Champignons
van de
bollengrond
Een chimpansee
in de regering?
ZATERDAG 23 OKTOBER 1982
Tien bollenkwekers in de Duin- en Bollenstreek voegen een nieuwe cultuur aan hun teelt toe: zij
gaan champignons kweken. Een lekkernij die nu hoofdzakelijk in het zuiden van ons land wordt
geteeld. De kwekers maken gebruik van hun broeicellen die de komende achttien weken leeg
staan.
Het telen van de champignons gebeurt in bakken. Een geheel nieuwe methode. Uitgedacht door
de Sassenheimer J.W. Lestraden. Hij lanceerde het idee ai enkele jaren geleden, maar toen
verdween het in de ijskast omdat men bang was voor overproduktie. Nu echter overduidelijk is
aangetoond dat de vraag naar champignons nog altijd stijgt, is Lestraden met zijn uitvinding de
markt op gegaan.
Op welke bedrijven richt de Sassenheimer zich vooral? En zal het kweken van champignons de
bollenteelt op den duur niet aantasten? Afzetgebieden zijn er in elk geval. Niet alleen dichtbij
huis, maar ook over de grens. Een feit is wel dat met name het Proefstation voor de
Champignoncultuur in Horst de ontwikkelingen in het westen met argusogen zal volgen.
Kleine familiebedrijfjes zul
len de bollenstreek moe
ten aantonen dat er in de
champignonteelt een 'dik
ke' boterham te verdienen
valt. Want de champignon
is populair. Daar kan nie
mand omheen. Weliswaar
kent achttien procent van
de Nederlandse huisvrou
wen kent de lekkernij nog
niet, maar tóch groeit de
jaarlijkse produktie ex
plosief.
Nauwelijks drie jaar geleden
werd er 45 miljoen kilo
geoogst. Nu, in 1982, is die
oogst tot 70 miljoen kilo op
gelopen. Plus dat de prijs van
de paddestoel nog altijd in de
lift zit. Mogelijkheden dus
voor de bollenkweker. Maar
is die er ook rijp voor? En
waarom moeten juist kleine
re telers het bewijs aanvoe-
Lestraden: "Rijp is die kweker
er zeker voor. Maar we willen
bescheiden beginnen. Tien of
vijftien bedrijven zijn vol
doende. Dan blijft het voor
door Jan Westerlaken
ons te overzien en kunnen we
het experiment optimaal be
geleiden. Over de belangstel
ling van de kwekers mogen
we absoluut niet klagen. Die
is groot. Je kunt duidelijk
merken dat de bollenkweker
behoefte heeft om op meer
dan één bedrijfspoot te
staan."
Bewust heeft Lestraden nu, om
aan te tonen hoe kinderlijk
eenvoudig het telen van
champignons is, gekozen
voor familiebedrijven. Over
het waarom laat de Sassen
heimer geen onduidelijkheid
bestaan: "Omdat je hier de
mensen vindt die niet te be
labberd zijn de handen uit de
mouwen te steken. Mensen
die niet elk moment op de
klok kijken of ze al naar huis
kunnen. Mensen die bereid
zijn 's avonds te werken en
ook niet bang zijn om in het
weekeinde wat te doen. Dén
heb je mogelijkheden".
Begrip
"Is het eenmaal een begrip, dan
vindt die kweek z'n weg wel
naar de grotere bedrijven.
Bovendien, plukkers zijn er
niet nodig. Dat kunnen de te
lers zelf doen. Hebben ze de
tijd voor. Moet er een grote
hoeveelheid worden geoogst,
dan kunnen ze met part-ti
mers werken."
Lestraden heeft hoge verwach
tingen van deze nieuwe ont
wikkeling in de Bollenstreek.
"Ik geef je op een briefje dat
dit onherroepelijk verder
gaat. Niemand hoeft bang te
zijn voor overproduktie. De
kwekers hier, dan bedoel ik
wel alle 1200, kunnen, schat
ik, samen voor een oogst van
zo'n vijf tot zeven miljoen ki
lo zorgen. En misschien zelfs
wel meer. Op de markt
brengt die toch mooi 15 tot 20
miljoen gulden op. De ver
diensten voor de producent?
