Banen van 32 uur: slikken of stikken? Vuurwerk in Wall Street Tarieven: waar blijft eenvoud? 31 Beursweek Belasting kTERDAG 23 OKTOBER 1982 jonge MTS'er, die op het ar- lidsbureau in de vacaturebak- ;en snuffelt, vertelt dat hij een aan van maximaal 32 uur prima irindt: "Natuurlijk, als ik maar werk heb". Het gevolg, evenre- pig minder loon, accepteert hij pok. "Je krijgt tenslotte ook tneer vrije tijd". De MTS'er is Sinds een half jaar uit militaire dienst en heeft sindsdien niet ge werkt. "Ik heb weg- en water bouw gedaan, dus kun je wel na gaan. Ik zoek nu iets in de com merciële sector, verkoopleider of fcoiets". (n aankomend directie-secreta resse, althans die opleiding heeft ze gedaan, bezoekt regelmatig het arbeidsbureau. "Het is heel moeilijk een baantje te krijgen. Ik zoek al een paar maanden. Een baan van 32 uur zou ik nu wel accepteren, maar ik wil perti nent niet dat dat zo mijn hele le- yen blijft. Ik kan niet zonder het (geld datje dan mist. Je hebt toch tie volle kosten als je zelfstandig woont". ongeren e werkloosheid in Nederland is vooral na 1980 snel verslechterd. Naar verhouding zijn veel meer jongeren dan ouderen het slacht offer. Bijna de helft, 42,8 procent, van het totaal aantal werklozen was in 1981 jonger dan 23 jaar. Van die groep bestond 62,8 pro cent uit schoolverlaters. l de groep tot 19 jaar loopt een op de drie jongens of meisjes zonder werk. In de groep tot en met 22 jaar is het perspectief iets verbe terd, maar nog altijd niet om te juichen: een op de vier zit zonder I werk. 1 let CDA heeft onlangs een plan gelanceerd, dat een oplossing geeft voor de hoge jeugdwerk loosheid. Geef vanaf nu ieder die voor het eerst gaat werken, in het bijzonder schoolverlaters dus, een baan van maximaal 32 uur per week. Vier beschikbare ba nen worden zo verdeeld over vijf mensen. i principe geldt zo'n verplichte korte werkweek voor iedereen, man of vrouw, hoog of laag opge leid. Het plan is verstrekkend als het consequent wordt toegepast. "Op den duur zal de 40-urige werkweek zijn vanzelfsprekend heid verliezen", verwacht het CDA. (en baan van 32 uur betekent meer vrije tijd, maar ook minder sala ris. Willen jongeren dat wel? !egen Nog maar twintig jaar geleden werd voor iedereen de vijf-daagse werk week ingevoerd. Nu, in de jaren tachtig, wordt er weer over "korter werken" gesproken. De betekenis van het begrip korter werken is echter verschoven van een sociaal-maatschappelijke naar een economisch noodzakelijke Het werk raakt op. Dagelijks worden we geconfronteerd met mogelijke oplossing om een halt toe te roepen aan de uit de pan rijzende werkloos heid. Een recent voorbeeld is het zogenaamde inruilplan van Vroom en Dreesmann. Alle werknemers van 57V4 jaar en ouder worden ontslagen met behoud van loon. Zo kunnen er in vier jaar tijd 1450 arbeidsplaatsen voor de jeugd vrijkomen althans volgens het plan. De werkgroep Arbeidsvraagstukken en Welzijn van de Leidse universi teit heeft in een onderzoek naar deeltijdarbeid gesuggereerd om landelijk een vijf-urige werkdag in te voeren om tot een herverdeling van het werk te komen. Topman van het ministerie van sociale zaken, mr. F. Kruze, sprak zich deze week ook uit voor een verkorting van de werkweek tot 32 uur. Dat met het invoeren van een kortere werkweek talloze problemen rijzen, mag vanzelfsprekend heten. Bovendien dient zich de vraag aan: Willen mensen wel korter werken? Jongeren aan het snuffelen in de vacaturebak van het arbeidsbureau. (Foto: gpd>. k de Jager heeft wel werk: bij KWJ, Beweging voor [Werkende (en werkloze) Jonge ren. De KWJ fuseert op 18 de cember met de NW jongerenbe weging