t
'De moed om te doden':
boeiend en ontregelend
c
PODIUMBLIK
J
WOENSDAG 10 NOVEMBER 1982
Kunst
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Het LAK-theater
biedt deze week veel toneel.
Het haalt op donderdagavond 11
november de met opheffing be
dreigde Nieuwe Komedie in
huis. Op het programma staat
'Verdomd', een dialoog tussen
twee broers, die elkaar na ja
ren 'op een onthullend intensie
ve manier' weer ontmoeten.
Hun persoonlijke situaties zijn
zeer verschillend. Als overeen
komst gelden drie sleutelwoor
den: broer, kind, afkeer. Deze
begrippen bepalen het verloop
van een dialoog, waarin de
Nieuwe Komedie een nog wei
nig besproken of bespreekbaar
taboe aan de orde stelt, name
lijk dat van de man kind re
latie. Volgens de programma
toelichting wordt deze proble
matiek dank zij de regie van
Bart Scheepkens nergens dwin
gend naar voren gebracht; wel
wordt de toeschouwer gecon
fronteerd met een aantal zeer
essentiële vragen en vooroorde
len.
Jacques Commandeur van de to
neelgroep Centrum speelt vrij
dagavond 12 november in het
theater aan het Levendaal zijn
veelgeprezen monoloog 'De
Verzoeking' naar de gelijkna
mige novelle van Hugo Claus.
De acteur vertolkt in dit stuk
de travestierol van de oude,
blinde non Machteld. Het ver
haal speelt zich af op de dag
dat de Vlaamse non gehuldigd
wordt wegens haar langdurig
verblijf in het klooster. Door ou
derdom en ziekte is zij feitelijk
niet in staat om het middel
punt van de festiviteiten te
zijn, maar daar trekt haar om
geving zich niets van aan. In
een lange, tragische en navran
te monoloog laat zij haar leven
in flarden herinneringen en as
sociaties aan zich voorbijgaan:
haar geschiedenis als religieu
ze, de bron en de dwang van
haar mystieke godsvrucht, ont
staan door de miskraam van
haar kind. Jacques Comman
deurs monoloog is des tijd over
het algemeen enthousiast ont
vangen. Er werd melding ge
maakt van indrukwekkend
spel en van een fascinerende
voorstelling.
De toneelgroep F act komt zater
dagavond 13 november naar
het LAK met 'De moed om te
doden' van de schrijver Lars
Norén. Centraal in het stuk
staat het gegeven van de zoon
die de figuur van zijn vader
LEIDEN/ROTTERDAM - Op
het eerste gezicht is 'De moed
om te doden' vorige maand in
première gegaan bij Fact,
slechts een variatie op een be
kend thema. Een vader komt
ongenood enige tijd logeren bij
zijn zoon, Erik. Hij ergert zijn
zoon met aanmerkingen op
zijn levenswijze en karakter.
Tijdens een laat etentje waar
aan ook Eriks vriendin Radka
deelneemt, lopen de gemoede
ren hoog op. Erik gaat naar
bed, en betrapt later zijn vader
wanneer hij Radka probeert te
verleiden. De volgende dag
wordt de vader door de zoon
vermoord.
Schrijver Lars Norén is echter
heel anders te werk gegaan
dan deze korte samenvatting
doet vermoeden. De moord
wordt niet in een vlaag van
woede gepleegd; feitelijk heeft
er in het hele stuk weinig ont
wikkeling plaats. Vanaf het be
gin is er ruzie tussen vader en
zoon, en is de moord in de
kiem reeds aanwezig. Erik ver
moordt zijn vader niet omdat
hij een rivaal is, maar omdat de
vader een hinderlijk deel van
hemzelf is. De vader, een gewe
zen kelner, staat voor Erik ge
lijk aan onderdanigheid en laf
heid, het onvermogen om voor
zichzelf op te komen. Het meis
je is in feite niet belangrijk. Te
kenend is dat Erik wel zijn va
der durft te vermoorden maar
niet een jongetje uit het water
durfde te redden. De moed om
te doden lijkt gelijk aan de
angst om te leven.
Met de twee stukken van Norén
die op dit moment gespeeld
worden (Globe speelt zijn 'Vre
selijk geluk') doet een nieuw
soort psychologisch drama zijn
intrede op het Nederlands to
neel. Noréns personages zijn
raadsels voor zichzelf, zij we
ten niet goed in hun eigen
geest door te dringen. Een
voorbeeld hiervan is de op
rechte verontwaardiging van
de vader wanneer Erik hem er
aan herinnert dat hij kort voor
de dood van zijn vrouw een
serveerstertje gepakt heeft: hij
ontrouw? nooit! En hij meent
het, terwijl het later waar ge
weest blijkt te zijn. Noréns
nieuwe aanpak schuilt in het
feit dat ook het publiek nooit
echt goed inzicht in de perso
nages krijgt. Anders dan voor
heen kan de toeschouwers niet
de stukjes in elkaar passen en
zo een coherent personage op
bouwen dat zijn eigen logica
heeft. Hierdoor zijn Noréns
stukken niet alleen boeiend,
maar ook ontregelend; de toe
schouwer is niet meer de ana
lyserende allesweter.
