Koerspeil krabbelde omhoog
M
Beursweek
De geloofwaardigheid is weg
Economie
Extra
Baron van Ittersum (beurs) over politiek, banken en bedrijfsnieuws
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1982
Extra
PAGINA 23
U bent één van degenen die in
het verleden een daling van
het financieringstekort van
de overheid als voorwaarde
noemde voor een binnenland
se rentedaling. Het financie
ringstekort is nog nooit zo
hoog geweest als nu en de ren
te daalt. Zit het dan toch an
ders in elkaar?
"Ik heb nooit gezegd dat het fi
nancieringstekort de enige
voorwaarde was. De vraag
naar krediet, de betalingsba
lans en bovenal de rente in de
Verenigde Staten zijn facto
ren die bepalend zijn voor de
hoogte van de rente in Neder
land. Het financieringstekort
is van belang, maar is zeker
niet alleen zaligmakend".
Met andere woorden: een lager
financieringstekort is nodig
om een internationale rente
daling hier optimaal te be
nutten. Daar staat dan weer
wel tegenover dat Nederland
het zich moeilijk kan permite-
ren om sterk af te wijken van
het rentepeil in bijvoorbeeld
West-Du itsland.
"Dat is allebei waar, maar de si
tuatie die we nu kennen is
niet optimaal. Driekwart van
de dit jaar aan de beurs uitge
geven obligaties zijn staatsle
ningen. Dat is te veel. De Ne
derlandse rente kan nog best
wat omlaag. Met de inflatie
die we nu hebben, is er een
reële rente van vier procent,
daar kan wel wat af, zou ik
zeggen".
Amsterdam was één van de
weinig beurzen die niet ach
ter Wall Street aanliep, toen
daar een paar weken geleden
de opleving kwam.
"Er was hier dan ook weinig
aanleiding toe. Dat heeft men
goed gezien. De geloofwaar
digheid is weg. Jaren achter
een is door de regering bena
drukt dat het tekort omlaag
moet. Het is niet gebeurd. De
sfeer van onzekerheid en ner
vositeit is daaraan te wijten.
Er is duidelijk behoefte aan
een statement, aan een krach
tig beleid, waar beleggers in
kunnen geloven. Zolang dat
uitblijft, is er pessimisme".
In de komende miljoenennota,
zoveel is al duidelijk, hangt
ambtenaren een bevriezing
van hun salaris boven het
hoofd. Dat geldt ook de uitke
ringen. De regering verwacht
daar een positief effect van
op het tekort.
"Dat laatste is juist. Als er nu
één zaak is waar we ons wat
minder zorgen over hoeven
maken dan zijn het de lonen.
Loonbeheersing is, interna
tionaal gezien, in Nederland
de afgelopen jaren heel goed
gegaan. Gezien de opstelling
van de vakbeweging is er op
dit moment ook geen aanlei
ding tot somberheid op dat
gebied. Voor economisch
herstel is de financiering van
bedrijven veel belangrijker.
Ik heb het tot 1978 laten uit
zoeken. Tussen toen en nu is
er hier op de beurs geen
emissie van een lokale indus
trie meer geweest. (Van Itter
sum bedoelt dat geen van de
Nederlandse industriële be
drijven de afgelopen jaren
nog nieuwe aandelen heeft
uitgegeven-red.). Dat is toch
een teken aan de wand".
U heeft bij uw aantreden vorig
jaar sterk accent gelegd op de
rol van de overheid in de po
pularisering van aandelen
bezit, maar er zijn natuurlijk
meer kanten aan. Bij een
aantal bedrijven is, vriende
lijk gezegd, op top-niveau het
een en ander mis gegaan.
Aandeelhouders werden nau
welijks geïnformeerd. Wat
wel aan gegevens naar bui
ten kwam, bleek niet altijd
betrouwbaar. Dat werkt niet
aanlokkelijk.
"De informatie van bedrijven is
van groot belang. In het
verleden, toen de cijfers goed
waren, hebben aandeelhou
ders daar veel minder be
hoefte aan gehad. Dat ligt nu
heel anders. Ik kan u verze
keren dat elk bericht van een
bedrijf hier zorgvuldig wordt
bekeken. Blijven we met vra
gen zitten, dan wordt ophel
dering gevraagd, organiseren
we een gesprek en leggen wij
eventuele bezwaren op tafel".
Boskalis werd door de vereni
ging op de vingers getikt. Dat
is het enige geval dat naar
buiten is gekomen.
