Patiënt wil beter
wordenvoorgelicht
c
3
Reportage
U spaart heel persoonlijk
bij de Zakenbank
a
'sBank
Bureau Artsenservice
bepleit begrijpelijke taal
1.VfU .1 1
P/S
r%
5+%
WOENSDAG 20 OKTOBER 1982
Varia
Op 14 juli 1902. dus nu ruim tach
tig jaar geleden, stortte de be
roemde Campanile, de klokketo-
ren op het San Marcoplein in Ve
netië in. De ..Gazette di Venezia"
van die 14e juli 1902 liet nog we
ten dat de inwoners van Venetië
zich grote zorgen maakten over
de toren. Iedereen sprak erover,
men kwam met drommen naar
het San Marcoplein om naar de
wond te kijken die kort tevoren
ontdekt was. Zo staat het er: feri-
ta. wond, want voor de Venetia-
nen was de Campanile een le
vend wezen dat gewond was. Gis
teravond, ging de krant verder,
was de bezorgdheid sterk toege
nomen omdat de scheur zicht
baar gegroeid was. De autoritei
ten hadden een verbod uit
gevaardigd de klokken te luiden,
het kanonschot af te vuren dat
dagelijks aangaf dat het 9 uur 's
morgens was. en de toren te betre
den. Maar vooral het verbod aan
de militaire kapel om op het San
Marcoplein te concerteren, had
de zorg en angst om het lot van de
toren sterk vergroot.
Niet ten onrechte dus, want op de
morgen dat deze krant werd uit
gegeven, stortte de Campanile in
een. De „Gazetta di Venezia" van
15 juli 1902 vond deze gebeurte
nis belangrijk genoeg om er aan
dacht aan te wijden. Ik vertaal
nu het ooggetuigeverslag van de
plaatselijke reporter:
„Het is ongeveer half tien in de
morgen: ingenieur Torri, hoofd
van de afdeling stedebouw, inge
nieur Gaspari, commissaris van
politie, ondercommissaris Pozzi
en de agenten Fassioli, Moretti en
Scarpa inspecteren met gebruik
making van een ladder van 18
meter lengte voor de laatste keer
de scheur. Zij hebben de ladder
juist tegen de toren aangezet, als
de scheur stenen en puin begint
uit te braken, alsof zij geirriteerd
wordt door deze overbodige po
gingen. Gaspari beseft, dat hon
derden mensenlevens op het spel
staan, omdat de menigte nog
steeds op korte afstand van de to
ren samendromt. Het idee dat de
toren wel eens zou kunnen instor
ten kunnen de mensen nog steeds
niet bevatten, zodat de drommen
mensen die van het Lido komen
of er heen gaan nog vol vertrou
wen en in alle rust voorbijlopen.
Maar het is nu nog maar een
kwestie van minuten. Gaspari
holt naar de ladder toe en laat
zijn mannen ogenblikkelijk naar
beneden komen, beveelt de arbei
ders en de opzichter de toren te
verlaten, roept hetzelfde naar de
nabijgelegen winkels en cafés, en
schreeuwt met krachtige stem te
gen de menigte: „Sgombrate tutti
la piazza, il campanile crolla!"
„Iedereen weg van het plein, de
toren stort in!"
De politiemannen verwijderen de
mensen van de toren en houden
anderen tegen die van de kade
komen, en sturen ook iedereen
weg uit de omringende lokalitei
ten. Het is een verschrikkelijk
moment. Een van de mensen die
bij de grote catastrofe aanwezig
waren vertelt: „Ik stond voor de
kathedraal te praten met een in
genieur, toen er plotseling een
waarschuwingskreet weerklonk.
We werden met anderen onder de
klokketoren (Torre dell'Orologio)
geduwd, die kort tevoren half 10
had geslagen. Met kloppend hart
keek ik omhoog naar het superbe
gevaarte en mijn bloed stolde in
mijn aderen toen ik dwars door
de scheur heen, die verschrikke
lijke wond, de hemel kon zien".
„Ik had mijn horloge in mijn hand,
het was nog maar net 9.47 uur,
het tv as pas 7 of 8 minuten leeg
rondom de toren. O, ik zal nooit
dat moment vergeten, waarop
die wond van de kolossale toren
op angstaanjagende wijze groter
werd, de toren boog in de rich
ting van de kathedraal en begon
te schudden. Terwijl er kreten uit
de menigte opstegen en een dof
gerommel van gekraak en val
lend puin opklonk, begon de ge
weldige spits van de klokketoren
te schommelen met twee of drie
bewegingen van rechts naar
links en van links naar rechts,
waarbij de bogen die hem steun
den verwrongen werden en ge
broken; de gigantische toren zak
te ineen, stukje bij beetje, de
grond schudde en een geweldige
stofwolk steeg op waarin de gou
den engel op de spits wegzonk. De
tragedie was voltooid".
