"Jongen heeft op
huishoudschool
'n prima leventje"
Vooroordelen over
"spinazie-aeademie"
niet uit te roeien
De huishoudschool, daar
gingen toch altijd de
meisjes naar toe die op de
lagere school de plantjes
water gaven en de meester
mochten helpen? Aan hen
was al dat leren niet
besteed, ze gingen toch
naar de huishoudschool.
Daar leerden ze koken en
bakken, naaien en
verstellen, wassen en
strijken. Daar werden ze,
kortom, klaargestoomd
voor het huisvrouwschap.
Zo was het. Maar er is veel
veranderd op de
huishoudschool. In een
ijltempo werd het van een
instituut van praktische
vorming veranderd in een
school die de meisjes een
respectabele hoeveelheid
kennis meegeeft. Als geen
énkel ander schooltype
heeft de huishoudschool
sedert de invoering van de
Mammoetwet (1968) een
voortrekkersrol gespeeld
in de vernieuwing van het
onderwijs. De naam
huishoudschool, in de
volksmond onuitroeibaar,
is veranderd in Ihno: lager
huishoud en nijverheids
onderwijs. En wat nu in de
middenschoolplannen
staat, stond toen al hoog in
het vaandel bij de vorming
van de nieuwe
huishoudschool.
Differentiatie binnen de
vakken, vakkenpakketten,
doorstroom-mogelijkheden.
Geruisloos werd de duur
van de opleiding verhoogd
van twee naar vier jaar.
Is de huishoudschool
volwassen geworden? De
opleiding is dat zeer zeker.
De tijd dat de meisjes elke
week zeven uur onderricht
kregen in strijken en
naaien is voorgoed voorbij.
De algemeen vormende
vakken zijn nu in de
meerderheid, de
praktijkvakken worden de
eerste jaren algemeen
vormend gegeven. De
huishoudschool van nu -
we houden hardnekkig aan
die naam vast - biedt de
leerlingen wiskunde,
handelskennis en
machineschrijven naast
gezondheidskunde en
handvaardigheid. Aan
koken wordt aandacht
besteed, maar veel minder:
"Als een meisje weet hoe ze
aardappels moet koken
hoefje dat niet vier jaar
lang te herhalen".
Door
Miep Hoenson
Er zit een hele filosofie achter het soort lessen dat nu op de huishoudschool wordt gegeven. Het
komt er in het kort op neer dat de meisjes wordt geleerd hoe ze een oven moeten bedienen, én
hoe ze een goede ovenschotel moeten maken. Ze worden wegwijs gemaakt in het bedienen van
machines die het werk van de huisvrouw gedeeltelijk hebben overgenomen. Er is een vakken
pakket, maar de vakken Nederlands en Engels zijn verplicht. Een perfecte huisvrouw ben je
zeker niet na vier jaar huishoudschool; wel iemand die een grote stap verder is naar het
toekomstige beroep.
Maar onverminderd is het ima
ge van de huishoudschool als
spinazie-academie, en beang
stigend groot is het aantal
meisjes dat er als vanzelf
sprekend naar toe wordt ge
stuurd, want onderwijs blijft
in Nederland nog een milieu
gebonden aangelegenheid.
Van de groep 'hoger gekwaü-
ficeerden' komt maar vier
procent in het lager beroeps
onderwijs terecht. Bij de zo
genaamde arbeiderskinderen
is dat tien maal zo veel. Hun
kansen om op een havo of
vwo school te komen zijn
weer vier keer zo klein.
Naar de huishoudschool ga je
als je 'stom' bent, als je toch
wel trouwt. Vergeten wordt
dat er in deze tijden meer dan
ooit behoefte is aan vakge
richt, praktisch onderwijs.
Vergeten wordt ook dat de
huishoudschool wel degelijk
ook theoretische kennis do
ceert. De enigen die daar
weet van hebben zijn de ou
ders, want bij hen is de te
leurstelling vaak groot. Ze
hadden gedacht dat Marietje
wel zou leren hoe ze een per
fecte maaltijd in elkaar moet
draaien en hoe een jurk te
naaien, maar Marietje krijgt
wiskunde en handelskennis,
textiele werkvormen in
plaats van naaien.
Zomaar wat geblader in wille
keurige lesboeken, en de ver
bazing is groot. Het zou aar
dig zijn om een test te doen
onder een willekeurig aantal
Nederlanders. En dan maar
kijken hoe ver hun kennis 'op
huishoudschool-niveau'
reikt. Want wie weet wat een
gondola is? Kent u een om
schrijving voor preselectie?