"Boskalis heeft een goede
naam en daarom was het des
te opmerkelijker dat informa
tie over een tegenvaller zo
lang binnenskamers is ge
houden. Ook met dat bedrijf
hebben we een gesprek ge
had. Dat is bekend gewor
den. Ik heb er geen behoefte
aan om bedrijven aan de
schandpaal te nagelen. Daar
is niemand bij gebaat. We
proberen zoveel mogelijk in
der minne te schikken. Het
geval van Boskalis heeft ie
dereen duidelijk gemaakt dat
het ons ernst is. Ook slecht
nieuws dient door bedrijven
zo snel mogelijk naar buiten
te worden gebracht, anders
kweek je wantrouwen. Wij
zoeken de publiciteit mis
schien wat minder, maar
weest u verzekerd dat wij be
drijven nauwlettend volgen".
door
Ton van Brussel
Piet Lakeman. van de stichting
onderzoek bedrijfsinformatie
zoekt de publiciteit wel. Een
lezer belde laatst met de
vraag waarom de effecten-
"Dat is een mooie vraag. Kijk,
als het gaat om een goede
verslaglegging van bedrijven,
staan wij daar positief tegen
over. Dat willen wij ook.
Maar u begrijpt waarschijn
lijk dat wij met zijn optreden
moeite hebben. Hij roept
toch een beetje het beeld op
van een heksenjager, op zoek
naar slachtoffers. Dat is onze
stijl niet".
Centrale vraag blijft hoe "de
grip" van de aandeelhouder
op de onderneming verbeterd
kan worden. Dat dat nodig is
onderschrijft u ook.
'Natuurlijk. Ik heb daar wel
ideeën over. Een aandeelhou
dersvergadering als een soort
Poolse landdag zoals we die
nu wel eens zien. is niet de
oplossing. Op de korte ter
mijn zie ik de mogelijkheid
van het instellen van een aan
deelhouderscommissie, die
veel meer dan de aandeel
houdersvergadering een ge
sprekspartner kan zijn van
raden van bestuur en raden
van commissarissen. Sommi
ge mensen hebben daar be
zwaar tegen, omdat leden van
zo'n aandeelhouderscommis
sie voorkennis kunnen dra-
De Nederlandsche Bank zegt
dat dat is gebeurd, maar de
twijfel gebleven.
Kritiek op een zo onaantast
baar instituut is wellicht een
te groot avontuur.
"Tja, ach. Ik laat dat maar even
zo. Ik constateer dat de Ne
derlandsche Bank een pers
conferentie heeft belegd en
haar visie heeft gegeven Er is
een soort openheid betracht,
die in dit geval uniek is Als
er nog een onderzoek komt
naar de gang van zaken, dan
wacht ik dat met u in span
ning af. Ik kan alleen zeggen
dat als ik de totale praktijk
overzie, ik geen aanleiding
heb om te veronderstellen
dat de wet te kort schiet."
De hervatte hausse van Wall
Street stopte de verdere af
braak van Amsterdam. Zon
der deze steun zou het er voor
onze beurs ook deze week
slecht hebben uitgezien. De
banken, scheep- en lucht
vaart, en het lokale beursge-
middelde, dus zonder de vijf
internationals, begonnen
maandag zelfs op het laagste
punt van het jaar. Nadien
krabbelde het koerspeil voor
alle beursgroepen bij de
bouw omhoog, zodat na vier
dagen handel het algemeen
beursgemiddelde iets boven
de stand van vorige week
vriidne uitkwam.
Wall Street zorgde deze week
voor de ene verrassing na de
andere. Na drie dagen handel
was het koerspeil al 25 pun
ten gestegen en bereikte ni
veaus die sinds vorig jaar au
gustus niet meer zijn voorge
komen. Na een aarzelende
week. direct na Labour Day
vorige week maandag, ziet
het er nu naar uit dat de grote
Newyorkse effectenbeurs de
finitief de weg opwaarts ge
kozen heeft.
Of dit een eerste inzet zal wor
den naar de Dow Jones-stand
van 1000 wat sommige ver
metele effectenhandelaren
menen, moet echter nog wor
den afgewacht. Daarvoor is
de huidige beurs te oneven
wichtig, want er heerst nog
altijd een diepe recessie. Wel
zorgde deze week enkele zeer
optimistische uitlatingen van
zeker niet de eerste de beste
voor een hoopvoller en opti
mistischer stemming.
Zo verklaarde topman Smith
van 's werelds grootste auto-
fabriek General Motors zich
aan de vooravond te bevin
den van een grootse opleving
in de autoverkopen en daar
door zeer krachtig herstel
van zijn concern General
Motors zou zelfs vele miljoe
nen extra auto's kunnen af
zetten. Wall Street was zeer
verbaasd, te meer daar de
Amerikaanse auto-industrie
een bijzonder slechte augus
tusmaand achter de rug heeft
en de verkopen in de eerste
helft van september ook nog
gemiddeld 20 procent bene
den die van vorig jaar lagen.
