c
Weemoed mét en zonder t
BOEKEN
<sn
de weekbladen
Lezen niet vanzelfsprekend
@5
prde
rug
fan
vuile
/anen
Herdrukken van Jean Rhys en Levi Weemoedt
Boeken Schillebeeckx
blijven onleesbaar
Debuut Rene Stoute
erg lezenswaardig
RENE
STOUTE
'Het beste paardrijboek'
ELSEV1ERS
DE TIJD
DONDERDAG 4 NOVEMBER 1982
Extra
Slagen in de literatuur is vaak
niet alléén een kwestie van
talent. Om bij de hoge
deurklink te kunnen komen
die toegang geeft tot het lite
raire establisment, heeft de
aankomende schrijver of
schrijfster minstens een op
stapje nodig, de hulp van ie
mand die het klappen van de
zweep kent.
Hemingway zou er waarschijn
lijk heel wat langer over heb
ben gedaan om zijn werk ge
publiceerd te krijgen als hij
Ford Madox Ford niet had
ontmoet, een illuster redac
tielid van de Transatlantic
Review, die zichzelf niet
zonder cynisme - eens heeft
beschreven als "een soort
tussenstation tussen de onge
publiceerde jeugd en echt
geld een soort naar twee
kanten openende katoenen
deur waartegen iedereen zo
wel by het binnenkomen als
bij het weggaan schopt".
Deze Ford Madox Ford was het
ook die de Engelse schrijfster
Jean Rhys heeft aangemoe
digd om te gaan schrijven.
Jean Rhys werd geboren op
het eiland Dominique. Haar
vader was arts, haar moeder
was van Creoolse afkomst.
Zij woonde evenals Ford eni
ge tijd in Parijs, de stad waar
ook haar meeste romans zich
afspelen. Bijna 30 jaar was zij
een onderschat en vergeten
schrijfster in Engeland, ter
wijl zij daarbuiten ook al
geen voet aan de grond
kreeg. Daar kwam een eind
aan toen er in 1974 in de New
York Times Book Review
een lovend artikel verscheen,
waarin zij "the best living
English novelist" werd ge
noemd.
Haar bekendste werk is wel
"Goedemorgen, midder
nacht", een roman waarvan
onlangs een herdruk is ver
schenen bij Bert Bakker.
"Goedemorgen, midder-
De boeken van prof. Schille
beeckx zijn (vrijwel) niet te
lezen. Bij herhaling heb ik
dat in deze krant betoogd en
beargumenteerd. En toch
worden ze gelezen, sorry: ver
kocht. Meer dan één miljoen
exemplaren gingen er in de
afgelopen 30 jaar over de
toonbank. De auteur is een
fenomeen, over wie iedereen
spreekt, van wie velen zijn
boeken kopen, en van wie
een enkeling de boeken leest
of liever kan lezen.
Dezer dagen was Schille
beeckx weer eens in de publi
citeit, vanwege het feit, dat
hem de Erasmusprijs ten
deel was gevallen. Zijn vrien
den hebben hem ter gelegen
heid hiervan een verrassing
willen bereiden: een boek
met als motief: op welke wij
ze brengen we de gedachten
van Schillebeeckx over op de
gewone man. Zij vonden
Huub Oosterhuis bereid hem
te interviewen. Zolang het
niet over theologie gaat is het
een heel begrijpelijk gesprek.
Maar wanneer het de theolo
gie betreft wordt het weer
van hetzelfde laken een pak:
onleesbaar.
Het eerbetoon, dat Schille
beeckx ten deel viel was voor
zijn uitgever Nelissen, die
juist dezer dagen 60 jaar be
stond, aanleiding om de be
kende werken van Schille
beeckx "Jezus, het verhaal
van een levende" en "Ge
rechtigheid en liefde" in pa
perback op de markt te bren
gen. De oorspronkelijke uit
gaven kosten rond de 100,-;
de paperback minder dan de
helft. En alles staat erin.
THEO KROON
"God is leder ogenblik nieuw, ge
sprekken met Schillebeeckx".
Huub Oosterhuis en Piet Hooge-
veen. AMBO 16,50.
"Jezus, het verhaal van een leven
de". E. Schillebeeckx. Nelissen.
