Beunhaas
groot
gevaar
voor
boeren in Frankrijl
cont
Weer Radboud-leerstoel in Leiden
DONDERDAG 19 AUGUSTUS 1982
Een Nederlandse krant meldde dat
de toeristen in Venetië door mil
joenen vliegen werden belaagd.
Een Vlaamse krant van dezelfde
dag meldde, dat Venetië door
horden bijzonder agressieve
muggen werd geteisterd. Omdat
we toch maar 49 kilometer van
Venetië af zaten besloten we door
middel van empirisch onderzoek
vast te stellen welke dagbladpers
de betrouwbaarste was: de Ne
derlandse of de Belgische. Een
daglang wandelden we door Ve
netië, of zaten we her en der te
drinken of te eten. Al die tijd za
gen we één insekt, dat zich korte
tijd op een flesje mineraalwater
verpoosde. Het was een vlieg. De
rest van de vakantie hebben we
alleen nog Nederlandse kranten
gekocht.
Die vlieg hoorde bij het terrasje
langs het Canal Grande onder de
rook van de Rialtobrug. Een jaar
of tien geleden aten we daar eens
een bijzonder smakelijke, knoes-
perige sla, die ik zelfs lekker vond
(ik behoor tot die 75 procent van
de mannen die zich er op voor
staan geen slaliefhebber te zijn).
Tien jaar lang zeiden we.dus te
gen elkaar dat de sla wel lekker
was, of niets te wensen overliet,
maar dat ze toch niet haalde bij
de Rialtosla. De rialtosla kreeg in
de loop der jaren een koninklijke
allure, werd als soortnaam op
den duur ook zonder hoofdletter
door ons uitgesproken, dus wij
weer eten op dat terrasje bij de
Rialtobrug. Sla besteld, tja, wat
zal ik zeggen, een bakje gewone
sla, niks bijzonders, niet eens zo
als thuisin de verste verte geen
rialtosla. Waren dat nu tien ver
loren of juist gewonnen jaren?
We zaten daar dus sla te eten toen
er een falanx van zeven gondels,
zij aan zij, in de richting van de
Rialtobrug opdreef. Op zichzelf,
op dat punt, al een kunststukje,
bij het drukke gemotoriseerde en
gegondeliseerde verkeer in het
Grote Kanaal. Een ingehuurde
accordeonist speelde een gevoelig
Italiaans lied, daarna stond een
bejaarde dikbuikige kale Ita
liaan op, die met forse stem „O
sole mio" begon te zingen. Het
had iets... potsierlijks. Een
groepsreisje per zevenvoudige
gondel in romantische toonzet
ting op het middaguur terwijl
het rondom gonst en knettert van
watertaxi's en overvolle motor
boten,- dan botsen traditie,
romantiek, en de alledaagse rea
liteit tot een kernfusie van mis
verstand. Het is alsof je overdag
met blauwfilters een tedere
avondlijke liefdesscène tussen
Romeo en Julia verfilmt, en dat
verfilmen dan verfilmt en aan de
omstanders voorschotelt. Die toe
risten in die zeven gondels zaten
voor aap, en aan hun schaapach
tige glimlach zag je dat zij besef
ten dat wij dat zo voelden.
Wij rekenden af en liepen over de
Rialtobrug in de richting van het
San Marcoplein. Op een van de
stoepen van de Rialtobrug zat
een jongen van een jaar of veer
tien met een T-shirt aan waarop
reclame werd gemaakt voor de
plaatselijke voetbalclub van
BERCHTESGADEN. Berchtesga-
denl, denk ik dan meteen. Dat is
toch niet iets waarmee je te koop
loopt! Toegegeven, Dachau zou
erger zijn geweest, maar Berch-
tesgaden waar Adolf Hitler zijn
„adelaarsnest" had, daar ga je
toch niet mee lopen geuren in het
buitenland. Hoewel, in Italië...
