Expeditie stond
bol van ruzies
Geen aanbeveling voor bepaalde vakbonden
Mount Everest niet bedwongen
Reportage
Bisschoppen laten gelovigen vrij
II door
Miep Hoenson
De droom om de hoogste berg ter wereld (8848 me
ter) te bedwingen is voorlopig uit. De vijftien Ne
derlanders, die eind juli met een afgetraind li
chaam richting China vertrokken zijn, een illusie
en een miljoen gulden armer, weer thuis. Ze heb
ben de vlag niet kunnen hijsen op de top van de
Mount Everest. Een krappe 1000 meter onder de
top, op 7850 meter hoogte beland, moest de poging
worden gestaakt.
De groep had te kampen met slechte weersomstan
digheden. Het waaide hard - 30 kilometer per uur
er lag veel sneeuw en de moesson bleek ten tij
de van de expeditie nog niet te zijn overgewaaid.
Echt behaaglijk was het toch al niet met een tem
peratuur van 20 graden onder 0. Bovendien ont
stond eind augustus oponthoud omdat één van de
klimmers, Eelco Dijk, na door een lawine te zijn
meegesleurd ernstig gewond moest worden terug
gebracht. Dijk kon zich pas weken later weer bij
de expeditie voegen.
Niettemin is de groep blij weer heelhuids te zijn
teruggekeerd. Dodelijke ongevallen zijn bij een
dergelijke expeditie immers geen zeldzaamheid.
DONDERDAG 28 OKTOBER 1982
Het door de Nederlandse Playboy
bedreigde mannenmaandblad
„Zero" heeft een methode ontwik
keld om het bestaan nog zo lang
mogelijk te rekken. De „coversto
ry" van het novembernummer
verwekte zo veel opschudding bij
de daarin genoemde bekende Ne
derlanders, dat „Zero" moest be
loven zijn excuses in het decem
bernummer op de titelpagina te
zetten. Als ze in dat nummer
weer iets dergelijks doen, zal er
voor de excuses daarvoor toch
weer een januarinummer moeten
komen, enzovoort. Ze zijn bij „Ze
ro" slimmer dan je aan de hand
van het gewraakte artikel zou
denken...
Waar gaat het om? Op de voorpagi
na staat onder de naam ZERO
„De wegbereiders van het fascis
me". Dat lijkt op zelfkennis,
maar de koppen van Mient Jan
Faber (IKV), Joop Glimmerveen
(Nederlandse Volksunie), Hanne-
ke Groenteman (VARA), Helmut
Schmidt (Duitse Bondsrepubliek)
en André van der Louw (oud-mi
nister) die daaronder staan doen
vermoeden dat zij die wegberei
ders van het fascisme zijn. Hoe
zulks? Glimmerveen, oké, maar
die is merkwaardig genoeg de
enige van die vijf die in het ge
heel niet in het artikel van Peter
Gerritse genoemd wordt! Zijn
kop is er op de voorpagina dus
met de haren bijgesleept, om de
andere vier koppen des te ver
dachter te maken! En Helmut
Schmidts rol als wegbereider van
het fascisme beperkt zich tot dit
ene citaat: „De tweedeling van
Duitsland moet natuurlijk als
een politieke realiteit worden be
schouwd, maar ik ga er niet van
uit dat deze eeuwigdurend is".
Aan de hand van deze uitlating,
en deze uitlating alleen, voor
spelt Gerritse „een herboren fas-
cifistisch Duitsland dat zijn in
vloed zal doen gelden van Noor
wegen tot Spanje".
Fascifisme wordt voornamelijk
Mient Jan Faber van het IKV in
de schoenen geschoven, en is „het
zich vrijwillig en volledig overge
ven aan vormen van fascisme en
als zodanig een onderwerpings
gedrag dat vermoedelijk aan de
seksualiteit is ontsproten. Ook
het fascifisme gaat ervan uit dat
de mens goed is", zegt Gerritse.
Nooit geweten dat het fascisme
daar van uitging, maar Gerritse
zegt het en dan is het zo. We zien
twee foto's die met elkaar verge
leken worden: ir. Anton Mussert,
die met gestrekte arm en hand de
Hitlergroet brengt. Tja, zo lust ik
er nog wel een paar. Churchill
die het V-teken maakt, en Sara
die haar vinger opsteekt om te
vragen of ze naar de WC mag.