„Het stof dwarrelde overal als
sneeuw en verblindde me. De me
nigte sleurde me in paniek ge
raakt mee. winkelruiten brekend
in een waanzinnige vlucht. Ik
vond mijzelf, zonder mijn hoed
en zonder te weten hoe ik daar
kwam, weer terug voor Finzi
waar ik naar binnen vluchtte. De
stofregen maakte het ademen nog
steeds onmogelijk en deed mijn
ogen pijn Veel mensen moesten
zich met lichte verwondingen bij
de eerste-hulppost laten verbin
den. maar niemand werd ernstig
gewond".
Tot zover dit ooggetuigeverslag uit
die Venetiaanse krant. Morgen
vertel ik hoe het Algemeen Han
delsblad erover schreef, en wat er
daarna gebeurde.
door
Bert Paauw
"Artsen hebben ontzet
tend weinig kaas gege
ten van voorlichting",
zegt drs. Wim Laver-
man van het in Almere-
Haven gevestigde bu
reau Artsenservice. Het
bureau probeert - de
naam zegt het al - dien
sten te verlenen aan
artsen, meer in het bij
zonder op het vlak van
voorlichting. Laver-
man, met een econo
miestudie als achter
grond, nam zes jaar ge
leden het initiatief tot
oprichting van het bu
reau.
"Ik ben weliswaar niet zelf uit
de medische wereld afkom
stig maar heb wel veel ken
nissen in die sector. Uit op
merkingen en gesprekken
werd mij duidelijk dat op het
gebied van voorlichting be
paalde behoeften leefden en
leven. Daar ben ik op inge
sprongen. Het bureau is aan
geslagen bij de artsen. Ne
gentig procent van de onge
veer 5500 huisartsen die Ne
derland telt werkt met din
gen van ons bureau".
Onmacht
Volgens Laverman is er bij met
name jongere artsen een
groeiende bewustwording
ten aanzien van het nut van
voorlichting, al wordt er naar
zijn mening nog altijd te wei
nig aan gedaan. "In de prak
tijk komt het meestal neer op
het stellen van een diagnose
en het uitvoeren van een the
rapie. Van de voorlichtende
taak komt weinig terecht.
Dat heeft natuurlijk wel een
aantal oorzaken. Ten eerste
de pure onmacht. Men leert
tijdens de opleiding het nodi
ge over diagnose en therapie,
maar het punt communicatie
komt niet op het programma
voor. Ten tweede kampen
veel artsen met tijdgebrek
vanwege een grote praktijk
en ten derde is het weinig
aanlokkelijk om steeds het
zelfde verhaal te moeten ver
tellen. Met bepaalde aandoe
ningen krijgt een arts wel vijf
keer op een dag te maken.
Als hij steeds hetzelfde moet
vertellen gaat hij dingen
overslaan of weet hij op een
gegeven moment niet meer
wat hij aan de één en wat hij
aan de ander heeft verteld".
"Dan is er nog een ander ele
ment. Artsen willen vaak
best patiënten voorlichten
maar er zijn allerlei barrières
bij de patiënten. Een patiënt
is gespannen waardoor din
gen niet tot hem doordringen
of hij wil bepaalde dingen ge
woon niet horen. Wat ook
vaak voorkomt is dat patiën
ten blokkeren op details. Dat
wil zeggen: bijzaken worden
opgepikt, hoofdzaken niet.
Onderzoek heeft uitgewezen
dat zelfs redelijk aanspreek
bare patiënten acnteraf vaax
met weten wat hun nou ei
genlijk precies is verteld".
"Als je patiënten vraagt naar
eventuele klachten over hun
dokter, dan krijg je vaak op
merkingen te horen in de
trant van 'Hij heeft geen tijd
voor me', 'Hij kijkt me de
deur uit' of 'Hij vertelt me
nooit iets'. Wel geven ze toe
dat ze zelf meestal pas nader
hand goede vragen beden-
De Nederlandse patiënt
wordt onvoldoende voor
gelicht. Dat vindt onge
veer de helft van alle
huisartsen èn patiënten.