Terwijl we midden op de Rialto
brug het Canal Grande afkeken
om te zien of het vandaag Cana-
letto of Guardi was (het was gro
tendeels Guarnaletto), zagen we
dat zich op de oever een menselij
ke slang vormde van een vijftig
tal jongelui, die met de handen
op de schouders van hun voor
ganger zich krachtdadig een weg
baanden door de slenterende me
nigte, waarbij zij opgewekte lie
deren zongen. Op zichzelf kan
zo'n massale samenwerksing van
mensen wel eens iets vrolijks heb
ben, ik denk bijvoorbeeld aan het
plan waarover The Times deze
maand schreef om in Zuid-Au-
stralië bij het Faaker Meer de
10.000 plaatselijke inwoners een
Japans record te laten breken
waarbij 5810 Japanners betrok
ken waren. Die 10.000 Austra
liërs zullen rond het meer een on
onderbroken cirkel vormen van
mensen die allen zullen zitten,
echter niet op een stoel, maar op
de knie van hun buurman. Daar
zou ik graag bij tegenwoordig
zijn, desnoods als kniezitter zelf.
Maar die polonaise slang van
jongens en meisjes die half in de
looppas door het verbijsterde pu
bliek heen over de Rialtobrug
trok onder het zingen van Duitse
liederen want het waren na
tuurlijk Duitse middelbare scho
lieren), wekte alleen maar mijn
weerzin. Waarom? Omdat het
Duitsers waren? Om het brutali
serende karakter van die mense
lijke slang? Die kinderen hadden
zelf toch de grootste lol, moet je
daar dan zo zwaar aan tillen?
Misschien niet, mijn ergernis
werd waarschijnlijk gevoed door
het besef dat ze voor het eerst van
hun leven in Venetië waren en
zonder op of om te kijken, in de
maat en met enige haast, de
mooiste brug over het mooiste ka
naal ter wereld overstaken.
Zoiets doe je niet...
Op een goede dag trok een Nederlandse boer naar Frankrijk omdat zijn vaderland
hem niet meer aanstond. Hij dacht dat landbouwen overal wel zo'n beetje hetzelfde
was en kocht een boerderij langs de Loire. Toen het winter werd en de eerste
sneeuw viel. raakte de boer echter in razernij. Hij stampte met zijn voet van woede
in de sneeuw en riep uit: „Ze hebben me bedrogen, ik dacht dat het hier altijd
zomer was!"
De goedgelovigheid van deze boer langs de Loire is een wel wat karikaturaal - maar
waar - voorbeeld van de manier waarop Nederlandse landbouwers zich in de nes
ten werken als ze naar Frankrijk gaan zonder zich vooraf goed te documenteren.
Want wat te denken van de Nederlander die zijn 30.000 kippen verkocht om een
nieuw landbouwersleven in Bretagne te beginnen, zonder Bretagne ooit van dicht
bij te hebben gezien. Als het misgaat zoekt dit soort lichtvaardige avonturiers
meteen een brede borst om uit te huilen. Maar dan is het onherroepelijk te laat.
Advies
In Frankrijk wonen heel wat
Nederlandse boeren die het
uitstekend hebben gedaan.
Ze wonen er pas, of ze wonen
er al een paar geslachten
lang. Van hen hoort nooit ie
mand iets. De eerste genera
tie heeft het altijd moeilijk
gehad. Hun kinderen weten
al niet beter en zijn Frans met
de Fransen. Dan is het groot
ste gevaar - dat van het isole
ment - al voorbij.
De zekerste manier om ervoor
te zorgen dat het misgaat is te
sparen op de kosten voor
goed advies. Nederlandse
boeren zijn gewend aan ob
jectieve en snelle voorlich
ting, zoals door hun plaatse
lijke bankman. Ze verwach
ten dat hen in Frankrijk het
zelfde overkomt. Dat is een
misverstand, zeker als het -
net als bij ons - gratis moet.
