c
Anti-rookcampagnes
werken aanstekelijk
Elke sigaret bekort het
leven met 5,5 minuten
Paffend Nederland bindt langzaam maar zeker in
zaterdag 21 augustus 1982
Extra
pagina iv
Dr. Meinsma was in de ja
ren zeventig een soort na
tionaal geweten. Zijn ver
schijning moest dreiging
oproepen onder de ver
slaafden. Maar al te vaak
was het effect averechts.
Er werd meesmuilend om
hem gelachen: daar heb je
dié zeur weer. De man be
doelde het ongetwijfeld
goed, maar de Nederlan
ders pikten zoveel betut
teling niet. De sigaret was
een genotmiddel - nu pas
écht goed ontdekt - en
geen mens was van plan
om dat zonder slag of
stoot uit te drukken.
Door
Miep Hoenson
Het tij is gekeerd. De medici,
maar ook de anti-rookorgani-
saties, hebben van Meinsma
-hij leidt nu een teruggetrok
ken bestaan- geleerd. Zij
brengen hun preken tegen de
gevaren van het roken de
laatste paar jaar op aanzien
lijk mildere toon. En zie: van
af die tijd nemen de cijfers
van het aantal Nederlanders
dat rookt gestaag af.
Schokeffect
Woordvoerder Nelissen van de
Stichting Gezondheid Ro
ken wijt dat dalende aantal
dan ook louter aan de recente
campagne 'wie rookt is niet
gezien'. Een campagne waar
in niet over longkanker en
andere ellende wordt gerept,
maar slechts aangaande de
overlast die de roker zijn om
geving aandoet.
"Het kén niet anders. In de af
gelopen periode is er geen
verhoging van de sigaretten-
prijs geweest. Aan de om
standigheden van het roken
is dus niets veranderd. Het
moet wel aan onze gerucht
makende campagne hebben
gelegen", zegt Nelissen niet
zonder trots.
Nelissen zegt dat de Stichting
Gezondheid Roken bewust
heeft getracht om schokef
fecten voortaan te mijden.
"Dat deden we in ons enthou
siasme in de beginjaren, om
streeks '75, niet. Toen hadden
we het constant over allerlei
kwalen die je van het roken
kreeg. Maar de mensen we
ten nu allemaal wel hoe
slecht roken is. Bovendien
willen ze niet betuttelend
worden toegesproken. Ze
zijn volwassen en maken zélf
wel uit of ze al dan niet roken.
Dus zijn we het over een an
dere boeg gaan gooien. We
propageren de voordelen van
het niet-roken".
(Onder de werknemers bij de
Stichting is niemand die
rookt. "We zouden onszelf
ook erg ongeloofwaardig ma
ken, denkt u niet? De men
sen die hier op visite komen
vinden een bordje op tafel
met het verzoek om niet te ro
ken. Wat ze buiten de deur
doen is hun zaak, maar het is
héérlijk hoor, een gebouw
zonder rook en asbakken").
De Stichting mikt j
melijk op de 20% van het aan
tal rokers, dat (blijkens een
NIPO-onderzoek) te kennen
heeft gegeven op korte ter
mijn de sigaret te willen af
zweren. Maar even belangrijk
is de categorie 'jongeren, toe
komstige rokers'. Zij wordt
bestookt met de slogan 'ik
rook niet - ik sport'. Tachtig
procent van de jeugd doet
immers aan sport?
Cijfers
Longarts W. Bakker van het
Academisch Ziekenhuis Lei
den is in zijn dagelijks werk
hoofdzakelijk met de gevol
gen van het roken bezig: de
tumoren en gezwellen in deze
ademhalingsorganen. "Tach
tig procent van het patiënten
bestand ligt hier vanwege het
roken", zegt Bakker.
Waarbij hij aantekent dat long
kanker niet de meest voorko
mende rokersziekte is. "Het
is en blijft een afschuwelijke
ziekte, zonder meer, maar er
zijn inderdaad ook niet-ro-
kers die het krijgen".
De longarts - ooit kwam hij
"vrij gemakkelijk" zelf van
het roken af - kent vele pa
tiënten die in de recreatiezaal
van het ziekenhuis blijven
doorstomen. Aan verbieden
doet hij niet. "Ik adviseer ze
niét te roken, maar de men
sen moeten het zelf uitma
ken. Wel zeg ik tegen ontsla
gen patiënten dat, als ze naar
een sigaret grijpen, ze mij
Röntgenfoto
longtumor
(de witte vlek
links). Over
het hoe en
waarom van
longkanker
is nog lang
niet alles
bekend.