34,50.
"Gerechtigheid en liefde". E. Schil
lebeeckx. Nelissen. 49,50.
nacht" kwam voor het eerst
uit in 1931 en behandelt het
échec van Sasha Jansen, een
40-jarige vrouw, die in het
verleden in Parijs een nogal
onstuimig leven heeft geleid.
Met het weinige geld dat ze
van een vriendin heeft gekre
gen en 'gewapend' met haar
enige bontjas keert ze nu, na
zoveel jaren, weer terug naar
de Franse hoofdstad, la re
cherche du temps perdu.
Ze huurt er een kamer, waar 's
nachts de wandluizen exerce
ren. De droevige herinnerin
gen die, bij het zien van de
ooit zo vertrouwde plaatsen,
in haar opkomen, tracht ze te
veijagen met grote hoeveel
heden pernod. Op één van
haar dwaaltochten ontmoet
ze een gigolo, een jongeman
die er zijn professie van heeft
gemaakt oudere dames te ge
rieven, de rijke wel te ver
staan. Bij de doorgewinterde
Sasha is hij natuurlijk aan het
verkeerde adres. Zij weet
waar Abraham de scherpe
Franse moutarde heeft opge
borgen.
Desondanks ontwikkelt zich
tussen die twee een uitzichts-
loze liefdesrelatie, die door
Jean Rhys met de nodige
zelfspot en zonder een spoor
van huiligerheid wordt be
schreven. Enigszins verwar
rend af en toe is wel de wisse
ling van perspectief, die Rhys
heeft toegepast, de verschui
ving heden-verleden. De pro
blematiek die in dit boek
wordt aangesneden mag,
voor de tijd waarin het voor
het eerst verscheen (1931),
ronduit gedurfd worden ge
noemd. Echter, sensatiezucht
is de schrijfster vreemd.
Die feiten én de glasheldere
stijl waarin dit relaas is opge
tekend, zorgen ervoor dat de
ze roman na zoveel jaren nog
niets aan zeggingskracht
heeft ingeboet. De pijnlijke
goede foto van Brassai, die
op de voorzijde van dit boek
prijkt, maakt de roman nog
eens extra begerenswaardig.
Levi Weemoedt
Leuk om te hebben is Levi
Weemoedt's verzamelbundel
"Van harte beterschap, klei
ne trilogie der treurigheid",
die ook bij Bert Bakker ver
scheen. "Van harte beter
schap" bevat alle poëzie die
de Schiedamse treurdichter
tot nu toe heeft geschreven.
Elk vers is goed voor een gul
le lach, maar in zoveel humor
achter elkaar schuilt het ge
vaar van oubolligheid. Ik
vraag mij dan ook af hoe lang
Weemoedt dit nog volhoudt.
Eén dijenkletser wil ik U ech
ter niet onthouden. Hier
komt-ie.:
Als Een Tang Op een Varken
Streekroman
Toen zij na vijftig jaar, door
Toeval's grillige leiding,
zijn stulp weer intrad, aan
schoof in het licht
en vroeg of hij nog nieuws had
sinds hun scheiding,
dacht hij lang na, en sprak: 'De
zéug het weer 'ebigd.'
CEES VAN HOORE
Jean Rhys, Goedemorgen, midder
nacht, Uitf. Bert Bakker, 1982,
19.50
Omslag van het boek van
Jean Rhys
Niet voor alle kinderen is lezen iets vanzelfsprekend. Genoeg kin
deren hebben de techniek van het lezen niet goed onder de knie
en blijven hun hele schoolloopbaan sukkelen. Het verwisselen
van klinkers of medeklinkers, hakkelend lezen, het door elkaar
halen van klankcombinaties (au/ou en ui/eu), een hele zin niet
kunnen overzien, woorden fantaseren: het zijn slechts enkele
voorbeelden van de problemen waarmee een moeilijk lezend
kind kan worstelen.
Kinderen die slecht lezen vallen uit de boot. Moeizaam woorden
ontcijferen in een boek waar klasgenootjes geen moeite mee
hebben, geeft grote teleurstelling en een gevoel van schaamte.
