. Hierbij bleek Brezjnjev
over de beste relaties en de mees
te invloed te beschikken in par
tij-, bestuurs- en legerkringen.
Tegen het eind van de jaren '60
manifesteerde hij zich steeds
duidelijker als primus inter pa-
Hij was echter nog lang geen abso
luut vorst, en dat werd hem ook
via de Sowjet-pers af en toe dui
delijk gemaakt. „De partijleider
is geen alleenheerser...", aldus
het blad „Partijleven" in februari
'69. Trouwe medewerkers maar
consequente tegenstanders van
Brezjnjevs behoefte aan meer en
meer macht bleven tot hun laat
ste snik partij-ideoloog Soeslov en
premier Kosygin.
Ondanks een machtsconcentratie,
die zich steeds duidelijker mani
festeerde, kon men toch niet zeg
gen dat Leonid Brezjnjev zich
ontwikkelde tot een alleenheer
ser la Stalin of Chroesjtsjov.
Stalin bouwde zijn absolute al
leenheerschappij op een bloed
dorstige terreur. Chroesjtsjov
maakte een eind aan die terreur
maar verspeelde zijn positie door
een al te grillig en experimenteel
optreden in de politiek en vooral
in de party. De „apparatsjik"
Brezjnjev verwierf zijn populari
teit vooral door het feit dat hy de
rust herstelde inde gelederen var
de communistische partij en in
de gelederen van de „nieuwe
middenstand" in de maatschap
pij, waaruit de partij haar kaders
recru teert.
Talloze figuren die onder
Chroesjtsjov hun functie hadden
verloren of die naar uithoeken
van de Sowjet-Unie waren ge
stuurd om daar maar eens hun
kunnen te tonen, keerden lang
zamerhand naar Moskou terug.
Er kwam in vele gelederen een
rust die eigenlijk sinds de com
munistische machtsovername
nooit lang had geduurd. Dit stre
ven naar rust betekende overi
gens ook dat Brezjnjev voorstan
der was van een krachtiger op
treden tegen dissidente intellec
tuelen en kunstenaars, die onder
Chroesjtsjovs bewind van gema
tigde liberalisering hooggespan
nen verwachtingen waren gaan
koesteren. Te hoog gespannen
verwachtingen blijkbaar, en dat
werd al spoedig duidelijk.
Dat zelfde werd trouwens ook dui
delijk in Tsjechoslowakije, waar
troepen van het Warschau-pact
onder Sowjet-leiding een einde
maakten aan het liberale experi
ment van de „Praagse lente". Een
veel te gevaarlijk probeersel, vol
gens de Sowjet-leiders, die nog
maar net bekomen waren van de
grillen en experimenten van
Chroesjtsjov. In het Politburo
behoorde Brezjnjev tot de voor
standers van een gewelddadig
ingrijpen tegen Praag. Een in
grijpen dat weliswaar ideologi
sche nadelen zou brengen, maar
dat niettemin de gewenste poli
tieke stabiliteit zou opleveren,
met alle verwachte positieve
voordelen daarvan voor de eco
nomische ontwikkeling van de
Sowjet-Unie.
Tydens het 24e congres van de
Communistische Partij van de
Sowjet-Unie (CPSU) in 1971 ont
popte Brezjnjev zich als de onbe
twiste leider van het Kremlin-
machtsapparaat. Een jaar later
verdween de Oekraïense leider
Shelest uit het Politburo, omdat
hij zich bleef verzetten tegen een
ontmoeting van Brezjnjev met de
Amerikaanse president Nixon.
De volgende tegenstander van
Brezjryev verdween in 1975. Dat
was Shelepin, die volgens de
toenmalige geruchten in de win
ter van '74-'75 had geprobeerd
Brezjnjev opzij te schuiven. De
Sowjet-partijleider was toen zeer
lang afwezig, zonder dat daarvoor
redelijke verklaringen gegeven
werden of te vinden waren.
Kwalen
Men neemt aan dat Brezjnjev in die
periode geplaagd werd door di
verse kwalen (zie kader) en dat
Shelepin van de gelegenheid ge
bruik heeft willen maken om
hem uit het zadel te lichten. De
betrekkelijk jonge en ambitieuze
Shelepin gold als een van de be
langrijkste en gevaarlijkste riva
len van Brezjnjev. In 1976 ver
dween daarna landbouwminister
Poljanski uit het Politburo. Hij
fungeerde als zondebok voor de
catastrofale oogst van 1975. Pol
janski werd kort daarop ook af
gezet als landbouwminister en
daarna als ambassadeur naar To
kio gestuurd.
