De onrust rond de pandbrief
E""
Economie
Extra
Weinig beweging in rente
R Beursweek
Wijsheid belangrijker dan winst op hypotheekmarkt
De beste opvoeding
Belasting
ZATERDAG 2 OKTOBER 1982
r
'Even kalm aan met het verstrekken van hypotheken",
besloot de Friesch-Groningsche Hypotheekbank (FGH)
een week geleden. Na de perikelen bij de twee collega's
Westland-Utrecht en Tilburgsche Hypoytheekbank, op
nieuw een signaal dat het op de hypotheekmarkt nog
allesbehalve van een leien dakje gaat.
FGH, vroeger nog wel eens omstreden, maar tegenwoor
dig juist geloofd om haar voorzichtige beleid, is tot de
lang-zaam-aan-actie gedwongen door de stagerende
handel in pandbrieven, de obligaties waarmee de hypo
theekbanken hun kredieten Financieren. Vraag aan de
secretaris van de FGH, drs. A.B. de Stigter, naar de
achtergronden van het besluit: "Iedereen heeft in de
Miljoenennota kunnen lezen dat de staat vreselijk veel
geld nodig heeft. Een staatslening zal nu minder opben-
gen omdat het buitenland met wat scheve ogen tegen
de gulden begint aan te kijken. De overheid zal dus geld
van onze eigen kapitaalmarkt moeten aantrekken. Dit
heeft een verkrapping van de kapitaalstroom tot ge
volg. Vandaar ons besluit", aldus De Stigter.
Omzet Nederlandse obligaties en pandbrieven in miljarden.
Hypotheekbanken financieren
de hypotheken door de uit
gifte van pandbrieven. Zo'n
pandbrief is niets meer en
niets minder dan een schuld
bekentenis. Een belegger
koopt zo'n pandbrief op de
beurs of gewoon aan de toon
bank van bijvoorbeeld de
FGH. Iemand kan voor hon
derdduizend gulden pand
brieven kopen. Dat geld gaat
dan naar de FGH en blijft
daar bijvoorbeeld acht jaar.
Pandbrieven hebben een
vastgestelde looptijd, die kan
varieren van vijf tot 30 jaar te
gen laten we zeggen een ren
te van tien procent. Geduren
de die looptijd ontvangt de
belegger dus tienduizend
gulden per jaar rente van zijn
pandbrieven.
door
Anneloes Timmerije
De pandbrief is in de tijd van
de huizen-hausse erg popu
lair geworden. Niet alleen
vanwege de -schijnbaar- niet-
aflatende stroom van mensen
die hypotheken nodig had
den, maar ook omdat de
pandbrief als een relatief 'vei
lige' belegging te boek stond.
De bank had immers altijd
een huis als onderpand en
dat was zo'n beetje het goud
en de olie van de jaren zeven
tig. De belegger had dus wei
nig te vrezen.
Maar zoals wel vaker werd ook
in dit geval de hausse ge
volgd door een baisse. De
huizen-markt stortte in. Kre
dieten verstrekt vanuit een
groeiverwachting blijken
plots een te grote belasting.
De klap is dramatisch. Hart
verscheurende taferelen bij
particuliere huizenbezitters.
En de hypotheekbanken
worden meegesleurd in het
tranendal.
WUH
De hypotheek-gigant West
land-Utrecht kwam vorig jaar
in het nieuws toen zij een
vierde van haar personeel
dreigde te moeten ontstaan.
De Nederlandsche Bank
moest inspringen om ver-
komen dat de pandbrieven
ter beurse werden gedumpd
en creëerde een zogenaamde
"zachte landing", waardoor
de toekomst van WUH werd
veilig gesteld. Wat later volgt
de Tilbursche Hypotheek
bank, die de reserves dusda
nig moest aanspreken dat er
een gigantisch gat ontstond.
In dit licht gezien is het niet
verwonderlijk, dat FGH wijs
heid nu belangrijker vindt
dan winst. In het verleden
werd er wel eens schamper
gelachen om het voorzichtige
beleid van deze bank. Later
werd zij erom geprezen. Maar
dit heeft niet kunnen verhin
deren dat de kapitaal-krapte
ook bij FGH voelbaar is ge
worden. Volgens De Stiger
echter, allerminst reden tot
bezorgdheid.
