c
Samsom: een 'eeuw'igheid in Alphen
Veel talent uit omgeving99
Voorwaarts danin geloof,
met opgewektheid en moed9
"Nauta sequitur astra"
DONDERDAG 28 OKTOBER 1982
Streek
4LPHEN AAN DEN RIJN - Al op twaalfjarige leeftijd
neemt vader Samsom zijn zoon mee naar de gemeentese
cretarie van Koudekerk, waar zoonlief hem kan helpen
met het vele schrijfwerk, dat daar bij komt kijken. Of die
vroegtijdige kennismaking nu een afkeer van het penne-
likken in de hand heeft gewerkt, is niet meer te achterha
len. In elk geval rust de jonge Nicolaas niet voor hij het
administratieve werk zover heeft geautomatiseerd, als in
zijn tijd mogelijk is.
In 1868, elf jaar na zijn eerste optre
den ter secretarie krijgt hij een
vaste aanstelling als gemeentese-
cretaris en ontvanger in Alphen.
De ondernemende Nicolaas is
wel bereid een gok te wagen en
begint in de schuur, die achter
zijn huis "Amstelstein" aan de
Wilhelminalaan staat, een "In
richting voor de gemeenteadmi
nistratie". In 1884 wordt J. Mol
als eerste bediende aangesteld,
i Een jaar later doen de eerste
drukkers en zetters hun intrede,
die de voorgedrukte administra-
i tieformulieren gaan vervaardi
gen.
(In 1893 heeft Samsom al vijftien
man in dienst. Behalve een man
met een sterk ontwikkeld zake-
ninstinct, moet meneer Nicolaas
ook een strenge baas zijn ge
weest. Van de werknemers werd
i zorgvuldig een staat van dienst
bijgehouden, de "maandlijst van
het te-laat-komen of verzuim, dat
buitentijds moet worden inge
haald". Ook het opleggen van
boetes behoort tot de gehanteer-
I de strafmethoden.
Aan het begin van de vorige eeuw
begint meneer Nicolaas de last
der jaren te voelen. In 1904 haalt
hij zijn zoon als medefirmant in
huis, Jacobus Baltus, in de wan
deling J.B. genoemd. Samen
voeren ze de leiding over het be
drijf. In september 1917 overlijdt
de oprichter. Samen met zijn
broers Nico en Willem zet J.B.
het bedrijf voort, in de geest van
zijn vader. "Streng en veelei
send" wordt hij in het eerste
nummer van het personeelsblad
"Wij varen" genoemd. "Hij stel
de er prijs op gediend te wor
den".
De Eerste Wereldoorlog werkt in
het voordeel van de firma Sam
som. De overheid kondigt steeds
weer nieuwe maatregelen af.
Samsom heeft juist de be
drijfsruimte verbouwd en kan
die toevloed aan orders maar met
moeite verwerken. Soms moeten
nachtploegen worden ingesteld
om op tijd aan de opdrachten te
kunnen voldoen.
Familie
Tegen het einde van de oorlog gaat
Samsom zich met overgave op
een nieuwe markt storten, het
onderwijs, dat nu nog steeds een
belangrijke pijler van het bedrijf
vormt. Opbergdozen, paperclips,
schoolbanken, pennen, tijd
schriften, Samsom beroemt zich
erop binnen enkele weken een
complete schooluitrusting te
kunnen leveren. Nog steeds is
het een echt familiebedrijf. De
klanten worden nog in de eerste
persoon enkelvoud aangespro
ken. Dus: "Alle door mtj in de
handel gebrachte dozen worden
in eigen inrichting vervaardigd",
of:"Ik kan binnen enkele dagen
weer leveren".
In 1932, het gouden jubileumjaar
dat vanwege de crisis beschei
den wordt gevierd, wordt de in
middels tot tweehonderd werk
nemers gegroeide onderneming
een Naamloze Vennootschap.
Naast de sectoren onderwijs en
gemeenteadministratie komt er
een sector particulier bedrijfsle
ven. Overigens komt Samsom de
crisis van de jaren dertig goed
door. Slechts zes mensen wordt
tijdelijk de wacht aangezegd. Ze
worden later weer in dienst ge
nomen.
