Sparen met schone handen
m
ÜH Üiover rente zonder
bijsmaak.
Economie
Extra
Bedrijven: niet alleen getob
S*M Beurs week
sSN
-
De opmars van het alternatieve bankieren (1)
Wel beleggen
in woning
bouw, niet in
Zuid-Afrika.
J Gouden
bergen bij de
ASN?
ft
Door
Wim Fortuyn
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1982
"Verdomd moeilijk", luidt het
antwoord van Piet Boef, di
recteur van de Algemene
Spaarbank voor Nederland.
En hij neemt als voorbeeld
het vraagstuk kernenergie.
Zo'n twintig jaar geleden was
het geen probleem om te be
leggen in openbare electrici-
teitsbedrijven. De spaardui
ten van de ASN-klanten la
gen er veilig en nuttig en le
verden een zekere, zij het niet
al te hoge, rente.
Maar sinds de bouw van de
atoomcentrales in het
Zeeuwse Borssele en het Gel
derse Dodewaard is het ste
ken van geld in nutsbedrij
ven een omstreden zaak.
"Daarom doen wij dat niet
langer. Maar intussen zitten
we wel met onderhandse le
ningen met looptijden tot
1998. Weliswaar niet in Zee
land of Gelderland, maar via
het landelijk koppelnet komt
stroom uit Borssele en Dode
waard ook in Limburg te
recht. En als je eenmaal in
onderhandse leningen hebt
belegd, kun je niet plotseling
je geld terugtrekken. Je kunt
dat alleen maar langzaam
doen - door uitsterving".
De vraag die aan de reactie van
Boef vooraf ging zal inmid
dels geen geheim meer zijn:
hoe moeilijk is het om er in
financiële kring een ethische
code op na te houden? Het is
met geld immers niet anders
dan met atoomkracht. Langs
een omweg kan het overal te
recht komen. Via de bank bij
de Gasunie, via de Gasunie
bij de Shell, via de de Shell in
Zuid-Afrika bij het apart
heidsregime van Botha.
"Rente zonder bijsmaak", heet
niettemin de slagzin waar
mee de Algemene Spaarbank
aan de weg timmert. En met
succes. In vier jaar tijd steeg
het aantal spaarders van
50.000 naar 66.000, terwijl het
spaartegoed met 100 miljoen
toenam tot 280 miljoen gul
den. Een forse groei, die Piet
Boef voornamelijk toeschrijft
aan de grotere aandacht voor
publiciteit in de afgelopen ja
ren. "We zitten in een stroom
versnelling. Dit jaar bedraagt
de groei zelfs veertien tot zes
tien procent. Dat wordt door
geen enkele bank geëve
naard. Kennelijk voorzien we
in een grote behoefte, waarbij
meetelt dat we gemakkelijk
toegankelijk zijn dankzij de
koppeling aan de Postgiro.
Dat is een belangrijk onder
scheid met andere spaarban
ken, die werken met eigen re
gio-posten".
Het 'eigen' publiek weet de
ASN steeds beter te vinden.
Publiek, dat moet worden ge
zocht in min of meer linkse
kringen. Bij leden van vereni
gingen als Milieudefensie, en
poütieke partijen als de
PvdA, bij de trouwe lezers
van dag- en weekbladen die
als progressief te boek staan.
En niet in de laatste plaats bij
leden van de FNV, waarmee
de ASN nauw verbonden is.
De ASN is een vakbondsbank,
zoals directeur Piet Boef
vier jaar geleden nog in
dienst van het toenmalige
NW - een vakbondsman is.
De statuten bepalen dat drie
van de zes bestuursleden
worden aangewezen door de
Federatie Nederlandse Vak
beweging en de drie overige
door de verzekeringsmaat
schappij Centrale NV, die al
sedert het begin van deze
eeuw wortelt in de sociale be
weging, zeg maar NW en
SDAP, nu FNV en PvdA.
Het is die sociaal-democrati
sche achtergrond waaraan de
Algemene Spaarbank voor
Nederland haar identiteit
ontleent. Voor het overige
onderscheidt de in stich
tingsvorm gegoten en dus on
afhankelijke bank zich niet
van andere spaarbanken. Zo
staat onder 'doel' niet meer
vermeldt dan het zonder
winstbejag bevorderen van
het sparen, terwijl onder het
hoofd 'belegging' slechts de
richtlijnen van de Nederland-
sche Bank worden aange
haald.