Een jaar later was Podgorni aan de
beurt. Het is nog steeds met he
lemaal duidelijk hoe dit zich pre
cies heeft afgespeeld. Maar het is
duidelijk dat Nikolai Podgorni
zijn kansen verkeerd heeft
beoordeeld en zijn kaarten ver
keerd heeft uitgespeeld. Het was
bekend dat partijleider Brezjn
jev, vooral in verband met zijn
buitenlandse contacten en on
derhandeling en, de functie van
partijleider wilde combineren
met die van staatshoofd. Hiertoe
werd in de nieuwe grondwet, die
in 1977 werd aangenomen, de
nieuwe functie gecreëerd van
„eerste plaatsvervangend voor
zitter" van „de voorzitter van het
presidium van de Opperste
Sowjet" «(staatshoofd).
Deze nieuwe functie van eerste
plaatsvervanger was bedoeld om
het nieuwe staatshoofd te ontlas
ten van de meeste protocollaire
en ceremoniële verplichtingen,
om zodoende de functies van par
tijleider en staatshoofd makke
lijker te kunnen combineren.
Volgens sommige waarnemers
heeft Podgorni geweigerd een
stap terug te doen en zich be
schikbaar te stellen voor de func
tie van „eerste plaatsvervanger".
Dat betekende zijn politieke ein
de. In de loop van mei '77 werd hy
onverwacht ontheven van zijn
ftinctie in het Politburo van de
communistische partij. Een
maand later werd hij afgezet als
staatshoofd, en onmiddellyk
werd Brezjnjev tot zijn opvolger
benoemd. Een functie die Leonid
Brezjryev al m het begin van de
jaren '60 had vervuld, maar toen
met aanzienlijk minder politiek
gewicht en invloed.
Er bestond binnen de hogere par
tykaders en zeker ook in het leger
nogal wat weerstand tegen deze
politiek, en Brezjryev heeft veel
moeten praten en moeten ma
noeuvreren om he t sow Ie krij
gen. De conferentie over veilig
heid en samenwerking in Euro
pa, met de slotbijeenkomst in
Helsinki in 1975, moest een soort
bevestiging worden van deze po
litiek. Men moet hieraan toevoe
gen dat de meeste buitenlandse
leiders die Brezjryev spraken,
niet twijfelden aan de oprechte
vredeswensen van deze oorlogs
veteraan.
Het is echter anders gelopen dan
men in Moskou had gehoopt. De
samenwerking met het Westen is
beperkt gebleven en de positieve
invloed ervan op de Sowjet-eco-
nomie en op de industrie bleef
minimaal. Op het gebied van de
buitenlandse politiek heeft de de-
tente een toenadering tussen
Washington en Peking niet kun
nen verhinderen.
Het is des te opmerkelijker dat
Brezjryev tijdens zijn leven niet
de rekening gepresenteerd heeft
gekregen voor deze politiek, die
van te hoge verwachtingen is uit
gegaan. Dit duidt erop dat zijn
positie vrijwel onaantastbaar
geworden was. Hoe sterk die po
sitie in elk geval eind '78
was, werd wel gedemonstreerd
door de mutaties in de hoogste
partykringen. Een van de opval
lendste promoties was toen die
van Konstantin Cherry enk o tot
volwaardig stemgerechtigd lid
van het Politburo. Chenyenko is
al vele jaren lang een van de
trouwe en ook vertrouwde me
dewerkers van Brezjryev. Een
relatie die stamt uit Brezjnjevs
Moldavische tijd.
Voortzetting
het 24e party congres in 1971 zijn
vredespolitiek, krap drie jaar na
de invasie van het Warschau-pact
in Tsjechoslowakije... Ook het
neerslaan van de volksopstanden
in Oost-Duitsland (1953) en in
Hongarije (1956) werden ge
makshalve maar vergeten, even
als trouwens de oorspronkelijke
ontwerper van de Russische
West-politiek, Malenkov. Even
min als de Westduitse ex-bonds
kanselier Willy Brandt uitvinder
was van de Ostpolitik, was Leo
nid Brezjryev de uitvinder van
Moskou s West-politiek.