tot een FNV jongerenbe weging. De Jager spreekt zijn af wijzing over het jeugdwerkplan van het CDA dan ook namens beide jongerenbonden uit. "We zijn heel fel tegen, ja", vat hij bondig samen. Verdeling van het beschikbare werk vindt hij de enige structurele oplossing van de hoge werkloosheid. Mits dat voor iedereen geldt, jong en oud, man of vrouw en niet alleen een beperkte groep starters op de ar beidsmarkt. Maar als arbeidstijdverkorting voor jongeren een evenredige vermindering van loon betekent, dan kunnen ze daar niet van rondkomen. Het is dan ook on mogelijk om een zelfstandig be staan op te bouwen", aldus De Jager. )m zijn betoog te illustreren; haalt de KWJ'er een lijstje met de mi nimumjeugdlonen tevoorschijn. "Een 19-jarige verdient per maand netto 890 gulden. Als hij maar 32 uur werkt en 32 uur be taalt krijgt, heeft-ie minder dan 700 gulden. Daar is niet van te le- I ven". foor een achttienjarige op het mi nimumjeugdloon ligt dat nog moeilijker. Die komt bij een ver korte werkweek uit op slechts 633 gulden per maand; een 21-ja- rige kan in zo'n geval op 921 gril den rekenen. Dmdraaien 'Je draait de zaak om", zegt Dirk de Jager als wordt ingebracht dat veel jongeren bij hun ouders wonen en op lage kosten zitten. "Iedere jongere heeft recht op een zelfstandig bestaan. Met ver laging van de jeugdlonen zijn jongeren nu al vaak gedwongen bij anderen te blijven wonen". Het steekt de jongerenorganisaties dat de herverdeling van werk al leen door jongeren moet worden opgebracht. "Het CDA zegt: jon geren hebben toch niet zoveel nodig. In feite denken ze dan: ge zinnen kunnen we niet zo hard pakken, dus doen we het zo. Maar dat kan niet, het principe is onjuist". Volgens Dirk de Jager worden met het plan "weer de zwaksten ge pakt". De jongeren in het alge meen, vrouwen en laagstbetaal den. Maar academici, jonge ma nagers van Nijenrode, toch niet de zwaksten, zullen toch ook niet meer dan 32 uur werken, als het CDA-plan consequent wordt doorgevoerd? De Jager: "In de praktijk zullen ze wel weer ontheffing van die 32 uur vragen voor bepaalde func ties. Dat zie je al bij het plan tot algemene werktijdverkorting bij V D. Directeur Anton Drees mann heeft daarbij meteen een uitzondering gemaakt voor zich zelf en zijn staf'. Onvolwaardig Dirk de Jager kan zich evenwel voorstellen dat veel jongeren de door hem verguisde baan van 32 uur graag willen hebben. "Als je al een tijd in de ww loopt, heb je toch het gevoel dat het geen vol waardig bestaan is. Je kunt wel mooie verhalen ophangen over arbeidsethos en dat leven zonder werk mooi is; de meesten willen toch gewoon werk. Maar in feite is de keuze tussen 32 uur werken of niets geen reële. Het is kiezen tussen in slechte oplossing en geen oplossing". door José Smits en Anneloes Timmerije De jongerenbonden hebben nog een argument om te ageren tegen het CDA-jeugdplan. Verkorting van de werkweek en verminde ring van loon betekent niet auto matisch dat er ook meer banen voor jongeren ontstaan. De verla ging van de jeugdlonen, enkele jaren geleden met algemene poli tieke instemming ingevoerd, heeft niet geleid tot meer werk voor jongeren. De Jager: "Albert Heijn bijvoorbeeld, heeft miljoe nen verdiend met die verlaging. Het is allemaal geïnvesteerd in de Verenigde Staten en zeker niet in nieuwe banen". Alternatief Hoe moet het dan wel? De speciale maatregelen van andere partijen of groepen vinden de jongeren bonden immers net zo slecht als de voorstellen van het CDA. "We zijn bezig met een eigen alterna tief, maar een afdoende oplos sing kun je ook van ons niet ver wachten. Economen zitten el kaar al jaren in de