Romannetjes
moet men
niet zoeken
in (nieuwe)
Koninklijke
Bibliotheek
Professor D.C. Mulder voorzitter Raad van Kerken
Zon 24 kilometer kast
volgestouwd met boeken
MAARTEN
BIESHEUVEL
DE BRUID
DONDERDAG 14 OKTOBER 1982
Omdat ik zelf nogal veel schrijf,
lees ik andermans proza mis
schien met andere ogen dan de
gemiddelde lezer, dat wil zeggen:
met meer reverentie voor de ma
nier waarop het geschreven is.
Wat houdt dat in? Laten we aan
nemen dat Willem Brakman,
Maarten 't Hart. Willem Frederik
Hermans, Harry Mulisch, Ge
rard Reve en Jan Wolkers in alfa
betische volgorde onze belang
rijkste prozaschrijvers van het
ogenblik zijn. Er kunnen nog wel
wat namen bij, maar laten we
hen promoveren tot ,,De Grote
Zes". Wat frappeert mij dan elke
keer weer, als ik een nieuw boek
van ze lees? Dat het steeds het
proza van Harry Mulisch is, dat
mij het best bevalt. Dat zit mij,
als lezer, als gegoten, ik lees het
regel voor regel met een heidens
plezieren ik betreur het ten zeer
ste dat ik, door te lezen, het nog
resterende leesgenot steeds klei
ner maak. Er zit iets on
rechtvaardigs in dat je een boek
in twee, drie dagen uitleest en
dan weer twee, drie jaar moet
wachten op het volgende boek
van dezelfde schrijver. Daar zou
iets aan gedaan moeten wor
den...
Dat het proza van Harry Mulisch
mij méér als gegoten zit dan dat
van de andere Grote Vijf, heb ik
voor alle zekerheid nog even ge
controleerd door bladzij 100 te le
zen in „Zes subtiele verhalen",
„Een Vlucht Regenwulpen", „On
der Professoren", Moeder en
Zoon" en „De Kus", een schamele
steekproef, dat geef ik toe, maar
toen ik die bladzijden 100 verge
leek met de bladzij 100 in Harry
Mulisch' nieuwste roman „De
Aanslag" wist ik weer zeker dat
zijn proza mij het beste paste. Los
daarvan, zit ook het verhaal in al
zijn eenvoud heel geraffineerd in
elkaar: alles heeft met alles te
maken, alles klopt met alles, alles
heeft betekenis. De roman is op
gedeeld in vijf episoden, die res
pectievelijk in 1945, 1952, 1956,
1966 en 1981 spelen. Tweede We
reldoorlog, Korea, Boedapest,
Parijs en Museumplein spelen in
die episoden een grotere of klei
nere rol. Ik werd, al lezende,
steeds benieuwder naar de laat
ste episode, waarin de vredes
mars op 21 november 1981 in Am
sterdam een belangrijke rol
speelt. Die had ik ook meege
maakt. Daar had ik ook over ge
schreven. Wat zou hij daarvan
gemaakt hebben? En meer in het
bijzonder vroeg ik mij af, of hij
bij de beschrijving van die hele
manifestatie ook geschreven zou
hebben over datgene wat op mij
de grootste indruk had gemaakt:
de aanrollende schreeuw, die
zich van het Museumplein door
de rijen van de voortwandelende
demonstranten voortplantte
naar de kop van de stoet, het do
mino-effect van de vallende ste
nen, maar dan in geluid. Je hoor
de die schreeuw in de verte al
aankomen, en als hij dan bij de
mensen achter je was gekomen
schreeuwde je ook even („hoe-oe-
oe\") en dan rolde de schreeuw
weer verder door de gelederen.
Natuurlijk stelde Harry Mulisch
me ook in dit opzicht niet teleur,
al wachtte hij ermee tot de een na
laatste bladzij:
„En toen zij ter hoogte van de Wes-
terkerk waren, op weg naar de
Dam, weerklonk plotseling ver
achter hen en heel zacht een af
schuwelijke. massale schreeuw,
die dichterbij kwam. Geschrok
ken draaide iedereen zich om.
