Edinburgh: culturele bijenkorf
c
c
D
c
J
D
Scheepvaart
DONDERDAG 2 SEPTEMBER 1982
Kunst
PAGINA 2*>
EDINBURGH (GPD) - Schotland is een schiereiland
van rust in een roerige wereld. De vergezichten van
de Westkust en de golvende groene heuvels van de
Laaglanden werken kalmerender dan een liter va
leriaan of een kilo valium. En zoals altijd is er een
uitzondering: wie rust zoekt in Schotland, moet de
ze weken Edinburgh mijden. Zondag 22 augustus
jl. barstte in de Schotse hoofdstad in volle hevig
heid het 36e internationale kunstfestival los dat zal
duren tot en met 11 september.
De honderden kleine raampjes
in de eeuwenoude huizen
tussen het station naar het
kasteel waren de enige die
onbewogen neerkeken op de
grote parade waarmee het
festival jaarlijks wordt ge
opend. De 130.000 toeschou
wers genoten van een bonte
cavalcade van 2500 deelne
mers, waaronder 600 musici
en muzikanten en nog eens
600 militairen van de tattoo.
Er was applaus van de trom
petters van Bersaglieri, die
het Italiaanse karakter van
dit festival benadrukten en
dan waren er de praalwagens,
de muziekkorpsen, clowns
en steltlopers, rolschaatsers
en acteurs in maxi-maskers.
En gewoon artistieke exhibi
tionisten. Zij allen liepen,
marcheerden, zwaaiden,
zwierden, reden en rolden
door Princesstreet, de hoofd
straat van Edinburgh. Aan de
ene kant begrensd door tien-
talen winkels en warenhui
zen, aan de andere kant door
het groene gazon van het
park en de imposante facades
van de oude stad en het kas
teel. Het is niet het decor en
het decorum dat je associeert
met een plechtstatig kunst
festival. En terecht: het Edin
burgh International Festival
is veel meer dan een staal
kaart van toneel, zang en
dans.
Peter Diamand, Nederlander
en ex-directeur van het Hol
land Festival, stapte in 1966
over naar Edinburgh en
drukte jarenlang zijn onmis
kenbare stempel op het festi
val. In 1979 volgde John
Drummond.
„Dit werk moet je niet te lang
blijven doen", zegt Drum
mond die zin contract on
langs tot 1985 heeft verlengd.
„Peter Diamand deed het 13
jaar en dat is een beetje lang.
Dan roest je vast en ga je je
zelf herhalen. Toen ik hier
heen kwam was het festival
nogal hoogdravend en sterk
gericht op de elite. Dat wilde
ik veranderen en dat is ten
dele gelukt. Het festival is po
pulairder, maar tegelijkertijd
ook duurder geworden. Dat
is een moeilijk spannings
veld om in te werken. Ons
budget bestaat voor 44 pro
cent uit kaartverkoop en dat
is heel hoog. De eeste Euro
pese festivals worden tot 75
procent gesubsidieerd. Op el
ke operaplaats in Britain zit
een subsidie van f50, maar
de Parijse opera legt f200
subsidie op elke stoel".
Niet alle subsidie van het Edin
burgh-festival komt van de
overheid. Terwijl we in Ne
derland nog worstelen met
stadionreclame staat het pro
grammaboekje van het Edin
burgh-festival stijf van de
particuliere maecenassen.
Oliegiganten als Mobil, BP, Els
en Total, Schotse en Zwitser
se banken. IBM, de Schotse
luchthavens en gasbedrijven
en het Handelshuis Frazer
subsidiëren voornamelijk
muziekuitvoeringen.
Sainkai Juku uit Tokio: de verrassing van Edinburgh.
Als er zo veel bijgepast moet
worden, rijst de vraag tegen
woordig 'of het wel zin heeft'.
„Waarom festivals?" zegt
Drummond, „dat is een diep
filosofische vraag. De kunst
vormen in onze cultuur zijn
strikt gescheiden: boeken in
de bibliotheek, musici in het
concertgebouw en acteurs op
het toneel. Maar ze hebben
onderling een relatie met el
kaar, parallel, behalve tijdens
een festival. En onze cultuur
is uiteindelijk een strak ge
weven patroon, waarin alle
draden elkaar ondersteunen.