Wat is collecterende handel?
Maak eens een vierkantstel
ling, een staafdiagram?
De klas
Een les 'winkel praktijk',
voor een groep derdeklassers
die dat vak hebben gekozen.
Handelskennis is een belang
rijk bestanddeel-van dit vak,
maar er wordt ook 'winkeltje
gespeeld'. De meisjes hebben
daartoe een toonbank en een
groot rek met levensmidde
len tot hun beschikking.
Theorie en praKtijK wisselen
elkaar af in de lessen, en dat
is precies waar het de docen
ten van de huishoudschool
om gaat. De docente 'winkel
praktijk', tussen het ru
moer van de les door: "Han
delskennis is voor een ver
koopster net zo belangrijk als
omgangsvormen. Ik weet 't,
er wordt neergekeken op het
vak van verkoopster. Soms
ook door de leerlingen zelf.
Maar ik hamer er altijd op dat
het een eenvoudig vak lijkt,
maar dat je houding achter
de toonbank zo ontzettend
belangrijk is. Als je het niet
goed doet kan het je baas
klanten kosten. Daarom leg
ik ook zo de nadruk op het
praten van ABN. algemeen
beschaafd Nederlands".
De meisjes zijn tijdens die les
extra rumoerig, waarschijn
lijk vanwege de aanwezig
heid van de verslaggeefster.
De docente blijft geduldig, al
is het geschreeuw en gekrijs
doodvermoeiend en al zijn de
opmerkingen van het stel af
en toe om witheet van te wor
den.
Een docente van de huishoud
school aan de Touissantkade:
"Het is elke les weer een ge
vecht. De eerste vijf minuten
zijn bepalend voor het al dan
niet slagen van je les. Daarbij
is het belangrijk dat je de
leidster, de brutaalste, voor je
wint. Met een grapje of een
mopje, dat haar bevalt. Lukt
je dat, dan lukt de les. Ben je
zelf geirriteerd, of kom je ló-
ter binnen dan de meiden,
dan kun je het wel vergeten".
De lastigen
Is de gemiddelde huishoud
school-leerling lastiger dan
ééntje van, pakweg, de havo?
De schoolleidingen menen
van niet: de leerlingen heb
ben wel meer individuele
aandacht nodig dan een ge
middelde leerling van het
middelbaar onderwijs, en dat
krijgen ze dan ook. Er is het
ihno-systeem, waarbij in klei
ne groepjes wordt lesgege
ven. En men werkt met ni
veaus.: A, B of C. De leerlin
gen kunnen elk vak in hun ei
gen niveau volgen, waarbij C
als hoogste geldt.
Door het systeem zit niemand
elkaar in de weg, want ieder
een kan zelfstandig aan het
werk. zonder op een ander te
hoeven wachten.
Vanwege die vele aandacht is
het bestaan als docent lhno
nogal slopend. Lerares Ineke
de Vos van de lhno Boshui
zen: "Je bent 's avonds vaak
dood- en doodmoe. Natuur
lijk weet ik dat het pubers
zijn, en dat leerlingen van een
ander schooltype ook geen
lieverdjes zijn. Maar ik denk
dat huishoudschool-leerlin
gen veel directer zijn in het
uiten van hun emoties.
Een meisje kan in tranen uit
barsten als haar vriendin in
de pauze met een ander meis
je praat. Er wordt in zo'n klas
wat afgeruzied en afgehuild.
Op de huishoudschool kan en
mag veel. Praten tijdens de
les is heel gewoon. De docen
ten krygen heel wat naar hun
hoofd geslingerd: 'juf, je ben
niet goed bij je hoofd'. De juf
blijft rustig doorgaan.
Zelfstandig
Toch werpt dit vrije systeem
ook zijn vruchten af. Het gaat
er om dat de leerlingen zo
zelfstandig mogelijk worden
gemaakt. Er bestaat daarom
praktisch geen les waar de le
raar een uur lang staat te do
ceren. Zélf doen, zélf opzoe
ken, zelfstandig werkstuk
ken maken, daar wordt
steeds op gehamerd-
Tijdens de les gezondheidskun
de zitten vierdeklassers rus
tig in groepjes te werken. Ge
deeltelijk kunnen ze zelf de
invulling van de les bepalen.
Zo wordt er af en toe een
schoonheidsspecialiste of
een kapper naar de school ge
haald om over hun werk te
vertellen. Er wordt een film
gedraaid of de leerlingen on
dernemen een excursie.
De juf: "Het is echt leuk
werken met zo'n vierde klas.