Een ander opmerkelijk geluid
kwam van de bekende Ame
rikaanse econoom Friedman,
de vader van de monetaristi-
sche financiële leer, die thans
door veel centrale banken in
de wereld in de praktijk
wordt gebracht. Hij sprak
zijn verwachting uit dat zich
over afzienbare tijd een enor
me prijsval voor de olie zou
gaan aftekenen. Dit zou dan
uiteindelijk halt houden tus
sen de 10 en 12 dollar per vat
van 159 liter, terwijl Saoedi-
Arabië thans nog 34 dollar
vraagt. Waarschijnlijk is deze
uitspraak gebaseerd op hoop
op meer vrede en rust in het
Midden-Oosten, wat er door
de nieuwe vredesplannen
niet ongunstig uitzag, maar
uuul ue inooru op ae pas go-
kozen Libanese president
weer teniet is gedaan.
Een dergelijke prijsval van de
ruwe olie zou voor de wester
se conjunctuur niet ongun
stig zijn, nu de huidige reces
sie grotendeels op naam
wordt geschreven van de
twee oliecrises die sinds 1974
zijn opgetreden. Hoe dan
ook, beide uitspraken brach
ten vele kopers naar de beurs
in Wall Street en joegen het
koerspeil fors op. Later in de
week trad een zekere consoli
datie in, en werd er ten aan
zien van de grote kans op een
landelijke spoorwegstaking
een afwachtende houding
aangenomen.
Ook in ons land was de ontwik
keling op de obligatiemarkt
positief, na enige aarzeling in
het begin van de week. Na
dien liep de index echter
licht omhoog. Alleen de ban
ken bleven onder druk en be
gonnen zelfs slecht door de in
brede bestaande vrees dat
hier het einde van stroppen
met scheeflopende debiteu
ren nog niet in zicht is. Dit
verschijnsel is trouwens we
reldwijd, want voor de Ame
rikaanse banken worden
stroppen in Zuid-Amerika
gevreesd nu daar veel landen
vrijwel aan de grond zyn ge
raakt.
door
C. Wagenaar
Het bedrijfsnieuws was voorts,
zoals gebruikelijk de laatste
tijd, weer sterk gemengd met
veel bijzonder slechte berich
ten. maar ook goede en voor
Ahold zelfs bijzonder gunsti
ge. Dit concern kon in de eer
ste helft van 1982, mede door
zijn steeds grotere Ameri
kaanse belangen rond 45 pro
cent meer verdienen en zal,
zo ziet het ernaar uit, ook ge
heel 1982 met een flink hoge
re winst afsluiten De koers
was van tevoren al flink op
gelopen en het het bij een
matige reactie.
Daarentegen stelde de Verenig
de Bedrijven Bredero erg te
leur door een flinke winstda
ling en Van Berkel door nog
dieper in het rood weg te zak
ken. Het politieke spel nam,
na de verkiezingen zijn be
kende weg en de informateur
haast zich niet. Alle topfigu
ren van het politieke en be
drijfsleven passeerden weer
de re vu en namen de reeds
bekende standpunt in.
Als eerste stap wordt volgende
week dinsdag het nieuwe
parlementaire jaar geopend
en de langzamerhand be
rucht geworden Miljardenno
ta gepresenteerd. Waar
schijnlijk een slag in de lucht,
zo is ook vorig jaar gebleken,
toen de nieuwe regering van
de vorige nota weinig heel
het. Gezien de kritiek, die een
aantal nu reeds bekend zijn
de drastische voorstellen
door links en rechts in de Ka
mer en daarbuiten heeft on
dervonden, hjkt dit lot ook de
komende Miljoenennota
weer beschoren. De beurs zal
er zich niet druk over maken
Ook al ging het gerucht de
ronde doen dat ter vermy-
ding van dubbele belasting
de fiscale druk op de uit te
keren winst zal worden ver
laagd Groot waren de week
verschillen in koers dan ook
niet
Elsevier-NDU en IHC-Inter
herstelden zich met f5 en
Emba kon door een meeval
lend bedrijfsresultaat van
f75 op f90 komen. Ook Uni
lever en Koninklijke Petro
leum trokken een paar gul
den aan. Daartegenover
stond een lange lyst van ver
liezen van f2 tot fS. waaron
der ook Wessanen ondanks
een verdere winststijging van
12 procent in de eerste helft
van 1982
w&z
lÊÈÈfr' l
Fèr- Is
- F
!T
f|:i
""«'1
gen van bedrijfsnieuws en
dat ook ten eigen voordeel
zouden kunnen benutten. Ik
zie dat bezwaar niet zo De
aandeelhouders kiezen im
mers hun eigen VHtcpn
woordigers Het moet als een
zaak van vertrouwen te rege
len zyn".
"Op de lange termijn moet de
samenstelling van de raad
van commissarissen veran
derd worden. Eenderde aan
deelhouders, eenderde werk
nemers en eenderde geza
menlijk te benoemen Dat
lijkt mij het beste uitgangs
punt".
