Finland:
ijsbreker
van de
economie?
Effectenhandel op kookpunt
Beursweek
iTERDAG 16 OKTOBER 1982
Land van meren, muggen en
Marimekko. Van vrieskou en
voorspoed, sauna en scheeps
bouw. Land met een ziel van
hout.
De ode aan Finland strekt sinds
kort verder dan een eeuwig
zingen de bossen. Vage mij
meringen over een verre La
pland gaan hand in hand met
meer zakelijke jubeltonen.
Daar, in het opperste noor
den, stoomt de ijsbreker die
het vastgevroren schip van
de internationale economie
kan vrijmaken. Volgt allen!
Finland is in zwang bij zekere
Westerse economen. De Or
ganisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikke
ling (OESO) constateerde in
1980 dat Finland als enige van
de 24 geindustrialiseerde lan
den de draad van economi
sche groei en voorspoed weer
stevig had opgepikt na de
oliecrisis van 1974. Sneller
dan verwacht kroop het land
uit het dal van de middenja
ren zeventig. De investerin
gen trokken fors aan, vooral
in de houtverwerkende in
dustrie en de scheepsbouw,
de export sprong overeind
naar het niveau van 1970 en
vooral daardoor bereikte Fin
land in 1980 een groei van 7,6
procent in het bruto natio
naal produkt, meer dan welk
OESO-land dan ook. De ren
telasten daalden onder de
tien procent, uitermate laag
voor hedendaagse Westerse
begrippen; de staatsschuld
zakte naar ongeveer 3000 gul
den per hoofd, slechts een
derde van die in Nederland.
En ook de werkloosheid liep
terug van ruim 7 naar pak
weg 5 procent en kwam daar
mee onder het Westerse ge
middelde.
De aantrekkelijke praktijk van
Finland. Een feestmaal in de
economische hongerwinter
voor al die voorspellers, die
genoeg hebben van de dorre
kost uit de modellenkeuken
van het Centraal Planbureau.
Geen papieren plan waarover
slechts gekibbeld kan wor
den, maar de onpasseerbare
werkelijkheid van een land,
dat moed ziet beloont met
vooruitgang, waar andere
Westerse naties een bodemlo
ze draaikolkpolitiek voeren
van de kool en de geit.
Verminder drastisch de bruto-
loonlast voor bedrijven, bij
voorkeur via lagere sociale
premies. Meng dat met niet
minder rigoreuze besparin
gen op de overheidsuitgaven
(lonen) en wat tijdelijke be
lastingverhogingen om het
begrotingstekort terug te
dringen. Blus het geheel bij
tijds met prijsmaatregelen en
bescheiden koopkrachtsti
mulering in de vorm van be
lastingverlagingen. In twee
jaar tijd ontstaat dan een zelf
rijzend economisch baksel.
Voila het Finse keukengeheim,
zoals dezer dagen in Neder
land onder het krijten van
een verlaat eureka opgediend
door de Rotterdamse eco
noom Eduard J. Bomhoff.
Het is de hoogste tijd voor
een operatie-Finland, zo ba
zuint Bomhoff momenteel
rond. Dat begon met een
spreekbeurt voor het Insti
tuut voor Onderzoek Over
heidsuitgaven (1 oktober),
kreeg een vervolg in de NRC
van zaterdag 9 oktober en be
reikte een voorlopig hoogte
Hoe Finland uit het dal van de oliecrisis uit 1974 klom.
De titel van een nieuw economisch leerboek of een -
voor anderen - onbereikbaar sprookje? Feit is dat het
land ondanks de grote afhankelijkheid van olie-import
de beste prestatie leverde - naar economische maat
staven.
Feit is evenwel ook, dat de Finse export-sprong in de
afgelopen jaren goeddeels werd gemaakt richting Sow-
jet-Unie. Daar fronsen de Westerse wenkbrauwen zich.
Wat is de ware oorzaak van het Finse succes? Zijn het
de rigoreuze ingrepen in de overheidsuitgaven, dan zou
Finland als voorbeeld kunnen dienen. Is het de band
met de Russen, dan zal het begrip Finlandisering in het
Westen de bijsmaak blijven houden van twijfelachtige
neutraliteit.