"Wat er verder met het geld ge
beurt, is een zaak van het be
stuur dat de algemene lijn
uitstippelt en de directie die
het beleid invult", erkent
bruik maken van het Postgi
ro-circuit.
Het heeft natuurlijk zijn oorza
ken. De belangrijkste: de Al
gemene Spaarbank voor Ne
derland is pas in 1960 opge
richt De echte groei is nog
maar net op gang gekomen
Het Vnje Volk liep in 1945
van stapel en had bovendien
voorlopers in Het Volk en
Voorwaarts De Centrale
Volksbank is 60 jaar oud, de
RPS een kleine eeuw.
Ook een rol echter speelt, dat
de ASN in vergelijking met
andere banken nauwelijks
groeipretenties heeft. Zo doet
de Algemene als enige spaar
bank niet mee in de Bank der
Bondsspaarbanken, die zich
beweegt op het tem 'in v.m
handelskredieten. Evenmin
onderneemt de ASN op eigen
houtje initiatieven om zich te
verbreden, zoals de CVB wel
doet door samen te gaan met
de Centrumbank en de RPS
door met de Postcheque en
-Girodienst op te gaan in de
Postbank. Zelfs een fusie met
de enige andere bank met
een linkse naam, de Holland
se Koopmansbank - in han
den van de Centrale en de
Westduitsc FNV
DGB wordt niet overwo
gen.
Achter die bescheidenheid van
de ASN schuilt een zekere
weerzin bij de Nederlandse
vakbeweging om de belan
gen van de werknemer bre
der te zien dan absoluut ge
boden. Beducht om de vin
gers te branden, begeeft de
FNV zich liever niet op het
terrein van de gedoodverfde
tegenstander, het kapitaal.
Daarmee stelt zij zich anders
op dan vakbonden in landen
als Finland. Zweden. Israël
en ook West-Duitsland. Piet
Boef verklaart die angst aan
de hand vah een voorbeeld
de Israëlische vakbond Hts-
tadrud, die zich diep in het
economisch verkeer heeft ge
nesteld met onder meer de
grote handelsbank Hapoelim
(bank van het volk) en com
plete chemische bedrijven
De ASN-directeur: "In zo'n
situatie kom je als vakbond
jezelf tegen. Als m Israël de
chemische cao moet worden
afgesloten, praat de Hista-
drud met zichzelf Daar ligt
natuurlijk een duidelijke be
langentegenstelling In Ne
derland is eigenlijk nooit
sprake geweest van een vak
bondsmacht in het hele maat
schappelijke leven en richten
we ons meer op het verster
ken van de sociale zekerheid.
Uiteindelijk vloeit dat voort
uit vrees voor vuile handen
en verlies aan geloofwaardig
heid. Of je daaraan moet toe
geven, is natuurlijk een ande
re kwestie"
Het is verleidelijk om, hier aan
gekomen, het proefschrift
aan te halen van de Twentse
academicus Jonkergouw, die
onlangs boze reacties opriep
van FNV-zijde door te stellen
dat de vakbeweging in Ne
derland de ondergeschikte
positie van de werknemer al
leen maar bevestigt en ver
sterkt Slechts terzake doet.
dat de ASN eigenlek geen rol
van betekenis mag spelen m
het economische machtsspel.
De spaarbank dient zich te
bepalen tot haar bescheiden
taak: te waken over het
spaargeld van de werknemer
en er voor te zorgen dat h<t
'milieu-vriendelyk' wordt
aangewend. Dat het in elk ge
val niet in handen komt van
een ondernemer, die gaat in
vesteren in Zuid-Afrika of in
een robot die. zonder discus
sie, het werk van diezelfde
werknemer overneemt.
Daarmee is de cirkel rond
Door bescheiden en als
spaarbank te blijven opere
ren, kan de Algemene Spaar
bank voor Nederland de han
den van de petal IpÜ la Dfl I
der-werknemer schoon hou
den. De spaarders hun hun
beurt belonen dat met trouw
aan de ASN. die daardoor
zelfstandig kan blijven opere
ren en de handen van de vak
bond op de achtergrond rein
kan houden. Rente zonder
bysmaak: zo simpel als de
leuze is. zo ingewikkeld is het
mechanisme dat haar in
stand houdt.