De roemruchte sigaret
geeft al lang niet meer
alleen haar verslaafden
iets om handen. Ook de
mensen met beduidend
schonere longen, de
niet-rokers, hebben het er
maar druk mee. Zij zien
hun kans schoon om tegen
de sigaret te ageren - hun
legioen groeit immers met
de dag. De niet-rokers zijn
in ons land zelfs in de
meerderheid: Nederland
telt nog 4,1 miljoen rokers.
Want de
anti-rookcampagnes
waarmee paffend
Nederland al jaren wordt
bestookt gaan nu resultaat
opleveren. Rookte in de
jaren zestig nog 80 procent
van de volwassen
Nederlanders en in 1978
bijna 50 procent;
momenteel kan nog
'slechts' 37 procent niet
zonder zijn rokertje. De
laatste jaren is het aantal
rokers steevast met twee
procent gedaald; het
afgelopen jaar zelfs met
vier procent.
De anti-rookorganisaties
bekijken deze
ontwikkeling juichend
vanaf de zijlijn, want 'roken
is gewoon slecht, dat weet
iedereen'. De
sigarettenindustrie kucht
van ongenoegen, want
'echt bewézen is er nog
steeds niets'. De
aanstaande prijsverhoging
met een kwartje per pakje
"geeft meer lucht", maar
feitelijk houdt de industrie
daar maar vijf cent aan
over. De rest gaat in rook
op, dat wil zeggen: naar de
accijns.
De overheid moet dubben.
Óf de anti-rookcampagnes
van harte steunen, óf zich
afzijdig houden. De sigaret
is immers een melkkoe, die
aan accijnsopbrengsten dit
jaar 1960 miljoen oplevert.
De haken en ogen aan het
inhaleren van teer,
nicotine en 17 andere
stofTen, die alle mogelijk
kankerverwekkend heten
te zijn.
Bakker somt vervolgens de cij
fers op, die uit de ontelbare
onderzoeken naar de gevol
gen van het roken tevoor
schijn zijn gekomen. "Want
vergist u zich niet, men weet
eigenlijk al sinds het eind van
de jaren vijftig hoe slecht ro
ken is. Alleen: in die tijd
rookten veel artsen zélf, dus
ze stonden niet te trappelen
om zich in die cijfers te ver
diepen.."
Die cijfers: niet-rokers hebben
0.07 promille kans om aan
longkanker dood te gaan. Ie
mand die 20 sigaretten per
dag rookt heeft ook 20 keer
zoveel kans om aan deze ge
vreesde ziekte te overlijden.
Het sterftecijfer gaat evenre
dig omhoog met het aantal
per dag gerookte sigaretten.
In Nederland overlijden jaar
lijks 10.000 mensen aan long
kanker; 90 procent daarvan
ten gevolge van het roken,
met andere woorden: gemid
deld één op de tien mensen
die blijvend roken krijgen
longkanker.
Geen indruk
De cijfers maken niet al te veel
indruk, zegt dr. Bakker.
"Omdat het een risico op lan
ge termijn is dat je als roker
loopt. Jongeren denken niet
na over enge ziektes die ze op
hun 60ste kunnen krijgen.
Maar het gekke is: iedereen
roept nu over de gevaren van
de anti-conceptiepil, terwijl
die pil op geen stukken na zo
gevaarlijk is als het roken. En
verder is het zo dat iedereen
denkt: dat overkomt mij niet.
Of men merkt op dat je toch
érgens aan dood moet gaan
Natuurlijk, dat is ook zo.
Maar het gaat niet alleen om
de
Het gaat ook om de manier
waarop je je oude dag moet
slijten. Er zijn namelijk nog
zoveel andere ziektes die je
door het roken kunt krijgen.
Chronische bronchitus bij
voorbeeld, en longemfy-
Laatstgenoemde ziekte is vol
gens de longarts een kwaal
die begint met het bekende
rokershoestje. Uiteindelijk
kan dat tot invaliditeit leiden.
Ze ontstaat doordat de rek uit
het longweefsel is. Daardoor
kan de emfyseem-patiënt
ernstige ademhalingsmoei
lijkheden krijgen.
Voor degenen die nog niet on
der de indruk zijn: volgens
dr. Bakker is het ook al lang
bewezen dat het roken van
een enkele sigaret het leven
met gemiddeld 5,5 minuten
verkort. Dat is een iets lange
re tijd dan de roker nodig
heefl om de peuk op te roken.