Ze zijn heel wat gemotiveer
der dan de derdeklassers,
voor wie het examen nog ver
weg is. Maar ja, anderzijds
vind ik het weer zielig, want
je zit ze op te porren om hun
best te doen terwijl ze waar
schijnlijk niet aan de bak ko
men straks. Het is nu een
maal zo dat mavoklanten
meer gewaardeerd worden
op de arbeidsmarkt, terwijl
zij hier misschien veel verder
zijn. Zelfstandiger ook".
De arbeidsmarkt
Het diploma lhno biedt op zich
weinig mogelijkheden. Na
vier jaar huishoudschool
worden de meisjes op het Ar
beidsbureau nog als 'onge
schoold' ingeschreven. Een
absurde situatie, temeer daar
het diploma van de LTS wel
het predikaat geschoold ople
vert. Het theoretisch examen
van LTS en lhno zijn exact
gelijk. Het examen Neder
lands, Engels en Machine-
schrijven zijn identiek aan
die van de leao, de lagere eco
nomisch administratieve op
leiding.
Adjunct-directrice
Van de Ven van de lhno "De
Noorderwiek": "*Ija
daar moet echt iets aan ge
beuren. Leerlingen van het
lhno studeren af in een be
paalde richting. Verkoop
praktijk, textielverwerkende
beroepen, kantoorpraktijk,
verzorgende beroepen. Toch
heten ze ongeschoold te zijn.
Ik strijd dan ook voor een ho
gere waardering van deze op
leiding. Je kunt er echt heel
veel kanten mee op.
Het is onnodig om van de
huishoudschool naar de ma
vo door te stromen. Ander
som is veel gebruikelijker.
Maar met dit diploma kun je
dóór"
De vergaarbak
De huishoudschool als vergaar
bak. Het klinkt onaardig,
maar in de praktijk werkt het
zo. Want als je het dóér niet
meer bolwerkt, dan kun je
nergens anders meer naar
toe. De doorstroming werkt -
maar voornamelijk van bo
ven naar beneden.
Een lief ogend meisje (15 16).
dat tijdens een rumoerige les
machineschrijven rustig
doorwerkt, verwoordt letter
lijk hoe het beeld van het
huishoudschoolmeisje ont
staat: "Ik kon op de lagere
school niet goed rekenen.
Toen ik in de zesde zat werd
ik tijdens de rekenles altijd
naar de derde gestuurd. Maar
dat was echt spychisch hoor,
want nu heb ik een 8V4 voor
wiskunde.
Ze wil graag kapster worden,
"maar ja, dat willen er zoveel
hè? Ik mag van m'n moeder
alles worden, behalve ser
veerster. Want dat is m'n
moeder zelf, en ze wil niet dat
ik dat ook ga doen".
Mevrouw Van de Ven: "Het is
echt een uitzondering als net
hier met een leerling niet
meer lukt. Wanneer je ze van
school afstuurt, wat moeten
ze dan nog? Het zijn inder
daad vaak meisjes die op de
lagere school in een hoek zijn
gedrukt. Hier, in kleinere
groepen, bloeien ze weer op".
De jongens
Wat de toekomst van het lhno
precies moge zijn, geen zin
nig mens die daarop het ant
woord weet. De plannen er
voor volgen elkaar net zo rap
op als het aantal onderwijs
ministers. Daarom kunnen
de schoolleidingen alleen op
korte termijn plannen ma
ken.
Gaat de huishoudschool ooit
hand in hand met de LTS"'
Wordt het één, overkoepelen
de vorm van lager beroeps
onderwijs of voortgezet basis
onderwijs? Één ding staat
buiten kijf. Het moet moge
lijk zijn dat jongens ook op
de huishoudschool terecht
kunnen. De scholen nemen al
jaren jongens aan, "graag
zelfs", zo roepen de leidin
gen. "Als wij niet aan rol
doorbreking werken, wie dan
wel9" In de praktijk betekent
dat een enkele jongen tussen
een groep meiden. "Heel ge
zond", zo oordelen directeu
ren en directrices
Lerares Ineke de Vos: "Nee
hoor, zo'n jongen heeft het
helemaal niet vervelend. Hij
wordt geadoreerd door de
meiden. Echt, de jongens
hebben een prima leventje".