Tekst:
Ariejan Korteweg
Foto's:
Wim Dijkman
en Samsom archief
Tegen het einde van de Tweede
Wereldoorlog in 1944 neemt J.B.
Samsom afscheid van het be
drijf, waarvan hij dan 40 jaar di
recteur is geweest. Het personeel
schenkt hem een beeld van een
zaaier met korenschoof. "Dan
kend mogen maaien, die in hope
zaaien". Het geloof heeft in het
Alphense bedrijf altijd een voor
name plaats ingenomen, getuige
ook de slotregels van een rijm,
dat de familie Samsom altijd na
aan het hart heeft gelegen:
"Houdt vol met onverdroten
vlijt, De Heer geeft zegen op zijn
Nicolaas Samsom, de
1882 het bedrijf oprichtte.
tijd. Vangt gij met God den ar
beid aan, dan is reeds 't halve
werk gedaan".
Automatisering
De zonen J.B. junior en Ridder
Samsom nemen de fakkel over,
samen met meneer Nico en me
neer Willem. In 1949 begint het
bedrijf met een, naar later zal
blijken, zeer belangrijk project
om administratieve gegevens
met behulp van ponskaarten te
gaan verwerken. Deze arbeidsbe
sparende vernieuwing blijkt zeer
levensvatbaar. De automatise
ring van de administratie doet
zijn intrede. Honderden gemeen
ten sluiten zich aan bij dit sys
teem. "Voorwaarts dan, in ge
loof, met opgewektheid en met
moed", juicht de directie dan
ook bij het 75-jarig jubileum.
Tien jaar na de ontwikkeling van
het systeem doet de electronica
haar intrede. Bij Samsom wordt
een centrale computer opgesteld
om de gegevens te verwerken.
Het apparaat luistert naar de wel
luidende naam "IBM 1401, 4K
ponskaartenconfiguratie".
Op het gebied van de automatise
ring zal Samsom ook in de jaren
daarna aan de weg blijven tim
meren. In 1974 wordt een voor
die tijd zeer moderne computer
gënstalleerd, die per telefoon
door de klanten zelf kan word i
bediend. Zeven jaar later komt
het bedrijf met een electronische
stemmachine, waarmee kiezers
met een druk op de knop hun
voorkeur kunnen laten blijken.
In 1952 wordt voor het eerst het fa
miliekarakter van het bedrijf
voorzichtig doorbroken. De eer
ste aandelen worden uitgegeven,
eerst zeer bescheiden, vijfjaar la
ter op grotere schaal. Samsom
heeft tegen die tijd al lang niet
meer genoeg aan de fraai gele
gen, maar weinig efficiënte pan
den Vaartzicht, Overpost, Welge-
Het 50-jarig jubileum van J.B. Samsom werd in 1938 gevierd met i
dagje uit Ouwehands dierenpark in Rhenen. Daar slapte i
samen met broers Nico en Willem op een ofifant.
ALPHEN AAN DEN RIJN -
"Nauta Sequitur Astra", de
zeeman volgt de sterren. Zo
luidde het parool van Nico
laas Samsom, de man die op
1 november 1882 een bord
met het opschrift "Speciale
inrichting voor de gemeen
te-administratie" boven zijn
deur liet bevestigen. De offi
ciële oprichting van het be
drijf Samsom was hiermee
een feit. Zelfs in zijn stoutste
dromen zal "de oude meneer
Nico" niet hebben gedacht
dat hij daarmee de basis leg
de voor een onderneming,
die in 1981 met ruim 2.700
personeelsleden een omzet
van 365 miljoen zou halen.
Grondlegger Nico had in de
eerste jaren naast het be
drijf nog tijd over om er het
gemeentesecretariaat van
Alphen bij te doen.
Die enorme groei is niet be
reikt door te luisteren naar
wat de sterren te vertellen
hebben, zoals de lijfspreuk
aanraadt. Samsom is groot
geworden door een scherp
ontwikkeld gevoel voor de
ontwikkelingen binnen de
markt en door tijdig in te
K.SAMSÖM te ALFEN' Z-H-
QpC«U13CUC l *CttfAKK ISS?
De glasplaat die Nicolaas Samsom boven zijn werkplaats liet
bevestigen. Alphen heette tot 1918 Alfen.