Omdat in 'De moed om te doden'
eerder sprake is van een con
stante situatie dan van een ont
wikkeling, duurt het stuk te
lang; de situatie is vrij snel ge
schetst, en Norén valt nogal
eens in herhalingen. Teuntje
Klinkenberg, die met dit stuk
haar regiedebuut maakt, is uit
gegaan van een doordacht re
gieconcept, en heeft daar hel
der en sober vorm aan gege
ven. Zo is, evenals de persona-
als een loden last met zich mee
voert. Het wordt elders op deze
pagina één van de smaakma
kers van het seizoen genoemd.
0e zondagmiddagix)orsteUing
wordt op 14 november ver
zorgd door het kindertheater
NJT, dat 'Stef de scharrelkip'
ten tonele voert. Stef, die graag
een vrije vogel wil zijn ont
vlucht de kinderboerderij en
belandt midden in de grote
stad. Ze ontmoet er allerlei
soorten huisdieren, die haar
duidelijk maken dat een loslo
pend kuiken geen overlevings
kansen heeft in de stad. Als ze
uiteindelijk bij een legbatterij
komt, waar de kippen de hele
dag in kleine hokjes zitten om
voor de mensen eieren te leg
gen, beseft ze dat het bijna on
mogelijk is om in de mensenwe
reld een vrije vogel te zijn.. Stef
keert dan terug naar de kin
derboerderij. De' voorstelling,
die een uur duurt, is bedoeld
voor kinderen vanaf vijf jaar.
Jacques Commandeur als oude non in "De Verzoeking"
Tot slot aandacht voor de Leidse
groep Matrogoth, die tlm 27 no
vember elke dinsdag-, woens
dag, vrijdag- en zaterdag
avond op het Marinecomplex
aan het Noordeinde bezig is
met haar nieuwste prodidctie
'Waarom maken ze mensen'.
Allard v.d. Scheer en Hans Dagelet in 'De moed om te doden'
ges, het decor binnenstebuiten
gekeerd, en zijn binnenin de
essentiële dingen als ramen,
baksteen en regenpijpen onbe
reikbaar opgesloten.
'De moed om te doden' is een
glasheldere voorstelling, die
juist daardoor de toeschouwer
ontregelt in zijn kijkgewoonte.
Het spelpeil wisselt, maar blijft
redelijk. Het stuk is één van de
smaakmakers van het seizoen,
dat met enig inspelen een bij
zonder boeiende ervaring kan
worden. Het is op zaterdag 13
november in het LAK-theater
te zien.
JACQUELINE MAHIEÜ
Kunstmarkt Ars
LEIDEN De Leidse teken— en
schilderacademie Ars Aemula
Naturae houdt voor het zesde
achtereenvolgende jaar een
kunstmarkt, ditmaal weer in het
eigen, pas gerestaureerde huis
aan de PieterskerkgrachL Zoals
gebruikelijk wordt cr werk van
uiteenlopende aard, kwaliteit en
prijs aangeboden. Er bestaat ge
legenheid om in ongedwongen
sfeer kennis te maken met de
kunstenaars en hun werk. Er zul
len op deze kunstmarkt ook de
monstraties worden gegeven van
boetseren, pottendraaien. etsen,
portrettekenen (ook als kanka
tuur) en schilderen.
Men kan de kunstmarkt van Ars
bezoeken op donderdag 11 no
vember en vrijdag 12 november
van 17.00 tot 21.00 uur en op za
terdag 13 november en zondag 14
november van 13.00 tot 17.00 uur
De Brassband Warmond zal don
derdagavond ter gelegenheid
van de opening van de kunst
markt een optreden verzorgen.
Droog indrukwekkend
LEIDEN - Willy Loman is nog im
mer onder ons. Hoewel Arthur
Miller 'De dood van een handels
reiziger' al in 1949 schreef, heeft
het heden nog niets van z'n ac
tualiteit verloren. Vooral tijdens
de over ons gekomen economi
sche crisis met z'n ontmoedi
gend toekomstperspectief krijgt
Willy Loman weer de levensvat
baarheid van de crisisjaren. Hij
beantwoordt niet aan de schets
van een succesvol zakenman,
bluft toch een wat schlemielig
handelsreizigertje en heeft z'n
gevoel voor realiteit volledig ver
loren. De maatschappelijke mis
lukking wordt z'n doodvonnis.