Rond de 25.000 gulden. Zelf
zullen de telers er alleen maar
gelukkig mee zijn; ze hoeven
vier maanden lang niet naar
werk te zoeken en hun lege
cellen worden benut."
De Bollenstreek zal echter niet
op zijn kop staan. De cham
pignonteelt zal het bollen-
kweken zéker niet naar het
tweede plan verdringen. Le
straden: "De mogelijkheden
zijn niet zo ontstellend groot.
Maar er kan aardig wat ge
beuren. Mijn verwachting is
dat er toch straks minstens
twee- driehonderd bollen-
boeren champignons zullen
telen. Nu zijn ze misschien
wat argwanend. Kijken de
kat uit de boom. Maar ze zul
len er echter aan moeten
wennen om meer culturen te
kunnen beheren. Het is hier
in de buurt wel voorgekomen
dat een bollenkweker volle
dig is overgestapt op de
champignonteelt
Vraag
Wanneer alle bollenkwekers er
hun hoofberoep van zouden
maken, zou dat wel eens tot
heftige concurrentieslagen
kunnen leiden, een markt die
wordt overvoerd en noem
maar op. Lestraden haalt zijn
schouders op bij die gedach
te.
"Ik vind het nogal wat als de
produktie in drie jaar straffe
loos kan sUjgen van 45 tot 70
miljoen kilo zonder dat de
prijs wordt aangetast, ja zelfs
goed oploopt. Natuurlijk, de
markt kun je niet bepalen.
Eén ding staat zo vast als een
huis: er komt steeds meer
vraag naar de champignon.
Zeker, Nederland loopt wat
de consumptie betreft ver
achter bij een land als Duits
land. Daar worden ze, bij wij
ze van spreken dagelijks ge
geten. Geen luxe artikel dus.
Zo wordt de champignon
hier, helaas zeg ik dan, nog
wél gezien. Maar je ziet ze
toch steeds meer op recepten
verschijnen. Dat is een prima
ontwikkeling.
Tussen de prijs die de kweker
vangt en de prijs die de koper
in een winkel moet neertel
len, zit een fors gat. Een kilo
champignons kost in de win
kel, ongeveer, negen gulden.
De teler krijgt echter niet
meer dan drie gulden. De
middenstander houdt er met
zijn prijsbepaling rekening
mee dat hij niet alles ver
koopt en een deel moet weg
gooien.
Over die prijs maakt Lestraden
zich niettemin geen zorge-
n."Er rolt vandaag of morgen
een prijsje uit de bus waar
door het mogelijk wordt dat
iedereen zich een portie
champignons kan veroorlo
ven. Als je in de winkel een
gulden of zes voor een kilo
betaalt, zeg ik, jongens we
zijn op de goede weg. Meestal
zijn de champignons in doos
jes van een half pond ver
pakt. Kost dus f. 1,50. Nou, je
kunt me niet wijsmaken dat
zoiets niét in een krap budget
past"
Betekenis
Champignonteelt in de Bollen
streek. Wie had dit ooit dur
ven dromen. "Ja", voegt Le
straden eraan toe, "en dan
ook nog meer verdienen dan
je in de bollen doet. Het hele
jaar door kun je kweken. Aan
de andere kant zit er ook in
de teelt van bloembollen be
weging. Wy kweken onder
kunstlicht zonder gebruik te
maken van warmte. Geen ho
ge gasrekening meer. Met op
merkelijke resultaten. Toch
durf ik te beweren dat het te
len van champignons een
stuk gemakkelyker is dan het
produceren van bollen. Na
tuurlijk zyn er nsico's". De
champignons kunnen, als de
kweek niet goed wordt bege
leid, besmet worden met de
één of andere ziekte. Tenslot
te werk je met schimmels.
Wat de Bollenstreek betreft:
geen zorg. De moeilijke fase
in de teelt nemen wij voor on
ze rekening. Pas daarna komt
het hele spul naar de kwe
kers. Met andere woorden: zij
kunnen nauwelijks in moei
lijkheden komen. Wat wél
een voortdurende zorg moet
zyn is hygiëne. Elke dag op
nieuw moet die onze aan
dacht hebben. Ook na de
teelt. Iets schoonhouden is
niet moeilijk, maar het moét
gebeuren."