Beide oplossingen maken u nief
populair tn ondernemers-
kring.
"Dat is best mogelijk Het gaat
mij niet om populariteit Er
wordt altijd gezegd de raad
van commissarissen moet als
eenheid kunnen opereren en
niet met verschillende belan
gen zitten. Ik zie dat bezwaar
niet zo. Ook een evenwichti
ge raad van commissansen
zoals ik die voorstel kan heel
goed een eenheid zijn. De in
spraak van aandeelhouders is
nu onvoldoende. Dat is niet
in het belang van de financie
ring van een bedryf."
Problemen gaan ook aan de
banken niet voorbij. U bent
zelf als ambtenaar betrokken
geweest bij de opzet van de
wet toezicht kredietwezen, het
instrument waarmee de Ne
derlandsche Bank toezicht
kan houden op de gang van
zaken bij de banken. De pro
blemen bij de Tilburgsche Hy
potheekbank hebben een dis
cussie tot gevolg gehad over
de rol ion de Nederlandsche
Bank. Ruwweg zyn er twee
visies, de ene komt er op neer
dat de wet onvoldoende
handvat biedt om in een ge
val als dat van de Tilburg
sche doelmatig op te treden
in de andere visie voldoet de
wet goed. maar heeft de Ne
derlandsche Bank gefaald.
"Ik begrijp waar u heen wilt en
u begrijpt neem ik aan mijn
positie".
(Na een uitwisseling van glim
lachen en de constatering dat
we elkaar prima begrijpen)
Laat ik de vraag anders for
muleren. Vindt u. gezien de
problemen die er bij banken
zijn geweest, dat de wet vol
doet of zegt u gezien het doel
dat we destijds bij de voorbe
reiding hebben gesteld, noopt
de praktijk toch tot een wets-
aanpassing
Na wederom een aarzeling:
"Laat ik er dit van zeggen. De
suggestie die is gewekt dat de
Nederlandsche Bank met de
wet in de hand dit soort situa
ties kan voorkomen is niet
juist. De Nederlandsche
Bank kan nooit voor een fail
lissement bij een bank ver
antwoordelijk worden ge
steld. Waar het om gaat is dat
de Nederlandsche Bank de
kansen benut die de wet
biedt om een bank in moei
lijkheden een zg zachte lan
ding te geven".
Zijn komst was vorig jaar voor wie er behoefte aan had de bevestiging van een hardnekkig
vooroordeel. Een baron als opvolger van Korthals Altes, de terugtredende voorzitter van
de Vereniging voor de Effectenhandel, daarmee scoorde de Amsterdamse Effectenbeurs
weer hoog als "sociëteit voor welgestelde heren". Maar al tijdens zijn eerste confrontatie
met journalisten, vorig jaar oktober, liet drs. B. F. baron van Ittersum geen twijfel over
zijn ambities. De wat hij noemde "ont-mytholigisering" van de beurs werd een belangrij
ke doelstelling. En hoewel paleisrevoluties in Berlages schepping aan het Damrak ach
terwege zijn gebleven, kan de bezoeker de waar mogelijk door Van Ittersum betrachte
"openheid van bedrijf moeilijk ontgaan.
Zijn eerste jaar is allesbehalve vrolijk verlopen. De overheid mag dan een wat onderne
mers- en beleggersvriendelijker koers varen, erg overtuigend is dat in die kring nog niet
overgekomen. Het aantal faillissementen nam wederom toe. Veel grote bedrijven, waar
onder een aantal banken, kwamen in problemen en soms zelfs in opspraak. In zo'n kli
maat is stimulering van aandelenbezit, ook al één van zijn doelstellingen, een bijkans
onmogelijke zaak. Een gesprek met Van Ittersum, over de betrouwbaarheid van bedrijfs
informatie, de verbetering van de positie van aandeelhouders en natuurlijk het financie
ringstekort van de overheid.
Drs. B.F.
baron van
Ittersum (1939)
studeerde
economische
wetenschap
pen aan de
universiteit
Amsterdam en
trad in 1967 in
dienst van het
ministerie van
financiën,
waar hij
beleidsmede
werker werd
op de afdeling
internationale
monetaire
zaken. Drie
jaar later werd
hij assistent
van dr. P.
Lieftinck,
destijds
topman van de
Wereldbank
en het
Internationaal
Monetair
Fonds in
Washington.
In 1976 werd
hij directeur
binnenlands
geldwezen op
het ministerie
van finaniën,
een jaar later
directeur
buitenlandse
financiële
betrekkingen.
Vorig jaar
werd hij
voorzitter van
de Verniging
voor de
Effectenhand
el.
(Foto: Peter
Senteur)