Vertrouwen
'Wij Nederlanders schrikken
altijd snel. Mede door de si
tuatie bij de Tilbursche zijn
wij in een vertrouwens-crisis
beland. In de jaren zeventig
werden alle investeringen op
een groeiverwachting geba
seerd. Nu blijft die groei even
uit en de paniek slaat toe.
Maar dit hoeft natuurlijk niet
te lijden tot armoe".
'Wij gaan nu eens een tijdje de
kat uit de boom kijken en
eerst geld aantrekken alvo
rens het uit te zetten, in te
genstelling tot wat we vroe
ger deden. Op die manier kan
de FGH een "buffer" vor
men".
De kans is daardoor groot dat
het werk bij de FGH wat min
der zal worden. Maar ontsla
gen zijn nog niet aan de orde.
De mensen hebben tijdelijk
wat minder te doen. "Maar
dat is wel eens meer ge
beurd", zegt De Stigter-
"Mensen moeten zich ge
woon realiseren, dat niet alles
elk jaar mooier en meer kan
worden. We kunnen nu een
maal niet altijd in drie auto's
blijven rijden".
Zoals gezegd trekken hypo
theekbanken gelden aan
door de uitgifte van pand
brieven die, als het om ldeine
bedragen gaat aan de toon
bank kunnen worden ge
kocht, en, bij grotere bedra
gen, op de Amsterdamse Ef
fectenbeurs worden verhan
deld.
De situatie is op het ogenblik
zó, dat aan de ene kant de uit
gifte van die pandbrieven
stagneert vanwege de malai
se in de onroerend goed-
markt. Een recent voorbeeld
hiervan is de Friesch-Hol-
landsche Hypotheekbank uit
Leeuwarden. De commissa
rissen maakten een week of
drie geleden bekend, dat de
bank zich ter overneming
aanbood, omdat het niet
meer mogelijk bleek de hy-
potheek-produktie te finan
cieren met pandbrieven. De
ABN wil nu deze kleine bank
overnemen.
Aan de andere kant wil het met
de pandbrieven op de beurs
ook al niet meer zo best van
wege het gedaalde vertrou
wen in deze beleggingsvorm.
Hoe denkt men op de beurs zelf
over de toekomst van de
pandbrief? Secretaris van de
Vereninging voor de Effec
tenhandel, mr. G.H. de Marez
Oyens:
"Laat ik eerst een misverstand
uit de weg ruimen. Het beeld
dat de pandbrief zo'n veilige
belegging zou zijn is een tra
ditioneel verkoopargument.
Maar het is niet waar. Een
pandbrief is gewoon een obli
gatie en brengt dientengevol
ge net zo'n groot - of een
even klein - risico met zich
mee. Het is natuurlijk wel zo
dat een belegger altijd een
onderpand heeft. Maar als de
waarde van dat onderpand
sterk daalt ten opzichte van
de verstrekte hypotheek, dan
blijft er toch een gat".
De koers veranderd met het
vertrouwen in een bepaalde
onderneming en een hypo
theekbank is net zo goed een
onderneming. Maar de pand
brief is zeker niet "uit". Want
behalve de malaise in de on
roerend goed-markt blijft het
een feit dat onkundig mana
gement een onderneming
schade kan toebrengen".
De Marez Oyens doelt hiermee
op de situatie bij de Tilburg
sche. Want de oorzaak van de
klap bij deze bank ligt in ver
keerde beoordelingen van ri
sico's door de vorige raad van
bestuur. De bank heeft dit
zelf toegegeven met een
openheid die zeldzaam is
voor ondernemingen.
"Zoiets had natuurlijk nooit
mogen gebeuren en het zal
naar alle waarschijnlijkheid
ook niet meer gebeuren. De
Wet Toezicht op het Krediet
wezen (deze wet houdt in, dat
de Nederlandsche Bank een
soort bewakers-functie heeft
over banken en kan ingrijpen
wannneer dat nodig is) biedt
hiervoor voldoende waar
borg".