Als hij tijdelijk op non-actief
wordt gesteld, is z'n besluit ei
genlijk al genomen. De levens
verzekering na z'n overlijden
helpt het gezin er weer bovenop.
Bernard Droog bleek tijdens de
voorstelling van de toneelgroep
Theater' in de Leidse Schouw
burg de melancholieke, apathi
sche, ontmoedigde, soms cyni
sche Willy Loman indrukwek
kend gestalte te kunnen geven.
De tragiek van Willy Loman is m
wezen de tragiek van het leven
zelf. Mislukkelingen worden uit
gestoten. Zij die maatschappe
lijk succes hebben worden op
handen gedragen. De handelsrei
ziger kent dat verwachtingspa
troon, maar hij is te moe om er
aan te voldoen. Als 'Boston' hem
wordt afgenomen, zakt z'n we
reld in elkaar. Z'n tragiek is, dat
hij z'n leven gaf om do verspil
ling er van te rechtvaardigen. Hij
was voorbestemd niet meer te
kunnen worden dan een 'interes
sante mislukking'. Ook in deze
overtuigende voorstelling was
hij niet meer dan dat
BERT KOEKEBAKKER
Bioscopen
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "The Road Warrior",
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
LIDO 1 (124130): "Van de koele meren
des doods", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "Monty Python life at the Hol
lywood Bowl", da. 14.30, 19.00 en 21.15
uur, zo. ook 16.45 uur, al.
LIDO 3: "Ademloos", da. 19.00 en 21.15
uur, do., vr., ma. en di. ook 14.30 uur, al.
Kindermatinee: "The Aristocats", za.,
zo. en woe. 14.30 uur. zo. ook 16.45 uur.
LIDO 4 "Cat people da. 14.30,19.00 en
21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
STUDIO (133210): "Porky's pikante
pretpark", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
TRIANON (123875): "Young doctors in
love", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo.
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 yur, 16 jr.
REX (125414): "Sex in de bajes", da.
14.30. 19.00 en 21.15 uur, 16 jr
Nachtvoorstelling: "Love machine', vr.
23.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
(Voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1 "The Road Warrior", da. 13.30,
18.45 en 21.15 uur, zo. 13.45, 16.15, 18.30
en 21.00 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "The gauntlet", za.
24.00 uur, 16 jr.
EURO 2: "Porky's pikante pretpark",
da. 18.30 en 21.00 uur, do., vr., ma. en di.
ook 13.30 uur, zo. 16.00, 18.30 en 21.00
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Oom Ferdinand ei
toverdrank", za., zo. en woe. 13.45 uur.
Nachtvoorstelling: "De prille lusten van
een tiener", za. 24.00 uur, 18 jr.
EURO 3: "Veel liefs uit Moskou", da.
13.30, 18.30 en 21.15 uur, zo. ook 16.00
uur, 12 jr., za. ook 24.00 uur, 16 jr.
EURO 4: "Young doctors in love", da.
13.30,18.45 en 21.00 uur. zo. 13.45,16.15,
18.45 en 21.00 uur, za. ook 24.00 uur, 16
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY. "Hair", vr. 19.30, za. 15.45
en 19.30, di. 13.30 uur. al.
"Enter the Ninja", do. 20.30, vr. en za.
21.30. zo. 18.45 uur, 16 jr.
"Les routes du Sud", zo. 21.00, di. en
woe. 20.30 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Pinkeltje",
Bioscopen Katwijk
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Desperado's op wielen, Stin
gray 2", do. 14.45 en 20.00 uur, vr., za. en
zo. 14.45, 18.45 en 21.15 uur, ma. en di.
20.00 uur. woe. 14.45 en 20.00 uur. al.
CITY 2: "Vrijdag de 13de, deel 2", zelfde
tijden als in City 1, 16 jr.
CITY 3: "Banana Joe", zelfde tijden als
in City 1, al.
CITY 4: "Les uns et les autres", za.
20.00, zo. 14.45 en 20.00 uur. ma., di. en
woe. 20.00 uur. al.
Kindermatinee: "Bei\ji", za.
14.30 uur.
Scheepvaart
Scheepvaartinformatie over
de grote en kleine vaart
kunt u van maandag tot en
met vrijdag telefonisch ver
krijgen via nummer
071-144941, toestel 218. Bel
len tussen 9 en 12 uur.
Q Exposities
festival gehouden in het Van der Wer
park, van de groep Reflex '82, t/m 19/12,
ma t/m vr van 9-17 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkunde - ten
toonstelling van Japanse prentkunst,
tot 9/1, ma t/m za van 10-17 uur, zo en
feestdagen van 13-17 uur.
Galerie De Oude Ryn - Stille Mare 4, ex
positie Anja Duyvesteyn, olieverfschil
derijen en aquarellen, tot 10/11, di t/m za
10-19 uur, do 10-21 uur, zo 11-18 uur, ma
12-18 uur.