Wat gebeurde er? Er mocht nu
niets gebeuren! Het was onmis
kenbaar een angstschreeuw, die
niet ophield en steeds meer na
derde. Toen hij hen bereikte was
er nog steeds niets gebeurd, maar
iedereen begon opeens ongearti
culeerd te schreeuwen,- ook Peter,
en ook Anton. Even later was de
schreeuw hen voorbij en ver
plaatste zich naar voren, hen la
chend achterlatend. In de bocht
van de Raadhuisstraat stierf zij
weg. Zonder resultaat probeerde
Peter het even later nog eens te
ontketenen. Maar een paar mi
nuten later kwam de schreeuw er
van achteren weer a
de hen weer en verdween
verte. Anton begreep, dat zij zich
door de hele stad verplaatste,- de
eersten waren alweer terug op
het Museumplein, de laatste nog
niet vertrokken,- zij rende in het
rond, iedereen schreeuwde la
chend, maar het was een angst
schreeuw, een archaische grond-
zee van de mensheid, die hen ge
bruikte om zich te vormen".
Was het een angstschreeuw? Zo heb
ik haar met ondergaan. Het was
een baldadige. uitdagende
schreeuw, te vergelijken met die
aanhoudende, aanzwellende
schreeuw die je vroeger nog wel
eens op de voetbalvelden hoorde
als de keeper een lange aanloop
nam om zijn doeltrap te nemen.
Bij het begin van zijn aanloop
riep de baldadige tribune „Hoe*
oe-hoe-hoe-hoe", aanzwellend lui
der, en op het moment dat hij de
bal trapte riep men massaal:
BOEM! Ik heb wel eens een kee
per meegemaakt, die bij BOEM
expres over de bal heen trapte,
om zijn vocale belagers op het
verkeerde been te zetten. Zo'n
keeper Ontbrak op de 21ste no
vember. tenzij we de Grote Mo
gendheden als zodanig willen be
schouwen. En al was het dan
geen angstschreeuw, het aardige
van „De Aanslag" van Mulisch is
nu juist dat hij zo'n waar gege
ven verwerkt tot romanmate
riaal, zodat het bij hem wel dege
lijk een angstschreeuw wordt.
De Koninklijke Bibliotheek beweegt
zich nog wat onwennig in het nieuwe
onderkomen aan de Haagse Prins Wil-
lem-Alexanderhof. Nee, de kinderziek
ten zijn nog niet overwonnen.
Neem de verhuizing. Die is bepaald niet
van een leien dakje gegaan. Vooral het
overbrengen van anderhalf miljoen
boeken van het ene naar het andere
complex gaf nogal wat kopzorgen. Pro-
bjemen waar de 'bieb' nog altijd niet
uit is. Er zijn, om maar eens wat te noe
men, banden zoek en klanten moeten
soms wel eens meer dan een kwartier
geduld hebben voor het gevraagde op
tafel kan worden gelegd.
Maar de nieuwbouw staat er dan toch
eindelijk. Na een voorbereiding van
vijftien jaar. De kosten van het hoge,
witte, gebouw, in de wandeling nu al
de 'kathedraal' genoemd: 185 miljoen
gulden.
De Koninklijke Bibliotheek 'zwemt' in
de ruimte (80.000 vierkante meter). Er
is plaats voor vijf miljoen boeken. De
ruimte die op dit moment niet wordt
benut, is verhuurd aan instellingen die
nauw aan de KB zijn verbonden.
Twee weken geleden kwam koningin
Beatrix naar het complex om het offi
cieel te openen. De Koninklijke Biblio
theek: een begrip voor iedere Neder
lander? Of is het een onbekende instel
ling waarvan men nog nooit heeft ge
hoord? Is de KB er voor iedereen of
kunnen uitsluitend studiebollen bin
nenstappen om de vaak dure boeken
op te slaan?
Een rondgang door een imposant ge
bouw.