Dat was de uitkomst van
een onlangs gehouden
steekproef, uitgevoerd
door het Instituut voor
Economisch en Sociaal-
Psychologisch Onder
zoek.
De steekproef bevestigde
de tendens die al jaren
bij andere onderzoeken
over dezelfde materie
naar voren komt: het is
niet best gesteld met de
voorlichting door artsen.
Althans, zo wordt dat door
veel artsen en patiënten
ervaren.
Arts reikt patiënteiumfo uit: thuis rustig nalezen.
Wtm Laverman. "Voorlich
ting door artsen is altijd beter".
gevorderd dan bu ons. De
voorlichting heeft daar een
juridische basis. Als een spe
cialist voor een operatie de
patiënt duidelijk mondeling
en schriftelijk informeert
over de risico's, vermindert
dat zpn aansprakelijkheid bij
problemen na de operatie.
Zo'n regeling werkt natuur
lijk stimulerend op de voor
lichting. Hoe vaak komt het
met voor dat een arts iets
doet aan een lichaam zonder
dat een patiënt weet wat er
gebeurt, zelfs tot experimen
ten toe. Soms staan er plotse
ling twee witte jassen aan je
bed die iets gaan doen waar
je helemaal geen toestem
ming voor hebt verleend, laat
staan dat die toestemming is
gevraagd".
"Dat wordt wel omschreven als
het probleem van de 'infor
med consent', de toestem
ming na informatie. In het
voorjaar hebben we daar nog
een symposium aan gewijd
dat veel belangstelling trok.
al was de reactie van veel art
sen tamelijk afstandelijk. Er
heerst nog wel een idee van.
wat wü doen is goed, de pa
tiënt is geen baas over eigen
lichaam. En laten we wel zyn,
de arts heeft natuurlijk lang
op de troon gezeten. Er is al
tijd erg tegen hem opgezien.
Dat is langzamerhand aan het
verdwijnen Er is een genera
tie opgegroeid die minder
schroom heeft om te vragen
De arts moet daar ook aan
ken. Tijdens hun bezoek aan
de dokter waren ze daarvoor
te gespannen".
Autoriteit
"Of de klachten van patiënten
over artsen juist zijn, dat is
moeilijk na te gaan. Het is
ook niet zo dat artsen die on
tevreden zijn over hun eigen
voorlichting automatisch on
tevreden patiënten hebben of
dat artsen die denken dat ze
voldoende voorlichting ple
gen dan ook tevreden patiën
ten hebben. Iedere arts en ie
dere patiënt legt z'n eigen
maatstaven aan. Je kunt wel
globaal categorieën onder
scheiden. Zo heb je autoritai
re artsen die zelf wel zullen
bepalen wie ze wel en wie ze
niet willen voorlichten. Die
vertellen dan meestal weinig
aan oudere mensen omdat ze
denken dat die mensen het
toch niet begrijpen. Er zijn
patiënten die daar genoegen
mee nemen. Die willen alleen
maar een advies over de the
rapie, zo van: drie keer per
dag die en die tabletten slik
ken. Anderen willen juist
weer wel voorlichting. De
bloei van de doktersrubrie
ken in dames- en gezinsbla
den is daar voor een flink
deel aan toe te schrijven".
Laverman vindt het geven van
algemene richtlijnen voor
artsenvoorlichting een heel
moeilijke zaak. "Dat is zoiets
als het zoeken naar het ei van
Columbus dat er niet is. Wat
wel is te realiseren is meer
aandacht voor communicatie
en voorlichting tijdens de op
leiding van artsen. En met vi
deo en drukwerk kun je de
voorlichting ook meer in
houd geven. Maar dan wel als
aanvulling op het verhaal van
de arts. niet in de plaats daar
van. Sommige ziekten laten
zich moeilijk op schrift stel
len maar met bekende volks
ziekten, zoals hoge bloed
druk, lukt dat wel. Dan is op
vrij eenvoudige wijze uiteen
te zetten wat je wel en niet
moet doen".
Info's
"Als bureau Artsenservice zijn
wij begonnen met Patiënten
Info's. Dat zijn folders met
beschrijvingen van dertig
veel voorkomende kwalen.
Het is de bedoeling dat die in
een bakje op het bureau bij
de artsen staan. Na een ver
haaltje tegen de patiënt kan
hij hem dan een uitscheur-
baar blaadje uit één van de
folders meegeven. Dat
schijnt vrij aardig te werken.
