Er komt geen eind aan!
Lage prijzen bij Shell.
Leven op de grens van oorlog en dood
Shell helpt, óók met lage prijzen
Vluchtelingen in Honduras:
Zoals: ruitesproeier anti-vries van f 2,- voor f 0,95.
DINSDAG 9 NOVEMBER 1982
Opeens zag ik het. Ik had de eerste
alinea gelezen van het hoofdstuk
„Kleine Muck" in de zojuist ver
schenen nieuwe verzamelbundel
„Freud, Stalin en Dostojevski"
van Karei van het Reve, toen ik
een „déja vu" kreeg. Een schok
van herkenning. Ik bladerde te
rug naar de beginalinea's van de
eerdere hoofdstukken, ik blader
de verder naar de eerste alinea's
van de hoofdstukken die ik nog
lezen moest, en ik zag mijn ver
moeden bevestigd. Karei van het
Reve heeft een bepaalde techniek,
of noem het taktiek, waarmee hij
een hoofdstuk begint. Op die ma
nier grijpt hij de lezer bij zijn
lurven, om hem pas weer los te
laten als het artikel uit is. De eer
ste alinea van „Kleine Muck" op
pagina 104 begint aldus:
„Er bestaat zoiets als la joie de se
voir imprimé. Leuk is ook als je
naam in druk genoemd wordt
door iemand anders. Ook heel
mooi: je eigen boeken aantreffen
in een buitenlandse bibliotheek,
of je naam zien staan in het per
sonenregister van een geleerd
werk. Aan al die dingen wen je.
Echt eng wordt het pas als er een
heel boek over je geschreven
wordt. Dat is mij gebeurd. Gran
deur en misère van de literatuur
wetenschap van H. A. Gomperts
is een polemiek met, een reactie
op, een Auseinandersetzung met
mijn Huizingalezing van decem
ber 1978. Dat wil zeggen het be
gin gaat over mij, en het eind
gaat over mij, en het midden is
wat schimmig".
Hé, dacht ik, ben ik een aantal van
deze elementen niet al eerder te
gengekomen? Ten eerste een paar
eigennamen. Ten tweede een ge
tal of een datum. Ten derde een
citaat of een zin in een vreemde
taal. Ten vierde een populaire
zinswending, die contrasteert
met de gewone taal er om heen.
En ten vijfde die behoefte van
Karei van het Reve om meteen al
in de eerste alinea „persoonlijk"
aanwezig te zijn, het dondert niet
hoe: via een persoonlijke beleve
nis aie kan worden ingepast,
door iets wat iemand hem een
keer gezegd heeft, door vermel
ding van iets dat hij gelezen of
opgevangen heeft, of door daad
werkelijke betrokkenheid bij het
onderwerp, zoals in het hoofd
stuk ,Jtleine Muck".
Ik ging de eerste alinea's van alle
hoofdstukken er op na lezen,
moest tot mijn teleurstelling con
stateren dat enkele hoofdstukken
te veel van die Vijf Elementen
misten om nog te mogen meedoen
in dit spel der herkenning, maar
zag tot mijn grote genoegen toch
ook dat het in de meeste gevallen
wèl opging. De eerste alinea van
het hoofdstuk „Vooroordeel tegen
Dostojevski" bevat alle vijf ele
menten, ,JJabokov als docent"
vier, ,Jfabokov als briefschrij
ver" alle vijf, „De brieven van
Marx" alle vijf, „Kleine Muck"
alle vijf, „Grootvader vertelt over
Stalin" vier, „In memoriam Sam
de Wolff' alle vijf, „Sjostako-
vitsj" drie, Alexander Nevski"
alle vijf, „Tolstoj de Amerikaan"
drie, en bij de „Fragmenten" zo
nu en dan.
