"Dan zit
je te
j anken
terwijl je schrijft"
Werklozen strikken konijntjes voor eigen pot
E*"a
Dr. L. de Jong kan
afstand nemen van
de wereldoorlog,
maar toch... soms:
■t
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1982
AMSTERDAM - Terwijl
de portretten van de
lijsttrekkers en hun po
litieke leuzen voor de
veertiende kamerver
kiezingen van na de
oorlog rijp zijn gewor
den voor de vuilniszak,
verscheen deze week
een nieuw boek van dr.
L. de Jong over de laat
ste fase van de wereld
oorlog in Nederland,
waarin de aanzetten
werden gegeven voor
onveranderd herstel
van de parlementaire
democratie, zoals die
zich middels nu ver
schoten en verscheur
de raambiljetten de
voorbije weken heeft
gemanifesteerd.
Met dit nieuwe boek, deel 10 b.
tweede helft, heeft landshisto-
ricus Lou de Jong de negen
tiende band volgeschreven
van de serie over de geschie
denis van het Koninkrijk der
Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog en heeft hij de
beschrijving van die oorlog
in Nederland en Europa vol
tooid. Reden voor een terug
blik op het werk, waarvoor in
1955 de minister van onder
wijs de opdracht gaf aan de
voormalige omroeper van
Radio Oranje in Londen, die
inmiddels was opgeklommen
tot directeur van het Rijks In
stituut voor Oorlogsdocumen
tatie.
Zichtbaar ontspannen geeft
Lou de Jong in zijn zonnige
huis in het nieuwe zuid van
Amsterdam aan de boorden
van de Amstel toe dat hij echt
blij is dat het einde van dit
grote werk in zicht komt.
„Het is natuurlijk een im
mens fijn gevoel dat je, ter
wijl je twaalf delen schrijven
moet, er al tien af hebt. Dat ik
nu het oorlogsgeweld in Eu
ropa geheel beschreven heb,
vind ik een mijlpaal. Dat wil
nog niet zeggen dat ik nu het
belangrijkste deel achter de
rug heb. Wel het langste en
het meest interessante voor
de negen miljoen Nederlan
ders die de bezetting hebben
ondergaan. Maar vanuit ge
schiedkundig oogpunt be
zien is de oorlog in het voor
malige Nederlandsch Indië,
die ik in het volgende deel zal
beschrijven, wellicht belang
rijker".
„De Japanse inval heeft het la
tente dekolonisatieproces
versneld en dat is historisch
het voornaamste effect ge
weest dat de Tweede Wereld
oorlog op Nederland heeft
gehad. Wij zijn als gevolg van
de oorlog Indië op een andere
manier en veel vroeger kwijt
geraakt dan zich zou hebben
voorgedaan als er geen oor
log was geweest".
Gesublimeerd
verdriet
- Meer dan veertig jaar bent u
nu onafgebroken met die oor
log bezig. Met de medewer
kers van Oorlogsdocumenta
tie vormt u een kleine groep
mensen die hun hele leven
aan de vastlegging van die
catastrofe hebben gewijd.
Wordt dat op.den duur ook
een soort syndroom?
„Ik hoor dat wel vaker, sommi
ge mensen beklagen mij: 'die
arme Lou de Jong is de hele
dag met die afschuwelijke za
ken bezig, wat zal die man
daaronder lijden'. Dat ziet
men verkeerd. In alle jaren
dat ik bij het Rijksinstituut
heb gewerkt is er nog nooit
iemand afgeknapt op zijn
werk. Je kan het een beetje
vergelijken met een chirurg
die er in het algemeen toch
ook niet onderdoor gaat om
dat hjj mensen in de afschu
welijkste omstandigheden te
genkomt. Ik wil zeker niet
ontkennen dat er wel delen
zijn in mijn werk die mij
enorm hebben aangegrepen.
Dan zit je bij wijze van spre
ken te janken terwijl je
schrijft. Maar dat komt toch
heel zelden voor".