Een poging tot antwoord.
punt in Economisch Statisti-
sche Berichten van deze
week.
Kruistocht
De feiten uit Finland logen
straffen de hypothetische be
cijferingen van het Centraal
Planbureau. Dat is het voor
naamste wapen waarmee
Bomhoff zijn kruistocht aan
vaardt tegen hen, die waar
schuwen voor rigoreuze over
heidsbezuinigingen. De Rot
terdamse hoogleraar, die in
Nederland wordt gerekend
tot het legertje 'aanbod-eco
nomen' dat voor alles het be
drijfsleven meer ademruimte
wil geven, wijst er op dat de
(tijdelijke) aantasting van de
Finse koopkracht niet leidde
tot vraaguitval. Volgens de
CPB-voorspellingen is die
vraaguitval zodanig, dat na
acht jaar nog geen econo
misch herstel is te verwach
ten.
Als de overheid maar nieuw
vertrouwen kweekt in de eco
nomie, dan vangt de consu
ment een tijdelijke achteruit
gang in inkomen op met
spaargeld, zo verklaart Bom
hoff. Dat kan natuurlijk al
leen bij snel herstel van de
bedrijvigheid en de export,
maar juist dat bevestigt hem
in zijn opvatting dat een dras
tische sanering geboden is.
Dan komt, zo bewijst het Fin
se Voorbeeld, dat herstel er
binnen twee jaar en kan de
overheid, mits die de eigen
door
Wim Fortuyn
uitgaven naar blijft beper
ken, via trendmatige verla
ging van de belastingdruk de
koopkracht weer op peil
brengen.
Rode Kussen
Maar de Finse medaille heeft
natuurlijk een andere kant.
Bomhoff geeft toe: de bijzon
dere relatie met de Sowjet-
Unie (het Rode Kussen) be
zorgt het land een niet onaan
zienlijk exportvoordeel ten
opzichte van veel andere
Westerse landen. Maar hij
plaatst daar direct tegenover
dat Finland wel zeer hoge
energiekosten heeft, terwijl
het land nauwelijks kan be
schikken over eigen bron
nen. Die import-afhankelijk
heid maakt de Finse econo
mie uitermate gevoelig voor
ontwikkelingen aan het front
van de olieprijzen.
Het is evenwel zeer de vraag of
die energie-nadelen zomaar
weg te strepen zijn tegen de
voordelen van de handel met
het communistische buur
land. Ogenschijnlijk kan dat
zonder bezwaar, gelet op de
directe relatie die tussen de
twee factoren bestaat: de
overeenkomst, die elke vijf
jaar wordt bijgesteld, tussen
Sowjet-Unie gaat uit van een
handelsevenwicht. Finland
moet dus evenveel importe
ren uit als exporteren naar
Rusland. En wat hebben de
Russen te bieden? Juist, olie.
Zeventig procent van de Fin
se olie is afkomstig uit de
Sowjet-Unie.
Daarmee is evenwel niet ge
zegd dat er ook evenwicht is.
Bij een verwijzing naar het
Finse succes is een nadere
beschouwing geboden en
dan blijkt, dat de balans juist
in de periode van opleving
sterk in Fins voordeel is
doorgeslagen. Twee oorza
ken: een verlaging van de
olieprijs met tien procent en
een forse stijging van de uit
voer (vorig jaar dertig pro
cent, in geld 50 procent) naar
de Comecon en vooral de
Sowjet-Unie. Met een aan
deel van 25 procent in de Fin
se export vorig jaar, is Rus
land de belangrijkste han
delspartner. In 1981 beliep de
handel tussen beide landen
het record-bedrag van bijna
30 miljard dollar.
Scheepsbouw
Een greep uit de belangrijkste
orders, te beginnen met de
grootste aller tijden voor Fin
land: de bouw van een com
plete stad voor 9000 mensen
bij de ijzermijnen van Kosta-
mus, veertig kilometer over
de Finse grens. Werk voor
duizenden Finnen. Wat
zuidelijker kwam al een pa
pierfabriek op Russische bo
dem tot stand onder Finse
handen in Svetogorsk, nabij
Imatra. Op stapel staat de
bouw van vijftig nederzettin
gen langs de route van de (in
het Westen omstreden) pij
plijn, die Siberisch aardgas
naar West-Europa gaat ver
voeren.