Alle plezier en motivatie om een boek te lezen verdwijnt. Een
eenvoudiger geschreven boek lezen is geen oplossing. Een kind
van 8 jaar vindt boekjes voor net beginnende lezers uit de eerste
en tweede klas kinderachtig. Want al kunnen deze kinderen
minder goed lezen: aan hun verstand mankeert niets.
Beter geschikt zijn boeken die eenvoudig geschreven zijn, maar
waarvan de inhoud boeiend genoeg is voor oudere kinderen.
'Eenvoudig geschreven' betekent onder meer: korte hoofdstuk
ken, korte zinnen (zonder allerlei bijzinnen), zo weinig mogelijk
meerlettergrepige woorden. De kunst is om het verhaal niet tè
simpel te maken met al deze beperkingen. Ook de typografie
moet worden aangepast.
Het is duidelijk dat dergelijke boeken speciaal geschreven moeten
worden. Weinig uitgevers wagen zich daaraan. Sinds 1963 ver
schijnt bij uitgever Wolters Noordhoff in Groningen de 'Wentel
trapreeks'. Een serie boeken, met inmiddels 28 titels, voor kin
deren van 9 - 15 jaar met leesproblemen. De boeken uit deze
serie voldoen aan de meeste wensen van moeilijke lezers: een
voudig, maar wel spannend d.w.z. passend bij het belevingsni
veau van de lezer. Behalve verhalen van Nederlandse auteurs
9 zijn ook bewerkingen van klassieke verhalen opgenomen zoals
Kapitein Nemo, Pinokkio, Alleen op de wereld en Niels Holgers-
son.
Het merendeel van de boeken in deze serie is voortreffelijk, al zijn
er ook minder geslaagde titels, die te sterk gedateerd zijn (veld
wachters, landlopers enz.) Steeds meer bekende Nederlandse
auteurs verlenen hun medewerking aan deze serie. De nieuwste
titels zijn: "De smokkelaar in klas 6" vanaf 11 jaar (over smokke
laars in Zeeuws-Vlaanderen) geschreven door Gertie Evenhuis
en 'Ik hoor er ook bij' vanaf 10 jaar, geschreven door Liva Wil-
lems (2e deel over Marjan, een schitterend boek over een meisje
als troubadour in de Middeleeuwen). De prijs bedraagt 18,50.
Dove kinderen
Ook dove kinderen hebben door hun zintuiglijke handicap een
onvermijdelijke achterstand met lezen vergeleken met leeftijd
genoten. Een achterstand die nog groter is dan bij moeilijk le
zende kinderen die wél kunnen horen. Met als gevolg dat de
meeste boeken voor dove kinderen ontoegankelijk zijn. Voor
deze kinderen was tot voor kort niets op de markt. Eén uitgever
heeft nu het initiatief genomen om een speciale serie voor dove
kinderen uit te brengen. De eerste drie titels zijn inmiddels ver
schenen: 'Het ongeluk' en 'Het goud van de Santa Maria', beide
geschreven door Jetty Krever en 'Het asiel' van René van Har
ten. De laatste is de minst geslaagde: het boekje is weliswaar wat
tekst betreft prima afgestemd op het leesniveau van dove kinde
ren, maar de inhoud is niet zo interessant Wat dat laatste betreft
is 'Het goud van de Santé Maria' duidelijk het spannendst. De
boekjes zijn voor kinderen vanaf 8 jaar en ouder. De prijs be
draagt 16,90, de uitgever is Leopold in Den Haag.
MARGOT KLOMPMAKER
Illustratie uit één van de boeken uit de Wenteltrapreeks.
William Burroughs - aan hem
denken we het eerst als we
het over het onderwerp lite
ratuur en drugs hebben. Jun
kie en The naked lunch beho
ren ongetwijfeld tot de weini
ge boeken die door verslaaf
den worden gelezen, strip
boeken buiten beschouwing
gelaten. Nederlandse boeken
waann gretig gesnoven en
gespoten wordt zijn er ook
wel. maar vaak niet van een
erg hoog literair niveau, want
nogal vals romantisch van
toonzetting.