,Ik schrijf natuurlijk niet al
leen over de rottige dingen
die gebeurd zijn, maar ook
over prachtige dingen. Daar
bij werk je meer met je intel
lect dan met je emotie. Je
moet iets uitzoeken, hoe
heeft het in elkaar gezeten en
in de worsteling om het daar
na op te schrijven is niet veel
plaats voor sentiment. Maar
ik wil niet ontkennen dat ik
de energie om dit project vol
te houden put uit gesubli
meerd verdriet; ik bedoel
verdriet om je moeder, je va
der, je broer, je zusje, om alle
familieleden die verdwenen
zijn. Dat is een verdriet dat
bij iedereen leeft die dergelij
ke verliezen in de oorlog gele
den heeft. Ik vind het zinvol
dat de tragedies die zich heb
ben afgespeeld worden uitge
beeld op een manier die ve
len aanspreekt en waardoor
het ook voor later vastligt.
Dat vind ik een fantastische
en een unieke taak".
Gezond vestand
- In het begin heeft u ooit eens
gezegd dat je voor geschied
schrijving geen speciale op
leiding nodig hebt. Denkt u
dat na al die jaren nog?
„Ik wil die stelling nog wel ver
dedigen. Een groot aantal be
langrijke mensen heeft grote
historische werken geschre
ven zonder dat zij geschiede
nis hebben gestudeerd. Wat
je nodig hebt is gezond ver
stand, maar dat wordt op
geen enkele universiteit ge
doceerd. En natuurlijk een
mateloze nieuwsgierigheid
naar de manier hoe de zaken
in elkaar hebben gezeten.
Daarnaast moetje het vermo
gen hebben zowel om te le
zen als om niet te lezen. Het
bronnenmateriaal is zo om
vangrijk dat je een keuze
moet maken.
Neem alleen wat bij Oorlogsdo
cumentatie aanwezig is aan
materiaal over die vijf oor
logsjaren. Als je dat allemaal
wilt doorlezen heb je 200 jaar
nodig. Je moet je dus wel be-
perken. Als je een universi
taire opleiding hebt, dan heb
je al gauw een neiging tot
perfectionisme. Ik heb uitne
mende historici leren kennen
die door het perfectionisme
eenvoudigweg geremd zijn
om die boeken te schrijven
die zij hadden kunnen schrij-
door
Jan van Beek
,Toen ik in 1955 de opdracht
kreeg ben ik begonnen met
het lezen van alle verslagen
van de Parlementaire Enquê
te Commissie. Die vormden
tot normaal formaat omgere
kend 30.000 pagina's lectuur
en ik denk dat ik de enige Ne
derlander ben en ook wel zal
blijven die deze 30.000 pagi
na's van de eerste tot de laat
ste letter gelezen heeft. Als je
de tijd die ik met lezen voor
mijn boeken heb verdaan bij
elkaar optelt, dan kom ik tot
twaalf hele jaren. Uit alles
wat ik las heb ik het relevante
op fiches laten overtikken.
Die duizenden fiches zijn de
bouwstenen voor myn boe
ken geweest".
Onvolkomen
„Ik weet dus dat mijn werk in
vele opzichten hoogst onvol
komen is, omdat ik niet alle
documenten heb kunnen le
zen. Dat deert mij niet, ik doe
mijn best en op tal van pun
ten zal ik later verbeterd
moeten worden. Ik heb een
algemeen beeld vastgelegd
met al zijn onvermijdelijke
tekorten".
Er is herhaaldelijk opgemerkt
dat u gedurende de periode
die u beschrijft betrekkelijk
veilig in Londen heeft geze
ten, er niet bij bent geweest.
.Tegenover een geschiedschrij
ver is dat een wat rare opmer
king, want hij schrijft nu een
maal vrijwel altijd over zaken
die hij niet zelf heeft meege
maakt. Mijn concepten wor
den, voordat ze naar de druk
ker gaan, door ongeveer 40
mensen gelezen, die bijna al
lemaal de bezetting wel lijfe
lijk hebben meegemaakt
Dus wanneer ik iets schrijf -
en dat is een heel enkele keer
gebeurd - wat echt in strijd is
met zoals het in de herinne
ring van de mensen is blijven
hangen, dan krijg ik op mijn
donder".