haren zonder dat ze er uit komen". In het alternatief van de jongeren bonden zit in elk geval ook ar beidstijdverkorting maar met be houd van loon tot een zekere grens. "Hoe die grens moet lig gen is voor ons nog moeilijk aan te geven. Of dat nou minimum moet zijn, modaal of anders". In het alternatieve plan zit ook een sterke bevordering van speciale werkprojecten waar jongeren zelfstandig met subsidies en be houd van uitkering aan de slag kunnen. De subsidies kunnen worden opgebracht, vindt Dirk de Jager, uit bijvoorbeeld de gel den die nu aan bedrijven worden gegeven als investeringssubsi dies. Tenslotte zijn die over heidsbijdragen bedoeld om via investeringen de werkgelegen heid aan te zwengelen. Universiteit De werkgroep Arbeidsvraagstuk ken en Welzijn van de universi teit in Leiden heeft onlangs een onderzoek afgerond naar deel tijdarbeid. De werkgroep heeft het college van bestuur het ad vies gegeven deeltijdarbeid niet verder te stimuleren. Dit advies is minder tegenstrijdig dan het zo op het eerste gezicht lijkt Projectleidster Marian Demenint: "Wij zijn tot de conclusie geko men, dat men binnen de univer siteit veel problemen heeft met deeltijdarbeid. In het algemeen voeren de nadelen de boventoon, zoals een verslechtering van po sitie op de arbeidsmarkt en ver minderde sociale zekerheid. Ik heb herhaardelijk mensen ge sproken die met het besluit om minder te gaan werken bewust kun promotiekansen hebben in geleverd". Alhoewel binnen de universitaire wereld deeltij banen een min of meer geaccepteerd iets is, merk je toch dat het bestel er niet op ingericht is. Als we kijken naar de wetenschappelijk functies blijkt, dat bij een halve baan de druk van onderwijs onevenredig zwaar komt te liggen. Tijd voor onderzoek en publicaties schiet er bij in. Terwijl dat nou juist het geen is, waarop je in universitai re kringen wordt beoordeeld. Met andere woorden: promotie kansen verminderen". Vrouwen Weliswaar is het aantal deeltijdba nen binnen de Leidse universi teit van 22 procent in 1977 naar 28 procent in 1982 gestegen. Maar die toeneming van deeltijd arbeid ging ten koste van het aantal vrouwen dat een "volle- tijds" baan vervulde. Er zijn niet meer vrouwen bij de universiteit komen werken. De vrouwen hebben het werk onderling ver deeld. De uren die vrijkwamen omdat mensen korter gingen werken werden dus 'wegbezui- nigd'. "Op die manier ontstaat er aversie tegen korter werken", zegt De menint. Want als een collega aan kondigt minder te willen werken en je weet dat door de bezuini gingen de rest van die baan niet wordt opgevuld, heb je dus lie ver niet dat die collega een deel tijd baan neemt". De werkgroep concludeert dan ook, dat deeltijdarbeid niet meer werkgelegenheid oplevert. Zij doet daarom de suggestie om een vijfurige werkdag in te stellen voor iedereen, ook buiten de uni versitaire gemeenschap. Een aar dig plan, maar is zoiets uitvoer baar? Demenint: "Ja, ik geeft toe dat het een moeilijk probleem is. Wij hebben voorgesteld om de vijfu rige werkdag te koppelen aan een minimum-inkomensgaran tie. Wij hebben als werkgroep geen pasklare oplossing klaarlig gen. Maar we hopen, dat we iets kunnen aandragen om te komen tot een algemene herverdeling van het werk. Want meer werk komt er niet. Dus zul je rigoureu ze maatregelen moeten nemen. Het alternatief is een groeiende werkloosheid". Onaf Bijna kenmerkend voor de oplos singen van het werkloosheids vraagstuk is dat ze niet af zijn. Bouwstenen genoeg, maar het cement ontbreekt. Korter werken zou een oplossing kun nen zijn voor de werkloosheid. Maar mag je iemand een volledi ge dagtaak ontnemen? Hoe