Op het o zo glibberige pad van
de valse romantiek begeeft
Stoute, de schrijver van Op
de rug van vuile zwanen, zich
gelukkig niet vaak. Je ziet
een boek, waarin telkens het
thema verslaving centraal
staat, natuurlijk met angst en
beven tegemoet. Want hoe
groot is niet de kans dat de
schrijver, inmiddels afge
kickt. op sekte-wijze ten strij
de trekt de drogerende mid
delen. Vertelt dat hy dank zy
de steun van zijn nieuwe leer
meester weer met beide be
nen op de grond is gekomen
en nu alleen nog maar onbe
spoten worteltjes eet.
Maar gelukkig. Stoute heeft de
ene verslaving niet voor de
andere ingewisseld. (Hoewel
hij nu natuurlijk verslaafd is
aan het schrijven, maar dat
terzijde.) Onmiskenbaar met
kennis van zaken schrijft
Stoute over de verslaving;
die aap op je rug, die zich op
gezette tijden begint te roe
ren en z'n verlangens ken
baar maakt, nog een shot.
Emotioneel is Stoute regelma
tig. Als hij bij voorbeeld be
schrijft hoe een vriend sterft,
of de wederwaardigheden
vertelt van twee oudere men
sen die hun verslalafde zoon
in de gevangenis willen op
zoeken en de zoon hen schrif
telijk verzoekt, beter: com
mandeert, toch vooral op te
lazeren en nooit meer terug te
komen.
In dit verhaal is de toon af en
toe trouwens larmoyant; in
de meeste andere verhalen
blijven we gelukkig bespaard
l>, ,rr
van huilerigheid. Stoute
heeft gelukkig gevoel voor
humor Lees bijvoorbeeld het
verhaal over de afkick-boer-
derij in het Noorden des
lands er maar op na. De ik
figuur kan maar niet aarden.
Vindt de praat-sessies met de
wauwelende ex-verslaafden
stomvervelend, ja zelfs irri
tant, en verlangt al gauw
weer naar drugs.
Vooral het gedeelte waarin
wordt beschreven hoe de
ochtendgymnastiek verloopt
- de driftig springende en met
de armen zwaaiende boerde
rij-bewoners en de ik figuur
die tenauwernood z'n handen
uit z'n zakken kan krijgen - is
leuk.
De uitgever van Stoute. De Ar
beiderspers, heeft dit boek
aangekondigd als oen boek
van de jaren tachtig. Nu is dit
debuut natuurlyk ook in de
jaren tachtig verschenen -
wie zal dat tegenspreken! -
maar deze slagzin klinkt toch
hijgerig.
WIM BRANDS
("Op de ruc van vuile rw anen, Re
ne Stoute, uitf. Arbeidersper»,
23.501.
Paardrijden kan je niet leren uit een boekje
De praktijk is de enig echte leerschool. En dan onder leiding van
een deskundige instructeur die moet voorkomen dat men in de
strijd om het evenwicht op dat aanvankelyk wonderlyk woelige
wereldje - dat het paard in eerste instantie blykt te zyn - niet in
foute gewoonten vervalt die later niet of nauwelyks zyn te corri
geren.
Robert Owen en John Bullock weten dat natuurlyk ook. Toch
stelden zij "Het beste paardrijboek voor beginners" samen.
Tekst, tekeningen en foto's zijn echter niet bedoeld om de lezers
voor de eerste keer in het zadel te helpen maar om hen, die deze
sprong al hebben gewaagd, wat meer theoretische ruggesteun te
geven. En dat doen de beide Britten heel bekwaam
KOOS POST
"De vermorzeling van het liberalis
me" doopte John Jansen van Ga
len zijn omslagartikel in HP. Li
beralisme is er in nogal wat ver
warrende gedaanten, maar in dit
geval gaat het om het vooruit
strevende liberalisme uit de vori
ge eeuw, dat in deze eeuw in ver
schillende landen voortleefde en
vandaag de dag nog spaarzame
navolgers heeft in partijen als
D'66, de Westduitse FDP, de
Britse Liberals en de Italiaanse
republikeinen. De eerste drie
spelen geen rol van betekenis
meer en het is zeer de vraag of ze
dat ooit nog zullen doen. Jansen
van Galen komt na een rondgang
langs de "burgelijke radicalis-
ten" van Europa niet tot optimis
tische conclusies.