,En wat mij persoonlijk be
treft, ik geloof niet dat ik het
zou hebben opgebracht om
dit project ter hand te nemen
als ik hier in de bezettingstijd
was geweest Ik denk dat ik
er zo geknauwd uit was geko
men, vervolgd, ondergedo
ken en wat al niet meer, dat
ik niet de energie had kun
nen opbrengen om er zoveel
jaar aan te wijden".
De verschijning txin elk nieuw
boek in de serie is met veel pu
bliciteit gepaard gegaan en
dikwijls niet zonder „suspen
se". Wie zou er nu weer ont
maskerd worden? Was dat
steeds toeval of een bewuste
poging tot public relations?
.Dat is volstrekte onzin. Ik
weet wel dat er mensen zijn
die er negatief tegenover
staan dat mijn boeken zoveel
PAGINA 17
publiciteit hebben gekregen.
Maar dat is nu eenmaal het
systeem dat sedert 1950 door
het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie conse
quent is gevolgd Dat is een
systeem dat dus met speciaal
voor myn boeken is ontwor
pen. Ik heb alujd veel contact
met de media gezocht. Van
meet af aan stond voor mij
Vast dat wij bezig waren met
geld dat door de belastingbe
talers werd opgebracht om
dat die grote belangstelling
voor onze onderzoeken had
den. Dat is ook by de radio en
de pers en later bij de televi
sie gebleken Ik heb nooit om
aandacht hoeven vragen,
maar heb die steeds spontaan
gekregen.
En ik ben daar niet rouwig om.
Ik heb in mijn werk heel wat
publicaties onder ogen ge
kregen. waarvan ik het ont
zettend betreur dat men niet
dat contact met de media
heeft gezocht dat ik altijd
voor Oorlogsdocumentatie
heb nagestreefd. Daar kwam
nog bu dat het Rijksinstituut
in de eerste jaren van zijn be
staan buitengewoon be
dreigd was. Kort nadat wij in
1948 ons plan voor de toe
komst aan de minister van
onderwijs en wetenschappen
hadden ingediend, wilde de
minister van Financiën, Lief-
tinck dat wij binnen ander
half jaar zouden worden geli
quideerd Het heeft enorm
veel moeite gekost om dat be
sluit terug te draaien. Het
was my al gauw duidelijk dat
wij alleen maar konden over
leven als wij via de media het
Rijksinstituut een bepaalde
plaats binnen de samenle
ving konden geven Dat doel
is bereikt".
„Ik ben voorts helemaal niet
een geschiedschrijver die ge
brand is op onthullingen. Ik
ben door mijn werk op de
hoogte van heel veel zaken
die niet werkelijk belangrijk
zyn, maar die bij publikatie
toch een onthullend karakter
zouden bezitten. Ik publiceer
dat niet Ik doe het alleen als
het verhaal voldoende be
langrijk is voor een bepaalde
ontwikkeling die ik beschrij
ven moet Ik geloof ook niet
dat er zo verschrikkelijk veel
delen zyn verschenen waar
van je zeggen kan dat daar
onthullingen van grote bete
kenis in staan. Er zijn natuur
lijk altijd zaken waarvan ik
van tevoren weet dat de pers
er veel aandacht aan zal ge
ven. Maar dat kan voor my
geen reden zijn om ze uit
mijn boeken weg te laten"
- De Aantjes-affaire, die toch
veel stof heeft doen opwaaien,
vindt men niet terug in uw
boek dat handelt over de pe
riode waarin hy onder meer
lid werd van de Germaanse
SS. Is dat opzettelijk?