Stadhouder Willem de
Vijfde heeft zelf nooit
geweten dat hij de
grondlegger zou wor
den van wat nu de Ko
ninklijke Bibliotheek
is. Toen 'ie in 1795 het
land ontvluchtte, liet
hij zijn kunstverzame
ling en boekenbezit
- achter. Kaasje voor de
Franse overheersers.
Ze deden een ruime
greep in de fraaie spul
len en voerden het
meeste af naar Parijs.
Om het restant te beschermen
moest dit, zo besliste de
volksvertegenwoordiging in
1798, een nationale biblio
theek worden. En zo ge
schiedde. De allereerste be
huizing is het 'Nationaal Ho
tel'. Nu vergadert daar de
Tweede Kamer.
Luttele jaren later, koning Lo-
dewijk Napoleon regeert dan
al met strakke hand, verhuist
het behoorlijk gegroeide boe
kenbezit naar het Maurits-
huis. De monarch hecht grote
waarde aan de bibliotheek en
uit dit door haar het predi
kaat 'Koninklijke' te verle
nen.
Maar ook het Mauritshuis is al
gauw te krap. De boekenver
zameling wordt in 1821 over
gebracht naar een statig pand
aan de Lange Voorhout. Ver
bouwingen en uitbreidingen
moeten hier in de loop der ja
ren de ruimtenood opheffen.
Pas in de zestiger jaren wordt
het duidelijk dat de KB, om
goed te kunnen functioneren,
een heel nieuw onderkomen
nodig heeft. Dat staat er nu
dus.
Functie
Het boekwinkeltje op de hoek
waar we even binnenlopen
om een werkje te lenen, ken
nen we allemaal wel. Maar is
dat ook het geval met de Ko
ninklijke Bibliotheek? "Ik
weet het niet", zegt dr. A.W.
Willemsen, onder-bibliothe
caris. "De bibliotheekwereld
kent ons natuurlijk. Je zou
soms wel eens zeggen dat er
hele volksstammen zijn die
nog nooit van ons hebben ge
hoord. Hoe dat komt? Tja, in
de eerste plaats moet je inte
resse hebben in boeken. Dan
kom je wel bij ons terecht.
Anders niet, denk ik. We kun
nen wel merken dat we de
laatste tijd veel nieuwe klan
ten binnenkrijgen."
De functie van de KB laat zich
gemakkelijk omschrijven:
het is een wetenschappelijke
bibliotheek met een nationa
le taak. Mooi gezegd, maar
wat houdt dat nu precies in?
De Koninklijke Bibliotheek
beschikt over een centrale ca
talogus waarin zo'n vijf mil
joen titels zijn opgenomen uit
de collecties van de 84 be
langrijkste wetenschappelij
ke en speciale bibliotheken
in Nederland. Aanvragen die
de KB zelf niet kan honore
ren, kunnen op die
via andere bibliotheken
den ingewilligd.
De leeszaal: het pronkstuk
Er komt echter meer kijken
voor een nationale biblio
theek. Globaal gesproken
heeft zij tot taak, het bijeen
brengen van een zo volledig
mogelijke verzameling van
publikaties die het land
voortbrengt. Daarnaast ver
zamelt de KB alles, wat el
ders over dat land is en wordt
gepubliceerd. Dat is niet
niks.
Grootste
De vraag die zich dan aandient
is, kan de 'Koninklijke' die
taak wel waarmaken?
Wat het verleden betreft is dit
niet zo'n punt. De biblio
theek slaat dan een behoor
lijk figuur. Dr. Willemsen:
"Van volledigheid is natuur
lijk geen sprake. Je streeft er
naar. Voorlopig hebben we al
met een achterstand te kam
pen. We gullen'heel wat moe
ten doen om die gaten op te
vullen. Van 1974 af zijn we in
elk geval redelijk compleet."
Het oude bezit dateert in som
mige gevallen zelfs uit het be
gin van de zestiende eeuw. In
dat opzicht is de KB de groot
ste wetenschappelijke biblio
theek van Nederland. Op an
dere terreinen zijn de univer
siteitsbibliotheken van Lei
den en Amsterdam haar de
baas.