Piet Boef. "In de praktijk
komt het er op neer dat we
handelen overeenkomstig
met wat voor de vakbond van
betekenis is. Via de bond
hebben de werknemers zo
toch medezeggenschap over
de besteding van hun spaar
geld".
Vastgelegd in expliciete regels
is het beleggingsbeleid niet.
Maar dat betekent geenszins
dat de ASN er moeite mee
heeft kleur te bekennen aan
de buitenwacht. Twijfels
daaromtrent verdwijnen on
middellijk bij een nadere be
schouwing van het materiaal
aan folders. Volgens Boef is
de enige reden dan ook dat
vakbondsgerichte beleid niet
te vatten is in absolute richt
lijnen, zoals werkgelegen
heid. "Dan stuit je op proble
men. In kernenergie en de
wapenindustrie zit tenslotte
ook werkgelegenheid, maar
die is omstreden. Neem maar
die nota van de FNV over be
wapening, die vorig jaar voor
nogal wat discussie zorgde
(doordat de FNV wel moeite
toonde met de wapenindus
trie, maar zich toch vragend
opstelde vanwege werkne-
mersbelangen, red.). Zolang
dergelijke vraagstukken niet
zijn uitgekristalliseerd, hou
den we ze buiten ons beleg
gingsbeleid. We kunnen niet
veel meer doen dan ze omzei
len", aldus Boef.
Ook de voorschriften van de
Nederlandsche Bank maken
het de ASN moeilijk een glas
helder beleid uit te zetten. De
bank kan het haar toever
trouwde spaargeld niet ge
heel naar eigen goeddunken
in volkomen onverdachte
projecten steken. Als spaar
bank is de ASN er in de eer
ste plaats om de financiële
belangen van de rekening
houder veilig te stellen. Piet
Boef: "We moeten de spaar
der zekerheid bieden en een
behoorlijke rente. Daarom
moeten we de risico's zoveel
mogelijk spreiden. We mo
gen niet alles in woningbouw
of sociaal-cultureel werk ste
ken, dat is tegen de regels
van het kredietwezen. Je
moet ook andere dingen
doen".
Beleggen dus in staatslenin
gen, pandbrieven of obliga
ties van bedrijven als de Ne
derlandse Spoorwegen en
een enkele particuliere on
derneming. Zekerheid en een
gestage rente komen bij een
spaarbank vóór idealen. Een
regel die veelal leidt tot be
leggen bij of met rugdekking
van de overheid. Als het dan
een keertje minder goed
dreigt te gaan, zoals door een
forse waardedaling van de
pandbrieven van de West-
land-Utrecht Hypotheek
bank, is er geen man over
boord. Aan de andere kant is
het voor de ASN daardoor
soms "verdomd moeilijk" om
de rente geheel smetvrij te
houden, overeenkomstig de
belofte aan de rekeninghou
der.
Complete duidelijkheid over
het beleggingsbeleid kan de
ASN dan ook maar op één
manier verschaffen: door in
het jaarverslag alle klanten
aan debetzijde te vermelden.
Van de groteren als de Bank
voor Nederlandse Gemeen
ten en de Landelijke stich
ting Bejaardenbouw tot de
kleintjes als de speeltuinver
eniging Krispijn en de gehan
dicapte particulier, die geld
heeft geleend voor het aan
passen van zijn woning. Als
één van de zeer weinige ban
ken is de ASN een volledig
open boek, wat het beleg
gingsbeleid aangaat. "Iedere
rekeninghouder kan het
jaarverslag opvragen", zo
doet Boef uit de doeken hoe
de ASN verantwoording af
legt bij de spaarders, die zo
zelf kunnen nagaan of hun
rente al dan niet een bij
smaak heeft.