Op voorhand hoeft de roker het
met benauwd te krijgen
Weet hg zijn gewoonte af te
zweren (veel water drinken,
vruchten eten, sporten, druk
bezig zijn etc.), dan verkleint
hij de risico's zienderogen.
de sigaret overal de schuld
van te geven. Toet: "Dat is
wel èrg gemakkelijk. Ooit
werd van TB ook gezegd dat
het van hqj roken kwam, tot
dat ze de werkelijke oorzaak
ontdekten".
Uit de stortvloed van weten
schappelijke onderzoeken is
de oorzaak van longkanker
nooit aangetoond, beweert
Toet. "Goed, er zijn aanwij
zingen dat onder rokers va
ker longkanker voorkomt
dan onder niet-rokers. Maar
deze ziekte is onder niet-ro
kers óók enorm toegeno
men".
slagen de schadelijke stoffen
in de sigaret te isoleren. Dat
is ondoenlijk, zegt hij, omdat
er Uentallen stoffen in zitten.
De sigaret is en blijft slecht.
In de ontwikkeling van een
'veilige' sigaret heeft dr. Bak
ker weirug vertrouwen. "Ik
ben bang dat alles wat een
mens aan verbrande stoffen
binnenkrijgt kankerverwek
kend is".
Verslaving
Dr. Bakker: "Het meest verve
lende voor deze patiënten is
dat zij het op latere leeftijd zo
benauwd krijgen. Dan kun
nen ze van hun pensioen
gaan genieten, en dan héb
ben ze niets meer aan de rest
van him leven".
Behalve longkanker loopt de
roker kans op een hartinfarct,
dat bij rokers twee maal zo
vaak voorkomt als bij niet-ro
kers.
5,5 Minuten
En wat te denken van ziektes
als mond- en stembandkan
ker, die de menselijke stem
goeddeels uitschakelen? Ver
kalkte bloedvaten, waardoor
het lopen pijnlijk wordt? Een
maagzweer, misschien?
Na tien jaar 'clean' leven is
het verhoogde risico uitge
werkt. De longen zijn dan
nog wel zwart, maar dat kan
geen kwaad: een mens kan
overal zwarte longen van krij
gen. van koolstof bijvoor
beeld, zonder daardoor noe
menswaardige problemen
met de ademhaling te krij
gen.
Schuld
Het is even letterlek en figuur
lijk op adem komen bij voor
zitter R Toet van de Stich
ting Sigarettenindustrie. De
stichting, een overkoepelend
orgaan van de zes grootste ta
baksfabrikanten in Neder
land, vindt het niet eerlijk om
Volgens de voorzitter zouden
de tabaksfabrikanten nu ook
wel eens willen weten hoe ge
vaarlijk de sigaret precies is.
Dat klinkt wat ridicuul, maar
Toet heeft wel een reden voor
deze stelling: "Kyk, zodra
echt is bewezen dét de sigaret
gevaarlijk is, kunnen we
maatregelen gaan nemen. De
fabrikanten proberen hun
produkten trouwens toch al
aan te passen. Je kunt de si
garet van nu wat teer- en ni
cotinegehalte betreft hele
maal niet meer vergelijken
met die van toén. Maar wat
doet de wetenschap? De siga
ret van twintig jaar geleden
onderzoeken'
Waarom is het nu precies zo
moeilijk om van de sigaret af
te blijven? Verslaving aan de
stoffen, of verslaving aan het
gebaar van roken? Dr. Bak
ker gelooft in het eerste. Van
daar dat hg dc zogenaamde
lichtere, nicotine-arme siga
retten niet als alternatief kan
den "Wat deje? Dat mnm
naar een lichtere sigaret gry-
pen en daarvan binnen de
kortste keren tweemaal zo
veel roken. Die fysieke afhan
kelijkheid van nicotine blijft
toch"
Slechts tien procent van het
aantal stoppers komt op den
duur echt van hun dure ver
slaving af. Tips om de moei-
lgke eerste dagen door te ko
men zijn er legio, maar de
longarts denkt dat in princi
pe alles helpt "Als je er maar
écht van af wilt Maar die ge
talletjes op dat pakje, die hel
pen geen fluit. Daar kijken
rokers echt met naar, als ze
dat soms dachten".