Het gaat helaas niet elke keer vol
maakt op, maar toch vaak ge
noeg om te kunnen zeggen dat
Karei van het Reve zijn stukken
schrijft zoals een columnist zijn
(dagelijkse of wekelijkse) stuk
ken meestal schrijft. Deze column
bijvoorbeeld, bevat in de eerste
alinea alle vijf elementen die ik
typerend achtte voor Karei van
het Reve's eerste alinea's: veel ei
gennamen, een getal, een paar
woorden in een vreemde taal, een
populaire zinswending, en mij
zelf erin verwerkt!
Bij de „Fragmenten" is één stukje
waarin Karei van het Reve zelf
zegt dat hij weet hoe je een alinea
kunt beginnen, en dat stukje in
zijn geheel is, in zijn gedaante
van één alinea, een schoolvoor
beeld van Karei van het Reve's
aanpak. Ik zal het citeren:
„Tijdens de honderd dagen (ik
weet niet hoe je een restaurant
moet binnengaan, noch hoe je een
sigaar bij je oor moet laten kra
ken, maar ik weet wel hoe je een
alinea kunt beginnen) - tijdens
de honderd dagen heeft Benja
min Constant blijkbaar met Na
poleon meegedaan. Dat bracht
hem na Napoleons nederlaag in
een moeilijk parket. Daarom
schreef Constant brieven aan Lo-
dewijk XVIII om zich te
rechtvaardigen. Die brieven had
den succes: Lodewijk schrapte
hem van de lijst van hen, die we
gens collaboratie met de Corsi-
caan verbannen moesten wor
den. Bij een of andere receptie
trad Barante, toen blijkbaar een
aankomend hoveling, op Con
stant toe en zei: votre lettre a per-
suadé Louis. 'Elle m'a presque
persuadé moi-méme' antwoordde
Constant. Bara ite vertelde dit
op 15 januari 1837 aan Alexan
der Toergenjev in Petersburg".
TEGUCIGALPA - „De
nisten leggen ons de strop om
de hals zonder dat zij het in de
gaten hebben". Opgeschrikt
uit mijn doezelslaapje luister
ik verwonderd naar de man
op het televisiescherm. „In
China is gebleken dat de helft
van de Chinezen die naar
Hongkong vluchten in
werkelijkheid geheime agen
ten van het communistische
regime zijn die de verovering
van deze Britse kroonkolonie
voorbereiden. Hondurezen,
weest op uw hoede. Want die
zogenaamde vluchtelingen
uit El Salvador zijn bijna alle
maal communistische guerril-
leros".
Misschien was het toeval. Het
was de enige avond dat ik in
Honduras de televisie aan had.
Maar het tekent wel de sfeer.
Het programma heette Jezus
Cristomania en vormde de
avondsluiting van kanaal 5. De
presentator had alles van een
geestehjke en gaf tal van advie
zen die met bijbelspreuken
werden ondersteund. Behalve
dan de waarschuwing inzake
de communistische infiltratie.
'Luxe' kamp
„Als Honduras direct bij de oor
log hier in Midden-Amerika
wordt betrokken, is ons dood
vonnis getekend". Aan het
woord is Jorge. Hij is een van
de 9199 Salvadoriaanse vluch
telingen die zijn onderge
bracht in het kamp Meza Gran
de, iets meer dan 50 kilometer
landinwaarts, nabij het Hondu-
rese stadje San Marcos de Oco-
tepeque. Het kamp is omringd
door Hondurese soldaten en is
in feite een soort 'luxe' concen
tratiekamp. „We voelen ons
net kippen, ie worden vetge
mest om op een gegeven mo
ment te worden afgeslacht", al
dus Jorge.
Meza Grande is sinds het ruim
een jaar geleden werd opge
richt altijd een uiterst omstre
den zaak geweest. Verschillen
de waarnemers speculeerden
destijds dat de zaakgelastigde
van de Hoge Commissaris van
de VN voor vluchtelingen in
Tegucigalpa, de heer Pierre-
Henry Bazoche, zijn goedkeu
ring en medewerking aan het
project had gegeven omdat het
Hondurese leger had gedreigd
met acties in de reeds bestaan
de vluchtelingencentra in het
Hondurese grensgebied.