Een voordeel, met het oog op
dit laatste, is dat de ASN een
kleine bank is en het aantal
spaarders en debiteuren dus
betrekkelijk gering. De histo
rische binding met PvdA
(SDAP) en FNV (NW) mag
dan duidelijk zijn, met
slechts 66.000 rekeninghou
ders lijkt de spaarbank een
maar dun gewaardeerde telg
van de 'rooie familie'. Ter ver
gelijking Het Vrije Volk, een
ander product van diezelfde
sociale beweging. Ruim
150.000 abonnées heeft deze
krant, waarbij men bedenke
dat Het Vrije Volk zich ge
heel op Rotterdam heeft te
ruggetrokken. terwijl de
ASN landelijk opereert.
Ook in financiële kring behoort
de ASN tot de kleintjes,
waarvan het markt aandeel
niet in procenten kan worden
uitgedrukt. Met een spaarte
goed van een kwart miljoen
zit de ASN nog ver onder de
bepaald niet grote Centrale
Volksbank (1,3 miljard), die
ooit voortkwam uit het NKV
en ook duidelijke banden on
derhoudt met de vakbewe
ging. Veel groter nog is de af
stand tot de Rijks Post Spaar
bank (spaartegoed 15 mil
jard; veertien procent van de
spaarmarkt), waarmee de
ASN zich in zoverre kan ver
gelijken dat beide banken ge-
De klanten van een groente
winkel kunnen een eigen ge
dragslijn volgen. De één zal
de Argentijnse Granny
Smith mijden vanwege de
bijsmaak van een generaais-
bewind, de ander laat de pot
met Russische kersen links
liggen, een derde moet voor
al niets hebben van bespo
ten fruit.
Verplaats diezelfde klanten
naar een bank en de ver
schillen vallen weg. Zij
scharen zich allen achter
hetzelfde loket. Ze hebben
geen keus, want er is maar
één soort rente te koop.
Maar die kan wel uit vele,
soms vuile, handen komen.
Vervelend voor wie ver
schoond wil blijven van po
litiek of anderszins omstre
den zaken.
Waar de belastingbetaler nog,
op afstand, meepraat over
de bestemming van zijn
geld, blijft de spaarder
monddood. De geldstromen
op de vrije markt laten zich
niet richten naar een ethi
sche code. Banken wie
heeft er niet mee te maken -
onttrekken zich wat dat be
treft aan democratische,
laat staan individuele, con
trole.
Twee banken vormen een uit
zondering. De Algemene
Spaarbank voor Nederland
en de Triodosbank. Beide
hanteren eigen principes,
beide maken er geen geheim
van waar zij hun geld, cor
rectie: het geld van de spaar
der, insteken. De Triodos
bank plaatst een directe be
trokkenheid van de spaar
der met het beleggingspro
ject waar zijn geld in zit
zelfs voorop. De ASN profi
leert zich meer door, namens
een belangengroep, politiek
positie te kiezen.
Dissidenten in een wereld van
koele cijfers en klinkende
munten. Twee portretten.
Deze week de Algemene
Spaarbank, volgende week
Triodos.
Piet Boef van de ASN
"Via de vakbond hebben
de werknemers
medezeggenschap over
de besteding van hun
spaargeld door ons".
(Foto Peter Senteur)
AMSTERDAM - De uitgelaten
beursstemming over de golf
van renteverlagingen in de
rijke industrielanden kwam
deze week tot rust. De Am
sterdamse Effectenbeurs had
daar overigens niet erg aan
meegedaan, maar Wall Street
wasta de zevende hemel. On
ze beurs bleef tobben met
overwegend slecht bedrijfs
nieuws, maar kwam deze
week echter ook met een aan
tal verheugende winstverbe
teringen voor de dag.
De Newyorkse effectenbeurs
behield aanvankelijk zijn stij
gingskracht nadat ook vorige
week een verdere koersver-
betering was bereikt. De in
dex voor de dertig leidende
beursfondsen kwam zelfs
even boven de 900, een peil
dat sedert eind augustus vo
rig jaar niet meer is bereikt.
Maar lang duurde dit niet,
want midden in de week
kwam er een reactie. Deze
5 het gevolg van de eerste
rentestijging in de Verenigde
Staten sedert vele weken en
de naasting van de Mexicaan
se banken. Hierdoor is het fi
nanciële perspectief enige
mate verduisterd, zodat het
wachten is op nieuwe initia
tieven van de Federal Reser
ve, het bestuur van de geza
menlijke Amerikaanse cen
trale banken.