"De aanvang van N. Sam
som N.V" al een heldere kijk
op: "....hij ontwierp uit eigen
wetenschap en kennis van
het vak de gedrukte stuk
ken, die de gemeente-admi
nistratie behoefde, welke
behoefte ook veelal door de
uitgever werd opgewekt....".
Met andere woorden: Nico
Samsom verstond toen al de
kunst om een vraag naar
zijn eigen produkten te
scheppen.
Met ambtelijke formulieren is
het allemaal begonnen. Nu
zijn er binnen het hele con
cern nog maar vijf mensen,
die zich met de ontwikke
ling daarvan bezighouden.
De rest maakt boeken en
tijdschriften, schoolbeno-
digdheden, losbladige infor
matiesystemen, computer
software en nog veel meer.
Van het Alphense geslacht
Samsom zijn nog twee tel
gen in de bedrijfstop verte
genwoordigd. Meneer Ed is
intern accountant, meneer
Jean-Pierre maakt deel uit
van de raad van bestuur.
Beiden werken op het hoofd
kantoor in Zwolle.
legen en het Rok-gebouw. In
1960 wordt de nieuwbouw voor
het grafisch bedrijf aan de Mar
grietlaan officieel geopend.
Fusie
Het einde van de groei is daarmee
voorlopig nog niet in zicht. Het
begin van de jaren zeventig is
een tijd van fusies en schaalver
groting. De Leid se uitgeverij A.
W. Sijthoff besluit met Samsom
in zee te gaan. In 1970 wordt de
nieuwe vennootschap een feit.
Het samengaan met Sijthoff
brengt het gezamenlijk perso
neelsbestand op duizend perso
nen. In de jaren daarop worden
ook de uitgeverijen Tjeenk Wil
link (juridische boeken) en Sta
fleu (medische boeken) bij het
concern betrokken.
De fusie in 1972 met de grote edu
catieve uitgeverij Wolters-
Noordhoff, waardoor een infor
matiegigant met 2.700 werkne
mers ontstaat, heeft nog ingrij
pender gevolgen voor het fami
liekarakter van Samsom. Vele
niet-Samsommers dringen door
tot de top van het bedrijf. Het
hoofdkantoor van de zo ontstane
onderneming komt in Zwolle te
staan. Daar werken ook meneer
Jean-Pierre en meneer Ed, de
enige directe afstammelingen
van de oprichter, die nog daad
werkelijk bij het bedrijf zijn be
trokken.
De naam van het samenwerkings
verband tussen Samsom-Sijthoff
en Wolters-Noordhoff is een te
ken des tijds. Het bedrijf moet
het verder doen met de bena
ming ICU, Informatie en Com
municatie Unie. Tien jaar later
blijkt die naam niet de bekend
heid te hebben gekregen, die
men ervan verwachtte Een
grootscheepse 'restyling* wordt
afgekondigd, waarmee men nu
nog bezig is. Samsom en Wolters
hebben de meeste naambekend
heid op hun respectievelijke
markten. Enkele maanden gele
den stond het bedrijf voor het
eerst onder de nieuwe naam Wol-
ters-Samsom in de beursberich
ten vermeld.
Voor bovenstaand verbaal is dankbaar
gebruik gemaakt ean de laatste jaar
gang van "Dialoog", personeelsblad
i Samsom Datasystemen.
Directeuren Schriiver en Stafleu:
55
Uitgeefdirecteur C.L. Stafleu
De tijd dat alle werknemers
persoonlijk op de hoogte
werden gesteld van het
wel en wee van de familie
Samsom is voorbij. In het
gestroomlijnde concern is
daarvoor geen tijd meer.
Meneer Jean-Pierre, de
enige Samsom in de raad
van bestuur van de Wol-
ters-Samsom groep, voelt
er zelfs niets voor ter gele
genheid van het jubileum
in het verleden te duiken.
"Dat is een lokale aangele
genheid", laat hij weten.
"Het hoofdkantoor staat
daar verder buiten".
•irecteur W.P.N.Schrijver en uit
geefdirecteur C-L.Stafleu zijn
wel bereid uitleg te geven over
de voor de buitenstaander onont
warbare wirwar van werkmaat
schappijen, uitgeverijen en afde
lingen, die gezamenlijk door het
leven gaan onder de naam Wol-
ters-Samsom groep.
