Wel samenwonen,
maar het mag niet
te knus worden"
Leidato en het kweken van illusies
Groep jongeren kraakt
woningen Waardeiland
Nieuwe JelgersmakUniek
Onbekende
schopt er
op los
Inbraak aan
Kopermolen
BEST MOGELIJK
"Dadelijk zitten meneer z n spullen nog onder de mayonaise"
MAANDAG 13 SEPTEMBER 1982
LEIDEN - Andere inzichten in de behandeling en begeleiding van psychiatrische patiën
ten en de slechte staat van de huidige kliniek hebben er toe geleid dat er een nieuwe
Jelgersmakliniek is gebouwd.
De staatssecretaris van volksge
zondheid en milieuhygiëne, me
vrouw Veder-Smit, liet het Leids
gemeentebestuur twee jaar gele
den weten dat zij akkoord ging
met de bouw van de nieuwe kli
niek. In de functie van minister
van bovengenoemd departement
heeft mevrouw Gardeniers-Be-
rendsen vandaag deze nieuw
bouw, waarmee een bedrag van
negen miljoen is gemoeid, offi
cieel geopend.
Het is geen imposant gebouw of
een architectonisch hoogstandje
geworden. Er is gekozen voor
een prettig, licht en. modern on
derkomen, waarin de behande
lingsfilosofie voor 72 patiënten
goed tot haar recht kan komen.
Of Gerbrandus Jelgersma - van
1899 tot 1930 hoogleraar in de
psychiatrie in Leiden - zich niet
in zijn graf zou omdraaien als hij
van de nieuwe inzichten in de
huidige psychiatrie op de hoogte
kon worden gebracht moet een
onbeantwoorde vraag blijven.
Hoe het ook zij, in elke geval zal
de naam 'Jelgersma', als een her
nieuwd eerbetoon aan deze emi
nente geleerde, straks ook weer
op de gevel van het niéuwe ge
bouw prijken.
Het nieuwe gebouw ligt verscho
len tussen de bomen, op loopaf
stand van het statige oude pand
aan de ïthijngeesterstraatweg in
Oegstgeest. Wat er met dit oude
door
Saskia Stoelinga
bolwerk, dat dateert uit het be
gin van deze eeuw, gaat gebeu
ren is nog onbekend. Voorlopig
blijven de stafleden van de kli
niek, voor wie in de nieuwbouw
geen plaats is, hier gehuisvest.
Niet werkbaar
In de oude Jelgersmakliniek wer
den in het verleden verschillen
de typen psychiatrische patiën
ten behandeld. Men maakte
slechts onderscheid in sexe.
Voor R.E. Abraham, hoogleraar
klinische psychiatrie en psycho
therapie in de Jelgersma, en zijn
collega's was dit geen werkbare
situatie meer.
Abraham: "Nu de mogelijkheden
op psychiatrisch gebied diverser
en ingrijpender zijn geworden,
ging dat voortdurend samenzijn
wringen. Al die verschillende
therapieën door elkaar heen, dat
gaf een hele verwarrende situa
tie. De behoefte om op een ande
re manier te splitsen werd steeds
groter. We hebben geprobeerd
dat in de nieuwbouw te verwe
zenlijken".
In het nieuwe onderkomen vindt
men geen grote zalen meer, maar
vijf paviljoens. Twee daarvan
hebben een heel eigen sfeer en
karakter. De drie andere afdelin
gen zijn nauw met elkaar verbon
den. Gedrags- en groepstherapie
zullen hier de voornaamste be
handelmethodes zijn. De verple
ging heeft hier ook geen verzor
gende functie, maar een begelei
dende. Deze drie afdelingen ko
men uit op een grote ontmoe
tingshal met gezellige zitjes en
een groot biljart.
