Een heidens monnikenwerk
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1982
Extra
PAGINA 23
r De zucht naar persoonsgegevens in beeld gebracht. Omslag van een brochure 1
i Mormonen worden aangemoedigd hun stambomen na te trekken.
Roken en drinken doen ze
niet. Koffie en thee? Ze
weten niet hoe het
smaakt. Tien procent van
hun bruto-inkomen gaat
naar de kerk.' Spaarzame,
vrije, uren besteden ze
aan God. Hun geloof in
een leven na de dood is
heilig. Een apart volkje
dus die Mormonen. Tóch
treden steeds meer men
sen toe tot de sekte van de
Kerk van Jezus Christus
van de Heiligen der Laat
ste Dagen.
Een leven na de dood. Als een
rode draad loopt dit door het
échte leven van iedere Mor
moon. Want wie tot de kerk
toetreedt krijgt een opdracht:
achterhaal je voorouders. Zo
ver als mogelijk. Hoe die
mensen, soms eeuwen terug,
hebben geleefd, interesseert
de Mormonen niet. Alleen
maar namen willen ze heb
ben. Meer niet.
Wroeten in de geschiedenis.
Overal. Of het nu oude kerk
registers zijn of gegevens uit
burgerlijke standen, het
maakt niets uit. Hoe je die in
formatie moet opsporen en
verwerken brengen leraren
en leraressen in genealogie
(het samenstellen -van een
stamboom) de Mormoonse
kinderen al bij. Niet alleen in
Nederland, maar inmiddels
zijn er zo'n veertig landen
waar de lidmaten van de Hei
ligen der Laatste Dagen per
soonsgegevens op microfilm
mogen vastleggen.
Afdrukje
Neem Frankrijk. Met de Fran
sen hebben de Mormonen
een afspraak dat bevolkings
registers van meer dan hon
derd jaar oud mogen worden
gefilmd. In ruil daarvoor
krijgt de staat een afdrukje.
Vierhonderd niiljoen Fran
sen zijn op deze manier 'be
graven' in de grotten bij Salt
Lake City. Ze zijn in de dood
door Jan Westerlaken
verenigd met veertien mil
jard anderen.
De overeenkomst is ruim twin
tig jaar geleden gesloten.
Maar heel weinig Fransen
kenden het bestaan ervan.
Ook niet de commissie die is
belast rpet het waken over de
burgerlijke vrijheden, zodra
die bedreigd worden door al
te opdringerige informatie
systemen. Een televisiepro
gramma bracht het bestaan
van de overeenkomst aan het
licht. Gevolg: lichte paniek.
Direct werd een senator
(Henri Gaillavet) belast met
een onderzoek. Onlangs
kwam zijn rapport uit met als
conclusie: er gebeurt niets
onoirbaars. De vraag of dit nu
wel of geen inbreuk is op de
privacy van de doden - want
zij kunnen tenslotte niet
meer protesteren of een heils
boodschapper van de deur
wegsturen - liet hij voor wat
zij was.
Verzegelen
Waarom zijn de Mormonen
toch zo geinteresseerd in al
die dode mensen? Wat doen
ze met die namen? Mogen zij
die persoonsgegevens zo
maar vastleggen?
Bovendien, de kosten zijn niet
gering. Óm maar eens een
voorbeeld te noemen, een fo
tocamera voor het maken van
micro-beelden kost al meer
dan honderdduizend gulden.
Voor de Mormonen bestaat een
familie uit élle generaties.
Dus ook die familieleden die
zijn overleden. Hun geloof:
familiebetrekkingen en ge
zinsbanden zijn voor eeuwig
bedoeld en niet voor de be
perkte tijd dat we op aarde
zijn.
De stamboom wordt nageplo
zen om de voorouders de
kans te geven eenzelfde
zienswijze en geloof aan te
nemen. Daarom worden
plaatsvervangend geestelijke
verordeningen verricht: het
'verzegelen' en 'dopen' voor
de doden. Simpel gezegd:
een huwelijk, in de tempel
van de Mormonen gesloten,
blijft voortbestaan. Ook na
dat één van beiden is overle
den. Een lid van de Heiligen
der Laatste Dagen kan, mits
hij of zij een goed leven leidt,
in de plaats van een gestor
ven voorzaat worden 'ge
doopt'. De leer zegt dat de
Mormonen dan na de dood
weer eenzelfde 'leven' heb
ben als op aarde.
Het opsporen van voorouders.
Vaak is het een heidens kar
wei waar de Mormonen soms
jaren mee bezig zijn. En zij
gaan fanatiek door totdat zij
hun uiteindelijke doel heb
ben bereikt. Gaan alle deuren
zo maar voor hen open?
