c
MET DE
Het verboden bootje'
'Nou hoor je het eens van een ander'
De metro van Magnus'
'Huis in Niemansland" (vanaf 11 jaar)
'Haas'
"De
Griezels"
"Nou moe"
'Hidden Doe" (vanaf 13 jaar)
'Kijken en zien'
WOENSDAG 13 OKTOBER 1982
Extra
BEKROOND
ZILVEREN
GRIFFEL
'Het verboden bootje' speelt
zich af in Rusland rond 1900.
De jongen Borja is helemaal
weg van een klein zeilbootje,
dat bij zijn oma in de huiska
mer staat. Hij wil er graag
mee spelen, maar oma ver
biedt dat. 'Het is een dierbare
herinnering'. Borja kan het
bootje niet vergeten en
bouwt er de meest wilde fan
tasieën omheen. 'Ik was er ze
ker van dat daarbinnen man
netjes zaten'.
Hij verzint allerlei listen om 'de
mannetjes' te betrappen.
Kost wat kost wil Borja het
geheim van het bootje te we
ten zien te komen. Wanneer
hij op een gegeven moment
alleen thuis is, vliegt hij op
het bootje af. 'Bewoog daar
binnen iets?'. Borja haalt het
hele bootje uit elkaar. Hij
vindt niets maar het scheepje
is onherstelbaar vernield.
'Mijn vingers beefden toen ik
het dek erop teruglegde'. Het
verhaal eindigt tamelijk on
bevredigend met de thuis
komst van Boija's oma die
nog van niets weet. Hoe ze
reageert op de ontdekking
van het vernielde bootje ver
meldt het verhaal niet.
Afgezien van het slot een aar
dig verhaal, dat goed de ge
voelens en het mateloze ver
langen van een kind weer
geeft naar iets dat verboden
is. Knap wordt een climax in
het verhaal opgebouwd: eerst
Boija's fantasieën rond het
bootje, de tastbare spanning
als Boija eindelijk alleen
thuis is en zijn kans schoon
ziet, en de uiteindelijke ont
goocheling en gevoelens van
schaamte en spijt.
Sommige kinderen die het ge
lezen hebben waren meer
geïnteresseerd in de prenten
(vanaf 8 jaar)
dan in het verhaal. De illu
straties - gedetailleerde pen
tekeningen - zijn niet alleen
oogstrelend, maar brengen
ook de spanning van het ver
haal over. Zou het boek voor
al dankzij deze prenten een
Zilveren Griffel hebben ge
kregen?. 'Het verboden
bootje' is voor kinderen van
af 8 jaar en ouder.
(Het verboden bootje, tekst Boris
Zhitkov, ill. Paul Zelinsky, vert.
Bram Rebers, bew. door Paul Bie-
fel, uiig. Holkema en Warendorf).
'Nou hoor je het eens van een
ander' is een gedichtenbun
del voor 'Hubbeltjes en ande
re kinderen', zoals samenstel
ler Kees Fens het zelf noemt.
Het is een bundel die in eer
ste instantie is bestemd voor
kinderen van de lagere
school. In zijn inleiding ver
telt Fens iets over rijmen en
de vorm die een gedicht kan
hebben. Ook geeft hij de
waarde van gedichten aan:
'wat al die gedichten aan el
kaar bindt, is dat ze iets ver
tellen of laten zien wat je niet
zo vaak hoort of ziet en als
je een gedicht uit hebt, kun je
denken; zo kan je het ook
zien. Of: zo zou ik het zeggen,
als ik het voor het zeggen
had'.
De gedichten staan verdeeld
over twaalf hoofdstukken.
Volgens Fens gaan de ge
dichten soms dwars tegen de
titel van elk hoofdstuk in, of
laten er 'een andere kant' van
zien. 'Om de dingen eens van
een ander te horen' (zie titel
van de bundel). Maar niet alle
gedichten gaan tegen de titel
in, en sommige hebben er
zelfs niets mee te maken. De
indeling met titels doet naar
mijn mening wat gezocht
aan.
Dan de gedichten zelf, want
daar gaat het tenslotte om.
Het zijn er meer dan honderd
van tal van bekende auteurs.