Onderzoek - alweer - heeft na
melijk uitgewezen dat de pa
tiënt zodra hij de behandel
kamer uitloopt al 50 procent
van de mondeling verkregen
informatie kwijt is, terwijl
dat percentage de volgende
morgen 95 bedraagt. Als hij
een blaadje meekrijgt kan hii
het thuis nog eens op z'n ge
mak nalezen".
"De taal in die folders is een
voudig, gericht op een alge
meen publiek. In eerste in
stantie geschreven door me
dici maar herschreven door
copywriters die een begrijpe
lijke taal hanteren, een taal
die veel dokters niet spreken
of schrijven. Die folders zijn
aangeslagen bij de
huisartsen, waarschijnlijk
ook omdat ze hebben ge
merkt dat die folders door de
patiënten worden gelezen.
Van de kant van de artsen
zijn veel suggesties voor ver
beteringen binnengekomen.
Suggesties op het gebied van
tekstwijzigingen en voor illu
straties. Dat laatste gaat ook
zeker gebeuren. Illustraties
spreken meer aan dan alleen
tektst".
"Ons systeem is inmiddels
door andere landen overge
nomen. Zelf zijn we nu ook
actief in België. Onderling
wisselen de bureaus gege
vens uit. Je ziet de verschil
len tussen de diverse landen.
In Skandinavië bijvoorbeeld
is men op het punt van voor
lichting veel opener dan in
Zuideuropese landen. Het
lijkt er wel op dat hoe
zuidelijker je komt hoe auto
ritairder de artsen zijn".
Aansprakelijk
Aanpak
"Met onze Patiënten Info's zijn
we bezig in de eerste lijn van
de gezondheidszorg. Onze ge
dachten gaan ook wel uit
naar voorlichting in de twee
de lijnsgezondheidszorg,
maar dat is veel moeilijker.
Patiënten die bij specialisten
terechtkomen hebben meest
al iets buzonders, iets wat
zich moeilijker in begrijpelij
ke termen op papier laat zet
ten. Bovendien heerst er tus
sen specialisten een groot
verschil in aanpak".
"Maar dat ook hier een vorm
van goede voorlichting van
de grond komt is een belang
rijke zaak. Geen of slechte
voorlichting heeft negatieve
gevolgen. Mensen worden
niet of minder snel beter en
de kans op herhaling van de
ziekte is groter als je de oor
zaak niet kent. En verder ge
beuren er ongezonde dingen
als het niet afmaken van een
kuur of het uitwisselen van
medicijnen, omdat een ander
baat bij dat middel heeft ge
had". "Heus. voorlichting
door de dokter is altijd beter
dan de zogenaamde voorlich
ting via praatjes van buren of
kennissen".
Rentetarieven per 19-10-1982
Renterekening (ij)
Geldmarktrekening
Toprenterekening
Spaardeposito's
PALMA DE MALLORCA - Een Spaanse veerboot kwam gisteren hopeloos vast te zitten op de rotsen voor de
kust van Palma de Mallorca. De oorzaak is niet bekend
Er deden zich geen persoonlijke ongelukken voor. De opvarenden konden het flink hellende schip via touwlad
ders verlaten.
Voor bedragen onder
f 5 000 - géén opzeg
termijn Bij opname
boven f 5 000 - en
binnen de termen van
1 maand, wordtvan
het opgenomen bedrag
aan u berekend
B'i opname binnen
de opzegtermiin van
1 maand, wordt 1 van
het opgenomen bedrag
aan u berekend
Bij opname binnen
de opzegtermijn van
3 maanden, wordt 2%
van het opgsnomtn
bedrag aan u berekend
Bij opname binnen de
opwgjenntn
6 maanden wordt 3%
van het opgenomen
bedrag aan u berekend
Meer rente dan op de spaarrekening
Vooral geschikt wanneer u met al te snel over uw
spaargeld wenst te be* rukken Tegoed direfct
beschikbaar z>i het dat een geringe retourrente
wordt berekend
Rente athankeii|k van de ontwikkeling op de
geldmarkt Aantrekkeli|k als u wel de g» dmarkt-
schommelingen wilt volgen maar met wilt vast
zitten aan de beperkingen van de partikuiiere
deposito's Vaste bedragen en tem«jnt-n hoger
minimumsaldo U kunt direkt over het saldo
beschikken zij het dat er m Ot geval er»n retour
rente wordt berekend Toevoegmg aan het tegoed
altijd mogelijk
Prima rekemng als u met op korte te
tegoed wenst te beschikken Dveku
echter mogelijk, retourrente mot ge
Renteverrekening
op maand basis
i Kapitaalcertificaten