Chroesjtsjov nam indertijd een
deel van de filosofieën van Ma
lenkov over en aan het eind van
de jaren '60 was het vooral Sow-
jet-premier Aleksei Kosygin die
sterk pleitte voor samenwerking
met het Westen. Pas geleidelijk
aan schaarde Brezjryev zich meer
en meer achter deze denkbeelden
en bleek hy een steeds enthou
siaster pleitbezorger van samen
werking met de kapitalistische
wereld.
Zo ontving Brezjryev president Ni
xon in Moskou en was hij de eer
ste leider uit het Kremlin die de
Duitse Bondsrepubliek bezocht.
Hy had een ontmoeting met pre
sident Pompidou van Frankrijk,
verpoosde zich met de Westduit
se bondskanselier Willy Brandt
aan de kust van de Knm en wan
delde met Nixon door het Witte
Huis. Hy ontmoette president
Carter in Wenen voor de onderte
kening van het SALT-verdrag.
dat wegens "Afghanistan" overi
gens niet door de Amerikaanse
Daarnaast wist Brezjryev zijn gele
deren te versterken door de be
noeming van Nikolai Tikhonov
eerst tot kandidaat-lid van het
Politburo en na de dood van pre
mier Kosygin tot diens opvolger
Versterkingen dus voor dc
Brezjryev-gelderen, waardoor
men ook nu na zyn dood voorlo
pig kan rekenen op een voortzet
ting van de hoofdlijnen van
Brezjnjevs binnenlandse en bui
tenlandse politiek.
Maar in de laatste jaren van zyn lei
derschap kreeg Brezjryev binnen
het almachtige politbureau
steeds meer tegenwind. In mei
dit jaar werd één van zyn tegen
strevers, oud-KGB-chef Jocn
Andropov, benoemd tot party se
cretaris en daarmee één van de
vyf politbureauleden die deze
beide ftincties bekleedde. Tot
nogtoe was dat een voorwaarde
om de allerhoogste top in het
Kremlin met succes te kunnen
beklimmen. Naast Andropov
geldt diens rivaal Chernenko als
mogelyke opvolger, maar Krem-
linologen achten het niet uitge
sloten dat een veel minder be
kende en "jongere" topfunctio
naris naar voren wordt gescho
ven door de party bureaucratie
De meeste waarnemers in Moskou
verwachten dat men in het
Kremlin opnieuw zal besluiten
tot een „collectief' leiderschap
Hieruit zal zich dan al spoedig
een machtsstryd ontwikkelen,
waaruit een nieuwe primus inter
pares of een nieuwe alleenhorr
ser zal voortkomen. Een ontwik
keling die tegen die tyd onzeker
heden met zich zal brengen, zo
wel in de binnenland e p..lit., k
all op het gebied van de buiten
landse relaties. Dat is een van de
redenen waarom Brezjryevs
heengaan ook door gewone
Sowjet-burgers wordt betreurd
Men waardeerde hem vanwege
het gematigd liberale klimaat ge
durende zyn bestuursperiode,
„waarbinnen vrijwel alles kon,
zolang je maar een beetje op je
tellen paste"
Brezjryev laat een vrouw achter -
Viktoria Petrowna - een zoon en
een dochter, plus een aantal
kleinkinderen.
Viktoria Petrowna heeft enkele ja
ren geleden tegen een buiten
landse diplomaat gezegd dat
Leonid Iljitsj zich graag als eerste
Sowjet-leider aan het eind van
ziin carrière zou willen
terugtrekken om nog enige jaren
rustig te kunnen leven. De revo
lutionairen Lenin en Stalin stier
ven als partijleiders, terwyl
Chroesjtsjov naar huis werd ge
stuurd Blijkbaar was d--. U
man Brezjryev toch te verslaafd
aan de macht om zich voortijdig
terug te trekken. Misschien om
dat hy beter dan wie ook wist dat
politieke lauweren in het Sowjet-
systeem op macht berusten en
dat alle waardering snel vergeten
MOSKOU - De dood van Sowjet-
partijleider en staatspresident
Leönid Brezjnjev heeft een einde
gemaakt aan de stabielste be
stuursperiode in de geschiedenis
van de Sowjet-Unie. Leonid
Brezjnjev heeft het land korter
geleid dan Stalin (29 jaar), maar
sinds hij in oktober 1964 aan de
macht kwam, zetelde hij langer in
het Kremlin dan zijn voorgangers
Lenin (7 jaar) en Chroesjtsjov (11
jaar). Bijna 18 jaar, waarin vooral
na de beginjaren de binnenland
se en buitenlandse politiek van
Moskou voor een belangrijk deel
werden gekenmerkt door
Brezjnjevs stijl. Een stijl waarin
vooral het pragmatische karak
ter, het behoedzaam manoeuvre
ren en het vasthouden aan een
maal gestelde doeleinden als
kenmerken naar voren kwa-
Leonid Iljitsj Brezjnjev werd op 19
december 1906 geboren als zoon
van arme Russische ouders in de
Oekraïne, waar de vader als ar
beider werkte in een staalfabriek.