Maar het is niet alleen de situa
tie bij de Tilburgsche die
heeft geleid tot een dalend
vertrouwen in de pandbrief.
Mensen die een beetje voor
uit keken, konden zo'n drie
jaar geleden wel voorspellen
dat er een kentering in de
huizen-markt zou komen.
Want wat er op micro-gebied
bij de huizen-bezitter gebeur
de (dalende waarde van het
pand) gebeurde op macro ge
bied bij de hypotheekban
ken. Dan vallen er gaten en
die moeten worden gedicht.
Op die manier kan een hele
markt in elkaar klappen.
Derden
"Ik vind dat iedere onderne
ming, die gebruik maakt van
gelden van derden heel voor
zichtig te werk moet gaan. Er
moet voldoende basis aanwe
zig zijn om ongelukken te
kunnen voorkomen".
"Ik ben zeker niet pessimitisch
over de toekomst van de
pandbrief. Zo'n bod van het
pensioenfonds PGGM op de
onroerend goed-maatschap-
py Wereldhave is natuurlijk
een positief signalement. Dat
betekent dat ondernemingen
weer op hun werkelijke waar
de worden geschat. Verder
zou ik nog willen zeggen dat
iedereen eens door zo'n stuk
papier (pandbrief, red.) heen
moet leren kijken en niet bij
rente stil moet blijven staan.
Er kan natuurlijk van alles
gebeuren met zo'n pandbrief.
Als het vertrouwen in de on
derneming stijgt, stijgt ook
de waarde van de pandbrie-
Wij leven in dit land, zo zeggen we, met in doorsnee mondige(r)
mensen. Naar het totaalniveau gezien is er een sterke verbete
ring ingetreden op het gebied van zelfbewustheid en de eigen
strijd om het bestaan. Dat is te danken aan de betere schohngs-
mogelijkheden en aan de onafgebroken stroom van op populai
re wijze gepresenteerde informatie. Een prima ontwikkeling.
Kennelijk wordt die mondigheid en verantwoordelijkheid in fisca
le zaken niet hoog aangeslagen by personen, die een dienstbe
trekking vervullen. Men kent het systeem: bij elke salarisbeta
ling wordt de loonbelasting ingehouden en wel naar tarieven
met zodanige opbouw, dat de inhoudingen zo nauwkeurig mo
gelijk aansluiten bij de uiteindelijk verschuldigde inkomstenbe
lasting.
Mondig?
Op die wijze ervaart de werknemer niet veel van zijn bestaande
belastingverplichtingen. Van zorgen voor een reservering van
"geld voor de belastingen", zoals een inkomstenbelasting-beta
ler telkens weer te doen staat, weet hij en merkt hij niets. Pést
dat eigenlijk nog wel bij mondige mensen? Elke dag worden zy
via de media geconfronteerd met de financiële problematiek
van dit land, maar ze zullen dat alles veelal voor kennisgeving
Als je belasting niet daadwerkelijk betaalt, gaat die afdracht langs
je heen. Voor de sociale premies geldt dat evenzo. Toch zijn dat
de onderwerpen, waarmee vele krantenkolommen dagelijks
worden gevuld.
Echt mondige mensen zouden hun bruto salaris ter beschikking
moeten krygen om vervolgens bewust de belastingschuld aan
de overheid en de sociale premies aan de uitvoeringsorganen te
betalen.
De realiteit gebiedt direct te zeggen, dat talloos velen de daarbij
behorende verantwoordelijkheden (tijdig reserveren) niet aan
kunnen. Dat is jammer, want het zou de onverschilligheid over
de problemen van het land kunnen doen verminderen. Men is
zélf betrokken bij de gevolgen van maatregelen, die politici voor
anderen nemen.
In deze tijd. waarin ook de sociale zekerheid steeds meer van zijn
vanzelfsprekendheid gaat verliezen, zou het mentaliteitsbevor-
derend werken, indien aan die mondigheid in de toekomst meer
gestalte zou worden gegeven.