Om een paar namen te noe
men: Hans Andreus, Han
Hoekstra, Annie
M.G.Schmidt, Nannie Kui
per, Leo Vroman. Leendert
Witvliet, Hans Dorrestijn,
Willem Wilmink, Karei Eyk-
man, Paul Rodenko, Mies
Bouhuys enz. Een zeer gemê
leerd gezelschap en dus ook
een heel gevarieerde bundel.
Klassiekers als het beertje
Pippeloentje van Annie MG
Schmidt naast een haiku van
Cees Buddingh'. Via de goed
in het gehoor liggende ge
dichten van Hoekstra,
Schmidt en het Schrijvers
collectief kan wellicht een
overstap worden gemaakt
naar andere, wat minder toe
gankelijke dichters, want
niet alle gedichten zijn even
gemakkelijk. Er zijn gedich
ten geschreven volgens een
voudig rijmschema en met
een logische opbouw, maar
er is ook nonsens-poëzie.
Jammer dat Fens moeilijke
woorden of begrippen niet
even uitlegt. Dan zou een ge
dicht soms beter te verstaan
zijn.
Na de fraaie omslag van de
bundel vallen de illustraties
van Mart Kempers binnenin
nogal tegen. Toch kopen deze
bundel, al was het alleen
maar om 'Alleen thuis'van
Leendert Witvliet, waarvan
hier een fragment:
Er is limonade en een verras
sing./ je kiikt naar de televi-
(vanaf 8 jaar)
sie, speelt/ met je zusje en je
vindt je oud/ en zegt tegen je
kleine zus: bedtijd./ De poes
ligt aan je voeteneind/ je zus
je zingt in haar bedde poes
spint, verder zijn tikkende
geluiden van waar weet je
niet./ Uit de kamer van je zus/
komt geen geluid, ze slaapt,/
de poes spint niet meer,/ ze
slaapt./ Slaap nu maar...
(Nou boor je het eens van een an
der, samengesteld door Kees Fens,
ultg. Querido, f 29,50)
Illustratie uit De metro van Magnus
(vanaf 8 jaar)
'De metro van Magnus' is een
boek waarin tekst en illustra
ties onlosmakelijk met elkaar
verbonden zijn. Samen ver
tellen ze het verhaal van Mag
nus Melk. Magnus is dol op
metro's (ondergrondse trei
nen). Hij heeft kaarten van de
metro's in Londen en Parijs,
maar het mooist vindt hij de
plattegrond van zijn eigen
metro. Wanneer Magnus een
rolletje plakband gaat halen
om zijn plattegrond op te
plakken, wordt op straat zijn
fantasie 'werkelijkheid':
Magnus gaat op reis met zijn
eigen metro.
Op de stations onderweg - sta
tion onbekende soldaatplein,
station (vragenjweg, station
boevenbosje, station onge
kende voordeelaan, station
unieke rotspartijen, station
'laatste station' - beleeft Mag
nus allerlei fantastische
avonturen.
'De metro van Magnus' is een
schitterend boek dat je uren
bezig houdt Joke van Leeu
wen (2 jaar geleden won ze
een Zilveren Griffel met 'Het
huis met de zeven kamers')
heeft van tekst en illustraties
een fantasievol geheel ge
maakt vol dubbele bodems.
Verhaal en tekeningen gaan
steeds ongemerkt in elkaar
over Bepaalde woorden wor
den heel vernuftig in de tekst
ingebouwd en uitgewerkt
Bij station ongekende voor
deelaan - eigenlijk een afkor
ting van 'ongekende voor
deelaanbiedingen' is alles,
evenals de stationsnaam, on
af De opschriften van de
winkels, de daken van de hui
zen. zelfs het meubilair in het
café. Station (vragen)weg
blijkt een doolhof, eerst moet
de reiziger allerlei raadsels
oplossen vóór hu eruit mag.
Met dergelijke spitsvondighe
den zit dit levendige verhaal
vol. Veel illustraties prikke
len de fantasie en noden uit
om zelf ook aan de slag te
gaan (bijvoorbeeld de vlek-
kenbrief, het doolhof, dc
raadsels)
De tekst is eenvoudig. Moeilij
ke woorden worden in de
tekst of in een illustratie ver
duidelijkt Voor kinderen
vanaf 8 jaar.