moet dat bijvoorbeeld met iemand die de zorg draagt voor een heel ge zin? Directeur-generaal voor de ar beidsvoorziening van het minis terie van sociale zaken, mr. F. Kruze, meent een oplossing ge vonden te hebben. Op grote schaal zouden groepen werkenden moeten worden op geroepen hun recht op arbeid op te geven. Tijdens een symposium over jeugdwerkloosheid deze week sprak ook Kruze zich uit voor een verkorting van de werkweek tot 32 uur. Mits de kortere werk week niet tot gevolg heeft dat de productiviteit wordt verhoogd of de bestaande overbezetting wordt weggewerkt meent hij, dat korter werken wel degelijk meer banen kan scheppen. Terecht draagt de topman van so ciale zaken aan dat bij een even redige vermindering van het loon bijvoorbeeld een 18-jarige slechter af is wanneer hij werkt, dan wanneer hij een uitkering krijgt. Dat is één probleem. Een tweede is dat Kruze meent, dat een kortere werkweek niet mag worden afgedwongen door de overheid. Zo komt hij dus bij zijn omroep aan bepaalde groepen om hun recht op werk op te ge ven. En dat zijn dan niet meer de 57 Vi-jarigen, want die zijn al voor driekwart met vut of wao. Wie dan wel, dat vermeldt de historie niet In de op 28 september j.l. verschenen "contourennota herstructu rering tarief inkomstenbelasting" heeft minister van der Stee een opmerkelijke zinsnede laten noteren. Hu schrijft met zoveel woorden, dat de gedachten om tot een herziening van de tarief structuur te komen niet is ingegeven door de wens om tot een bepaalde inkomensverdeling te komen. "De beoogde verdeling dient zo veel mogelijk in de primaire sfeer te worden gecreeérd", zo schrijft hij. Met andere woorden: de belastingtarieven hebben als instrument voor een betere verde ling van het inkomen afgedaan. Als je dat instrument tóch han teert, leidt dat tot een versteiling van de tarieflljn en tot een verder opschroeven van de belastingdruk. Wennen Dat is wel even wennen: de belastingheffing is niet meer te gebrui ken als mogelijkheid tot inkomensherverdeling! Nadat men ont dekt heeft, welke mogelijkheden de belastingheffing als instru ment van algemeen overheidsbeleid bleek te bieden, is de rich tinggevende betekenis van de belastingbeginselen steeds meer terzijde geschoven. Kennelijk zijn volksvertegenwoordigers eerder bereid om aftrek posten, die tot belastingvermindering leiden, te aanvaarden dan een rechtstreekse subsidie aan een groep van personen te geven. En zo zijn onze belastingwetten verworden tot lappendekens, waaronder geen mens zich meer behaaglijk voelt Het uitgangspunt van de belastingheffing was toch de omsalg naar draagkracht van de overheidsuitgaven. De ontwikkelingen hebben dat vertrekpunt volledig aangetast: er is met de wyze van belastingheffing gestreefd naar beïnvloeding van de maat schappelijke verhoudingen. In de eerste plaats is daar natuurluk het streven om door sterk progressieve tarieven de inkomens verschillen te verkleinen. Voorts waren en zijn er (min of meer fiscale) tegemoetkomingen om investeringen en werkgelegen heid te stimuleren. Offers De draagkrachtgedachte wordt ook nog eens verzwakt door de afwenteling op anderen. Dat geldt ook voor inkomstenbelasting. Bij tal van groepen en personen telt alleen het reèel besteedbaar inkomen, "netto" dus. Met "draagkracht" is onlosmakelijk het woord "offer" verbonden, maar offers, die kunnen worden doorgeschoven naar anderen, mogen die naam niet dragen. Komt de neutrale financieringsfunctie van de belastingheffing weer terug? Ik geloof er niets van. In dit land, waar de spandoe ken al worden opgepakt als een bewindsman al maar wat over- wéégt, moet de grote