Bazoche wijst dat echter fel van
de hand en zegt dat hij zich van
begin af aan, tweeëneenhalf
jaar geleden, sterk heeft ge
maakt voor de zogenoemde
'reorganisatie'. Waarom?
„Daar op de grens is het leven
van de vluchtelingen geen stui
ver waard", aldus het ant
woord van de VN-functionaris,
die beweert dat het om een al
gemene politiek van het Hoge
Commissariaat gaat.
Verdwenen
Niettemin blijft de oprichting
van Meza Grande een gevoeli
ge zaak. Van de 15.000 vluchte
lingen die zich anderhalf jaar
geleden nabij de grensdorpjes
La Virtud, Valladolid en La
Guarita bevonden, zijn er uit
eindelijk slechts 7500, de helft
dus, in Meza Grande terechtge
komen. De rest is als sneeuw
voor de zon verdwenen. Er
gaan geruchten dat sommigen
op eigen initiatief de Hondure
se binnenlanden zijn ingetrok
ken en zich daar verschuilen.
Anderen zullen ongetwijfeld
zijn teruggekeerd naar El Sal
vador.
Het vertrek van de vluchtelingen
uit La Virtud en omgeving is
echter niet alleen het gevolg
geweest van de oprichting van
Meza Grande. Naar wordt ge
zegd kozen duizenden mensen
het hazepad, nog voor er spra
ke was van het nieuwe kamp.
Vee mensen zouden zijn ge
vlucht vanwege de heftige on
derdrukking door het Hondu
rese leger en de weinig vrien
delijke visites van Salvado
riaanse soldaten.
Eén van de VN-functionarissen
die met het transport van de
vluchtelingen naar Meza Gran
de was belast, verzekerde mq
dat er, toen er in november vo
rig jaar met het transport werd
begonnen, geen 10.000 vluchte
lingen meer waren in La Vir
tud en omstreken en dat men
uiteindelijk dus in feite zo'n 80
procent had kunnen overreden
om naar Meza Grande te gaan.
Toegegeven wordt dat het vele
geweld in La Virtud, hetgeen
in drie maanden tijd zeker 40
mensenlevens zou hebben ge
kost, daar niet vreemd aan is
geweest.
Strategisch
De oorspronkelijke onwil van
grote groepen vluchtelingen
om naar Meza Grande te gaan,
kwam wellicht ten dele voort
uit de angst dat men recht
streeks naar een soort van gas
kamer zou worden vervoerd.
Maar de tegenstand van de
vluchtelingen had ongetwij
feld ook te maken met het feit
dat zij zich in La Virtud en om
streken op een strategisch be
langrijke plaats bevonden.
In de eerste plaats vormde de
aanwezigheid van internatio
nale hulpverleners in de grens
dorpjes La Virtud, Valladolid
en La Guarita een ernstig ob
stakel voor de bewegingsvrij
heid voor zowel het Hondurese
als het Salvadoriaanse leger.
Sinds het grensgebied door de
vluchtelingen is verlaten, heb
ben er regelmatig zogeheten
'gemeenschappelijke opera
ties' plaats. Dat houdt in dat
het Hondurese leger zo'n dui
zend soldaten aanvoert die
naar het zich laat aanzien tot
over de grens trekken om daar
zowel vluchtelingen als guer
rillero's te verrassen. Gezien de
recente gevechten aan de Sal
vadoraanse kant van de grens
(in de departementen Chalate-
nango, Cabanas, San Miguel en
Morazan) mag er een van deze
weken een nieuwe actie van
het Hondurese leger worden
verwacht.