Van beter allooi zijn de vergelij
kingen van Gerritse niet. André
van der Louw maakt een vreug
dedansje bij een overwinning
van Nieuw Links, Hitier maakt
in Compiègne een paar olijke
stamppasjes op de plaats. Eén
pot nat dus? Maar op 5 mei 1945
danste het hele Nederlandse volk,
waren we toen allemaal fascisten
in de dop? Gelukkig beseft Ger
ritse dat die vergelijking tussen
Adolf (zes miljoen joden ver
moord) en André (honderden
handen geschud) niet opgaat:
,M^Q tfc Van der Louw en Hitler in
één adem noemen? Nee. Ze lijken
immers niet op elkaar. Hitler had
net zo'n gestoffeerde bovenlip als
Charlie Chaplin, André heeft de
pekelsnor van Stalin". Dus toch?
Ik heb die Chaplin trouwens
nooit vertrouwd.
De meeste problemen leverde Han-
neke Groenteman nog op, als
wegberèidster van het fascisme.
Gerritse noemt haar twee keer.
De eerste keer in een zogenaamde
droom die hij had: „Hanneke
Groenteman was ondergedoken
in het Ponypark Slagharen en
droeg een jagershoedje om niet
op te vallen. Men vertelde mij dat
ze voor de VARA-microfoon weer
eens een grote mond had openge
trokken, waarna ze prompt door
haar eigen aanhang, het vanuit
Zimbabwe opererende Zwarte
Autonomenfront van Sietse Bos-
gra, met de verbrandingsdood
was bedreigd".
Tja... Een droom dus. Je zal de dro
mer maar zijn! En de tweede keer
noemt Gerritse haar na de mis
lukte proef op de Zuiderkruis met
een gemengde bemanning:
„De beste manier voor Hanneke
Groenteman om van haar onei
genlijke mensbeeld af te komen
lijkt mij een reisje van drie
maanden met de Jannen naar de
tropen".
Een scherpzinnige gedachte, maar
of daarmee ook wordt aange
toond dat Hanneke een wegbe-
re ids ter van het fascisme is? Pe
ter Gerritse, die het allemaal ge
schreven heeft, jazeker, maar
Hanneke Groenteman? Ik heb
mijn twijfels.
Bij zijn aankomst op Schiphol
kan er wel een lachje bij leider
Verrijn Stuart van af
Tijdens de expeditie verging
het lachen hem meer dan eens.
De meningen waren na afloop
nog net zo verdeeld als ze tij
dens de expeditie plachten te
zijn.
"Lariekoek", beweert de expe
ditieleider, de Leidse hoogle
raar Verrijn Stuart. "De expe
ditie is zuiver mislukt vanwe
ge het slechte weer. Toegege
ven, het had wel gezelliger
kunnen zijn, maar die slechte
sfeer was er zeker niet de oor
zaak van dat we de top niet
hebben gehaald".
"Als ze het daarop willen gooi
en, ik vind het uitstekend",
zegt expeditielid Herman van
Amsterdam uit Sassenheim
berustend. "Maar ze moeten
niet proberen om alle me
ningsverschillen schoon te
praten. Er waren er vier, vijf
bij die het met iedereen kon
den vinden. En de anderen
hadden altijd wat met elkaar.
Dat begon al bij het opstaan.
Echt, het was elke dag raak".
Van Amsterdam stelt het nuch
ter vast: de ruzies vormden
dan wel niet de oorzaak, maar
wel de aanleiding voor het
vroegtijdig opbreken van de
expeditie. Anderen blijven
hardnekkig aan die slechte
weersomstandigheden vast
houden.