Dit komt hoofdzakelijk ook
door de beperking van de col
lectie: sinds eind vorige eeuw
richt de KB zich met name op
rechts- en sociale weten
schappen, geschiedenis,
kunst, taal- en letterkunde,
theologie, wijsbegeerte en bi
bliotheekwetenschap.
Werken over geneeskunde,
techniek en exacte weten
schappen vind je niet in de
KB.
"Dat is historisch zo gegroeid",
weet dr. Willemsen. "Als je je
boekenbezit met deze collec
tie zou uitbreiden, moet je én
personeel erbij hebben én be
hoorlijk wat geld uit te geven
hebben. Zowel het één als het
ander is niet mogelijk."
Depot
Nederland geen wettelijk de
pot kent. Dit is een in de wet
tie een exemplaar in te leve
ren bij de nationale biblio
theek. Nederland is één van
de weinige landen in Europa
(Zwitserland kent deze rege
ling ook niet) waar dit niet
van kracht is. Vragen zijn er
over gesteld in de Tweede
Kamer, maar tot nu toe heeft
dit niet het zo door de KB be
geerde resultaat geleid.
Daarom is de nationale biblio
theek acht jaar geleden be
gonnen met de opbouw van
een vrijwillig depot van Ne
derlandse en Vlaamse publi
katies. Op basis hiervan
wordt de Nederlandse biblio
grafie vervaardigd. Het uit
eindelijke doel ervan is het
opbouwen van een gegevens
bank waaruit bibliotheken
informatie kunnen putten.
Wie aan een bibliotheek denkt
ziet wellicht eindeloze rijen
boekenkasten. De KB vormt
daar geen uitzondering op. In
het gebouw is ruimte voor
niet minder dan 24 kilometer
kast. Volgestampt met boe
ken. Maar voor wie zijn die ei
genlijk toegankelijk?
Dr. Willemsen: "Voor iedereen.
Je moet wel zeventien jaar
zijn en kunnen aantonen, dat
je een boek nodig hebt voor
een wetenschappelijk onder
zoek. Vanzelf lenen we niet
alles uit. Boeken van voor
1800 en andere kostbare
werken mogen het gebouw
niet uit. Ze mogen ter plekke
worden ingezien." Hoewel,
ook niet altijd. Heel zeldzame
boeken blijven op de plaats
waar ze liggen. Zelfs de bi
bliothecaris heeft grote moei
te om erbij te komen."
Gewone man
De gewone man heeft er dus
niets te zoeken?
"Jawel", reageert dr. Willem
sen, "maar ik raad het hem
niet aan. Voor een roman
netje kun je beter naar een
openbare bibliotheek gaan.
Zoekt die man. om een voor
beeld te geven, een werkje
over de geschiedenis van zijn
dorp, ja, dan kan 'ie met een
gerust hart bij ons aanklop
pen. Waarmee ik wil zeggen,
dat je geen docent hoeft te
zijn om een beroep op de KB
te doen."
Willemsen merkt wél dat er
steeds meer mensen een on
eigenlijk gebruik van het 'ko
ninklijke' boekenbezit ma
ken Hy zegt: "Als dit blgft
toenemen, zullen we wat
strenger moeten worden. Wg
zien hier steeds meer mensen
verschgnen die net zo goed
naar een openbare biblio
theek kunnen gaan. Ik weet
het, voor zo'n maatregel ben
ik echt huiverig. Omdat wg
dan gaan bepalen wat wel en
met goed is voor de mensen
Is de Nederlander een boeken
wurm?
'Toch wel, denk ik", bedenkt
dr. Willemsen "Loop maar
eens door het centrum van
Den Haag. Dan kom je zo een
stuk of zes goede bibliothe
ken tegen. Als Amerikanen
hier komen, kijken ze hun
ogen uit. Want onze boekhan
del is beter ontwikkeld dan
die in de Verenigde Staten.
Wetenschappelijk praten we
met over. Wat dat betreft
kunnen we met aan de Ame
rikanen tippen. Hun collectie
is meer dan voortreffelijk."