Voor de gang van zaken is onge
veer het volgende draaiboek
samen te stellen. De bevolking
in El Salvador die gevaar loopt
tijdens hevige gevechten (het
zij als gevolg van de
schoonmaakoperatie van het
Salvadoriaanse leger of als ge
volg van een door de guerrilla
geprovoceerde tegenaanval,
zoals op het ogenblik het geval
is) zoekt meestal de bescher
ming van de guerrilla. Op het
moment dat het Salvadoriaan
se leger het voor gezien houdt
omdat het geen kans ziet om
door te dringen tot de schuil
plaatsen van de guerrillastrij
ders, komt het Hondurese le
ger in actie in de hoop dat de
terugtrekking van het Salvado
riaanse leger ertoe heeft geleid
dat zowel de vluchtelingen als
de guerrillero's uit hun schuil
plaatsen te voorschijn zullen
komen.
Het afgelopen jaar is reeds vijf
maal sprake geweest van een
dergelijke gemeenschappelij
ke operatie. In juli van dit jaar
kwam het zelfs tot een hevige
botsing tussen het Hondurese
leger en de guerrilla op Salva-
doriaans grondgebied.
Goodwill
Het Hoge Commissariaat van de
Verenigde Naties voor Vluch
telingen is er zich goed van be
wust dat er met het vertrek van
de vluchtelingenconcentraties
uit La Virtud en omstreken de
komst van nieuwe vluchtelin
gen uit de Salvadoriaanse de
partementen Cabanas en Cha-
latenango ernstig is bemoei
lijkt. Daarom is men begonnen
met het oprichten van opvang
centra in La Virtud en La Gua
rita. Dat betekent in feite de
continue aanwezigheid van
een staflid van het Hoge Com
missariaat die behalve het be
schermen van nieuwe vluchte
lingen die kans hebben gezien
om ondanks alles toch de
grens over te steken, ook de
nodige goodwill moet kweken
bij de plaatselijke bevolking.
Maar goed, de vluchtelingen die
vroeger in La Virtud en om
streken onderdak hadden ge
vonden, zitten nu in Meza
Grande. Af en toe komen er
nieuwe vluchtelingen binnen.
In juli van dit jaar meer dan
duizend. En de mensen in Me
za Grande zijn tot op zekere
hoogte tevreden. Ze geven toe
dat de hygiëne stukken beter is
dan voorheen, evenals de wa
tervoorziening en de voedsel-
aanvoer. In Meza Grande heeft
nu iedereen zijn eigen oven om
tortillas, maispannekoeken, te
bakken en bijna elke familie
heeft zijn eigen onderkomen.
In La Virtud en omstreken was
dat lang niet het geval.
De vrouwen houden zich bijna
de gehele dag bezig met huis
houdelijke taken. De mannen
kappen onderwijl hout en be
werken een stukje grond. Te
vens wordt er lesgegeven in tal
van creatieve bezigheden en le
zen en schrijven. De kinderen
gaan dagelijks naar school en
daar wordt tegelijkertijd eiwit
rijk voedsel verstrekt om het
basisdieet van rijst, bonen en
maispannekoeken aan te vul
len.
Kou
Meza Grande omvat in totaal een
oppervlakte van negentig hec
tare en is opgesplitst in zeven
kampen. Elk kamp heeft zijn
genkampen: leven op de grens van de dood.
de vluchtelin-
eigen raad van algevaardigden,
een school en een gezond
heidscentrum. In kamp num
mer één is men inmiddels be
gonnen met de bouw van hou
ten gebouwen vanwege de
kou. Meza Grande bevindt zich
namelijk op meer dan duizend
meter hoogte en de meeste
vluchtelingen zijn helemaal
nog niet gewend aan het ui
terst frisse klimaat, 's Nachts
daalt de thermometer vaak
zelfs tot dicht bij het vriespunt.
Toch zullen er niet meer dan
300 houten huizen worden ge
bouwd. Want in Meza Grande
kunnen volgens de plannen
van de VN-functionarissen
hoogstens 2500 vluchtelingen
blijven. En in dat geval zou er
genoeg ruimte zijn om het
vluchtelingendorp zelfverzor-
gend te maken, zo beweren zq.