Op het lhno aan de Touissant
kade zijn momenteel geen
jongens te bespeuren, maar
in de voortgezette opleiding
in datzelfde gebouw lopen er
meerdere rond. Op het Galge
water heeft zich dit school
jaar geen enkele jongen ge
meld, maar er is ooit wel eens
iemand van de andere sexe
gesignaleerd in de school
banken. Mevrouw Van de
Ven vindt het jammer dat het
dit jaar niet het geval is. "Een
heleboel jongens zouden hier
goed op hun plaats zijn. Deze
opleiding sluit goed aan bij
de richting verzorgende be
roepen. de verpleging bij
voorbeeld. Een LTS-er die de
ziekenverzorging in wil is op
deze plek beter af'
Het milieu
De schoolleiding van de Bos
huizen-s wil er
niet graag aan. Praten over de
afkomst, het milieu waarin
de leerlingen thuishoren, is
een pijnlijke aangelegenheid
"Het is natuurlyk traditie dat
meisje uit een z.g arbeiders
milieu automatisch naar de
huishoudschool gaan", geeft
adjunct-directeur Van de
Niet toe "Dat er drempels te
zijn, dat weten
we alleméal. Probeer zo'n
cultuur maar eens in een paar
jaar te veranderen Dat duurt
jaren en jaren. Het enige dat
wij kunnen doen is zorgen
voor goede doorstroommoge
lijkheden. Je kunt die kinde
ren ook niet uit hun sociale
context halen, dat zie je aan
de kinderen van de buiten
landse werknemers".
Lerares Ineke de Vos wil dat
ook niet. Wel brengt ze haar
leerlingen zoveel mogelijk
goede omgangsvormen bij.
"Ik leer ze bij wijze van spre
ken met mes en vork eten,
maar dan op een speelse ma
nier. Zo van: als je in een res
taurant zit te eten kun je het
niet móken om alleen je vork
te gebruiken En als ze bij
voorbeeld een baantje heb
ben voor de zaterdagen, dan
probeer ik hen ervan U OW
tuigen dat ze niet de hele dag
op kauwgom moeten lopen
kauwen. Ik denk dat je niet
teveel moet doen. Je moet ze
sterk maken in hun eigen mi
lieu, dat is beter dan hen eruit
te tillen"
Het dubbeltje
Een lerares "Het is nog steeds
zo dat als je voor een dubbel
tje geboren bent, je nooit een
kwartje wordt. Daarvan ben
ik in al die jaren lesgeven wel
overtuigd geraakt. Niet voor
niets zijn de leerlingen zo fel
ze komen uit de bevolkings
groep waar de klappen het
eerste vallen. Vaak zijn hun
vaders werkloos, of afge
keurd En de paar leerhngeen
uit de hogere milieus hebben
het heel moeilijk. Ze worden
gepest, ze worden be
schouwd als trutten. Die
meisjes vallen er buiten, of ze
passen zich heel snel aan.
Dan komen ze thuis met kna
loranje lippenstift, en dan
krijgen ze dé ér weer moeilijk
heden"
Een les 'levensvragen', eerste
klas, het groepsgesprek Elk
meisje vertelt iets over haar
huiselijke omstandigheden.
Kan het mooier voor dit ver
haal?
De beroepen van de vaders va
riëren van metselaar (nu
werkloos). betonvlechter.
handelaar, chaufTeur, onder
houdsmonteur De eerlijke
beroepen Er zit geen ambte
naar bij, noch de welbekende
employeé van de Shell. Be
roepen waarmee je op de
middelbare school werd
doodgegooid
De moeders zijn 'gewoon huis
vrouw'. De lerares haakt daar
gelijk op in: "Wat nou. ge
woon huisvrouw9 Waarom
nou gewóón9 Dat is toch ook
een vak. of niet soms?"
Afgaande op de reacties van de
eersteklassers vinden zij van
niet
Het nijverheidsonderwijs mag
dan radicaal zgn gewijzigd
van opzet, het zal jaren duren
voordat de daarover heersen
de mentaliteit ook is veran
derd Ook onder de leerlin
gen zelf. zo blgkt al uit bo
venstaande opmerkingen
van de eerste klassorties
Ineke de Vos van Boshuizen tot
slot: "De buitenwereld vindt
de huishoudschool nog
steeds een ordinaire school,
waarin mooie meiden de bo
ventoon voeren Dat is heel
jammer Maar het vervelende
is dat het gros van de meiden
hier op school niets liever wil
dan trouwen. Als je de uitzet-
boekjes eens zou zien die
door de klas circuleren - op
hun vgftiendc zijn ze al druk
aan 't sparen voor hun uitzet
en ze trouwen nog altgd nog
héél vroeg".
-«Tm
Een klas vol havo-, mavo- of huishoudschoolklanten?
Aan de entourage is het niet meer te zien, maar dit is een derde klas huishoudschool-leerlingen.