Het was gistermiddag voor de
bruingebrande, doch ver
moeide en vermagerde expe
ditieleden natuurlijk niet
leuk dat de samengedromde
familieleden en journalisten
maar over één onderwerp
konden en wilden praten:
over de ruzies en ellende die
de vijftien mannen van sta
vast drie maanden lang had
den meegemaakt. Wat dat be
treft toonde de menselijke
geest zich gisteren net zo ver
dorven als hij zich tijdens de
bergbeklimming moet heb
ben gedragen. Misschien dat
er een soort vloek op de expe
ditie rustte waardoor dat ele
ment niet meer uit te bannen
was. Neem alleen al de ru
zieachtige sfeer waarin de
sportievelingen werden op
gewacht. Ongeduldige fami
lieleden raakten bijna slaags
met het ontvangstcomité. Ze
stonden immers te popelen
om man, zoon of vriend een
warm onthaal te bereiden. Er
kon volgens het ontvangstco
mité geen sprake van zijn dat
de familie de VIP-room in
mocht. Eerst kwam de pers
conferentie, waarvoor de be
langstelling enorm was. Een
tv-journalist raakte zo geirri-
teerd toen hij bij de drukbe
zette ingang aan zijn jasje
werd getrokken dat hij wild
om zich heen begon te slaan.
Althans, zo luidde de lezing
van het betreffende comité
lid. Uiteraard vertelde de be
treffende journalist zijn ver
haal van de andere kant: niet
hij, maar het comitélid was
begonnen met meppen.
Slijtageslag
Wat was er fout gegaan? Im
mers, de expeditie was gron
dig voorbereid. Ruim twee
jaar lang werd er toegewerkt
naar die datum in juli. Alle le
den waren zorgvuldig gese
lecteerd voor deze onderne
ming. Zonder uitzondering
hadden zij hard gewerkt om
in een topconditie te komen.
Ze kenden elkaar toch bo
vendien van de vele voorbe-
reidings-weekeindjes?
"Welnee", zei Herman van Am
sterdam gistermiddag bij de
napraat-borrel. "Ja, het was
de bedoeling dat we van tevo
ren regelmatig bij elkaar zou
den komen. Dat is ook wel
gebeurd, maar de groep was
praktisch nooit compleet.
Dan ontbrak de één, dan de
ander weer. Echt kénnen de
den we elkaar van tevoren
dus niet".
Nu, drie maanden later, kennen
ze elkaar in elk geval van ha
ver tot gort. Kan het ook an
ders, na zo'n tijd intensief
met elkaar te zijn opgetrok
ken? De Sassenheimer denkt
dat de talloze uitbarstingen
onvermijdelijk waren. "Mis
schien was het beter gegaan
als de leden wat minder indi
vidualistisch waren geweest-
maar dan nog was het een
slijtageslag geworden wat de
ruzies betreft. De verveling
slaat op een gegeven moment
onverbiddelijk toe. Niet door
het slechte weer, ook niet
Varia
door bijverschijnselen als
zuurstofgebrek en koppijn.
Hoewel dergelijke aanslagen
op je lichaam ook niet mis
zijn. Maar je zit maar naar je
tentdoek te staren als het
zulk slecht weer is. En als je
dan onderling niet met elkaar
kunt opschieten.."
Van Amsterdam wijt een deel
van de ellende ook aan de de
mocratische inborst van
expeditieleider Verrijn
Stuart. "Je moet bij zo'n
groep die uit alles, behalve
uit makke schapen bestaat,
een vent hebben die met z'n
vuist op tafel slaat. Ik vind
het zielig voor hem, maar je
moet niet iemand hebben die
overal ja en amen op zegt. Als
hij énders was geweest waren
we veel hoger gekomen, dat
weet ik zeker".
Koppen
De 'zondebok', Verrijn Stuart,
zal nooit ofte nimmer toege
ven dat het mislukken van de
expeditie aan menselijke uit
barstingen ten grondslag ligt.
Hij beseft wél dat hij wellicht
een te beminnelijk mens is
om als de grote leider te fun
geren.
De Leidse hoogleraar: "Als zo'n
expeditie lukt ben je de held,
als het mislukt ligt het altijd
aan de leider". Het komt er
nog opgewekt uit. "Het is nu
eenmaal mijn stijl om een de
mocratisch beleid te voeren.
Ik ben geen mens die koppen
tegen elkaar gaat slaan. Bo
vendien had dat ook niet
meer geholpen. Ik heb een
heleboel geduld".