Daarnaast orders voor de hoog
geprezen Finse scheeps
bouw, die hun portefeuille
voor drie jaar gevuld weten.
De Russen bestelden 24 sche
pen bij de werf Valmet, waar
onder speciaal voor de noor
delijke ijzeeèn bestemde olie-
vaartuigen, en 19 ijsbrekers
bij de grootste Finse werf,
Wartsila. In de scheepsbouw
kwamen er in de afgelopen
periode drie werven en 4000
banen. Terwijl de scheeps
bouw elders in Westerse lan
den in de problemen ver
keert, staat de Finse er vooral
dankzij de Russische orders
bloeiend bij, zo constateert
ook de OESO.
Besparing
Aan de andere kant is de olie-
import vanuit Rusland
slechts teruggelopen, dankzij
de energiepoLitiek van Fin
land, onder meer gericht op
besparing (driedubbele ra
men) en gebruik van wél in
het venige land voorradige
turf. En buiten olie (en kern
centrales) hebben de Russen
Finland niet al te veel te bie
den. Resultaat: een Fins ex
port-overschot, groter dan
het overschot op de handels
balans, voor Finland van 5
miljard markka (2,6 miljard
gulden oftewel ongeveer 500
gulden per Fin). Dat betekent
problemen voor Finland,
want hoe dat evenwicht te
herstellen?
Er zijn twee mogelijkheden:
minder exporteren of meer
importeren, waarbij dat laat
ste de Finse (en Russische)
voorkeur heeft. Het is al ge
probeerd met hout, grondstof
voor Finlands industrie num
mer één. Weliswaar bestaat
het land zelf voor de helft uit
bos, maar dit is in handen
van tal van honderden parti
culieren die door de wel
vaartsgroei hun bezit steeds
meer zijn gaan koesteren als
een beleggingsvorm en hoge
prijzen bedingen. De merk
waardige situatie doet zich
daardoor voor dat Finland
voor een twaalfde ruw hout
importeert voor bewerking
Ook Russisch hout dus. maar
er zijn problemen: de Russen
hebben moeite tydig te leve
ren. terwijl geïmporteerde
houtsoort bovendien moei
lijk verwerkbaar zou zyn
voor de Finse machines. De
blik is nu verlegd naar meer
omstreden Sowjet-produc-
ten: wapens En zo kon het
gebeuren, dat een verhoging
van de olieprijs ui juni dit
jaar de Finnen niet onwel
kom was. Inmiddels heeft de
nationale oliemaatschappij
Nes te deze week besloten
maar een miljoen ton Russi
sche olie extra te kopen. Het
haalt enigszins de druk van
het Fins-Russische even-
wichtsvraagstuk
Prijsgevoelig
Wat uiteindelijk telt is. dat de
Finse voorspoed voor een be
langrijk deel op rekening van
de toegenomen export naar
de oosterburen geschreven
moet worden. Schrap dit aan
deel en wat resteert is een ex
portdaling: de uitvoer naar
Westerse landen, met 60 pro
cent nog altijd de grootste
markt voor Finland, daalde
vong jaar met 4 procent
Vooral in de prysgevoelige
houtsector - voor 80 procent
gericht op export, werk voor
400.000 mensen - is sprake
van een daling: 7 procent in
1981, naar schatting 4 procent
dit jaar. De vraag is dan ook.
hoe het Finland vergaat nu
de handel met de Sowjet
Unie over het hoogtepunt
heen is en het land weer in de
pas gaat lopen met andere
Westerse landen.
Zonder de zekerheid van het
'rode kussen' ziet de toe
komst er minder florissant
uit. De inflatie schnjdt voort,
de loonkosten per eenheid
produkt stijgen inmiddels
weer, evenals de werkloos
heid. Ahti Karjal&nen, opvol
ger van de meuwe president
Koivisto als eerste man van
de Finse nationale bank,
heeft geen ander verhaal dan
zijn Nederlandse collega Dui-
senberg. Als hy in de toe
komst kijkt, heeft hy weinig
reéle hoop op een herhaling
van het Finse kunststukje In
een Finland-special van de
Herald Tribune van mei dit
jaar zegt Karjalamen vrijwel
geen ruimte te zien voor ei
gen manoeuvres: "De sleutel
van ons herstel ligt in de ont
wikkeling van de export
markt en de rente in de VS en
West-Europa", zo luidt zyn
visie. Finland, bevestigt ook
de OESO, is op langere ter
mijn afhankelijkheid van de
Westerse wereldhandel en
van de olieprijzen.