Het is een typisch puriteinse
Noordeuropese traditie, dat
kunst buiten het gewone le
ven staat. Ik vind kunst een
essentieel onderdeel van het
dagelijks leven. Het is niet de
slagroom op de taart, maar
een belangrijk bestanddeel
van de taart zelf. Er zijn men
sen die zeggen: we hebben
geen festivals nodig. Laten
we ze sluiten. Wel, ik heb
geen kinderen, maar ik pleit
er niet voor om de scholen te
sluiten".
„Vorig jaar verkochten we
132.000 kaartjes voor voor
stellingen. Dat betekent zo'n
70.000 bezoekers, maar een
door
Henk J. Meijer
veelvoud van dat aantal pro
fiteerde economisch op de
een of andere manier van het
festival; de winkeliers, res
taurateurs, taxichauffeurs,
kroegbazen en hoteliers. Er is
een teruggang in het toeris
me in Schotland in de laatste
drie jaar - behalve tijdens het
festival. De overheid moet
beseffen dat het festival geen
vrijblijvende luxe is, maar
een deel van de economische
planning van de stad en van
Schotland. Zonder het festi-
John Drummond: directeur
het Edinburgh Internatio
nal Festival.
„Het leven in de stad wordt ab
normaal", zegt Drummond,
„en dat vind ik fijn. Het heeft
te maken met de stad zelf. De
beste festivals worden ge
houden in steden die toch al
een eigen attractie hebben,
zoals Salzburg, Spoleto, San
ta Fe, Bayreuth of Edin
burgh. Het moet niet te groot
zijn. Ik snap niet hoe je een
festival kunt houden in Chi
cago, Manchester of Frank
furt. Zelfs Amsterdam heeft
daar problemen mee".
„Ik vind dat het Holland Festi
val het beter zou doen als het
gehouden werd in een kleine
re stad, zoals Haarlem of
Utrecht. Maar het Holland
en het Edinburgh-festival
zijn onderling heel verschil
lend en dat heeft deels te ma
ken met het verschil in ka
rakter tussen de Nederlandse
en de Britse samenleving.
Het Holland Festival heeft de
laatste jaren het traditionele
programma grotendeels ver
vangen door avantgarde-
stukken en het publiek is
daarin meegegaan. Dat kan
ik hier met doen. Ik heb een
heel enthousiast en loyaal
maar conservatief publiek. Ik
moet mijn eigen programma-
voorkeur dus censureren. En
soms haalt een avantgarde-
programma het ook hier. Het
is nogal verrassend dat de
voorstellingen van de experi
mentele Japanse theater
groep Sankai Juku helemaal
uitverkocht zijn. Maar daar
staat tegenover dat het thea
terexperiment uit Italië voor
lege stoelen speelt".
- Is er aanbod genoeg?
„Ik heb het afschuwelijke ge
voel dat vanaf nu tot het eind
van de wereld er elke avond
televisie zal zyn. En vaak is er
niets dat de moeite van het
bekijken waard is. Wij draai
en maar 21 dagen per jaar en
ik ben ervan overtuigd dat
we aanbod genoeg houden.
Bovendien: het verschil tus
sen een registratie en een li
ve-uitvoering is heel groot.
Zelf in een zaal zitten is een
fysieke ervaring. Ik geloof
niet dat de grammofoonplaat
het uiteindelijke antwoord
op muziek is. Het luisteren
naar een grammofoonplaat
en het zitten in een concert
zaal zijn twee parallellen,
maar totaal verschillende er
varingen, net als het verschil
tussen vers fruit en fruit uit
blik. Beide kunnen smakelijk
zijn, maar je gaat mij niet ver
tellen dat je de rest van je le
ven fruit uit blik wil eten".
Overladen aanbod
Om alles op te noemen wat het
festivalprogramma biedt is
onmogelijk Daarom een klei
ne greep uit het overladen
aanbod. Opera uit Dresden,
Wales, Milaan en Schotland,
orkesten uit Philadelphia,
Dresden, Londen en Schot
land, een tiental kamermu
ziekgroepen, recitals van Ju
lian Bream, Maurizio Pollini,
Cathy Berberian en vele an
deren, het operaballet uit Ge
nève en de verrassing van dit
festival de butoh-dansers
Sankai Juku uit Japan met
Kinkan Shonen. Regisseur
Amagatsu was een van de op
richten; van de butoh-bewe
ging. die zich baseerde op de
traditionele Japanse dans en
zeer bewust traditionele fun
damenten ervan verwierp
Gebaseerd op vier korte onvol
tooide scènes van Mous-
sorgski's opera Het Huwelijk
speelt Peter Ustinov de
hoofdrol ln het door hem zelf
geschreven en geregisseerde
stuk The Mamage
Het American Repertory Thea
tre met Sgaranelle van Moliè
re en Lulu van Wedekind wa
ren al in Rotterdam te zien,
evenals de foto-expositie van
het werk van de Frans-Ame
rikaanse kunstenaar Man
Ray. Gloednieuw - ook voor
ons - zijn de theatergroepen
uit Rome. Sardinië en Mi
laan.