Dat geduld werd op de proef
gesteld op een moment waar
op sommige deelnemers eis
ten dat de klimmers Taks en
Naar uit de expeditie zouden
worden gezet Het tweetal
had plannen gesmeed om
'stiekem' samen naar de top
te klimmen. Venijn Stuart
beschouwde het gedoe als
"een mislukte grap" en wei
gerde om het tweetal naar
huis te sturen. "Ik had van te
voren al gesteld dat er nie
mand uit de expeditie zou
worden gegooid. Als er dan
lijke beleid van de kerken.
De pastores betreuren het,
dat het 'Centrum voor bezin
ning, studie en actie' zelfs
geen geld heeft om enkele
mensen aan te trekken. Dat
centrum kan zowel aan het
praktische werk als aan het
landelijke beleid goede dien
sten bewijzen.
Afgesproken is, dat bisschop
pen en bed rij fs pas to res regel
matiger met elkaar gaan pra
ten dan tot nu toe het geval
was. Het volgende gesprek is
bepaald op 16 maart. Dat zal
gaan over het praktische
werk van de bedrijfspastores,
over de aanwezigheid van de
kerk binnen de 'laagste'
maatschappelijke groeperin
gen - in de vorm van arbei
derspastoraat en over de
gevolgen hiervan.
Eenzijdige stappen
De synodale raad van de Oud-
Katholieke Kerk in Neder
land stelt de synode van deze
kerk voor, zich uit te spreken
voor eenzijdige stappen van
Nederland op het gebied van
de kernontwapening. Deze
stappen zouden een proces
van meerzijdige ontwape
ning op gang moeten bren
gen. Een andere weg is nodig
om tot ontspanning te ko
men, meent de synodale
raad. Het streven naar macht
sevenwicht remt de ontwik
keling naar nieuwe wapen
systemen niet af.
een paar bekvechten, waarna
er één kwaad wordt omdat de
ander niet wordt wegge
stuurd, dan kan ik daar ook
niets aan doen".
Op de valreep moest Verrijn
Stuart toch nog schoolmees
tertje spelen. Het expeditie
lid Johan Taks moest begin
oktober uit de circulatie wor
den gehaald vanwege zyn
halsstarrige houding. Daarop
raakte de 29-jarige klimmer
zo gespannen dat hij in z'n
eentje de Changtse begon te
bestijgen. De Nederlanders
hadden echter geen vergun
ning om deze berg te beklim
men. Een Westduitse expedi
tie had dat recht bij de Chine
zen geclaimd voor een be
drag van 55.000 gulden. De
expeditie liep daardoor het
risico te worden gestraft met
een boete van zo'n 30.000 gul
den.
Het gevaar is volgens Herman
van Amsterdam nog niet he
lemaal geweken. Van Am
sterdam. 'Taks is bang dat
hij achteraf nog een rekening
krijgt thuisgestuurd.."
Maanlandschap
Spijt van zijn hachelijke esca
pade heeft de Sassenheimer
niet. De ervaring om een paar
maanden lang in Tibet en
China rond te dwalen neemt
niemand hem af. "En het is
ook een heel aparte ervaring
om in een soort maanland-
Gaan synode en bisschoppen
met de voorstellen akkoord,
dan ligt het, volgens de syno
dale raad, op de weg van de
kerkleden, van dit standpunt
te gaan getuigen.
Minimaal tien procent van
de totale begroting (diakonie
en kerkvoogdij samen) van
de hervormde gemeenten
zou bestemd moeten zijn
voor zending, ontwikkelings
samenwerking en werelddia-
konaat. De diakonie zou de
helft van haar budget aan we-
relddiakonale zaken moeten
besteden.
Deze aanbeveling komt van de
'Commissie voor zending,
werelddiakonaat en ontwik
kelingssamenwerking' in de
regio Edam en is bedoeld
voor de hervormde gemeen
ten in dat gebied.
De commissie wil ook, dat alle
bijdragen komen uit 'levend
geld', dus niet uit rente of uit
bezittingen.
Maar het mag niet alleen om
geld gaan. "Behoorlijke fi
nanciële bijdragen moeten
een teken zijn van missionai
re inzet van de gemeenten.