„Die zaak zou thuis horen in
het twaalfde deel, in de 'Epi
loog'. waarin ik de gevolgen
van de oorlog op de binnen
landse verhoudingen zal be
schrijven. Maar ik weet niet
of ik daarin wel zover zal
gaan dat ik ook zaken die in
1977 hebben gespeeld zal
aanpakken Ik heb ook nog
niet besloten of ik daarin bij
voorbeeld nog aandacht aan
de 'Menten-afTaire' moet ge
ven. Mijn oorspronkelijke op
zet is om in dat laatste deel
vooral hoofdstromingen te
behandelen, zoals de econo
mische wederopbouw, de bij
zondere rechtspleging, het
herstel van de politieke par
tijen en van de parlementaire
democratie, de zuivering en
het rechtsherstel Ik heb er
nog geen heldere kijk op wat
ik nog meer de revue moet la
ten passeren .Daar is bijvoor
beeld ook nog het vraagstuk
van de nazorg voor de oor
logsslachtoffers en de con
centratiekampgevangenen
en hun nakomelingen tot in
de tweede en derde genera
tie. Mijn grootste probleem ts
het maken van een keuze"
APELDOORN Groeiende
werkloosheid, mensen die met
hun vrije tijd geen raad we
ten en huisvrouwen die van
een soms karig ww-budget
moeten zien rond te komen.
Dat zijn enkele factoren
waardoor de „kleine" wild-
stroperij - het uitzetten van
strikken „voor de eigen pot" -
weer duidelijk toeneemt.
„We hebben er geen keiharde
bewijzen voor", zegt waarne
mend commandant B C.
Tamminga van de Gelderse
Veldpolitie. „Maar voor ons
staat het vast dat de werk
loosheid er mede schuldig
aan is, dat we steeds vaker
ontdekken dat er op hazen en
konijnen wordt gestroopt, dat
we strikken in het veld vin
denenfuiken in het water. Er
zijn vele ww- en wao-trekkers
en vooral hier. op het platte
land. hebben veel mensen een
eigen diepvrieskist".
De verleiding is groot. De huis
vrouw wil ook wel eens wat
anders op het menu zetten
dan speklappen, slavinken,
doorregen varkenslappen of
Gelderse schijven. Maar een
beetje vlees-van-niveau, ge
kocht bij de slager, tast het
huishoudbudget zo stevig
aan, dat een paar geschoten
houtduiven of gestrikte konij
nen een welkome aanvulling
voor de provisiekast kunnen
vormen. En vader heeft tóch
tijd genoeg...!
Uit het Noordbrabantse Boxtel
kwamen de eerste meldingen
binnen: dit jaar is de ople
ving in de stroperij drie tot
vier weken eerder begonnen
dan normaal. En zo ligt het
ook in andere delen van ons
land, vooral in het aan wild-
gebieden zo rijke Gelderland
Tamminga: „We vinden ge
strikte konijnen, we ontdek
ken dat ze op de Noord-Velu-
we bezig zijn met „lange hon
den" en ook in de Achterhoek
wordt al weer druk gestroopt.
Er zou daar al een reebok in
een strik zijn gelopen, volgens
de boeren".
Romantiek
- Het is normaal dal het stro
persgilde in het laatste kwar
taal van het jaar de kop weer
begint op te steken. Maar
waarom dit jaar enkele we
ken eerder
„Kijk, half oktober gaat de offi
ciële jacht weer open. Dan
wordt het moeilijk voor de
stropers. Ik heb het idee, dat
ze nu de jagers vóór willen
zijn. Dat is een landelijke ten
dens. Daar komt nog bij dat
de laatste tijd de prijzen van
het wild sterk zijn gestegen.
Wie voldoende heeft voor de
eigen pot en nog over heeft,
kan er op die manier bij
vrienden, kennissen of fami
lie, altijd wel een extra centje
bij-verdienen. Ze moeten het
wél in die kring zoeken, want
de bona-fide poeliers wachten
zich er wel voor om gestroopt
wild in te kopen".