Maar zover is het nog niet. Het
Hoge Commissariaat dringt
reeds sinds een halfjaar aan bij
de Hondurese regering om toe
stemming te kunnen krijgen
voor nog drie terreinen. Die
zouden dan door een particu
liere organisatie moeten
den aangekocht en ter beschik
king van de vluchtelingen
den gesteld. Maar de Hondure
se regering heeft tot nu toe nog
geen groen licht gegeven. En
er gaan geruchten dat de rege
ring de vluchtelingen een ge
heel onontgonnen gebied in
het noordoosten van het land
wil toewijzen. Daar zouden
dan eerst zelfs nog wegen moe
ten worden aangelegd. De
Hondurese regering lijkt wat
dat betreft de aanwezigheid
van het Hoge Commissariaat
van de VN tot het uiterste te
willen uitbuiten.
Epidemieën
Het meest dringend is op het
ogenblik volgens VN-functio-
narissen de goedkeuring van
het project-La Pradera. Dat
komt omdat in het vluchtelin
genkamp Colomoncagua meer
dan 6000 vluchtelingen op el
kaar zitten gepropt onder heel
wat minder gunstige omstan
digheden dan in Meza Grande.
De situatie in Colomoncagua is
enigszins te vergelqken met de
situatie met de vroegere kam
pementen in La Virtud. Er is
veel te weinig ruimte, het wa
ter is ernstig vervuild en zorgt
voortdurend voor epidemieën
Het kamp ligt slechts op een
steenworp afstand van de
grens. De afgelopen weken
hebben de vluchtelingen in
Colomoncagua voortdurend
de luchtbombardementen en
het mortiergeschut van het
Salvadoriaanse leger kunnen
horen in het Salvadoriaanse
departement Morazan.
Pierre-Henry Bazoche, de zaak
gelastigde van het Hoge Com
missariaat in Tegucigalpa, ge
looft met dat de overplaatsing
van de mensen uit Colomonca
gua naar La Pradera zoveel
problemen zal geven als in La
Virtud en omstreken het geval
was. Volgens hem is het uitge
kozen terrein „ideaal, een
droom", en hq lijkt ervan ver
zekerd dat als de Hondurese
regering eenmaal toestemming
heeft gekregen het vrq eenvou
dig zal zijn een groep van af
gevaardigden van de vluchte
lingen voor het project te win
nen. „Als ze het terrein hebben
gezien, zullen ze ongetwijfeld
enthousiast zqn", zo gelooft
Bazoche.
Maar onderwijl vrezen de vluch
telingen terecht voor eventuele
represailles van het Hondurese
leger. Want als Honduras nog
dieper verzeild raakt in het
huidige conflict in Midden-
Amerika dan lijkt zelfs de aan
wezigheid van de Verenigde
Naties nog maar amper een
garantie voor het leven van de
vluchtelingen. En de sfeer in
Honduras ruikt naar oorlog.
Militairen patrouilleren met
veel machtsvertoon in de ste
den. Op alle wegen zijn militai
re controleposten opgericht.
En twee weken geleden, op 27
oktober, denderden naar
schatting 50 militaire vracht
wagens afgeladen met munitie
en wapens van Puerto Cortes,
de belangrijkste haven, rich
ting Tegucigalpa, vanwaar het
transport hoogstwaarschijnlijk
is voortgezet naar het grensge
bied met Nicaragua.
ADVERTENTIE
Bij Shell blijven de prijzen laag. Op
vrijwel al onze stations - ook langs de snel
weg - is de benzine scherp geprijsd.
Maar ook voor allerlei andere arti
kelen betaalt u geen cent te veel. Voor een
flaconnetje ruitesproeier-anti-vrics be
taalt u op 't ogenblik een hartverwarmend
lage prijs.Voor f 0,95(normaal f 2,-) wordt
u onderweg niet onaangenaam verrast
door een bevroren reservoir.
Zodat u met „schoon zicht" de lage
prijzen bij Shell opmerkt.