Henk Hofland legt in zijn column
uit waarom het met D'66 zo
slecht gaat. De PvdA en de WD
hebben hun vérgissingen uit het
verleden goed gemaakt, zijn
weer "volkspartijen" geworden
en dat maakt een partij als die
van de democraten kennelijk
brodeloos.
Til Gardeniers vertelt Michiel Ber-
kel openhartig hoe ze in elkaar
zit. Ze ziet zichzelf als een wend
baar en pragmatisch mens, le
vend bij de dag: "Ik sluit iedere
dag mijn leven af. Ik ben drie
keer byna dood geweest en kijk
eens wat een fantastisch leven ik
heb".
Brugsma gaat in zijn bijdrage in op
de onenigheid onder economen
die aan de andere kant wel alle
maal weer één ding terugwillen:
economische groei. Hij vraagt
zich af of dat wel mogelijk en
wenselijk is. Hij wijst op de on
veranderlijke tweede wet van de
thermodynamica die er op neer
komt dat alle gebruikte energie
zich uiteindelijk omzet in warm
te, die uiteindelijk tot klimaats
veranderingen leidt, die even
vernietigend zijn als een kern
oorlog. Dus: "Terug naar de
kracht van de menselijke biceps,
die vervuilt niet en produceert
ook geen warmte. Ruim een half
miljoen spierbundels zijn in Ne
derland werkloos".
L/n
VRU NEDERLAND
VN neemt twee ministers van het
nieuwe kabinet-Lubbers onder
de loep: Lubbers zelf, die inder
tijd wel heeft gezégd afstand te
zullen doen van de zes ton inves
teringsaftrek, maar wiens bewe
ring door het weekblad in twijfel
wordt getrokken.
Minister Van Aardenne (economi
sche zaken en vice-premier)
wordt eveneens aan de tand ge
voeld. Over een niet opgegeven
commissariaat: "En hebt u toen
gezegd, mijnheer Van Aardenne,
dat u nog steeds president-com
missaris was bij een bedrijf dat
met anderen naar olie en gas
boort op het Noordzee-plat waar
mee u als minister te maken zult
krijgen?" Van Aardenne: "Nee,
ik heb niets gezegd. Waarom?"
Van Aardenne werd op 17 decem
ber vorig jaar president-commis
saris van Holland Sea Search,
drie maanden nadat hij het mi
nisterie van economische zaken
had verlaten. Dit bedrijf had hij
als minister van economische za
ken een voorlopige winvergun-
ning verstrekt.
Bibeb sprak met Hedy d'Ancona,
voormalig staatssecretaris van
emancipatiezaken, over haar gro
te liefde, erotische gevoelens.
Joop den Uyl, het kostwinner
sprincipe, 'Opzij' en meiden van
dertien: "Weet je wat mij hevig
bezighoudt? Wat er met meiden
van hun dertiende tot hun zeven
tiende gebeurt. Het frappeert me
steeds hoe sterk en onafhanke
lijk meiden van een jaar of elf
zijn. Een paar jaar later verliezen
ze hun spontane kracht. Worden
verliefd op jongens en die blij
ken dan niet erg verliefd, ze laten
de meiden hunkeren. Die zitten
by de telefoon, wachtend tot er
gebeld wordt, 't Maakt ze onze
ker en weerloos. Ze raken hun
intellectuele voorsprong kwijt,
staan voor de spiegel, omranden
hun ogen, denken te veel aan kle
ren. Dat zou ik niet erg vinden
als ze niet zo vreselijk afhanke
lijk werden".
Van Jan Wolkers nieuwste roman.
De Junival, deze week in VN een
voorpublikatie van de eerste
twaalf hoofdstukken.
MAC A7 INE
Het rechts extremisme onder de
Nederlandse jeugd is groter dan
onder de Duitse jeugd, zo meldt
EM deze week aan de hand van
een "opzienbarend onderzoek"
van twee Nijmeegse cultuurpsy
chologen. De onderzoekers heb
ben geconstateerd dat er onder
de Nederlandse jongeren een re
latief groot aantal potentiële fas
cisten schuilt; ze zijn alleen nog
niet zichtbaar. Van de vijf jonge
rechts-extremisten, zo blijkt ver
der uit het onderzoek, is overi
gens slechts één van het vrouwe
lijke geslacht. Hitler en Mussoli
ni hadden veel vrouwelijke aan
hang, aldus het blad, maar sinds
de ontwikkeling van de emanci
patie is deze aanhang onder de
rechts-extremisten niet indruk
wekkend meer.