Komt de ouderwetse stroper
weer terug? De man, die uit
sluitend voor eigen gebruik
probeert een haasje te ver
schalken? De man, die er -
omgeven door een waas van
romantiek - bij nacht en ontij
uit armoede op uittrekt met
strik en lichtbak en m een
sportief gevecht probeert
jachtopzieners en de
Vliegende Brigade" veldpo
litie) te slim af te zijn?
door
Dick Horst
Tamminga: „Dat geloof ik niet.
Daar zijn de tijden niet meer
naar. Natuurlijk, er zijn nog
wat van die, zeg dan maar
romantische stropers. We ken
nen ze en zo nu en dan pak
ken we ze".
De grootste problemen heeft de
veldpolitie echter met de har
de stroperij. De criminele
stropers, die met hun auto's
over de bospaden vliegen, het
portierraampje snel naar be
neden draaien en met een
paar salvo's een mooi edel
hert of een wild zwijn neer
leggen. Maar die stropers op
grof wild, volgens de veldpoli
tie voor een deel ofkomstig uit
Arnhems rosse Spijkerkwar
tier, zijn niet aan een be
paald seizoen gebonden. Het
hele jaar door knallen ze alles
wat voor hun loop komt tegen
de vlakte, zij het, dat ze die
activiteit tegen het einde van
het jaar meestal letterlijk en
figuurlijk m een hogere ver
snelling schakelen.
Criminele stropers
De criminele autostropcrij heeft
de laatste jaren in de hele
provincie Gelderland een
flinke omvang genomen. De
daders zijn moeilijk te pak
ken. Een jachtopziener zegt.
.Alles ivaar haar op zit, ne
men ze op de korrel en ze la
ten de neergeschoten of aan
geschoten dieren vele uren,
soms zelfs dagen lang aan
hun lot over, voor ze hun buit
komen ophalen We ontdek
ken soms „valwild" dat al da
gen ligt te verloederen omdat
er met te klein kaliber te lich
te buksen) wordt geschoten
Een verschrikkelijke lijdens
weg"
De criminele stropers zijn bij
zonder agressief en deinzen
er niet voor terug de hond
van een jachtopziener of van
de veldpolitie dood te schie
ten. Ze spannen kettingen
tussen de wielen van hun
A menkaanse sleeën om zo het
kleinwild op de weg en tn het
veld dood te rijden. Achter
het kleinwtld worden felle, af
gerichte „lange honden" aan
gestuurd. En dat allemaal uit
winstbejag
De politie ként de meeste van
die criminele stropers en be
schikt in een aantal gevallen
zelfs over hun foto's. Sommi
gen zijn ofkomstig uit het
Arnhemse Spijkerkwartier
Maar ze zijn pas te pakken, alst
ze op heterdaad worden be-'
trapt en dat maakt het erg
moeilijk zo lang de
„vliegende brigade" het met
veel te lichte autootjes, die tn
de modder van smalle bos
paadjes blijven steken, tegen
de snelle Amerikaanse wa
gens van de wildmoorde-
naars moeten opnemen
De politie wordt letterlijk en fi
guurlijk van de weg gedrukt.
Het komt voor, dat de „harde
stropers" met hun grote au
to's desnoods op jachtopzie
ners of veldpolitiemannen in
rijden Aan achtervolging
valt niet te denken en het ver-
boden vuurwapenbezit wordt
niet boven water gehaald
In Gelderland opereert naast
de tientallen ..gelegenheids
stropers' een harde kern van
ruim twintig nietsontziende
criminelen, die met misdadi
ge praktijken het wild in deze
provincie op afschuwelijke
manier uitmoordt.
Tamminga ,J>e criminele stro
pers zijn de laatste weken al
druk aan het verkennen Ze
rijden met hun auto's door de
weilanden en het natuurge
bied om te kijken waar het
meeste grofwild zit Daar
kunnen ze straks hun slag
slaan We hebben dat al ge
constateerd in de Achterhoek
en op de Veluwe maar ze zijn
nog niet echt in actie"