Op de achterkant van het boek
staat een metro-spel afge
beeld, de spelregels staan
binnenin.
Waar gebeurd zijn de
oorlogsherinneringen die
Christine Nöstlinger ophaalt
in het boek Het huis in Nie
mandsland. De auteur ver
haalt hier over hoe zij als tien
jarig meisje de bombarde
menten op Wenen heeft be
leefd en de vlucht van haar
familie naar een eerst verla
ten, maar later mede door fa
milie van de het oorlogsge
weld ontvluchte eigenaresse,
bewoonde villa.
Hoe treffend bizar wordt oorlog
als die wordt gezien door de
ogen van nog een kind.
De ik-figuur in het verhaal rea
geert heel primair en direct
op de wezensvreemde oor
logssituatie. Om van beide te
gelijk een voorbeeld te geven
een stukje uit het boek waar
een ingekwartierde, dronken
sergeant van de Russische
bevrijders, dreigt de gehele
familie uit te moorden omdat
iemand zijn pistool zou heb
ben gestolen. "Het machine
pistool van de sergeant
zwaaide heen en weer. Maar
voor mij hing het helemaal
stil. Het was het enige dat stil
hing. Verder draaide alles in
de keuken rond, draaide in
een kring om het machinepi
stool. De sergeant, het for
nuis, de twee soldaten bij de
deur, de keukentafel, de fles
wijn op de keukentafel, het
raam en de lichtblauw bete
gelde muur waar de gehele
familie tegenaan stond".
Net als in Hidden Doe is ook in
Het Huis in Niemandsland de
beschrijving van een vriend
schapsrelatie de ontroerend
ste episode uit het verhaal.
Hier is het de grote vriend
schap die ontstaat tussen
hoofdpersoon Christel en de
Russische kok Cohn. Deze
om zijn lelijkheid verder door
ieder ander gemeden figuur
blijkt de zo diepgewenste
vrede In zich te dragen.
Hij is de enige mens waarmee
Christel werkelijk contact
heeft en schrijnend en ty
pisch voor oorlogssituaties is
dan ook wanneer hij door
haar schuld op verdenking
van desertie in de gevangenis
terechtkomt. Ze zal hem
nooit meer zien-
Het Huis in Niemandsland is
een buitengewoon goed ge
schreven en boeiend jeugd
boek, vooral door de onge-
kunselde zuiverheid waarin
de reactie van een kind op
een bijna surrealistisch te
noemen oorlogssituatie
wordt beschreven.
Voor lezers vanaf 11 jaar.
HANS SONDERS
(Het huls In Niemandsland, Chris
tine Nöstlinger, (goed!) vertaald
door Charlotte van Gelder, ultg.
Lemniscaat)
Haas - met als ondertitel 'voor
jaar' - is het eerste deel van
een trilogie. In dit eerste deel
beschrijft Biegel het leven
van een aantal dieren in een
afgesloten, verwilderde tuin.
Het echtpaar mus, het bijen
volk, pa en zoon vleermuis,
de nachtvlinders Zis en Zus,
de eenzame goudvis Knijs, de
brutale mieren en de padden
leiden er een rustig bestaan.
Totdat op een avond een on
bekend dier in de tuin ver
schijnt: Haas.
Haas knabbelt aan wat planten
en verdwijnt weer. Sindsdien
geloven de dieren dat hun
welzijn en dat van de tuin af
hangt van de terugkomst van
dit geheimzinnige dier. Er
doen allerlei wilde geruchten
over Haas de ronde, vol eer
bied wordt elke dag over het
dier gesproken en verlan
gend naar zijn komst uitge
zien. Haas kan alles, zeggen
de dieren, hij zal van onze
tuin weer een lustoord ma
ken.
In afwachting van Haas gaat
het leven in de tuin gewoon
verder. De bijen en mieren
verklaren elkaar de oorlog,
de mussenjongen worden ge
boren, nachtvlinders maken
elkaar het hof, er worden die
ren gedood en de padden
gaan hun eigen gang. Maar
waar blijft 'die geweldige,
ontzaglijke, alles overheer
sende, redding-brengende,
volmaakte, mysterieuze, die
weet ik wat allemaal Haas?'.