Als een gemeente bewust mis
sionair wil zijn, weet z\j zich
gezonden tot dienst in de we
reld. Dat zal ook in het finan
ciële beleid tot uitdrukking
moeten komen".
Minder subsidie
Vorig jaar heeft Monumen-
schap te lopen terwijl je naar
lucht loopt te happen. Op die
berg kwam ik vaak adem te
kort Je krijgt last van duize
ligheid en van je hart. Som
migen konden zich op be
paalde momenten niets meer
herinneren, anderen hadden
last van verlammingsver
schijnselen... het is vechten
tegen jezelf, hoe goed je con
ditie ook is".
Ook Verrijn Stuart, die eerder
een expeditie naar de berg
Annapürna leidde, is aller
minst ontgoocheld. Welis
waar zegt hij dat dit zijn laat
ste expeditie is van een der
gelijke omvang ("ik ben nu
59, ik vind het welletjes zo"),
maar de hoogleraar heeft de
afgelopen drie maanden van
zijn leven niet als verloren
tijd beschouwd. Verveeld
heeft hij zich naar hij zegt,
geen moment. Hoe zou dat
anders kunnen met zo'n roe
rige groep?
Bovendien is Verrijn Stuart
voornemens om over de esca
pades van de expeditie een
boek te schrijven. Hij inter
viewde daartoe alle groepsle
den. Of het boek ook ruimte
laat voor een sfeertekening?
"Dat denk ik wel. Zeker we
ten doe ik het nog niet Het
hangt van de uitgever af hoe
het boek er uiteindelijk komt
uit te zien".
Verrijn Stuart neemt zich voor
om er de komende tijd naar
stig aan te gaan werken. In de
tenzorg zoveel subsidie voor
orgelrestauraties toegezegd,
dat tot en met 1985 de ruimte
voor nieuwe toezeggingen
vrijwel zal ontbreken. Dat
staat in het jaarverslag van de
rijksdienst. Vorig jaar kwa
men 20 orgelrestauraties
klaar. Ze kostten in totaal on
geveer f. 6 miljoen.
Beroepingswerk. Hervorm
de Kerk: beroepen te Nieuw-
Buinen G. C. Vijzelaar Rijs
wijk (ZH); aangenomen naar
Ten Boer (Gr.) kandidaat E.
J. Hefting Groningen.
Gereformeerde Kerken: be
dankt voor Tilburg (deel
werk) G. L. R. Riphagen Del
den.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Assen J.
Slotman Enschede.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Nieuw-
poort M. van der Sluys Kerk-
werve (Z
Baptistengemeenten: aange
nomen naar Muntendam P.
G. Kroeze Nieuw-Weerdinge
(Dr.).
De Vrijgemaakte Gerefor
meerde Kerken in Nederland
hebben het initiatief geno
men tot oprichting van een
Internationale Conferentie
van Gereformeerde Kerken.
Afgevaardigden van negen
gereformeerde en presbyte
riaanse kerken uit alle delen
van de wereld zun deze weck
PAGINA 19
avonduren, wel te verstaan.
Vanochtend zou hy meteen
weer acte de présence geven
op de Leidse universiteit
"Misschien niet meteen om
negen uur, maar ik bén er
wel", beloofde hij gister
avond.
Volgeboekt
De kater van de organisatie is
niet zo groot of er worden al
weer plannetjes gesmeed
voor de volgende poging tot
het veroveren van de Mount
Everest De Koninklijke Ne
derlandse Alpen Vereniging
(KNAV) heeft een aantal le
den van de huidige groep toe
stemming gegeven om in het
najaar van 1984 via de Nepa-
lese kant de Mount Everest te
beklimmen. Men klimt liever
vanuit Nepal, omdat de Chi
nese autoriteiten exorbitant
hoge 'startprijzen' vragen.
Het is zaak om de berg vroeg
tijdig te bespreken, want er
zijn meer kapers op de kust.
De Mount Everest is voor
expedities al volgeboekt tot
1988. Het is ook nog de vraag
of voor zo'n onderneming
weer genoeg sponsors kun
nen worden gevonden.