"We doen niets dat niet door de
beugel kan", vertelt Frans
Brouwer. Hij behartigt de be
langen van het genealogisch
instituut van de kerk in Ne
derland, België en Luxem
burg. Anders gezegd: Brou
wer legt de contacten daar
waar nog gegevens voorradig
zijn.
"De wet bepaalt wat wij wel en
niet mogen doen. Alleen als
een archivaris 'nee' verkoopt,
kunnen we niets beginnen.
Dan gaat het feest niet door.
Maar we zetten heus niet on
ze voet tussen de deur. Dat
kan onze naam schaden. Ar
chivarissen wisselen infor
matie uit. Zetten wij één stap
verkeerd, dan weet zo elk
land dat. Nee is dus nee."
Die wet is overigens nog niet zo
heel erg oud. Pas in 1968
kwam h;j tot stand. Voor die
tijd konden de Mormonen
min of meer hun gang gaan.
Gemeentebesturen beslisten
toen zelf of zij wel of geen
medewerking verleenden
aan het verstrekken van ge
gevens uit de bevolkings
boekhouding. Wél hebben de
Heiligen der Laatste Dagen
toegang tot archieven die ou
der zijn dan een halve eeuw.
Op film
vraag. De Inspektie van de
Bevolkingsregisters in Den
Haag waakt erover. "Je kunt
een algemeen verbod opleg
gen", zegt de heer C.A. van
der Haven, "maar dan kun je
zelf ook niet uit de voeten. De
nodige privacy is wel inge
bouwd, maar helemaal af
dammen kun je het zeker
niet. Voor de Mormonen heb
ben we, dacht ik, de zaak aar
dig onder controle. En ze
doen ook geen pogingen om
via een omweg informatie te
krijgen. De laatste jaren heb
ik er in elk geval niets over
gehoord. Ik had ongetwijfeld
een telefoontje gehad als er
iets was voorgevallen dat niet
geoorloofd was. Maar mis
schien dat er zo hier en daar
wel eens wat tussendoor
glipt. Vanaf mijn stoel in Den
Haag kan ik ook niet heel Ne
derland overzien."
"We lopen ons te pletter: aan de
ene kant moet de privé-sfeer
koste wat het kost worden
beschermd en aan de andere
kant moet je alles openbaar
maken. Na vijftig jaar wor
den alle gegevens openbaar.
Dus ook persoonlijke. Het is
een kwestie van kiezen. Je
kunt zeggen: die persoon is
dood, weg met alle informa
tie. Maar stel je voor dat er
eens wat moet worden bewe
zen. In een rechtzaak of zo.
Dan kan dat niet. Bewaar je
de gegevens, dan kun je je af
vragen: wanneer mag ieder
een ze inzien. In Nederland
hebben ze daarvoor een pe
riode van een halve eeuw na
overlijden vastgesteld."
Het natrekken van stambomen
en verzamelen van oude per
soonsarchieven is een gigan
tisch karwei. Bepalen we ons
tot de Beneluxlanden waar
Frans Brouwer de verant
woording voor dit werk
heefl, dan blijkt dat Luxem
burg op een procent of drie
na volledig is 'gefilmd', Bel
gië voor de helft en Neder
land voor zeventig procent.
Hooguit over een jaar of tien
wordt het werk in deze lan
den afgerond. Wat niet bete
kent dat werkelijk iedere do
de is achterhaald. "Er blijven
gaten, daar ontkom je niet
aan", zegt Brouwer.
Hoofdbrekens
"Het heeft heel wat hoofdbre
kens gekost voor we zo ver
waren als waar we nu zijn be
land", bedenkt Brouwer. "Je
moet met iedereen kunnen
praten, niet alleen met archi
varissen, maar je komt ook in
bibliotheken. En als er copy
right op staat? Nou, dan mo
gen we daar niet aankomen.
Heel simpel. Dat vraagt alle
maal veel tijd. Niet alleen het
binnenkomen, maar ook het
goed gedragen. De opera
teurs zullen zich moeten aan
passen aan de regels van het
archief."
De werkelijke kosten van het
speurwerk kent Brouwer
niet. Maar het bedrag is 'on
noemelijk groot', zegt hy.
"We hebben dat geld er ge
woon. voor over. Om ons
voorgeslacht te achterhalen.
Voor de kerk. Dat is ons ge
loof. Daarom is het de tijd.de
kosten en de moeite waard."