Dr. Bakker doelt op de aandui
dingen van het teer- en nico
tinegehalte, dat sinds enige
tgd op elk pakje sigaretten
moet staan. Een uitvloeisel
van het Warenbesluit. TNO
nntroleert of de aanduidin
gen inderdaad kloppen, maar
hot resultaat van dat onder
zoek is nog niet bekend
De Stichting Sigarettenindus
trie is overigens ook de rotste
niet. Vandaar dat ze ijverig
meehelpt met het vervaardi
gen van posters en dergelij
ke. die de roker erop wgzen
dat hij rekening met een an
der moet houden Toet:
"Maar dan wel op een vrede
lievende wijze. Krjk, die actie
'wie rookt is niet gezien', die
roept polarisatie op De ver
houding tussen rokers en
met-rokers is daar alleen
maar slechter door gewor
den. Het gaat om een stukje
wellevendheid, met om een
totale oorlog tussen beide
groepen"
Een mini-oorlogje ontketende
de advertentie campagne zelf
al. De campagne, gesubsi
dieerd door het Ministerie
van Volksgezondheid en Mi
lieuhygiëne. werd door velen
provocerend bevonden. Niet
de campagne werd veroor
deeld. maar wel een kreet er
uit: 'En ongezond is passief
roken altijd'.
Passief
Ir. Bakker zegt dat het zg. pas
sief roken "by lange na" met
zo slecht is als het roken op
zich. Die opmerking heeft
iets wonderlyks: een roker
kiést tenslotte voor de even
tuele consequenties van zyn
gewoonte, de met-roker heeft
het allemaal maar te slikken.
De niet-roker lijkt des te meer
op een martelaarsfiguur zo
dra de longarts gaat opnoe
men welke gevolgen het pas
sief roken kan hebben. In ge
zinnen. waar de ouders ro
ken. hebben kinderen meer
kans op onstekingen aan de
luchtwegen (bronchitus,
longontsteking). Door het on
gewild meeroken gaat de
longfunctie achteruit.
Dr Bakker: "Maar de belang
rijkste vraag van nu: is het zo
dat passief roken longkanker
veroorzaakt, daarop is in Ne
derland nog geen antwoord
gevonden. Er zijn wel onder
zoeken naar deze materie ge
weest in Griekenland en Ja
pan. Daaruit bleek dat vrou
wen van mannen die roken in
die landen tweemaal zoveel
kans hebben op het krijgen
van longkanker".
De longarts benadrukt dat er
met grote behoedzaamheid
moet worden gepraat over de
vermeende gevolgen van pas
sief roken, omdat er nog mets
is bewezen. Hij wil über
haupt liever geen afschrik
wekkende cijfers van de ge
volgen van het roken geven
"omdat je mensen er niet
mee moet doodslaan, dat
schrikt teveel af' Deson
danks is hij blij dat er van
daag de dag meer ruchtbaar
heid over de schadelyke ge
volgen wordt gegeven. "Maar
dat komt ook omdat artsen
minder gaan roken. Uit het
Engelse onderzoek van Doll
en Hill blykt dat niet langer
50, maar slechts 20 procent
van de artsen rookt. En het
komt natuurlyk door de golf
beweging van de niet-rokers.
die het niet langer pikken"
Verplicht
De medici zullen zich in de toe
komst, zo zegt dr. Bakker,
meer dan ooit gaan richten
op de niet-roker Nu men de
gevolgen van het roken kent
moet de wetenschap zich
werpen op het passief roken.
Dr Bakker is ook bang dat een
wereld, waarin geen mens
meer rookt, nog heel ver van
ons bed staat. "Of het roken
totaal wordt uitgebannen
hangt grotendeels af van de
vraag of er genoeg pressie
vanuit de overheid komt.
Maar de regering zal dat voor
lopig nog niet doen Ze zit
tenslotte dringend om geld
verlegen.
Desondanks doet de overheid
gverig haar best om de roker
zo veel mogdyk te plagen Er
is begin dit jaar een reclame
code ingevoerd op een groot
aantal plaatsen mogen geen
advertenties voor sigaretten
of shag meer worden gezien.
Roken mag in een adverten
tie ook niet in verband ge
bracht worden met één of an
dere sportieve bezigheid. De
roker zal in een trein tegen
woordig lang moeten zoeken
naar een wagon waann MB
sigaret mag worden opgesto
ken.
Volgens dr. Bakker is de tyd
met ver meer dat het roken
van een sigaret wordt veroor
deeld als een smenge ge
woonte Een gewoonte die in
openbare gebouwen zonder
meer verboden zal zgn "Dat
maakt het roken op een gege
ven moment tot een stiekeme
bezigheid, die je alleen maar
verricht als je alleen bent"
4