groep belastingbetalers het altijd weer ont- gelden. De grootste monden krijgen hun zin en de zwijgende meerderheid betaalt het gelag. Toch misschien niet zo'n gek idee: een politieke partij van belastingbetalers, die ook nog eens critisch naar de uitgaven-kant kan kijken. Zo'n groep zou een vitaal aspect van de samenleving kunnen bestrijken. Wat wil de minister nu? Hij wenst een verlaging van de tarieven, een vermindering van de progressie in de tarieven én hij wil af van een aantal aftrekmogelijkheden in de inkomstenbelasting. Inflatie-correctie De hoge tarieven hebben het sparen ontmoedigd en de arbeidsmo tivatie ondermijnd. De tarieven zijn, vooral voor de midden-in komens en de hogere inkomens in de afgelopen tien jaar hoger geworden, omdat de inflatie-correctie niet geheel in aanmerking werd genomen. Mede door de inflatie worden de inkomens in geld groter en daar past steeds een hoger percentage belasting bij, als gevolg van de progressie (stijgende lijn). Zonder dat men dus, m koopkracht gemeten, een hoger inkomen krijgt, moet er wel méér belasting worden betaald. Die ontwikkeling nu wordt teniet gedaan door de "inflatie-correctie", welke in de periode 1972-1982 niet voor 100% is toegepast. In Nederland is het toptarief 72% en internationaal gezien zo'n 60%. Men snelt bij een in verhouding matig inkomen al naar de hoogste tariefpercentages toe. De toeneming van de gemiddelde lastendruk is met name in het inkomenstraject van bruto 35.000,- 70.000,- aanzienlijk geweest. De druk van belasting en sociale premies tezamen schommelt thans bij de inkomens tussen bruto 25.000, en 85.000,- rond de 50%. De minister denkt aan één van de twee volgende mogelijkheden: a. de inflatie-correctie alsnog vanaf 1972 volledig doorvoeren èn verlaging van de tariefpercentages met 2 punten, en b een een voudiger en gematigd tarief, lopend van 15% tot 65% (te betalen over het inkomen boven de 210.000,-). Aftrekposten De groei van de aftrekposten is in de loop der jaren sterk tóegeno men, waarbij de explosieve ontwikkeling van de hypotheekren te-aftrek de aandacht trok. De minister van financiën overweegt, teneinde de operatie budgettair goed te laten verlopen, om de aftrek van het arbeidskostenforfait en het reiskostenforfait te bemoeilijken en te beperken. Zakelijke kosten met privé-ele- menten zouden niet meer in aftrek kunnen worden toegelaten. De grenzen bij buitengewone lasten en giften zouden moeten worden verhoogd. En zo gaat dat maar door. De kritiek op de belastingwet, zo zegt de minister, kent twee hoofdpunten: de hoge tarieven en de ingewikkeldheid van de wet Maar: wat hebben bovenstaande ingrepen nu met vereenvoudi ging te maken? Elke week bestijgt de New- yorkse effectenbeurs een nieuwe tophoogte van het jaar, waarbij ook het aantal malen dat de beurs in de ge schiedenis nog hoger is ge weest zienderogen afneemt. Deze week, donderdag, kwam Wall Street met een nieuwe top van 1037. Nog juist 14 punten beneden de hoogste stand van 1051 die ooit in de historie werd be reikt en in 1973 werd ingeno men. Bij dit aanhoudend bril jant vuurwerk kunnen de grote effectenbeurzen in de wereld niet achterblijven, en ook Amsterdam liet zich niet onbetuigd. Hier werd vrijwel elke dag een hoger niveau be reikt. Ook al ging het minder snel in zijn werk dan in Wall Street. Nog altijd tasten de meeste Newyorkse beurskenners volkomen in het duister over de achtergronden van de kei harde kooplust van de massa van beleggers. Zowel be roepsmatig als particulier. Want zowel maandag als woensdag schoot de Dow Jo- nes-index met meer dan 20 punten omhoog, wat niet ge ring is. Weliswaar