Ijsbaan Leiden
voor proefjaar
Spraakinachine onstuitbaar in opmars
Schaatsseizoen geopend
"Vrouwen
studies
handhaven"
LEIDEN - "Leiden schaatst door!" Met deze woorden gaf jhr. mr. W.H.D. Quarles van
Ufford, voorzitter van de Koninklijke Nederlands Schaatsenrijders Bond gisteravond
hef startsein voor de opening van het schaatsseizoen voor de verenigingen in de ijsbaan
aan de Vondellaan.
Of de voorspelling van de KNSB-
voorzitter ook verder dan dit sei
zoen zal reiken, is nog de vraag.
De voormalige Ton Menkei2>al is
in andere handen overgegaan en
heet nu IJsbaan Leiden. De nieu
we exploitant is de in Lisse ge
vestigde bv Exploitatie Maat
schappij Ijsbanen (EMIJ), die in
opdracht handelt van de West-
land Utrecht Hypotheekbank,
destijds de grootste schuldeider
van Menken. EMIJ beschouwt
het komend seizoen als een proef
voor de levensvatbaarheid van
de ijshal in Leiden. De directeur
van deze bv, P. Beers, toont zich
in elk geval vol goede moed. Hij
becijfert dat er in het schaatssei
zoen zo'n 120.000 recreatie
schaatsers de ijshal zullen moe
ten bezoeken om van een succes
te kunnen spreken. Omdat er on
geveer 180 schaatsdagen in een
seizoen zijn, komt dat neer op
600 750 schaatsers per dag. Een
haalbaar getal volgens Beers.
"Waarom zou dat in Dordrecht
en Rotterdam wel kunnen"
(waar EMIJ ook ijshallen exploi
teert - red) "en in Leiden niet?".
Andere inkomstenbronnen moe
ten de zomerevenementen wor
den en de verhuur van de ijshal
aan de diverse schaatsverenigin
gen, die zich hebben gebundeld
in de Stichting Schaatscentrum
Leiden. Ook de stichting stelt
zich ten doel de ijshal voor de
schaatssport te bewaren; de ope
ning van gisteravond was er op
gericht de aandacht te vestigen
op de ijshal, die overigens al
sinds 2 oktober weer open is. Na
de openingswoorden van Quar
les van Ufford, die bovendien
een aantal schaatssers 'weg
schoot'. volgde er in de hal een
presentatie van de diverse ijs-
sporten: short track, hardrijden,
kunstrijden en ijshockey.
Voorzitter H.M. Zaalberg van de
stichting zegt: "Door optimaal
gebruik te maken van de baan,
hopen we aan te tonen dat de
baan het waard is om te blijven,
dat hij een onmisbare voorzie
ning in Leiden is. We willen de
gemeenteraad duidelijk maken
dat de ijshal niet opgeheven
moet worden ten behoeve van
een sporthal". De gemeente is
kandidaat-koper voor de ijshal,
maar wethouder Tesselaar (sport
en recreatie) heeft zich tot nu toe
op het standpunt gesteld dat een
ijshal niet te exploiteren is en dat
het complex aan de Vondellaan,
eenmaal in handen van de ge
meente, een sporthal zou moeten
worden.
De ijs verenigingen bezetten de ijs
hal zestig uur per week. In vere-
ningsverband schaatsen er we
kelijks zo'n vijfhonderd jeugdle
den in de hal en doen er onge
veer negenhonderd jeugdleden
aan kunstrijden. Cijfers waar de
gemeente Leiden volgens de
stichting niet omheen kan. Zij
heeft enkele actiepunten op het
programma staan, zoals het op
richten van een club van dui
zend. Wie duizend gulden be
taalt, wordt lid van deze club en
heeft tien jaar gratis toegang tot
de ijshal, op de publieksuren en
bij de evenementen. "Ook de
schaatsers die niet lid zijn van
een vereniging zouden een actie
groep kunnen vormen om de
baan in stand te houden", sugge
reert Zaalberg. Ook wil de stich-
DINSDAG 12 OKTOBER 1982
Faculteitsraad:
LEIDEN - De faculteitsraad socia
le wetenschappen heeft gister
ochtend beslist dat geprobeerd
moet worden de vrouwenstudies
aan de Leidse universiteit te
handhaven, omdat volgens de
raad de studies zeer belangrijk
zijn.