Uniek
Nee. uruek is de Komnklgke
Bibliotheek met. Althans,
vergeleken met het buiten
land met. Maar in Nederland
is zij de enige. Aan de weg
timmeren doet de KB ook
van tijd tot tgd. "Wel voor
een select publiek", voegt dr.
Willemsen eraan toe. "Men
sen die met wetenschap be
zig zijn of amateurs die be
langstelling tonen voor iets
specifieks. En niet te verge
ten. ook voor iemand die met
een bepaalde studie bezig is.
Nee. onze bibliotheek is er
met uitsluitend voor studie-
bollen."
Vind je in de 'koninklijke' dan
ook. bijvoorbeeld, roddelbla
den en andere goedkope lek-
tuur?
"Zeker wel", reageert dr Wil
lemsen k was ie verbaasd.
"Waarom niet'' Die dingen
zijn een verschijnsel van deze
tijd. Je leest ze en gooit ze
weg. Over een vgftig jaar zie
je er niet een meer. De uitge
ver heeft niets meer voorhan
den en op particulieren hoef
je ook geen beroep te doen.
Dus is de KB de enige moge
lijkheid om zo'n blad nog
eens op te slaan. Zij biedt die
garantie. Van het eerste num
mer tot nu toe kun je zo bij
ons vinden."
Dr Willemsen toont een
Blaeu-atlas Een boektoerfc dat
op de 'markt' onbetaalbaar u
De Raad van Kerken in Neder
land heeft professor dr. D. C.
Mulder, hoogleraar aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam, ge
kozen tot voorzitter, als opvol
ger van professor dr. H. Berk
hof, die in de zomer van volgend
jaar als zodanig afscheid wil ne
men.
Professor Mulder (63) was van 1950
tot 1965 in Indonesië aan ver
schillende hogescholen verbon
den. In 1965 werd hij hoogleraar
in de fenomenologie en de ge
schiedenis van de niet-christe^j-
ke godsdiensten aan de Vrije
Universiteit. Hij is voorzitter van
het Centraal Orgaan voor de Zen
ding van de Gereformeerde Ker
ken in Nederland, voorzitter van
de sectie 'relatie wereldgods
diensten' van de Raad van Ker
ken en voorzitter van de afdeling
'Dialoog met andere religies' van
de Wereldraad van Kerken.
Mulder publiceerde onder meer
'Ontmoeting van gelovigen -
over de dialoog tussen aanhan
gers van verschillende religies'
(1977) en 'Israel tussen dialoog
en oecumene' (1979).
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen door de classis
Heusden tot predikant voor bui
tengewone werkzaamheden
(jeugdwerk) kandidaat H. Poot
Doeveren.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepbaar drs. J. F. de
Haan Leiden.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt vooor Krabbendijke Chr.
van der Poel Yerseke.
Overleden. In Bosch en Duin is
op 46-jarige leeftijd de christelij
ke gereformeerde predikant W.
van Dijk overleden. Ds. Van
Dijk is van 1965 tot 1967 werk
zaam geweest in Hillegom.
Sinds 1979 was hij directeur van
het Nederlands Bijbelinstituut in
zijn woonplaats.
Assistentie
Het Hervormd Evangelisatonsch
Beraad is op zoek naar een ker
kelijke gemeente in Nederland
die assistentie kan gebruiken
van een vertegenwoordiger van
een overzeese zusterkerk.
Het is nu een jaar geleden, dat do
minee Handojo als missionair
predikant van Maassluis af
scheid nam om naar Indonesië
terug te gaan. In ons land kreeg
hij grote bekendheid door zijn
vele spreekbeurten en brieven.
Het Hervormd Evangelisatorisch
Beraad wordt regelmatig ge
vraagd. of ds. Handojo nog een
opvolger krijgt.
Samen met de Raad voor de Zen
ding en het hervormde Wereld-
diakonaat zoekt het beraad nu
naar een mogelijkheid om nog
maals een vertegenwoordiger
van een kerk in de Derde Wereld
in een Nederlandse gemeente ge
durende een bepaalde periode te
laten werken.