"Schoon"
Een omvangrijke groepering van werknemers heeft als arbeidsbe-
loning een bedrag "schoon-in-het-handje" bedongen. Het is ei
genlijk onbegrijpelijk, dat vele werkgevers op zo'n voorstel zijn
ingegaan en alle persoonlijke schulden van zijn medewerkers
voor hun rekening hebben genomen. Indien de zaak eens wordt
nagerekend, komt men tot een verbluffende uitkomst de totaal-
kosten van de werknemer voor het bedrijf zijn de laatste jaren
spectaculair gestegen.
Het verlangen naar een periodiek vast "netto"-bedrag wordt inge
geven door de stelling, dat men met inhoudingen, welke dan
ook, niets van doen wil hebben. De afwenteling naar de werkge
ver is een voldongen feit. Merkwaardige uitwas van zo'n sys
teem is, dat bij verandering in persoonlijke omstandigheden of
van wijziging in belastingtarieven of sociale premies, gerede
neerd vanuit de werkgever, steeds een loonsverhoging of-verla
ging ontstaat. Het zou een beste opvoeding in mentaliteit zyn
dergelijke overeenkomsten voortaan te verbieden
Verder zou het van grote betekenis zijn, indien werkgevers op de
brutobeloning (uitgaande van het huidige netto-bedrag) zouden
overstappen en hun medewerkers tekst en uitleg zouden geven
van de gepleegde inhoudingen. Dan hoeven de werkgevers niet
meer op te komen voor andermans schuld en de werknemer is
zich bewust - kan zich bewust zijn - waar zyn geld heen gaat.
Ook dat hoort onverbrekelijk bij mondige mensen Beroep op
verkregen rechten? Verkregen ónrechten zal men bedoelen.
Inspanning
Zodra men zich in de eigen portemonnaie betrokken voelt by de
bijdragen aan de overheidsfinanciën en de sociale fondsen, zal
men het overheidsbeleid en de politici kritischer gaan beoorde
len. Want. zullen de poitici wel wéten met welke inspanning die
belastingcenten op tafel moeten worden gebracht? En zullen ze
zich bewust zijn van het feit, dat enkele tienden van procenten
premie-verhoging een lastenverzwaring van enige duizenden
guldens per jaar voor een bedrijf van enige omvang betekenen?
Het zou zinvol zijn. dat veel méér mensen een bydrage aan de
openbare meningsvorming zouden geven. Desnoods door ze er
met de neus op te drukken. Een verbetering van de belasting
mentaliteit kan nooit worden bereikt, zolang talloos velen als
gevolg van het systeem zich eenvoudig kunnen omdraaien: "ze
zoeken het maar uit"!
AMSTERDAM (GPD) - Het
beurswezen gaf deze week
een onregelmatig gedrag te
zien met toenemende onze
kerheid. Vooral in Wall Street
werd de ondertoon zwakker,
terwijl per saldo Amsterdam
zijn dalingslijn van de afgelo
pen tijd onverminderd aan
hield. Daarbij kwam nog een
indrukwekkend koersvalin
cident op de beurs van
Frankfort wegens de politie
ke labiliteit in de Duitse
Bondsrepubliek. Al met al
een beursontwikkeling waar
beleggers weinig vreugde
aan konden beleven.
Na vorige week even de 935 als
de hoogste koersstand in
twaalf maanden te hebben
aangetipt, verwijderde Wall
Street zich deze week steeds
verder in neerwaartse rich
ting van die top en dóorbrak
de 900. Een maand na La-
bourday begint het tijd te
worden dat er enig zicht
komt op het coryunctuurpa-
troon. Doordat tekenen van
een echte opleving in de eco
nomie evenwel uitblijven, be
gint in de Verenigde Staten
de ongerustheid over het on
verminderd voortduren van
de huidige recessie toe te ne
men.