Er zyn twaalf officiële tentoon
stellingen. Fascinerend is de
expositie van de traditionele
kunst tussen 1840 en 1890
van de Plains-indianen uit
Noord-Amenka Al sinds Co
lumbus bijna v\jf eeuwen ge
leden Venetiaanse glazen
kralen als ruilobject impor
teerde, gebruiken de Plains-
indianen die als verfraaiing
van hun kleding.
Joan Miro, die volgend jaar 90
wordt, heeft zich zestig jaar
lang op hoogst eigen(-aardi-
ge) wijze beziggehouden met
de menselijke figuur. In Mi-
ro's People wordt een over
zicht gegeven van zijn schil
derijen op dat thema.
Prachtige kleurenfotografie
van het monochrome leven
van de eilanders aan de west
kust van Schotland m een ex
positie van Gus Wyiie. Hebn-
dian Light. The Codex Ham
mer is het wetenschappelijk
'dagboek' van Leonardo da
Vinei: 72 bladzijden in spie
gelschrift, vol illustraties
Bioscopen
Leidse bioscopen
LIDO 1 (124130): "Porky's pikante pret
park", da. 14.30. 19.00 en 21.15 uur, zo.
ook 16.45 uur, 16 jr.
jr.
LIDO 4: "Visiting hours", da. 19.00 en
21.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 14.30
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Lekker lui genieten",
za., zo. en woe. 14.30 uur, zo. ook 16.45
STUDIO (133210): "Sprong naar de lief
de", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45 uur, aL
EURO 1: "Hair", da. 13.30.18.30 en 21.15
uur, zo. ook 16.00 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Eiland der ver
schrikking", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 2: "Porky's pikante pretpark",
da. 13.30, 18.45 en 21.15 uur, zo. ook
16.00 uur, za. ook 24.00 uur, 16 jr.
EURO 3: "Sharky's machine", da. 13.30
(beh. za. en woe.), 18.30 en 21.15 uur, zo.
15.45, 18.30 en 21.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Sjors en Sjimmie en
de toverring", za., zo. en woe. 13.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Blue Magie", za.
24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "Paradise", da. 13.30, 18.45 en
21.00 uur, zo. 13.45, 16.15, 18.45 en 21.00
uur, 12 jr., za. ook 24.00 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01717-4354)
CREENWAY: "De stilte rond Christine
M.\ do., ma., di. woe. 20.30 uur, zo.
(besl.) 21.00 uur. di. ook 13.30 uur. 12 jr.
"Quadrophenia", vr. en za. 19.30 uur, zo.
18.30 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Woody Woodpecker",
za.. zo. en woe 14.00 uur.
Kindermatinee: "Spiderman", za., zo.
en woe. 15.45 uur.
Bioscopen Katwijk
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "De duivel hale je", da. 14.45,
18.45 en 21.15 uur. al.
CITY 2: "Flash Gordon", da. 14.45 uur
(beh. za. en woe.), 18.45 en 21.15 uur. 12
Kindermatinee: "Sjors en Sjimmie en
de reuzen", za. en woe. 14.30 uur.
CITY 3: "This is America, deel 2', da
14.45, 18.45 en 21.15 uur, 16 jr.
..gN IAA1" e*T NOU 6tóXH-
-ffc MlfaCAPi&ge gKg.
poezo jwjw PL'Zfrv-p
guupésj aetoMiMb".
- -
19.00 en 21.15 uur, 16 jl
REX (125414): "Pittige poesjes", da.
14.30,19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30,
19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Exposities
Scheepvaartinformatie over
de grote en kleine vaart
kunt u van maandag tot en
met vrijdag telefonisch ver
krijgen via nummer
071-144941, toestel 218. Bel
len tussen 9 en 12 uur.