Later in de week sprong Wall
Street andermaal over de 900
tot een nieuw hoogterecord
als reactie op de vaste goud-
markt die op zijn beurt rea
geerde op het dreigende
bankkroet van een groot aan
tal Zuidamerikaanse landen.
De stroom van discontoverla
gingen die vorige week over
West-Europa trok, veroor
zaakte deze week in Italië en
Oostenrijk nog een verlaging
maar bleek daarna te zijn uit
gewoed. Ook hier is het
wachten op nieuwe impul
sen.
Volgens velen in Amerika zul
len in de komende herfst de
eerste tekenen van econo
misch herstel duidelijker
worden, maar het is daarbij
wel opvallend dat hiervoor
meer optimisme in regerings
kringen bestaat dan in het be
drijfsleven zelf.
Op de Verenigde Staten wordt
druk uitgeoefend de recente
renteverlaging niet weer on
gedaan te maken, maar an
derzijds wees vooral de Duit
se vertegenwoordiging erop
de hand in eigen boezem te
steken en een dam op te wer
pen tegen de nog steeds toe
nemende begrotingstekor
ten. Volgens verwachting zal
in Nederland het begrotings
tekort, dat dit jaar aanvanke
lijk op 16 miljard gulden was
geraamd, in werkelijkheid
gaan uitgroeien tot het dub
bele daarvan, of 32 miljard
gulden. Alleen dat kost ons
straks zo'n slordige drie mil
jard gulden rente extra per
jaar.
Dat het onder deze omstandig
heden niet erg met de koers
stijgingen op onze obligatie-
markt wil vlotten, laat zich
denken. De stijging van vori
ge week werd beëindigd en
de meeste obligaties bleven
hangen. Wel ging over een
breed front de hypotheekren
te omlaag en slaagde de rege
ring erin op basis van 10 pro
cent rente 1,1 miljard gulden
op de nieuwe staatslening te
gen 100,5 procent binnen te
krijgen. Het feitelijke rende
ment kwam hierdoor iets be
neden de 10 procent te lig
gen. Te meer daar de eerste
koersen van de nieuwe le
ning eerder boven de 100,5
procent uitstegen.
De aandelenmarkt had het nog
moeilijk De beurs begon de
week enigszins flauw, maar
de hervatte koersstijging van
Wall Street in de eerste helft
door
C. Wagenaar
van deze week trok vooral de
internationals weer omhoog.
Door het grote gewicht dat
deze groep heeft op het alge
meen koersgemiddelde van
Amsterdam fluctueerde dat
nogal sterk. Het bedrijfs
nieuws was sterk gemengd.
Veel slechte berichten, maar
ook een aantal gunstige. Zo
als van de KNP. Gist-Broca-
des, Nationale Nederlanden.
Meneba. Riva, Vcrto en Eco-
nosto. KBB. VNU, Van Om
meren. Nedlloyd, Hal Trust
en Naarden kwamen echter
met lagere en soms zelfs met
fors lagere resultaten voor de
dag
De indruk bestaat dat de reces
sie steeds verder doorvreet,
maar dat alleen ondernemin
gen die al enige jaren geleden
begonnen zyn met drastisch
te reorganiseren, nu de reces
sie beter te lijf kunnen gaan.
Dit nam niet weg dat zowel
de deelindex van de lucht
vaart- en scheepvaartfond-
sens als van lokaal algemeen
- dus zonder de internatinals -
op nieuwe laagtepunten van
het jaar terechtkwamen.
En dat maakte een beklem
mende indruk, want zo ge
lukkig als Gist-Brocades die
deze week een nieuw hoogte
punt van het jaar aansloeg op
82 gulden tegen 58 gulden in
januari, zo gelukkig zijn er
maar weinigen. Een winst
stijging van 26 procent in de
eerste zes maanden van dit
jaar hebben dan ook maar
weinig ondernemingen ge
boekt Toch waren ook Riva.
Verto cn Nationale Nederlan
den flink hoger op hun mee
vallende resultaten Opval
lend goed in de markt lag ook
Ver. Machinefabriek Stork
met een winststijging van 46
gulden op 52 guldon Daaren
tegen moesten VNU. Nedl
loyd, Van Ommeren. Pont en
Ceteco zo'n dnc tot vyf gul
den terug.