Kenmerkend voor het toene
mende pessimisme is een uit
lating van de bekende eco
noom Kaufman, die zijn eer
der dit jaar geuite positieve
verwachtingen voor de con
junctuur in 1982 en 1983 heeft
gelogenstraft door nu het te
gendeel te vertellen en tot in
1983 met een aanhoudende
zware recessie rekening te
houden.
Teleurstellend is ook dat de au
tobranche geen enkel teken
van toenemende koopactivi
teit bij het publiek kan mel
den.
Ook met de rente wil het niet
erg meer vlotten. Hoewel er
in september geen verhoging
van de rentestand is doosge
voerd, bleef een verdere ren
tedaling ook uit. Wel verlaag
den deze week een paar klei
nere Amerikaanse banken
hun rentepeil van 13,5 pro
cent op 13 procent, maar dit
werd gezien als een proefbal
lon en de grote banken hiel
den zich in eerste instantie af
zijdig. Op zich is het veelzeg
gend dat deze incidentele
rentedaling de eerste wijzi
ging was sedert 20 augustus.
Aan de andere kant blijft de
Fed (het bestuur van de geza
menlijke centrale banken in
de Verenigde Staten) door
gaan met marktverruimende
transacties. Van die kant
wordt in elk geval niet mee
gewerkt om de rente hoog te
houden. Dat desondanks de
dollar overal zeer krachtig
blijft en ook deze week nieu
we toppen in bijvoorbeeld
Frankfort bereikte, moet ge
zien worden als reactie op de
politieke gebeurtenissen bui
ten de Verenigde Staten.
In ons land steeg de dollar deze
week tot hoge waarden van
circa 2,78 gulden. De absolu
te top van ruim 2,80 gulden
werd hier evenwel niet be
reikt, in tegenstelling tot
Frankfort waar de Mark tot
een dieptepunt wegzakte.
Ook in ons land is het al ge
ruime tijd stil op het rente-
front. De obligatiemarkt
blijft wat hangen en doet al
wekenlang vrijwel niets
meer. Een nieuwe staatsle
ning op basis van een cou
ponrente van tien procent
waar volgende week dinsdag
op kan worden ingeschreven,
wijst op weinig beweging in
de renteontwikkeling. Dit on
danks het feit van steeds gro
ter wordende overschotten
op de betalingsbalans die op
zich de nodige ruimte kun
nen vormen om de rente la
ger te brengen.
De hollende tekortstygingen
op de nationale begroting
vormen ook een barrière te
door
C. Wagenaar
gen verdere rentedaling. De
aanhoudende politieke onze
kerheid en toenemende be
duchtheid over de dalende
bestedingen in eigen land
blijft de aandelenmarkt on
der druk zetten. Alleen waar
het buitenland nog belang
stelling aan de dag legt, hou
den de koersen goed stand of
blijft de daling beperkt. Een
bekend fonds in dit verband
is bijvoorbeeld Gist-Broca-
des waar vrijwel elke dag
zich kopers melden. Ook de
ze week kon de koers nog, zy
het licht, aantrekken. De top-
fondsen Unilever, Koninkly-
ke Petroleum en Philips heb
ben in september eveneens
veel buitenlandse kopers tot
zich getrokken. Ook al moest
deze week terrein worden
prijsgegeven door val van
Wall Street.
De rest van de aandelenmarkt
was overwegend lager, met
scherpe tegenstellingen. Een
winsthalvering bij Hoek
bracht hier de koers terug
van 58 gulden op 45 gulden.
Bij Bredero ging de notering
achteruit van 133 gulden op
103 gulden, en bij Nijverdal
Ten Cate van 50 gulden op 45
gulden. Hiertegenover stond
een fors herstel van Pont van
30 gulden tot bijna 50 gulden
en voor Krasnapolsky van 83
gulden tot 93 gulden. De
strijd om Wereldhave leverde
aandeelhouders een koers rij
zing op van 94 tot rond 120
door bezorgde uitlatingen
over de dalende koopkracht
en van de uitgevers door
sombere tonen uit het half
jaarbericht van Wegener.
Ryn-Schelde-Verolme ver
loor terrein door zorgen over
de toekomst nu weer tegen
vallers en stroppen hun tol
komen eisen.