Isoleren
De opname- en observatieafdeling
is hier van gescheiden. Hier kun
nen mensen terecht die acute
hulp behoeven. Er bestaat op de
ze afdeling de mogelijkheid tot
isoleren. Abraham spreekt liever
van separeerruimten dan van
isoleercellen. "De mensen die
dusdanig in de war zijn dat ze
zelf geen grens meer kunnen
trekken, worden hier niet meer
echt opgesloten of weggestopt.
De aanwezigheid van iemand die
in de war is, mag in deze kliniek
niet worden ontkend".
De separeerkamers zijn volgens de
laatste eisen uitgevoerd. Dat be
tekent dat er een soort voorka
mer is met een zitje, telefoon en
toilet. Ook kan er via de intercom
op elk gewenst moment contact
worden gemaakt.
De andere gescheiden afdeling is
bestemd voor een speciale doel-
De nieuwe Jelgersmakliniek aar
groep. In de wandelgangen heeft
men het al over de afdeling van
professor Bastiaans. De patiën
ten met een traumatische oor
logservaring (zgn. KZ-syn-
droom) zullen hier terecht kun-
Thuisvoelen
De gedachten die de bouwcommis
sie van de Jelgersmakliniek de
ontwerper (architectenbureau
Van Oerle en Schrama) had mee
gegeven, waren: geen giganti
sche bolwerken en geen wezens
vreemde zaken. Aan de ene kant
moest rekening worden gehou
den met het feit dat het bij elkaar
wonen een belangrijk onderdeel
uitmaakt van de behandelings
methode. Aan de andere kant
mocht het ook niet weer zó knus
worden, dat het openbare karak
ter van het gebouw verloren
gaan.
de Rhijngeesterstraatweg in Oegstgeest: gebouwd volgens nieuwe inzichten.
Abraham legde, op het eerste ge
zicht tegenstrijdige, eisen uit:
"Het is de bedoeling dat de pa-
tiénten hier voor een beperkte
periode vertoeven. Een beperkte
periode, waarin ze ziuich in dit
gebouw moeten thuisvoelen,
maar zich niet in moeten gaan
nestelen".
Zo is er niet gekozen voor de bezor
ging van kant en klare plateau
maaltijden. Elke afdeling heeft
een eigen keuken, waar de cen
traal bereide maaltijd kan wor
den verdeeld en zonodig thee of
koffie kan worden gezet.
DDDDe slaapkamers zijn daar
entegen klein en sober gehou
den. De opzet hiervan is dat men
dit niet als eeeeen eigen vetrek
kan gaan beschouwen.
Architect P. van Oerle: "Mensen
kunnen in dit gebouw normaal
fuuuunctioneren. Het is geen su-
perwerk geworden, maar wel
goed hedendaags. De kleuren
z\jn bewust onopvallend gehou
den. Er is veel gewerkt met ba-
siskleuren en hout".
Speels
Formicatafels en ongemakkelijke
stoelen zul je in de inboedel niet
tegenkomen Alle meubels en
kasten in het gebouw zijn ge
maakt van licht hout. zelfs de
bedden van de slaapkamers zijn
van dat materiaal gemaakt.
Teampsychiater en bouwcoórdina-
tnee G A. van der Molen is er erg
tevreden mee. "De episode
waaaaarin we kamers zagen met
allerlei prachtige gnjs-blauwe
kleurschakeringen hebben we
rustig over ons heen laten ko
men. Je kunt wel zeggen: we zit
ten er enorm mooi en sjiek bij,
maar of dat oooook zo ideaal is
voor de behandelingssituatie,
vraag ik mij af. Ik vind dit een
gebouw met sfeer en karakter.
Het heeft iets speels en tegelij
kertijd iets alledaags
Zelfs in het kunstwerk, dat tot
stand kon komen dank zij de 1%-
regeling (1% van de bouwsom
moet worden besteed aaaaan-
kuuuunst) is deze lyn doorge
trokken. De 56 meter lange gang
van het oud naar het nieuwe ge
bouw is bewerkt door de kunste
naars Leon van Eykel en Peter
Horree. De wanden zijn voorzien
van fotopanelen en grafieken die
taferelen uit het dagelijks leven
voorstellen. Er is gekozen voor
natuur, mensen en gezelligheid.