In Alphen zijn drie afdelingen van
Samsom gevestigd. Schrijver is
zelf directeur van Samsom uitge
verij, sinds 1979 gehuisvest in de
kantoorflat aan het Stadhouders-
l plein. Aan de overkant van de
Prins Bernhardlaan is Samsom
Datasystemen gevestigd. Achter
Avifauna, aan de Prinses Mar
grietlaan, staat het grafisch be
drijf Samsom/Sijthoff, dat voor
driekwart draait op het drukken
van eigen uitgaven van Samsom.
"Na de gemeente zijn wij de
grootste werkgever in Alphen",
aldus Schrijver.
500 boeken
"Je kunt ons omschrijven als ken
nistransporteur of informatieve
redelaar. We krijgen ruwe infor
matie binnen, geven daar zelf
een handzame vorm aan en ver
spreiden het via onze kanalen.
Soms moeten we eerst zelf die
kanalen graven, maar dat is juist
leuk", zegt Stafleu, daarmee on
bewust de opvattingen van de
oude Nicolaas Samsom in het he
dendaags jargon vertalend.
Van die kanalen is de uitgeverij
voor de buitenwereld het meest
herkenbare deel van het bedrijf.
Het merendeel van de uitgaven
bestaat uit vakliteratuur en vak
tijdschriften op de meest uiteen-,
lopende gebieden. Jaarlijks ver
schijnen zo'n 500 boeken bij
Samsom en dochters. Een kleine
veertig vaktijdschriften zoals het
Welzijnsweekblad, Adformatie,
Ariadne, het Weekblad voor de
Gezondheidszorg en Kunst en
Beeld worden bij Samsom ge
maakt. Daarnaast worden veel
losbladige systemen uitgegeven.
Dat zijn informatiemappen, va
riërend van filatelie tot geluids-
Het grafisch bedrijf van Samsom aan de prinses Margrietlaan in Alphen.
"üe affiniteit met het werk was
vroeger veel groter dan nu", zegt
Schrijver, die al heel wat jaren
bij Samsom meedraait. "Ik
woonde in het begin vaak de
redactievergaderingen van tijd
schriften bij. Daar komt nu nooit
meer iets van".
Talent
In het midden van de jaren zeven
tig moest Samsom naar volledig
nieuwe huisvesting uitkijken
Ook toen werd besloten in Al
phen te blijven, maar sentimen
tele redenen hebben daarbij nau
welijks een rol gespeeld. "Het is
gewoon een goede vestigmgs-
plaats, met snelle verbindingen
en voldoende parkeergelegen
heid", verduidelijkt Stafleu. "Bo
vendien woonde het grootste
deel van de werknemers hier
Die kun je niet allemaal laten
verhuizen".
Een belangrijke rol speelt volgens
hem ook, dat Samsom de (life
grote uitgeverij in de wijde om
trek is. "Zodoende trekken we
veel talent uit het Rijnland aan.
Als je in een grote stad gaat zit
ten. heb je veel meer concurren
tie bij het aantrekken van goede
mensen".
Informatie en educatie zijn volgens
beide heren de pijlers waarop het
bedrijf rust "Dat fan dl
nisch en gedrukt worden ver
spreid. Voor de toekomst ligt
daar onze groei, en nM
computeractiviteiten, die voorlo-
Directeur W P ff Schrijver i
Samson uitgeverij
pig nog moeilijk winstgevend te
maken zijn". Schryver is ervan
overtuigd dat bij Samsom, door
tijdig aan te passen in te «lm
op ontwikkelingen, de huidige
economische malaise kan wor
den overwonnen.
Inmiddels wordt het 100-jarig jubi
leum op gepast sobere wijze ge-
YMTd "Het is er niet de tijd naar
om met geld te smijten We zijn
met zo op dat opkloppenge ge
doe. Bovendien helpt dat ons
met met de verkoop. Naambe
kendheid hebben wc gcnix-g Wij
worden verkocht op kwaliteit".
Het officiële deel bestaat op 1 no
vember uit een receptie voor ge
nodigden en het aanbieden van
een kunstwerk aan het gemeen
tebestuur. Dat kunstwerk is be
stemd voor de nieuwe biblio
theek.