Finlandisering
Daarmee lijkt het Finse Voor
beeld met meer actueel. De
vertoonde krachttoer is door
de alerte Finnen verricht,
toen er nog sprake was van
een aanhoudende internatio
nale handel en werd (mede)
dankzij de oosterburen een
succes. Sindsdien, erkent
trouwens ook Bomhoff - om
bij hem terug te keren, is de
exportsituatie alleen maar
verslechterd De kans is niet
denkbeeldig dan een herha
ling nu wel tot een drama
tisch vraaguitval zou leiden
De verwachting lijkt gewet
tigd, dat de 'Finlandisenng"
in het geïndustrialiseerde
Westen ook in economisch
opzicht geen school zal ma
ken.
AMSTERDAM (GPD) - Het
vuurwerk voor de Congres
verkiezingen op 2 november
in de Verenigde Staten is dan
toch losgebroken. Onder lei
ding van de FED, het bestuur
van Amerika's centrale ban
ken, werd een nieuwe golf
van renteverlagingen in be
weging gezet die, zoals ge
bruikelijk met dit soort maat
regelen, alom ter wereld na
volging vond. Wall Street
hervatte zijn wilde hausse
van de septembermaand en
vrijwel alle beurzen in de rij
ke industrielanden volgden
dit voorbeelden. Kortom, het
was overal weer botertje tot
de boom.
Onder scherpe verwijten van
de democratische oppositie,
die de hernieuwde discon
toverlaging van de FED tot
9,5 procent, gevolgd door een
bankrentedaling met een vol
procent tot 12 procent, op
nieuw een verkiezingsstunt
noemde, verscheen president
Reagan voor de nationale ra
dio en televisie, met de mede
deling ervan overtuigd te zijn
dat eindelijk een spoedige
keer ten goede voor de natio
nale economie kon worden
verwacht.
De man maakte het daarbij zo
bont dat voor het eerst in de
geschiedenis een van Ameri
ka's grootste omroeporgani
saties weigerde zijn radio- en
televisiezenders voor deze
toespraak ter beschikking te
stellen. Reagan had enig
vuurwerk ook wel nodig,
want eerder deze week was
bekend geworden dat het
werkloosheidscijfer in de
Verenigde Staten voor het
eerst sinds het einde van de
Tweede Wereldoorlog boven
de 10 procent van de beroeps
bevolking was uitgestegen.
Bovendien blijkt uit de opi
niepeilingen dat de republi
keinen juist door de recessie
op een forse verkiezingsne
derlaag kunnen rekenen.
Hoe het ook zij, Wall Street liet
de politiek de politiek, nam
de rentedalingsgolf serieus
en hervatte de opmerkelijke
hausse van vorige week met
nieuwe sprongen en bijzon
der grote omzetten. Voor de
beroepshandel in New York
wordt 1982 op deze wijze een
jubeljaar. Met een sprong van
27 punten doorbrak de beurs
opnieuw de barrière van de
1000 en na scherpe fluctua
ties met hoge winstnemings-
golven werd woensdag het
bruggehoofd boven de 1000
verder uitgebreid.
Het opmerkelijke van deze
nieuwe hausse is dat het
zwaartepunt van het aan te
kopen materiaal zich verleg
de van een aantal topkwali
teitsfondsen naar minder
aantrekkelijke, bij eerdere
hausses achtergebleven aan
delen. Hiermee wordt de
kracht van de hausse onge
twijfeld uitgehold, terwijl in
het verleden meer dan eens
hiermee het einde werd inge
luid. Donderdag was Wall
Street dan ook niet opgewas
sen tegen een stortvloed van
winstnemingen, waardoor de
index met een val van 18 pun
ten opnieuw door de 1000
zakte.