Daarbij wordt echter niet gedacht
aan een opvolger van ds. Hando
jo. Met zijn vertrek is een hoofd
stuk afgesloten. De vraag of weer
een beroep moet worden gedaan
op de kerken in Indonesië, wordt
in het midden gelaten, evenals
het punt of het weer een predi
kant moet zijn.
De werkgroep die zich hiermee be
zighoudt heeft gemeenten opge
roepen zich te melden als zij
ruimte willen geven aan deze
'vorm van missionaire presentie'
Het zal een deelfunctie moeten
zijn in de 'toerustingssfeer'Dat
zal de gemeente zelf moepen beta
len. De andere helft van de func
tie wordt met het Evangelisato
nsch Beraad geregeld
Bijbelvertaling. Een oecumeni
sche bijbelvertaling zou, volgens
de Nederlandse rooms-katholie-
ke bisschoppen, zeer goede dien
sten kunnen bewijzen, met name
bij liturgische vieringen in oecu
menisch verband, in gezinnen
van gemengd gehuwden en in de
oecumenische catechese. De bis
schoppen zijn dan ook bereid,
aan de totstandkoming van zo'n
bijbel mee te werken.
Dat heeft de Nationale Raad voor
Liturgie namens het bisschop
pencollege meegedeeld aan de
Raad voor Contact en Overleg
betreffende de Bijbel. Die stelde
een enquete in naar de behoefte
aan een nieuwe bijbelvertaling.
De bisschoppen willen Belgisch
Vlaanderen van het begin af bij
een oecumenische bijbelverta
ling betrekken. Zij vragen zich
af, of een al bestaande vertaling
zoals de Willibrord-bgbel als
voorbeeld zou kunnen dienen.
De bisschoppen constateren een toe
nemende overeenstemming tus
sen de verschillende kerkelijke
tradities over het gezag van de
Schrift. "Een oecumenische ver
taling zou vooral een teken zijn
van een eensgezind getuigenis
van de blijde boodschap zeggen
de bisschoppen.
Kernbewapening
De Nederlandse rooms-kathohe-
ke bisschoppen zullen op 9 no
vember een extra vergadering
wijden aan het kemwapenvraag-
stuk. Een belangrijk deel van
hun tweemaandelijkse vergade
ring deze week besteedden zij
aan 'een fundamentele gedach-
tenwisseling' - zoals de rooms
katholieke voorlichtingsd lenst
het noemde - over de morele as-
pekten van de kernwapens
Volgend jaar zullen de bisschop
pen een officiële uitspraak over
dit vraagstuk doen. Dat zou eerst
dit najaar gebeuren, maar zg
gunden zich uitstel omdat de
zaak omvangrijk en ingewikkeld
is en te belangrgk voor een snelle
afdoening.
De kerkeraad Oost van de her
vormde gemeente in Lisse heeft
de synode van de Hervormde
Kerk gevraagd, haar steun aan
het Interkerkelgk Vredesberaad
te herzien.
De Llsser kerkeraad vindt het
IKV te eenzijdig. Het heeft, vol
gens de kerkeraad. te veel con
tacten met communistische en
links-progressieve groeperin
gen. De leuze van het IKV zou
moeten zijn: 'Help de kernwa
pens de wereld uit'. Dus uit
Amerika. Europa. China en ook
uit Rusland.
De bnef van de kerkeraad Oost
kreeg de goedkeuring van de
kerkeraad West en van de centra
le kerkeraad van de Lasser her
vormde gemeente.
Euthanasie. Artsen die in Rome
een internationale conferentie
bijwoonden over euthanasie,
vragen in hun slotverklaring aan
de paus. zich uit te spreken over
de 'medische ethiek' De paus
zou dan moeten ingaan op de
theologische, menselgke. sociale
en bovennatuurlijke 'waarde van
het Lgden' en op de problemen
waarmee men door de voort
gaande technische mogelgkhc-
den van levensverlenging wordt
geconfronteerd
ADVEimjN^E
signeert zqn
«•uwe verhalenbundel
BOEKHANDEL
DE KLER
Nieuwe Rijn 45. LEIDEN