Op onopvallende wijze zijn als je
goed kykt de vier seizoenen erin
veeeerwerkt. Hele simpele
kunst, die geen weerstanden zal
opppproepen.
LEIDEN Een 36-jarige Leide-
naar liep vrijdagnacht omstreeks
half één een pijnlijk bee nop na
dat iemand hem een paar karate
trappen had uitgedeeld. De 36--
jarige man hoorde dat iemand
aan een schutting in de Weeg-
breetuin in de Merenwijk aan het
morrelen was. Hij verliet zijn wo
ning om te zien wat er aan de
hand was, maar werd even later
door e onbekend gebleven jonge
man zijn huis weer in geschopt.
De jongeman sloeg ook het bo
venste raam van de huisdeur van
de man kapot.
LEIDEN - Een taxichauffeur liep
dikke lippen en schrammen in
zijn gezicht op nadat een agres
sieve klant hem zaterdagmiddag
omstreeks vier uur in de Callant-
straat te lijf ging.
De chauffeur had de man, die er
later vandoor ging, opgepikt bij
een café op de Lage Rijndijk. In
de wagen werd de man al lastig.
Hij sloeg ook een deuk in het
portier en vernielde de mobilo
foon.
LEIDEN Een jongetje van twee
ënhalf, woonachtig in de Mila-
nenhorst, moest zondagmiddag
met ernstige brandwonden naar
het ziekenhuis worden gebracht
nadat hij een pan met frituurvet
over zich heen had gekregen. De
brandwonden zijn waarschijnlijk
tweedegraads.
LEIDEN - Uit een tabakswinkel
in de Kopermolen werd in de
nacht van vrijdag op zaterdag
voor 8500 gulden aan sigaretten
en shag gestolen. De daders, van
wie tot nu toe elk spoor ont
breekt, namen 250 sloffen mee
en enkele honderden gul
dns aan wisselgeld. In de nacht
van twee op drie september werd
er ook al ingebroken in de win
kel.
ADVERTENTIE
dat u veel beter skiet
dan uw reisadviseur.
Maar hij weet wél alles
over de allerbeste
plekjes!
Bouviers achter het glas van een van de woningen aan de Aletta Jacobslaan. Uit dit huis werden de krakers
verjaagddrie andere woningen zijn nog wel gekraakt.
LEIDEN - Vier kapitale panden in
de Aletta Jacobslaan (Waardei
land) zijn gisteren door een
groep jongeren gekraakt.
De huizen op het Waardeiland
staan reeds langer dan twee jaar
leeg. Een groep van studerende,
werkende en werkloze jongeren
hebben tot de kraakactie beslo
ten omdat zij deze leegstand, ge
zien de grote woningnood, on
aanvaardbaar vinden. Het is de
bedoeling van de krakers dat zij
voor een betaalbare huur in de
woningen kunnen blijven wo-
In het verleden heeft de vroegere
eigenaar van de dure woningen,
CWestland Utrecht Project Ont
wikkeling) noodgedwongen, een
aantal huizen verhuurd omdat ze
onverkoopbaar bleken. Een
nieuwe eigenaar, het Algemeen
Burgelijk Pensioenfonds (ABP),
probeert sinds april van dit jaar
weer kopers te vinden voor de
huizen op het Waardeiland. Het
ABP is daar maar ten dele inge-
slaagd. Een flink aantal wonin
gen staat nog steeds leeg.
De groep jongeren zegt gisteren
vier huizen in de Aletta Jacobs
laan te hebben gekraakt die lan
ger dan twee jaar leegstaan. Van
morgen probeerde een bouvier
bewakingsdienst de jongeren
weer uit de woningen te krygen.