In zijn lange en rijke leven heeft
Brezjnjev nooit zijn Oekraïense
accent verloren. Na zijn school
opleiding wijdde de jonge
Brezjnjev zich eerst aan een
landbouwopleiding. Daarna
kreeg hij nog een technische
scholing en werd hij metallur
gisch ingenieur. Hij had al spoe
dig door dat carrière maken sterk
bevorderd wordt door het lid
maatschap van de communisti
sche partij, waarvan hij in 1931 lid
werd.
door
Koen Corver
Na zijn landbouwopleiding kreeg
hij van 1927 tot 1931 een land-
bouwfunctie in de Oeral, waar hij
o.a. actief meehielp om de land-
bouwcollectivisatie te realiseren.
Een proces waartegen onder de
boerenbevolking veel verzet be
stond en dat dan ook vaak met
geweld en met bloedvergieten
werd afgedwongen. Na de afslui
ting van zijn technische oplei
ding in 1935 ging Brezjnjev een
jaar in dienst en daarna werd hij
fabrieksdirecteur in Dnjeprod-
zerzjinsk. Een periode waaruit hij
vele trouwe medewerkers zou
overhouden, die hij later naar
Moskou zou halen om hem daar
te assisteren by het regelen van
de staatszaken.
Vanaf 1938 kreeg hij prominentere
partij functies en in 1939 werd hy
zelfs partijsecretaris in zijn regio.
Brezjnjev heeft zich gedurende
de oorlogsjaren ongetwijfeld
verdienstelijk gekweten van zyn
taak, die voornamelijk bestond
uit de ideologische bewaking van
het moreel en de moraal van de
troepen.
Aan het einde van de oorlog was
Brezjnjev generaal-majoor. Hy
werd door Chroesjtsjov terugge
haald naar de Oekraïne en inge
schakeld bij de industriële we
deropbouw. Hij tbonde daarbij
opvallende organisatorische
kwaliteiten, die hem zelfs in
Moskou deden opvallen. Hij
werd daarna van 1950 tot 1952
eerste-partijsecretaris in Molda
vië. In '52 haalde Stalin hem naar
Moskou. Daar kreeg hij de in
vloedrijke positie van secretaris
van het Centrale Comité van de
communistische partij. Hij werd
bovendien lid van het presidium
(nu Politburo) van de partij. Een
jaar later overleed Stalin.
Tegenslag
De dood van Stalin betekende een
tegenslag voor Brezjnjev, die
binnen het partijapparaat en in
de bestuurshiërarchie van Mos
kou nog niet over voldoende ei
gen „troepen" beschikte. Hij
moest het veld ruimen en werd
enige tijd afgeschoven als poli
tieke chef van de Sowjet-marine.
Toen zijn beschermheer
Chroesjtsjov eenmaal stevig in
het zadel zat, haalde hij Brezjnjev
weer terug en schakelde hem in
bij de ontginning van de „maag
delijke gebieden" in Kazachstan.
Een ambitieus landbouwproject
dat de Sowjet-Unie moest voor
zien van enorme arealen nieuw
landbouwgebied.
Het project voldeed niet aan de ge
stelde verwachtingen, maar men
was het erover eens dat datgene
wat wel bereikt was, niet moge
lijk was geweest zonder de inzet
en de talenten van Leonid
Brezjnjev. Deze had opnieuw zijn
organisatorisch kunnen getoond
en had bovendien zijn trouw be
wezen aan de hoogste partijlei
ding. In 1956 kwam hij terug naar
Moskou. Hij werd opnieuw secre
taris van het Centrale Comité van
de partij en een jaar later werd hij
opnieuw lid van het Politburo.
Ondanks deze successen brak er
politiek een moeilijke periode
aan, die zelfs resulteerde in zijn
benoeming tot staatshoofd
(„Voorzitter van het presidium
van de Opperste Sowjet").