Herman van Amsterdam is niet
ongenegen om eventueel
weer van de partij te zijn.
"Maar dan alleen voor een
kortere periode. Drie maan
den is nét te lang".
Die mening zal zijn vrouw on
getwijfeld met hem delen.
daarvoor in Groningen bij
een.
De nieuwe organisatie is verge
lijkbaar met de Gereformeer
de Oecumenische Synode
(GOS). Daartegen bestaan
echter in vnjgemaake kring
grote bezwaren, omdat deze
synode kerken toelaat, die,
naar vrijgemaakte opvatting,
ontrouw zijn aan de gerefor
meerde leer.
China. Twee keer deze week
heeft de paus met grote na
druk de wens geuit, dat de
gestokte dialoog met de ka
tholieken m de Chinese
volksrepubliek weer op gang
komt
(De relaties van de Chinese ker
ken met het buitenland zyn
al tientallen jaren verbroken.
De laatste jaren zyn van bei
de kanten voorzichtige po
gingen gedaan om daann ver
andering te brengen).
Namibié. De rooms-kathohe-
ke bisschoppen van Zuidelijk
Afrika stellen voor, zondag 14
november uit te roepen tot in
ternationale biddag voor Na
mibië (Zuidwest-Afrika). Zij
verlangen terugtrekking van
de Zuidafnkaanse troepen
uit dat gebied en een vreedza
me oplossing van het Nami-
bië-vraagstuk
De Raad van Kerken in Zuid-
Afnka heeft zich al achter dit
initiatief geschaard.
De Nederlandse bisschoppen
willen hun gelovigen geen
aanbeveling doen voor een
bepaalde vakorganisatie.
Mensen, zo menen zij, hebben
de vrijheid om die organisa
tie te kiezen die het meest bij
hun overtuiging past. De bis
schoppen hechten, vanuit hun
kerkelijke zending, wel groot
belang aan het bestaan van
confessionele vakorganisa
ties. De kerk mag echter geen
propaganda naar één kant
maken. Wel zouden christelij
ke vakorganisaties meer aan
dacht moeten krijgen.
Een en ander bleek tijdens een
gesprek deze week tussen de
bisschoppen en vertegen
woordigers van het Christe
lijk Nationaal Vakverbond.
Dat gesprek had plaats in
Utrecht. Aan bisschoppelijke
kant namen eraan deel kardi
naal Willebrands, zijn hulp
bisschop De Kok, bisschop
Ernst van Breda en dr. Van
Munster, secretaris-generaal
van het bisschoppencollege.
Voorzitter Van der Meulen,
voorzitter Van Wegberg van
de katholieke onderwijsorga
nisaties en voorzitter Teeu-
wen van de Algemene
Christelijke Politiebond wa
ren er voor het CNV.
De heer Wegberg van de katho
lieke onderwijsorganisaties
vroeg de kerkleiding om sti
mulansen voor de opleidin
gen tot leerkracht in het ka-
tholieke onderwijs. Volgens
hem staat wat dat betreft de
klok op 5 voor 12. Leerkach-
ten moeten katholieke nor
men en waarden overdragen,
maar dat gebeurt op het
ogenblik te weinig. Er zijn al
ouders die protestantse scho
len voor hun kinderen kiezen
omdat de katholieke school te
weinig biedt.
Zorgwekkend
In een gesprek deze week
met een vertegenwoordiging
van de bisschoppen hebben
rooms-katholieke bedrijfs
pastores naar voren gebracht,
dat er onder de arbeiders
zorgwekkende ontwikkelin
gen gaande zijn als gevolg
van de economische terug
gang.
Gesprekspunt waren onder an
dere de toenemende onge
lijkheid en tegenstellingen
tussen de verschillende klas
sen in de Nederlandse sa
menleving. Kwesties als soli
dariteit, arbeidsverdeling en
arbeidsethiek zijn, volgens
de bedrijfspastores, onder
werpen die de kerken tot ac
tie moeten aanzetten. Dat
geldt ook ten aanzien van de
buitenlandse arbeiders.
De problemen waarvoor de be
drijfspastores van de ver
schillende kerken staan moe
ten, naar hun oordeel, duide
lijker uitkomen in het lande-