Twee van de drie vrouwen, die zijn
belast met de studies, zijn in elk
geval verzekerd van hun baan;
drie vrouwen, ook werkzaam als
part-timers, dreigen te worden
ontslagen.
Geen goede zaak, aldus de facul
teitsraad. Gepoogd zal dan ook
worden om in overleg met de
subfaculteiten van sociale we
tenschappen geld te vinden, zo
dat de vrouwen niet te hoeven
worden ontslagen. Ook zal er ge
praat worden met het dagelijks
bestuur van de Leidse universi
teit over deze problematiek.
Kruispunt
bij Kooilaan
afgesloten
LEIDEN - Het kruispunt van de
Kooilaan en de Surinamestraat is
van woensdag tot en met vrijdag
voor verkeer afgesloten in ver
band met de reconstructie van
de Kooilaan. De haltes van de
buslijnen 13 en 14 aan de Bern-
hardkade en de Anna van Sak-
senstraat/Marnixstraat komen
tijdelijk te vervallen. In deze pe
riode staat er een halte op de
hoek van de Willem de Zwijger
laan en de Kooilaan.
Lelden
KNSB-voorzitter Quarles van Ufford geeft het startschot voor een aantal schaatsers en opent aldus het schaats
seizoen voor de verenigingen in de ijshal aan de Vondellaan.
ting meer aan publieksbegelei
ding doen en heeft zij schaats-
cursussen voor zowel volwasse
nen als de jeugd op toww gezet.
Gemeente
Opmerkingen van Zaalberg over
de exploitatiemogelijkheden en
de mogelijke prijs voor de hal (de
gemeente heeft drie miljoen als
aankoopbedrag genoemd) scho
ten vervolgens bij EMIJ-direc-
teur Beers in het verkeerde keel
gat. Beers: "Ik weet wat het kost
om zo'n ijshal te laten draaien.
Daar is meer voor nodig dan
idealisme". Het blijkt dat Beers
niet zo tevreden is over de ge
meente Leiden, waarmee hij ove
rigens nog weinig contact heeft
gehad. Problemen met de hore-
cavergunning, de openbare vei
ling van roerende goederen van
de ijshal twee dagen voor de ope
ning ("de gemeente had toch ju
ridische bijstand kunnen bie
den") en met de schuld aan het
Energiebedrijf Rijnland ("in an
dere gemeenten zeggen ze dan:
kom eens praten over een rege
ling; hier snijden ze je af') blij
ken de voedingsbodem voor de
ze wrevel te zijn. "We moeten af
van het negatieve image dat er
van de ijshal in Leiden is ont
staan. Moet ik dan ook gaan zeg
gen: een ijsbaan kan niet? Dan
dupeer ik niet alleem de vereni
gingsschaatsers, maar ook de re
creanten. Tachtig procent van de
bezoekers bestaat uit Leidse
jeugd. Afgelopen week-end heb
ben we nog vijfhonderd jongeren
op die manier van de straat ge
houden".
Wat verlangt Beers dan van de ge
meente? "Ik zou deze baan wil
len opzetten in samenwerking
met de gemeente, op dezelfde
wijze als dat met andere gemeen
ten kan. Eén of twee jaar exploi
tatie en dan zien wat meer kost:
een gymnastiekzaal of een ijs
hal".
"Dat wij aan de gemeente 85.000
gulden aan erfpacht moeten be
talen, is een groot onrecht, waar
andere gemeenten subsidie voor
zo'n hal geven. Het beste is dat
de gemeente deze hal koopt en
hij een ijshal blijft. Of wij dan ex
ploitant zijn of een ander, moet
de gemeente maar zien. Je zou
tot een regeling kunnen komen
waarbij de gemeente zowel in
een eventueel verlies deelt of van
een winst profiteert".