Wie zich aan de regels houdt zal
oogsten. Dezelfde kwaliteit
champignons als de full-time
kwekers in Limburg en Bra
bant. Heeft de teler veel tijd
en ziet hij kans kleine cham
pignons te plukken, dan
vangt hij een extra hoge prys.
Vijf gulden per kilo; de grote
re brengen twee gulden min
der op.
Kijken we nu eens in de rich
ting van de tuinder. Is voor
hem hetzelfde weggelegd als
voor de bollenkweker?
'Teelt hij met behulp van
kunstlicht, dan heeft de tuin
der zonder meer mogelijkhe
den", aldus Lestraden. "In
zulke gevallen werkt hij met
dezelfde cellen als die welke
voor de bollen worden ge
bruikt Wat voor die bollen
kweker in de wintermaanden
geldt is in de zomer van toe
passing op de tuinder. Wat de
ontwikkeling betreft, wij zijn
er klaar voor. De tuinders zijn
gènteresseerd. Zeker hon
derd man komt er wekelyks
poolshoogte nemen. Ik kan
niet anders zeggen, dan dat
het storm loopt"
Volgen
Dr. ir. D. van Griensven, direk-
teur van het Proefstation
voor de Champignoncultuur
in het Limburgse Horst volgt
de verrichtingen in de Bol
lenstreek zeer nauwlettend.
Vindt hij dat er nog plaats is
voor champignontelers in
Nederland?
"De vraag naar champignons
stijgt nog immer, ook in het
buitenland. Voor de export is
er, voor zo ver ik het kan
overzien, geen echte behoefte
aan uitbreiding. Zouden zich
kwekers op die export willen
werpen, dan moet dit mond
jesmaat gebeuren. In het
westen van ons land kunnen
er best wat telers bij. Daar is
zeker een markt Neem alleen
maar Friesland en Gronin
gen, daar worden geen cham
pignons gekweekt Wanneer
de telers zich daarop richten
kan dat alleen maar gunstig
zijn voor het produkt De be
kendheid ervan wordt in elk
geval weer groter."
Wordt de Bollenstreek een con
current voor de kwekers in
Limburg? "Voorlopig liggen
we er niet wakker van", zegt
Van Griensven. "Het is inte
ressant wat er in het westen
gebeurt en het kan van bete
kenis zyn voor de teelt. Het
telen in bakken, wat in de
bollenstreek voor de deur
staat, is goedkoper. Dus kan
de prijs omlaag. Dus wordt
onze exportpositie sterker.
En dat is mooi meegeno-
nipulaties om invloedrijke
posities te verwerven en te
behouden, dan is er politiek
overal om ons heen. Buiten
het centrale en lokale be
stuur: ontmoeten we politiek
in ons gezin, op school, op
het werk en tijdens vergade
ringen. Elke dag veroorzaken
we conflicten of zijn we party
in die van anderen. We heb
ben zowel supporters als ri
valen en we zyn zuinig op
bruikbare connecties.
Deze dagelijkse politiek wordt
niet steeds herkend, omdat
mensen meesters zijn in het
camoufleren van hun bedoe
lingen. Politici bijvoorbeeld
hebben hun mond vol van
idealen en beloften, maar
zwijgen zorgvuldig over per
soonlijke machtsmotieven.
Dat is geen verwyt; we spe
len dit spel namelijk alle
maal. En in dat opzicht ver
schilt de chimpansee - geluk
kig - nog van het politieke
dier op twee benen
Vliegen
Bioloog De Waal constateert op
basis hiervan „Chimpansees
tonen hun motieven open en
bloot Hun belangstelling
voor macht is niet groter dan
die van de mens. maar is be
ter zichtbaar" In dat geval
zal dus nog het een en ander
moeten worden nageaapt
Het is voor te stellen dat poli
tici geschokt zullen reageren
op de opzienbarende inhoud
van het boek Chimpansee
Politiek, want het is toege
staan elk dier met een ander
te vergelijken zolang je maar
van de mens afblijft. Daar
mee heeft die mens zichzelf
bestempeld tot heilige koe
van het dierenrijk en dan is er
nog iets: chimpansees steken
elkaar na een conflict de
hand toe om elkaar daarna
als blijk van verzoening te
gaan vlooien Dat laatste heb
ben we politici nog nooit zien
doen - die laten nog niet eens
eikaars vliegen vangen
Chimpansees: meesters in het profijtbeginsel, alleen is samen delen ze eigen... (Foto anp»
De Griekse wijsgeer Aristo-
telis noemde de mens al
een politiek dier. En met
die opmerking schoot hij
duidelijk in de roos. De
bioloog Frans de Waal kan
na een intensieve studie
die uitspraak alleen maar
bevestigen. In zijn on
langs verschene boek
"Chimpansees-Politiek"
schrijft hij: ,,Het politieke
bedrijf blijkt onderdeel
van een eeuwenoude
erfenis die we delen met
onze naaste verwanten, de
chimpansees".