LAK-foyer - Levendaal 150, tekeningen
van Geert Baas, t/m 15/12.
Holiday Inn - Haagse Schouwweg 10,
schilderijen Anny Casteelen en Alexan
der Sippel, t/m 24/11.
Leiderdorp - gemeentehuis, weeflcleden
van A.E. Sassen-van Wermeskerken,
Hanneke Schuitema keramische plas
tieken, t/m 24/11, ma t/m vr van 9-17 uur,
do van 19-21 uur.
Muzenhof - Gordijnsingel 4, olieverf
schilderijen van Alice Knufman, tot24/
11, ma t/m vr van 14-22 uur. za 9-14
13.30-16.30 uur, do 19.30-
Galerie Denise Stephan - Bakkers teeg
18-20, expositie Marry Hövig, collages
en tekeningen, t/m 21/11, vr, za, zo van
13.30-17.30 uur.
Oegstgeest - Jacques van Bellen, Lange
Voort, expositie batik - paintings van
Jan Piet Enklaar, t/m 20/11, di t/m za van
8-18 uur, vr tot 21 uur
Kunstcentrum Langevoort - expositie
van werken van Frans Eradus, C.G. Eu-
link, Annelies de Graaf, A.J. Kuiper,
Joop van Ulden, tot 23/11, di, woe, do, vr
van 13.30 -17.30 uur. vr van 19-21 uur, za
van 12-17 uur.
Ziekenhuizen
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis).
Bezoekuren St. Eiisabeth-Ziekenhuis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-14.45
en van 18.30-19.30 uur. Klasse afd: dage
lijks van 11.15-12.00 uur, van 14.00-14.45
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.0C
i 18.30-19.30 Bezoektijden kinderafdelingen.
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dlaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage
lijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
de afdeling intensieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur. Elisabethzieken-
huis Leiderdorp, 's maandags van 19.30-
20.30 uur
Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
rel 269111
/oor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde
18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18 30-19 00
uur. (Alleen voor ouders van kinderen
kar! er een afwijkende tijd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra be
zoek voor de hartbewaking: 's ochtends
11.00-11.30 uur. Extra bezoek voor va
ders op de kraamafdeling: 's avonds
19.30-20.30 uur. Kinderafdeling 's mid
dags 14.30-15.30 uur. 's middags alleen
voor ouders 14.30-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (tel: 020-175000)
c(0udc) lieums
10 november 1982
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- George Howard, eigenaar
van 3000 runderen, en Johan
nes Keely, die er 4000 bezit,
trokken onlangs te zamen oost
waarts om ten noorden van Tri
nidad in den Amerikaanschen
staat Colorado te scheiden: Ho
ward wilde naar Kansas City,
Keely naar Denver. Onderweg
raakten eenige dieren van de
eene bij de andere kudde ver
dwaald en omgekeerd, en toen
het oogenblik van scheiden
kwam, eischte Howard de zijne
terug, maar weigerde die van
Keely uit te leveren. Ten slotte
besloot men den twist te beslech
ten door een gevecht van zes
man van beide partijen. De
twaalf kampioenen stegen te
paard en posteerden zich op
vijftig pas afstand van elkan
der. Op een gegeven teeken ga
ven zij vuur en vier man bleven
op de plaats dood, van wie drie
tot de mannen van Howard be
hoorden. De overigen van de
zen, met uitzondering van Ho
ward zelf, sloegen op de vlucht.
Keely stelde zijn tegenstander
voor, samen het aevecht voort te
zetten, maar Howard vond het
genoeg: de uitwisseling der
runderen geschiedde zonder
verdere moeilijkheden, de doo-
den werden ter aarde besteld en
ieder ging zijns weegs: Howard
had zijn lesje voorloopig ge
leerd.
Vtj/tiy jaar geleden.
De "Wandelende Berg" tn
het Zwitsersche kanton Glarus,
de Kilchenstock, is in den loop
van den dag op Maandag weer
sterker in beweging geraakt. De
bewoners van Linthal en omge
ving werden uit den slaap op
geschrikt door het geluid van
neerploffende rotsstukken. Al
spoedig klonken alarmsignalen
en sirenen en toerden zoeklich
ten opgesteld om den bewoners,
die hun huis wilden verlaten,
den weg te wijzen. Toen tegen
den ochtend de nevel optrok,
bleek dat de bovenste bergtop,
met een inhoud van ongeveer
30 000 M3, was afgebroken De
boomen van het beboschte ge
deelte eronder zijn grootendeels
ontworteld.
- Reeds eenige maanden
heerscht in Sofia en in eenige
andere deelen van Bulgarije
een typhusepidemie, die zich,
trots krachtige overheidsmaat
regelen, nog steeds uitbreidt. In
Sofia zijn de meeste ziekenhui
zen overvol