LEIDEN
Toegegeven, de
spraakchip heeft nog een
klein spraakgebrek,
klinkt nogal metalig,
maar dat probleemje
wordt ook nog wel ver
holpen. Binnen enkele ja
ren zullen we allemaal
worden geconfronteerd
met sprekende machines.
Zo heeft bijvoorbeeld een
autofabrikant al aange
kondigd een auto op de
markt te willen brengen
waarin een chip is aange
bracht. Is uw benzine op,
dan zult u dat te horen
krijgen. "Pas op, het weg
dek is glad", behoort ook
tot de mogelijkheden.
Een interview met prof.
dr. S.G. Nooteboom, die
op vrijdag 1 oktober het
ambt van buitengewoon
hoogleraar in de fonetiek
aan de Leidse universi
teit aanvaardde.
Deze vrouw probeert het woord op een bepaalde toets te lezen. Lukt haar dat niet. dan raakt ze de toets even
aan: de machine zal vervolgens het woord uitspreken. Handig voor mensen die leesblind zijn.
door
Wim Brands
Eén dag in de week is Noote
boom in Leiden om les te ge
ven; de andere dagen
werkt hij voor het Instituut
voor Perceptie-onderzoek in
Eindhoven. Een research-in-
stituut dat zowel voor de
gloeilampenfabrikant als de
technische hogeschool in de
lichtstad werkt. "We doen on
derzoek naar de wisselwer
king tussen mensen en hun
technische omgeving", ver
telt Nooteboom. "Op het
ogenblik zijn er verschillende
onderzoeksgroepen. Spraak
en horen is er één van".
De essentie van het spraakon
derzoek: als je iets begrijpt
moet je het ook kunnen ma
ken. Dus: als je weet welke
regels toon en melodie van
spraak beheersen, dan moet
het langs kunstmatige weg
mogelijk zijn om spraak te
maken. "En dat kunnen we
dus ook", zegt Nooteboom.
Zoals de automonteur een mo
tor uit elkaar haalt, zo analy
seert de foneticus de spraak.
"Je moet spraak ook uit el
kaar halen en dan kijken naar
de fysische eigenschappen
waardoor spraak verstaan
baar is. Wij bestuderen dus
de toonhoogte, luidheid en
het timbre van spraak. Tim
bre is moeilijk. Wat is bij
voorbeeld het verschil een a
en een b. En het verschil tus
sen de stem van een man en
een vrouw".
Een zeer klein deel van één se
conde spraak wordt bestu
deerd door de deskundigen.
Er wordt gekeken naar de ei
genschappen: tonaal-atonaal,
de toonhoogte, de luidheid
en het timbre. Vervolgens
krijgen de eigenschappen ge
tallen. "Aan de hand van in
totaal dertien getallen maken
we dan een beschrijving van
dat kleine stukje", vertelt
Nooteboom. "Op die manier
maken we honderd keer per
seconde een beschrijving.
Die beschrijvingen kunnen
dan weer worden gebruikt
voor de besturing van een
sprekende machine. De chip,
het apparaatje waar alles om
draait, is vijf bij vijf milime-
ter". De voorlichter die bij
het gesprek aanwezig is, ver
volgt: "De chip moet dan na
tuurlijk nog wel in een huisje
worden gestopt. Dan nog
gaat het natuurlijk om een
zeer klein apparaat: ongeveer
twee vierkante centimeter".
Blinden
Enkele voorbeelden van toe
passingen van de chip. De
sprekende schrijfmachine -
elk woord op de machine dat
wordt ingetikt, wordt door
het apparaat uitgesproken.
De leesmachine voor blinden
- de blinde schuift het appa
raatje over een regel in een
boek en hij krijgt te horen
wat er staat. Gewerkt wordt
er aan een machine die reuze
handig is voor mensen die
bijvoorbeeld een hersenbloe
ding hebben gehad en daar
door niet meer kunnen pra
ten. Tikt hij of zij een zin in,
die nog niet in het geheugen
van de chip staat, dan spreekt
het apparaat die zin uit.