Eén bewaker trapte een deur van
een woning in en sommeerde de
krakers te verdwijnen omdat hij
anders de honden zou loslaten.
Toen de bewaker even later met
een bouvier verscheen hebben
de krakers één woning moeten
ontruimen. De overige drie pan
den worden nu door een grote
groep jongeren bewaakt.
De Leidse politie, die vanmorgen
ter plaatse was. onderzoekt of de
bewakingsdienst zich schuldig
heeft gemaakt aan huisvrede
breuk Bepalend daarvoor is het
tijdstip waarop de woningen zijn
gekraakt. De krakers zeggen de
kraakactie gisteren te hebben
uitgevoerd. Volgens de bewa
kingsdienst zijn de huizen van
nacht of vanmorgen gekraakt Of
de politie tot ontruiming over
gaat is afhankelijk van de vraag
hoelang de woningen precies
leeg staan.
Dossnel naar het
ANVB "Goeie reis" reisbureau
bij u in de buurt
Winterkledingbeurs
De Nederlandse Vereniging
van Huisvrouwen en de Unie
van Vrijwilligers houden
morgen en woensdag een
winterkledingbeurs in ge
bouw Noor de inde 2a. Wie kle
ding wil inleveren kan dat
morgen van tien tot vier uur
doen, ook schoenen, laarzen,
tassen en schaatsen. De
avondverkoop is van zeven
tot negen uur volgsnummers
vanaf half zeven). Woensdag
is de verkoop van tien uur tot
half twee. Inlichtingen: tel
132920, 210314, 155568 en
131335.
Hengelsport
De vierde wedstrijddag van de
Leidse Hengelsportcompetitie
werd in de Rijn gehouden. De
stand na negen wedstrijden:
1 Ons Genoegen 16 punten-
291 stuks, 2 TOP 14-354, 3 Al
phen 2 12-343, 4 Brasem Ter
Aar 12-305, 5 Zuid-West 1 12-
296, 6 HVT10-295, 7 DVS 1 10-
247, 8 Zuid-West 2 8-181, 9
DSB 6-134, 10 DVS 2 4-223, 11
Alphen 1 4-187. Stand in het
individuele klassement: 1 J.
Moenen (TOP) 12 stuks, 2 G.
Groen (Alphen 2) 93, 3 C. Jan
sen (Ons Genoegen90, 4 A.
Mooijman (HVT) 86, 5 P van
Velzen (Brasem Ter Aar) 81, 6
K. Roskam (Alphen 2) 80, 7 B.
v.d. Berg (Brasem Ter Aar)
79, 8 R. Verkade Alphen 2)
78,9 D. Schouten (TOP) 77,10
H. v.d. Laan (Zuid-West 1) 76.
LEIDEN - Afgelopen week-end ging de Leidato open. De
huishoudbeurs, die voor de 21ste maal wordt gehou
den, trok de eerste drie dagen 21.051 bezoekers. Dat is
3000 meer dan vorig jaar om dezelfde tijd. De Leidato is
tot en met volgende week zondag in de Groenoordhal-
len te zien.
"Hiero Henk, een leuk bankstel
letje". De verkoper die toesnelt:
"Zegt u dat wel, dat heeft me
vrouw goed gezien". De vrouw
weer: "Zeg Henk, pas nou op; da
delijk zitten meneer z'n spullen
nog onder de mayonaise". De
verkoper, schaapachtig lachend:
"Ja, dat zou me wat moois zijn.
Maar wat dacht u: is dit geen
fraaie bekleding", en hij beklopt
het bankstel zoals veeboeren een
jonge vaars op de flanken klet
sen.
Welbeschouwd is dat nog het leuk
ste van de Leidato: het afluiste
ren van gesprekken tussen de
verkoopgrage handelaar en de
door
Wim Brands
soms kooplustige consument,
die op het beslissende moment -
dus vlak voor het definitieve ja of
nee - de verkoper altijd even
peinzend zal aankijken, alsof hij
of zij nog altijd gelooft in het
sprookje dat leugens op het voor
hoofd verschijnen.