Net als in Frankrijk zijn er in
ons land heel wat mensen die
geen weet hebben van wat de
Mormonen doen. Hoewel
Brouwer daar een andere
kijk op heeft. "Ik heb de in
druk dat er behoorlijk wat
mensen zijn die van ons werk
afweten. Als we er lezingen
over geven trekken we volle
zalen. Overigens in onze bi
bliotheken kan iedereen die
dat wil zijn stamboom opvra
gen. Ik moet daar wel bij zeg
gen, als 'ie aanwezig is."
Niet overal worden de Mormo
nen met open armen ontvan
gen. Er zijn kerken die weige
ren de boeken te openen. In
Zwitserland maakten zij het
mee dat een archivaris toe
stemming had gegeven om te
filmen. Om zichzelf in te dek
ken liet hij een kleine publi-
katie van zijn voornemen in
een krant afdrukken. Het hek
was toen van de dam. Protes
ten waren niet van de lucht.
De regering moest er zelfs
aan te pas komen om de hele
zaak recht te breien.
Herdopen
Hoe gaat dat herdopen van de
doden nu precies in zijn
werk? In de eerste plaats
moet je een waardig lid zijn
van de kerk. Wie zo nu en dan
het rechte pad verlaat mag de
tempel waarin het ritueel
zich voltrekt, niet betreden.
Mannelijke lidmaten van de
Heilige Kerk staan in voor
overleden mannelijke fami
lieleden, vrouwen doen dat
voor vrouwen. De Rotter
damse mevrouw Margie
Sterk (zij is lerares genealo
gie bij de Mormonen) zegt dat
het vaak jonge mensen zyn
die de 'herdoop' ondergaan.
Je hoeft niet speciaal voor je
eigen familieleden te
'werken', zoals dat heet, je
kunt het ook voor anderen
doen.
De verlossing, daar gaat het uit
eindelijk om. Maar, kun je je
dan afvragen, kan die via een
microfilmpje tot de dode ko
men?
Frans Brouwer: "De film is een
hulpmiddel, de verlossing is
een plaatsvervangend iets.
Een waardig lid van de kerk
ondergaat dit dus. Maar als
de doden - en dat zou in veel
gevallen niet ondenkbaar zijn
- nu eens een andere kerk
prefereren? Of de dode die
'herdoop' wel of niet wil aan
vaarden is zijn of haar zaak.
Achteraf, zo is nu eenmaal
ons geloof, kan die 'doop' nog
altijd worden afgewezen. Ze
worden dus niet automatisch
lid van onze kerk."
Mevrouw Sterk hierover: "We
moeten wel plaatsvervan
gend dopen. Want in het
geestenrijk is geen water.
Daar kun je dit dus niet doen.
In het geestenrijk", zegt ze,
"wordt óók het evangelie ge
predikt. Daar zijn de familie
leden die op de verlossing
wachten. Wij, hier op aarde,
werken daar voor."
Vrijwillig?
Komt de privacy dan toch niet
in het geding? Je doet iets dat
totaal tegen de wil van de
overledene kan zijn?
Frans Brouwer: "Ik ben van
mening dat wy geen inbreuk
op het "privé-leven" van de
dode doen. De gegevens
waarvan wy gebruik maken
zyn openbaar. We zoeken al
leen onze eigen familie eruit
om die de kans te geven ons
geloof aan te nemen. Dan is
er toch geen sprake van in
breuk op de privacy? Kijk, ik
doe dit niet voor een ander
mits iemand om een 'her
doop' vraagt. Een oud
opaatje, bijvoorbeeld, dat
héél moeilijk ter been is. Zo
iemand kan gerust een be
roep doen op een waardig lid
van onze kerk."
Hoe je het ook wendt of keert,
de doden worden onge
vraagd bekeerd tot de Kerk
van Jezus -Christus van de
Heiligen der Laatste Dagen.
Frans Brouwer protesteert
hiertegen: "Nee. nee", zegt
hij nadrukkelijk. "Ze. moe
ten zélf de wens te kennen
geven dit geloof te willen ac
cepteren. Niemand wordt er
toe gedwongen Alles ge
beurt op vrijwillige basis. Je
kunt mensen niet dwingen
om tegen hun zin bekeerd te
worden Ieder mens heeft een
vrye wil: hy of zy kan kiezen
voor goed of voor kwaad De
gevolgen zyn voor hen. Scha
de berokkenen wc aan nie
mand En onze 'doop' doet
aan een andere doop geen af
breuk."
Voor een nuchter iemand blijft
er tenslotte maar één conclu
sie over. Wc hebben in dit le
ven twee zekerheden: dood
gaan doen wc allemaal en na
de dood worden we Mor
moon. Allemaal