In deze prachtige vertelling
weet Biegel een geheimzinni
ge spanning rond de figuur
Haas op te roepen. Hij maakt
de lezer enorm nieuwsgierig
naar Haas, zodat deze even
hard naar zijn komst uitkijkt
als de dieren in de tuin. Het
dagelijkse leven van de ver
schillende dieren - vechten,
vrijen, paren en sterven - be
schrijft Biegel op poëtische
wijze met suggestieve beel-
(vanaf 12 jaar)
den. Het wachten op Haas
geeft aan dit dagelijkse wel
een wee en zinvolle bestem
ming. Haas is een illusie die
het leven een extra glans
geeft, want een leven zonder
illusies is 'hol en eng', zoals
mevrouw mus zegt. Illusies
moeten ook illusies blijven.
Alleen dan blijven ze mooi.
Een aardige levensfilosofie,
en niet alleen voor dieren.
Eigenlijk is het jammer dat dit
verhaal met een Zilveren
Griffel is bekroond. Veel ou
deren zullen Haas ten on
rechte in de categorie jeugd
boeken ('kinderachtig' dus...)
indelen en het boek negeren.
Zoals Biegel zelf zegt: 'Haas'
is geen specifiek jeugdboek.
Het is eerder een verhaal
voor iedereen vanaf 12 jaar
die houdt van een fantasti
sche, poëtische vertelling
met een sterke symboliek.
Het met een Zilveren Griffel
bekroonde 'De Griezels' van
Roald Dahl werd gelezen
door de kinderen van de 5e
klas van de Leidse Lorentz-
school. Dit is hun verslag:
Bij ons in de 5e klas heeft de
meester 'De griezels' van
Roald Dahl voorgelezen. En
dat is een heel raar, gek, lol
lig, leuk en vooral vies boek.
Nou vind je dat laatste mis
schien vreemd, maar het is
gewoon smerig. Zo erg, dat je
er om begint te lachen.
Het boek heeft eigenlijk twee de
len. In het eerste deel staat
hoe meneer en mevrouw Grie
zel, dat zijn de hoofdperso
nen, eruit zien. Dat is niet
veel soeps. Ze zien er vies en
lelijk uit. Dat komt omdat ze
zich nooit wassen en zó lelijk
denken, dat ze ook echt lelijk
worden. In dat stuk staat ook
Meneer Griezel
hoe die twee elkaar steeds
weer pesten. Zo gemeen, dat
je denkt: dat bestaat niet. En
dan wordt het juist leuk.
Het tweede deel gaat over de
dieren rond het huis van de
Griezels, zoals apen en vogels.
Die hebben met de Griezels in
de buurt geen leven.
't Allerleukst was wel het eerste
stuk. Wat we onwijs vonden
was de kronkelspaghetti die
meneer Griezel opat en waar
in zijn vrouw levende wor
men had gedaan. Je moet dat
echt lezen als je net hebt gege
ten. De wraak van meneer
Griezel is ook om je rot te la
chen: hij stuurt zijn vrouw
met ballonnen de lucht in. En
wie wint er op den duur met
al dat gepest7 Geen van bei
den, wel de dieren. Hoe? Dat
moet je zelf maar lezen. Je
kan dit verhaal lekker voor
jezelf lezen of nog beter voor
lezen als je het boek voor je
verjaardag krijgt en de visite
blijft mee-eten.
(vanaf 9 jaar)
Aan dit verslag valt weinig toe
te voegen. Laat je vooral niet
afschrikken door de kronkel
spaghetti met wormen, 't
Klinkt allemaal griezelig en
vies, maar door de grappige
manier waarop Roald Dahl
alles vertelt zal niemand er
nachtmerries aan overhou
den. Het zotte echtpaar dat
elkaar op komische wijze het
leven zuur maakt en zun straf
uiteindelijk met ontloopt is
puur vermaak.
De vele illustraties van Quentin
Blake zijn op maat getekend
voor dit verhaal. Even gek en
geestig als de tekst. Tot in de
tails valt te zien hoe smeng
de Griezels wel zun (let op de
baard van meneer Griezel!).
De tekst is makkelijk te vol
gen voor kinderen vanaf 9
jaar.
De Grtesels, Roald Dahl. 111. Quro-
tln Blake. vert. Huberte Vrleaen-
dorp, ultg. Fontein f 14,90).