Nooteboom onderbreekt zijn
relaas om een en ander te la
ten zien in het laboratorium.
Éen van de medewerkers
haalt allerlei goocheltoeren
uit. Een stem wordt ver
vormd. Horen we eerst een
man, daarna meldt een
vrouw dat een bepaalde ver
eniging binnenkort een jubi
leum viert. Het is ook moge
lijk om je in het Engels en
Frans te laten toespreken.
Hoewel de uitspraak van de
ze talen een beetje stuntelig
aandoet. Alsof een leerling
van de eerste klas middelba
re school aan het woord is.
"Pouvez vous me donner le
Paturain". We zien de spraak -
machine die Rijk de Gooyer
vervangt al voor ons.
Opvallend is dat het geluid van
de machines af en toe een
béetje metalig is. "Maar we
gaan goed vooruit", zegt de
voorlichter. "Het is al lang
niet meer dat blikkerige ge
luid van vroeger. Je kunt nog
wel horen dat er iets niet juist
is, maar dat verhelpen we
wel".
Tijdens het aanvaarden van het
buitengewoon hoogleraar
schap zei Nooteboom: "Hier
ligt de uitdaging voor het fo
netisch onderzoek. Stel dat
wij een sprekende machine
willen installeren in een trein
of een andere lawaaiige om
geving. Hoe moeten we dan
het spraakgeluid aanpassen
aan het omgevingslawaai?"
Grenzen
Voortbordurend op dat thema
zegt hij nu: "Nu we die appa
raten hebben is het zaak ze
goed te laten klinken. Begrij
pelijkheid en verstaanbaar
heid komen nu aan de orde".
De foneticus zal bijvoorbeeld
moeten zorgen dat de machi
ne op de goede plaats gram
maticale grenzen aangeeft.
Een zin kan door invoeging
van een leesteken een andere
betekenis krijgen. "Dat is
niet waar de citroenen
bloeien" betekent iets anders
dan "Dat is niet waar: de ci
troenen bloeien". Het leggen
van accenten, dat moet de
machine worden geleerd.
Hetzelfde geldt voor het be
klemtonen van bepaalde
woorden.
Nooteboom: "Het is nu ook
vaak zo dat de machine woor
den aan elkaar rijgt - dat
komt de verstaanbaarheid
natuurlijk niet ten goede.
Hoe voorkomen we dat?
Waar liggen de woordgren
zen? Onderzoek dat door de
fonetici zal moeten worden
gedaan". Ook problematisch
is dat één letter verschillende
klanken kan hebben, denk
aan de e. De foneticus zal dus
de spelling moeten omzetten
in fonetische spelling, zodat
de chip wat dit betreft geen
fouten maakt en we een dui
delijk onderscheid horen tus
sen: een paard en één paard.
De spraakmachines zyn nu nog
zeer prijzig; en eigenlijk ook
nog niet voor de particulier
bestemd. "Maar daar komt
wel verandering in", zegt de
voorlichter. "Komt er vraag
naar deze produkten, dan
gaat de prijs vanzelf omlaag;
dat is een simpel economisch
gegeven".
Vraag aan Nooteboom: hij
geeft in Leiden les aan taal-
kunde-studenten, begrijpen
die deze, toch vrij technische,
materie? "Laat ik allereerst
vertellen dat ik zelf van huis
uit ook geen technicus ben.
En ik moet zeggen: lang niet
alle technische aspecten be
grijp ik zelf. Maar daarvoor
hebben we hier op het lab
mensen van de technische
hogeschool. Je hoeft echt
geen expert op het gebied
van de geluidsfysica te zijn
om alles te begrijpen. Nu wat
betreft die studenten in Lei
den: er is een verassend laag
afvalpercentage, maar we
maken er ook wel een hele
show van".
Soefiedansen
In Repelsteel wordt vanavond
een demonstratie van Soefie
dansen gegeven. Basisgege
ven van de Soefiebeweging is
dat de kern van de wereldre
ligies één is. De dansen zijn
de uiting van het besef van
deze eenheid. Er wordt ge
danst op liederen van de ver
schillende religies, die door
de deelnemers zelf worden
gezongen. De aanvang is om
acht uur; Repelsteel, Bree-
straat 19.