De Waal heeft - of hij het nu
leuk vond of niet - moeten
constateren dat de chimpan
sees zeer bedreven zijn in po
litiek gemanoeuvreer. Zelf
zegt hij hierover: „Hun maat
schappelijk leven is vol
machtsstrijd en machtswis
selingen, verdeel-én-heers
methoden, coalities en onder
handelingen. Vrijwel alles
wat in de wandelgangen van
onze eigen politiek gebeurt,
is in embryonale vorm in het
maatschappelijk bestel van
een chimpanseekolonie terug
te vinden".
Toeval
Het is overigens geenszins de
bedoeling van de bioloog ge
weest politici in zijn boek - al
dan niet verkapt - ten tonele
te voeren. Elke gelijkenis be
rust dan ook op toevallighe
den, maar het staat iedereen
uiteraard vrij de schoen aan
te trekken die hem past.
Het zien van chimpansees - en
dat kan niemand ontkennen
stemt dierentuinbezoekers
steeds weer vrolijk. De Waal
merkt in zijn boek op: „De
clowns van de dierenwereld
zouden zich uitstekend thuis-
voelen in een politieke arena.
Het machtsstreven en het
profijtbeginsel van de chim
pansees zijn zo uitgesproken
Informateur Scholten had er ln de afgelopen weken goed
aan gedaan het Binnenhof eens voor een dagje de rug toe
te keren om de kolonie chimpansees in het Dierenpark
Wassenaar rustig gade te slaan. Wellicht dat hij tot
interessante ontdekkingen was gekomen die hem verder
hadden kunnen helpen bij zijn werkzaamheden. Want
politiek bedrijven en apestreken vertonen een
opmerkelijke verwantschap.
dat iemand het eens waagde
mij te verrassen met de
vraag: wie beschouwt u als
de grootste chimpansee van
onze regering...?"
De Waal schuwt in zijn boek
niet de chimpansees een ho
ge strategische intelligentie
toe te meten en verder merkt
hij op dat het zonneklaar is
dat veel chimpansee-man
netjes aan hun streven naar
een hogere status heel wat
energie besteden en er ernsti
ge verwondingen voor over
hebben. „Kennelijk blijft
machtshonger niet tot dieren
in dierentuinen beperkt".
door
Rob Hirdes
Er verder over uitweidend: „Er
hangt een taboe rondom het
woord macht Wanneer we
over macht spreken hebben
we het altijd over iemand an
ders. Als we het over onszelf
hebben noemen we het liever
het nemen van verantwoor
delijkheden". Een niet onaar
dige opmerking, want hoe
vaak kun je een dergelijke
uitspraak niet vernemen in
politiek Den Haag, vooral ten
tijde van een kabinetscrisis
of -formatie.
Gedrag
In zyn boek voert De Waal de
mens als een sprekende aap
op. ..Maar ook zyn gedrag
verschilt in wezen niet veel
van dat van een chimpansee
Mensen houden zich bezig
met verbale gevechten zoals
provocerend, of imponerend
woordvertoon, verontwaar
digde interrupties, verzoe
nende opmerkingen en ga zo
maar door. Als diezelfde
mensen hun toevlucht zou
den nemen tot handelingen
in plaats van woorden is de
overeenkomst tussen chim
pansee en mens nog groter
Chimpansees krijsen en
schreeuwen, slaan met deu
ren, gooien met voorwerpen,
roepen om hulp en maken
het na afloop met een vrien
delijke aanraking of omhel
zing weer goed".
Nog een constatering van de
bioloog op basis van zyn stu
die: „Samen delen is mensa
pen eigen". Waar hebben we
die leuze al eens eerder ge
hoord?
Als we de politiek in grote trek
ken definiëren als sociale ma-