'Nou moe' gaat over de onge
veer 11-jarige Maartje. Een
kind van deze tijd, dat blijkt
wel uit de 15 korte verhaal
tjes rond haar persoon in si
tuaties thuis, op school, op
straat met vrienden en vrien
dinnen. Enkele voorbeelden
spreken voor zich:
Terwijl Maartje uit logeren is,
schilderen haar ouders Maar-
tjes kamer. Goed bedoeld,
maar het meisje zelf vindt het
vreselijk. 'Ga ik met krokus
vakantie uit logeren en is m'n
hele kamer veranderd in een
tuttehol!' Pas als Maartje de
muren van haar kamer op
haar eigen speciale manier
heeft 'versierd' voelt ze zich
weer thuis.
(vanaf 10 jaar)
Op een schoolavond moet
Maartje met klasgenoot Eg-
bert een blokfiuitduet ten ge
hore brengen. Om er met
haar 'stomme bloemtjesjurk'
niet al te zoetig en lief uit te
zien knipt Maartje radicaal
haar pony af. (Commentaar
van een klasgenoot: hierzo!
wat heb jij gedaan?) Blok-
fiuitpartner Egbert - volgens
Maartje een dooievissiesvre-
ter - blijkt met soortelijke ge
mengde gevoelens te hebben
uitgekeken naar hun optre
den. Tot ontzetting van zijn
ouders heeft hii zich gesto
ken in een geleende oude
spijkerbroek, laarzen en een
leren jack. En aldus uitgedost
wordt 'Bloemetje in de lente-
bnes' uitgevoerd...
'Nou moe' is een vlot geschre
ven verhaal vol humor en in
een eigentijds, helder taalge
bruik. Schrijfster Veronica
HazelhofT houdt niet van
overbodige of moeilijke
woorden en is een meester in
het maken van realistische
dialogen. Daardoor worden
de personen in het boek le
vensecht en herkenbaar. De
illustraties van Joep Ber
trams zijn een beetje romme
lig - niet zo keurig netjes pre
cies - en versterken de luchti
ge, speelse sfeer van het ver
haal. Een boek voor kinderen
vanaf 10 jaar.
De meeste besprekingen op de
ze pagina's zijn niet onderte
kend, maar werden gemaakt
door Margot Klompmaker. De
recensies die niet van haar
hand zijn werden wel van een
auteursnaam voorzien.
"Hidden Doe" is een prachtig
Indianenboek. Niet alleen
omdat het luctor et emergo
van de Amerikaanse Mesqua-
kie-stam waar is gebeurd,
maar vooral omdat de beide
auteurs die de bijna-onder-
gang van het Volk van de Ro
de Aarde hebben beschre
ven, Indianen van vlees en
bloed in het boek tot leven
hebben gebracht waarin het
krijgshaftige nu eens niet de
boventoon voert.
Ze laten de geschiedenis van de
Mesquakies vertellen door de
mond van het meisje Hidden
Doe (verborgen hinde) en
dan met name de periode
rond het midden van de vori
ge eeuw toen haar stam door
de blanke kolonisten werd
gedwongen om 'hün' staat Io
wa te verlaten en zich in een
reservaat in de staat Kansas
te vestigen. Hier komen de
fundamentele cultuurver-
schillen tussen de autochto
ne Indianen en de zoge
naamd geciviliceerde blan
ken schrijnend tot uitdruk
king. Treffend voorbeeld
hiervan is wanneer Hidden
Doe wordt gedwongen om
een christelijke kerkdienst
bij te wonen en zij over een
wandtekening van de kruisi
ging zegt: "Het was gruwe
lijk. Dat zou een Mesquakie
zelfs een Sioux niet aan
doen".