Hengelsport (1)
A. Rijgersbcrg uit Voorschoten
heeft het 'Ópen Kampioen
schap van Leiden 1982' van
de Hengelaarsbond voor Lei
den en Omstreken gewon
nen. Aan deze jaarlijkse wed
strijd. gehouden in de Ring
vaart. namen 124 hengelaars
deel, die tot een redelijke
vangst kwamen. De verdere
uitslag: 2 F. Zandbergen (Lei
den). 3 G. v.d Meer (Den
Haag). 4 H. Schouten (Lei
den), 5 C. Luk (Haarlem), 6 J.
Spring in het Veld (Aals-
meer). 7 S. Stolk (Voorscho
ten), 8 W. van Berkel (Lei
den), 9 D. Pos (Rotterdam), 10
N. Spoor (Haarlem).
Hengelsport (2)
Zuid-West viste zijn vijfde wed
strijd in de Ringvaart. Uit
slag: 1 H. v.d. Laan 36 stuks-
7420 gram, 2 A. Ruis 62-5810,
3 J. Boeff 35-4230, 4 W. Moe-
nen 45-4020, 5 J. Mazurel 42-
3470, 6 H. Moenen 46-3270, 7
C. Schouten 29-2330, 8 P.
Harteveld 13-780.
Hengelsport (3)
Viscollege De Ruisvoorn hield
zijn achtste competitiewed
strijd in de Rijn. De uitslag: 1
J. Nieuwenburg jr. 18 stuks-
1770 gram, 2 J.R. v.d. Berg 16-
1360, 3 M. Riemens 10-975. 4
Th. van Daalen 11-850, 5 J.
Nieuwenburg sr. 10-860, 6 J.
Brouwer 8-500, 7 Th. Voskuil
6-600. 8 L. van Deventer 6-
570, 9 A. Bal 5-350.
Heijmanswetering. Uitslag: 1
T. Blansjaar 25 stuks-1860
gram, 2 W. den Edel 19-1260,
3 P. Ouwerkerk 7-850, 4 A.
Levahrt 12-820, 5 E. van Hou
ten 14-770, 6 P. van Houten
11-690, 7 D. Boon 4-360, 8 P.
Verhoef 3-340, 9 W. van West
broek 6-320.
Rechtshulp
Hengelsport (4)
Visvereniging Hengelsport
hield een wedstrijd in de
Het Leidse Volkshuis en de
Leidse Rechtswinkel houden
vanavond en woensdagoch
tend speciale informatie-bij
eenkomsten voor vrouwen.
Tijdens deze bijeenkomsten
geven deskundigen uitleg
over problemen op het ge
bied van recht, waarbij dit
maal het onderwerp 'werken'
aan de orde komt. De plaats
van handeling is het Volks
huis, Aporthekersdijk 33;
aanvang dinsdagavcond om
acht uur en woensdagoch
tend om half tien.
Ouderenraad
De Ouderenraad Merenwijk
heeft plannen om in samen
werking met het diensten
centrum in de wijk twee acti
viteiten voor ouderen van 55
jaar af te beginnen in buurt
huis Op Eigen Wieken (Val
kenpad 2): een zangkoor op
maandagmiddag en volks
dansen op woensdagoch
tend. Voor meer informatie
kan men terecht in het dien
stencentrum Merenwyk by
mevrouw Wil den Heeten,
Rosmolen 2, tel. 214808.
Muziek
De Leidse band Decent People
treedt woensdagavond op in
sociëteit The Jam aan de 2e
Binnenvestgracht. De mu
ziek van de groep wordt om
schreven als "melodieus,
swingend, vrij stevig en sim
pel van opzet". De groep is
anderhalf jaar geleden opge
richt, maar bestaat in de hui
dige formatie een half jaar:
Yves Klompenhouwer, Steef
Peters, Frits Humme, Lex de
Boer en Pierre Emanuel. Het
optreden begint om ongeveer
half elf.