komen onder de 30 aandelen die in deze index zijn opgenomen belangrijke kwaliteitsfondsen voor die de index dubbel zo snel omhoog jagen, maar ook voor de rest van de beurs wordt thans grif meer betaald. Zelfs waar de resultaten negatief zijn en waarvan over het pas afgeslo ten derde kwartaal opnieuw rode cijfers kunnen worden verwacht. In het verleden is een dergelijke ontwikkeling altijd levensgevaarlijk geble ken, maar ditmaal wil Wall Street van voorzichtigheid niets weten. Weliswaar wordt er regelmatig op grote schaal wuisi genomen, maar steeds weer komen nog grotere gol ven van kooporders de haus se voortzetten. Aan de andere kant is het in het verleden ook dikwijls voor gekomen dat een zeer willige effectenbeurs de recessie ver drijft. Want zoals een land zich een recessie kan aanpra ten door allerlei sombere be schouwingen en verwachtin gen ten beste te geven, zo kan door rotsvast optimisme en heilige overtuiging dat het ergste achter de rug is ook een recessie worden wegge werkt en een krachtig econo misch herstel worden ver sneld. De beurs loopt altijd op het her stel vooruit. Zo heet dat dan in het beursjargon. Voor een krachtig economisch herstel in de Verenigde Staten zijn inderdaad wel enige positie ve elementen naar voren te brengen. De rente daalt en de inflatie is vrijwel wegge werkt In september zijn de fabrieksprijzen zelfs eniger mate gedaald. In het zomer- kwartaal is bovendien de na tionale produktie niet verder ingezakt en zelfs nog licht ge stegen. Maar dat op die paar aanwijzingen de beurs kon stijgen van 780 tot 1030 is iets waar wij Europeanen ons nog steeds over verbazen. Hoewel er deze week yanuit de Verenigde Staten niet veel rentesignalen zichtbaar wer den, blijft de rente in ons we relddeel teruglopen. Belgié verlaagde deze week het offi ciële disconto. Gevolgd door West-Duitsland nadat ons land vorige week het voor beeld had gegeven. Donder dag volgde een tweede inzet van verlaging, zowel in Ne derland als in West-duits- land. Doordat de Duitse Bun desbank zijn rente met een door C. Wagenaar vol procent terugbracht, kon onze centrale band als ant woord daarop donderdag nog eens een half procent verla ging aan die van de vorige week toevoegen. Dit lijkt de volgende week dinsdag te houden inschrijving op een 9,75 procent lening van de Bank voor Nederlandse Ge meenten te bevorderen. Nu de Westland-Utrecht Hypo theekbank volledig door het Nationale Nederlanden-con cern wordt gedekt, kan ook in de pandbrieven van die in stelling het vertrouwen te rugkeren en kan door het plaatsen van nieuwe pand brieven weer tot nieuw leven komen. De koersontwikkeling was de ze week ook voor Amsterdam positief. Uiteraard steeg de obligatiemarkt flink maar ook de aandelen liepen onder leiding van de internationals na een paar slappe dagen eind vonge week weer om hoog. Alleen de scheeps bouw Ma uiterst moeilijk door het vele negatieve com mentaar dat het Rijn-Schel de-Verolme-concern met het saneringsrapport uitlokte. Het aandeel liep er een koers val door op van 23 gulden op circa 14 gulden. Giessen-De Noord, die aanvankelijk ook 10 gulden wegzakte, kon na dien dit verlies weer wegwer ken. Maar voor de rest was het allemaal koersstijging wat de klok sloeg Geen wonder dat de index voor de verschillende beursgroc pen deze week weer flinke vooruitgang boekte. De ver zekering kwam daarbij op een nieuwe jaartop en de in ternationals alsmede de loka le industrie doorbraken bijna de eerder dit jaar aangesla gen topstanden. Dit leidde voor het algemeen beursge- middelde wel tot een nieuwe jaartop.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 25