Kunstcentrum 'Langevoort' (O'geest):
Joop van Egmond (etsen, olieverven,
aquarellen), Dick van Hulst (betonplas-
tieken en Aquarellen), Gé Witmaar
(houtsculptures) en Jan van Zonneveld
(olieverven, aquarellen en zeefdruk
ken), di, wo, do. en vr. van 13.30 - 17.30
uur, vr.av. van 19 - 17 uur. (tot 21 sept.)
Oegstgeest - Jacques van Bellen, Win
kelcentrum Langevoort 11 c/d, tot 26'9,
Eduard Vijsma, expositie vén botani-
Rijksmuseum van Oudheden - Rapen
burg, t/m 3/10, Beelden van Behnasa,
Egyptische kunst uit de Romeinse Kei
zertijd, ma t/m za 10-17 i
Museum Boerhaave - Steenstraat la, t/m
VB, tentoonstelling 'Het Kloppend
Hart', 10 jaar cardiologie in Nederland^
Rijksmuseum vo~.
Steenstraat 1, t/m 3/10, 'Indianen
Mexico, Azteken in 't verleden, Nahua
van heden', ma t/m za van 10-17
zon- en feestdagen van 13-17 uur.
Ziekenhuizen
Bezoekuren St. Eiisabeth-Ziekenhuis: hoofdverpleegkundige
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (EJlisabeth-ziekenhuis).
Volwassenen: dagelijks van 14.00-14.45
en van 18.30-19.30 uur Klasse afd dage
lijks van 11.15-12 00 uur, van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot)
le kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.0C
18.30-19.30 Bezoektijden kinderafdelingen
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dlaconessenhuis - doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage
lijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
- de afdeling intensieve zore: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling
Sportmedisch Advies Centrum:
Kinderatdeling dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
/oor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt
Elke dag. 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde
18.00-19.00 uur
Praematurenafdeling dagelijks van
14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur
Bezoek aan ernstige patiënten
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00
uur. (Alleen voor ouders van kinderen
karf er een afwijkende tijd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra be
zoek voor de hartbewaking 's ochtends
11 00-11 30 uur Extra bezoek voor va
ders op de kraamafdeling 's avonds
19.30-20.30 uur Kinderafdeling 's mid
dags 14.30-15.30 uur. 's middags alleen
voor ouders 14 30-18 30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (tel: 020-175000)
<$u(lc 1 lieu tcs
2 September 1982
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
De "Deutsche Reichszeitung
vestigt er de aandacht op hoe
den 19den augustus li meer
dan duizend pelgrims voor Ke-
velaer Duits bedevaartsoord
ten zuidoosten van Nijmegen,
red.), die allen retourbiljetten
3de klasse betaald hadden, tn
een extra trein van 26
beestenwagens vervoerd wer
den. Het is opvallend, voegt het
blad erbij, dat men bij extra-
treinen voor turners, zangers of
leden van verenigingen nooit
van deze voertuigen gebruikt
maakt, terwijl dit bij pelgrim
stochten herhaaldelijk het geval
is. Daarom geeft het blad aan
de pelgrims den raad bij de be
stelling van extra-treinen
schriftelijk al de voordeden te
bedingen, die aan andere reis-
gezelschappen worden toege
staan Want het schijnt dat de
Pruisische spoorwegbeambten
geen onderscheid maken tus-
schen eerzame bedevaartgan
gers en redeloos vee
- Te Parijs heeft men twee per
sonen in hechtenis genomen, be-
hoorende tot eene bende, welke
zich op het stelen van paarden
en rijtuigen toelegt De hoofd
man, die zich voor een graaf
uitgeeft pleegt bij dezen of ge
nen stalhouder eene equipage te
huren, die naar een opgegeven
huis gebracht en daar door be
dienden in livrei in ontvangst
genomen wordt Nauwelijks is
de koetsier heengegaan, of de
gewaande lakeien gaan paar
den en rijtuigen verkoopen
Vuflig )aaT geleden
-Bij een brand - tengevolgde
van de groote hitte - en een
daarop gevolgde ontploffing in
het artillerie park van Zeasna
in Roemen te zijn zes van de
acht munitie-depots tn de lucht
gevlogen. De geheele uxichf. met
zestien man met den comman
dant. is spoorloos verdwenen
Twee plaatsjes in de nabijheid
zijn ontruimd nadat een aantal
beunmers door weggeslingerde
scherven getvond uhis geraakt
De autoriteiten vrezen, dat ook
de tuee overgebleven depots tot
ontploffing zullen komen