Het gedrag van de verkoper, dat is
ook een verhaal apart. De verko
pers van grote spullen hebben
een tactiek die altijd direct op
valt. Nonchalant drentelen zij
tussen hun spullen, laten de
klant even rustig kijken, komen
dan naast hem staan en slaan toe.
Of niet natuurlijk, want je hebt
ook mensen die gewoon even
rustig in zo'n fraai bankstel wil
len zitten, om uit ervaring te kun
nen zeggen dat het maar niks is.
Of even de illusie willen koeste
ren dat ze in hun eigen huiska
mer zitten.
Dan de verkoper die de werking
van de wat kleinere spullen de
monstreert. Zijn handelingen
vallen op doordat het allemaal
net iets té is. Overacting, noemen
ze dat.
Zo maakt het hem bijvoorbeeld he
lemaal niets uit of er één, twee of
drie mensen voor hem staan.
Spreken doet hij in alle gevallen
alsof er een hele menigte aan zijn
voeten ligt. Verder beklemtoont
hij woorden graag, en last soms
pauzes in, om het publiek er
vooral van te doordringen dat hü
behartenswaardige dingen heeft
te vertellen. Een verkoper van
stofzuigers, met stemgeluid:
"Jaaaaa bij..u..ligt..stof.op..de-
..vloer..,bij..u..is..het smerig!"
Een scheiding tussen ervaren en
nog niet geheel volleerde verko
pers valt vanzelfsprekend ook di
rect te maken. Zegt een verkoper
van snijapparaten: "En dan doet
u de bruine benen..ehhh bo
nen"; dan is het gerechtvaardigd
te veronderstellen dat hij pas een
cursus in het openbaar spreken
heeft gedaan.
Het direct aanspreken van de
klant: verkopers die deze tactiek
hanteren mogen ook niet worden
vergeten. Eén van heenen, ie
mand die platen en boeken aan
de man probeerde te brengen,
verkeerde bijvoorbeeld in de ver-
De Leidato: spel tussen verkoopgrage handelaar en kooplustige consument
onderstelling dat hu zijn hond
riep toen er een potentiële koper
langsliep Knippend met zijn
vinger, riep hij: "Hé. ju daar!"
Agressieve werving schijnt dit te
zijn Gaat goed totdat er een keer
een klant agressief wordt en zyn
hond loslaat.
Wie het bekuken van de meubels,
snijapparaten etc. beu was kon
boven zijn hart ophalen. Treinen,
boten, vliegtuigen: kortom
eeeeen geliefd jachtterrein voor
kinderen en niet te vergeten
oooouderen die op bepaalde
punten nog steeds met volwas
sen zijn.
Er kon boven overigens ook ge
speeld worden met cavia's. Ie
dereen weet wel hoe dat gaat: het
beest wordt losgelaten in de bak
en dan maar hopen dat hy het
juiste gat inschiet Niet onver
meld mag blyven dat de dikste
van het gezelschap was ver
noemd naar de Leidse wethou-
dl I Cmt Waal.
Terwyl vaders en zonen zich boven
stonden te vergapen aan het
speelgoedvliegtuig. dat zo fraai
(Fata Holvast).
boven het water kon hangen,
verlustigde moeder zich bene
den aan de modeshow, die werd
gehouden in de aangebouwde
tent In deze ruimte werd zater
dagavond ook de eerste voorron
de van de Miss-verkiezingen ge
houden. Naar verluidt had zich
ook een vrouw van dik in de
tachtig voor dit spektakel opge
geven, omdat ze graag een bloe
metje kreeg. Dan moest ze vooral
thuisblijven, meldde de organi
satic, dat bloemetje werd haar
dan wel opgestuurd