Zowel in een commentaar als in
een analyse vraagt EM zich af of
het deze week gecomponeerde,
nieuwe kabinet het tij wel kan
keren. De nieuwe club begint
met grote financiële gaten in het
regeerakkoord, een reusachtige
anti-beweging op het sociale
front en een ingrijpende reorga
nisatie onder de departementen,
die zelfs Henk Vonhoff, voorzit
ter van de commissie die op dit
gebied adviezen heeft verstrekt,
te ver gaat.
EM brengt verder het eerder deze
week door "News Week" onthul
de relaas over de ingrijpende
Amerikaanse inmenging m Mid-
den-Amerika. Via een uiterst ge
heime operatie trachtten de
Amerikanen de aanvoer van Cu
baanse wapens langs Nicaragua
en Honduras naar El Salvador te
stoppen, met een belangrijk
tweede doel: de ondermijning
van het linkse Sandinistische be
wind in Nicaragua. Een harde
kern van 50 CLA-agenten werkt
aan de opbouw van nieuwe
strydkrachten - 10.000 Nicara-
guanen en 2000 Miskito-indianen
- om onder leiding van de Ameri
kaanse ambassadeur in Hondu
ras, John D. Negroponte, de gro
te coup te kunnen doen slagen.
Verder in het blad: een interview
met Seth Gaaikema, een duik in
een woud vol regelingen waar
mee werkloze jongeren aan een
baan worden geholpen, en een
eerbetoon aan de op 43-jarige
leeflyd overleden actnce Romy
Schneider, die met haar twee
laatste films, "Garde Vue" en
"La Passante du Sans-Souci",
haar onsterfelykheid zou hebben
bewezen.
Evenals EM gaat ook de Tijd in op
de jeugd van Nederland en de
'lokroep van Janmaat' Scha
duwverkiezingen by het City-
college in Rotterdam leverden
een stemmenpercentage op van
vier voor de Centrum party Matt
Dings en Jet Kunkeler besloten
een lesuur maatschappyleer mee
te draaien en ontdekten dat ne
gen van de tien leerlingen vragen
om een sterke man Leerling
Luuk: "Iedereen denkt gelyk
aan een dictator, maar dat hoeft
helemaal niet. Een sterk»- m.m
kan iemand zijn die goede econo
mische beslissingen neemt, niet
iemand die macht zo lekker
vindt"
En leerling Aad over buitenlan
ders: "Ik zie die parallel met Hit-
ler-Duitsland wel, omdat er nu
ook naar zondebokken wordt ge
zocht. Maar ik zie nou bepaald
niet dat wij alle Turken en Ma
rokkanen in een zwembad gaan
stoppen en kopje onder den
Wij zeggen ze moeten terug naar
hun eigen land".
Gerard Driehuis en Dirk Kuin
openbaren in de Tyd 'geheime
cijfers' over de inkomens van
ambtenaren
driedubbel gepakt zouden zyn
De trendvolgers volgen allang de
lonen in het bedryfsleven niet
meer. zo moet uit deze
brandbrief van Binnenlandse
Zaken blyken
Charlotte. Het Meisje met het Rode
Haar, Het Debuut. Dokter Vlim-
men, Golven: vyf uiteenlopende
films met één iTislant»-. j;..< d a
merawerk van Theo van de San
de. Matt Dings interviewt de ca
meraman: "Het is een autoritair
vak. Je laat de mensen all» n
maar zien wat jij wilt"
Aad van den Heuvel keek voor de
Tijd een wo»-kj. t»
Verenigde Staten en doet verslag
in dagboekvorm Soms driemaal
per dag 'Love Boat'.
Renate Dorrestein praat met Wina
Born over koetjes, kalfjes en ko
ken; Joan Haanappel bezorgt co
lumnist Jan Mulder MB I
hervormd
nederland
Was met tydig verkrygbaar.