De hernieuwde rentedalingen
joegen ook de koersen op de
Amerikaanse obligatiemark-
ten op. Maar toen minister
van financiën Regan opmerk
te voorlopig geen verdere
rentedaling meer te verwach
ten en dat 12 procent wel een
bodem zal worden, begon de
belangstelling te tanen. Deze
verwachting verleende bo
vendien de dollar in het bui
tenland krachtige steun,
want de tegen de f2,70 inge
zakte waarde begon hierdoor
weer snel op te lopen.
Trouwens, vele landen blijken
er steeds als de kippen bij te
zijn om hun rente te verlagen
als de Verenigde Staten het
voorbeeld geven. Ook onze
centrale bank liet zich niet
onbetuigd en voerde een
nieuwe discontoverlaging
van een half procent door.
Het wisseldisconto is nu 6,5
procent en het promessedis
conto, waarop de bankrente
voor het roodstaan gebaseerd
wordt, bedraagt nu 7,5 pro
cent. Standen die in vier jaar
niet meer zijn voorgekomen.
Trouwens, ook in de Verenig
de Staten heeft het ruim twee
jaar moeten duren om de ren
te tot 12 procent weer terug te
krijgen.
In ons land begon de rente voor
daggelden flink te dalen en
de hypotheekrente kwam
even beneden de 10 procent.
De Amsterdamse obligatie-
markt kon door de renteda
ling verder stijgen en boekte
daarbij steeds nieuwe hoog
terecords. De index liep ruim
twee punten op en de omzet
ten waren groot. Maar het
grootste spektakel werd toch
op de aandelenmarkt ge
toond. Daar was een aantal
door
C. Wagenaar
Vanuit de Verenigde Staten
werden voortdurend nieuwe
kooporders geplaatst voor de
drie belangrijkste internatio
nals. Koninklijke Petroleum,
Unilever en Philips, die alle
drie op steeds hogere jaartop-
pen werden gedreven. Maar
ook een aantal lokale hoofd
fondsen als Océ-Van der
Grinten, Gist-Brocades, Else-
vier-NDU, Heineken. Nedl-
loyd en de ABN werd wegge
kocht. Een andere factor die
hier een rol speelde, was van
meer markttechnische aard.
maar daarom niet van minder
betekenis.
Vele handelaren van de Am
sterdamse optiemarkt blij
ken de beursontwikkeling m
oktober volkomen verkeerd
te hebben ingeschat en moes
ten nu hun stroppen door
overhaaste aankopen op de
gewone aandelenmarkt In
dekken. Dit heeft mede tot
een sterke koersopdrijving
geleid De topman van de
Westduitae Dresdner Bank,
die eind september, toen de
Dow Jones Index nog op 900
stond, voor oktober een
stand van 850 voorspelde,
stond dus echt niet alleen in
zijn volkomen verkeerde
beursbeoordehng.
Trouwens, voor de beroepshan
del op de Amsterdamse effec
tenbeurs en daarmee voor de
massa van beleggers in het
land, is de enorme hausse
van Wall Street en zijn posi
tieve beïnvloeding van de
beurss temmingen in Amster
dam als een complete verras
sing gekomen. Het hieruit
voortvloeiende byna panie
kerige gedrag er alsnog by te
zijn, heeft eveneens tot fikse
koersstygingen in Amster
dam geleid
ABN steeg deze week van f 240
tot rond f 265. Ennia van f 120
tot tegen de f 130, Koninkly
ke Petroleum van f 87 tot cir
ca flOO Vijf gulden meer
werd er opnieuw grif betaald
voor Nedlioyd, Océ-Van der
Grinten, Elsevier-NDU. Bols,
Wessanen. Nationale Neder
landen en Amev. Kenmer
kend voor de beurssituaUe
was het feit dat ook in Am
sterdam topomzetten werden
geboekt die opliepen tot 1
miljard gulden per dag, tegen
ruim 700 mihoen gulden op
eerdere lopmaanden, afgelo
pen voorjaar.
In navolging van Wall Street
werd vnjdag flink stoom af
geblazen, waardoor zowel de
index voor de internationals
als die voor het algemene
beursgemiddelde, de hoogste
jaarstand deze week bereikt,
niet konden behouden.