Geniaal is de standvastige
grootmoeder van Hidden
Doe die, "zoals de jager eerst
de gewoonten van de buidel
rat leert om op hem te kun
nen jagen", de gebruiken van
de blanke overheerser bestu
deert en dan 'de weg' vindt
om haar volk naar Iowa te la
ten terugkeren. "We kopen
het land terug, alleen dan zul
len de Blauwjassen ons niet
verjagen", zegt ze nadat ze
heeft ondekt dat bij blanken
alleen gekócht land be
schermd eigendomsrecht
heeft. Ontroerend is het con
tact tussen Hidden Doe en de
koloniste uit Wales, bij wie
het Indianenmeisje, gestrand
tijdens een vluchtpoging uit
het reservaat, de winter
maanden doorbrengt. Deze
episode in het verhaal zou je,
juist omdat hier, ondanks de
grote verschillen in cultuur
en achtergrond tussen de bei
de vrouwen, hun relatie zeer
intiem wordt, de zwaarste
aanklacht kunnen noemen
tegen de onmenselijke verne
dering die andere blanken de
Indianen hebben aangedaan.
Want de relatie vormt het le
vende bewijs dat met een na
tuurlijk respect voor elkaar
de verschillen tussen mensen
een samenleving eerder rij
ker dan schraler kunnen ma
ken. Hidden Doe is voor le
zers vanaf 13 jaar, geschreven
in de eenvoudige toon en be
woordingen waaruit de ware
eenvoud van de 'zogenaamd
primitieven' spreekt En leer
zaam, niet in de laatste plaats
vanwege de schrijnende ac
tualiteit van een verdreven
volk in het Midden Oosten.
De mensheid leert heel lang-
HANS SONDERS
"Kijken en zien" heet het met
een Zilveren Griffel bekroon
de boek van Robert Cum-
ming. Een educatief boek
over schilderijen en schilde
ren en over de verschillende
werkwijzen die schilders ge
bruiken. Robert Cumming is
medewerker van de Londen-
se Tate Galery en hij blijkt er
slag van te hebben om over
moeilijke zaken van de schil
derkunst in begrijpelijke taal
te spreken zonder kinderach
tig te worden. Hü doet dat
middels een soort beeldver
haal, gericht op jongeren bo
ven 12 jaar.
In het boek gebruikt hij ruim
zeventig reprodukties in
kleur van schilderijen uit alle
perioden van de kunstge
schiedenis. Vaak hanteert hij
paren van tegenstellingen,
die hij tegenover elkaar
plaatst om in zijn begeleiden
de teksten een groot aantal
basisaspekten van de schil
derkunst te behandelen
Geen theorie of kunstge
schiedenis. maar praktik M
aanleidingen om zelf te gaan
kijken.
Zo maakt h|j b.v bewust dat
diepte in een schilderu kan
worden gebracht met per-
spcktief als hulpkonstruktie,
d.m.v. een suggestieve kuk-
nchüng en met behulp van
vlakverdeling en kleur. Cum
ming doet dat in enkele re
gels tekst zonder ook maar de
woorden perspektief of com
positie te hoeven gebruiken
Intussen pnkkelt hij met sug
gesties en vragen de lezer/ku-
ker tot aktie Hu laat een ver
grootglas aanrukken tenein
de het verschil tussen een re-
produktie en de wcrkeluk-
heid van het schilderu te er
varen. Hij stelt vragen die tot
ontdekkingen leiden.
Achtereenvolgens worden be
handeld: het schilderu als
voorwerp met een geschiede
nis en afmetingen, met een
onderwerp en een tud van
ontstaan. Ook gaat hu in op
de verschillende elementen
van compositie, vorm, ver
houdingen en het licht De
kleur krijgt extra aandacht,
duideluke schema's en ver
wijzingen naar de afgebeelde
(vanaf 12 jaar)
schilderijen leggen het ver
band tussen theorie (de eni
ge) en de werkeluke bele
ving.
Aan het slot van het bock
maakt hu de sprong van het
objcktieve naar het subjek
tieve in de schilderkunst
stemming en gevoel komen
aan bod zowel vanuit de be
doeling van de schilder, als
vanuit het mogeluke effekt
op de toeschouwer
Sinds de musea de drempels
succesvol begonnen te slo
pen hebben meer en meer be
zoekers behoefte aan eenvou
dige vormen van begeleiding
en inleiding in de kunst Dit
boek stimuleert het kijken
van jong en oud. Wie eenmaal
gaal kuken ziet steeds me«-r
En dal geeft te denken totdat
de verbeelding begint te
spreken Wie dadrmee begint
houdt er nooit meer mee op
U bent gewaarschuwd
CLEMENS KORTEN BACH