Een boer met emigratieplan
nen laat zich dan ook al gauw
bij de arm nemen door een
scharrelaar in onroerend
goed, hij koopt een boerderij
op het eerste gezicht en
merkt dan dat hij de notaris
niet verstaat en het koopcon
tract niet kan lezen, omdat
men in Frankrijk meestal
Frans spreekt en schrijft. Er
zijn boeren die deze omstan
digheid over het hoofd had
den gezien.
Nu begint de ellende pas goed.
De scharrelaar in onroerend
goed en zijn cliënt zijn in het
dorpshotel van een dorp met
een onuitsprekelijke naam.
De scharrelaar spreekt een
woordje Frans mee en ver
taalt de notaris, maar vergeet
daarbij de onaangename
clausules aan zijn klant over
te brengen. In zijn meest sim
pele vorm - maar er zijn tien
tallen andere voorbeelden -
leidt dit scenario er bijvoor
beeld toe dat de Nederlander
bij het opkomen van zijn eer
ste wintertarwe de bulldozers
zijn terrein ziet oprijden, die
beginnen met de aanleg van
een „autoroute"
Modderbad
Een ook veel voorkomende
schrik is. dat de boer-in spé -
ongelooflijk maar waar - zich
niet behoorlijk op de hoogte
heeft gesteld van de grondge-
steldheid en dan toe moet
zien hoe zijn land in de herfst
verandert in een modderbad,
waarin zijn koeien wegzin
ken en stikken (ook al een
waar gebeurd verhaal).
In verband met het taalpro
bleem staat ook dat van het
krediet. Boeren in Frankrijk
kunnen gebruik maken van
de faciliteiten van het „Credit
Agricole", een wereldwijde
instelling die in het vader
land het recht heeft boeren
aan een goedkope lening te
hankelijk is. Zijn veestapel is
intussen verdubbeld.
Aanpassingsproblemen heeft
dit gezin van stralende Bra
banders nauwelijks gekend
De beste vrienden van de
kinderen zijn de vee-arts en
de olieman In de winkels
..gaat alles zo rustig en eer
lijk. in Nederland moet het
allemaal haastig", zegt me
vrouw Van TM
De belangrijkste raad van Van
Tiel: „Kom. als het enigszins
kan. eerst als vrijgezel Ken
weg terug is er niet meer" De
stoere Elsendorper leert
Frans met een bandrecorder
Een andere goede raad is ook:
kom eerst eens een jaar of
wat als knecht, neem dan een
pachtboerdenj Kopen kan
altyd nog. Op het ogenblik
zijn er meer rampgevallen
van Nederlandse boeren in
Frankrijk dan ooit te voren
Zo'n twintig boeren zullen
het niet houden, dan wel ern
stig moeten bezuinigen In
vijftien van de gevalen ligt de
bron van de ellende bij de
beunhaas-makelaar die ze er
in heeft laten lopen
Toch is Frankrijk nog steeds
voor Nederlandse boeren een
aantrekkelijk emigratieland
De grondprijzen blijven laag.
de boer wordt hier gezien als
de „leverancier van de groe
ne olie" en er is nog veel
mooie grond met goede op
stallen te koop.
Heidemij
•i>
i Herisson: dertig kilometer met de auto i
helpen, als ze aan bepaalde
voorwaarden voldoen. Deze
rente is er voor Nederlandse
boeren in principe net zo
goed. Wie echter - half ver
staan of verkeerd begrepen -
na een gesprek met de plaat
selijke bankdirecteur, en al
dan niet door de beunhaas
bijgestaan, meent dat het kre
diet ook werkelijk is ver
strekt komt nogal eens van
een koude kermis thdis.
Er zijn boeren die alvast begin
nen met het opknappen van
huis en stallen, die vee kopen
en machines, en die dan op
een zeker ogenblik merken
dat het in het vooruitzicht ge
stelde geld er niet is of ster
ker nog: dat de boerderij bij
uitblijven van de koopsom
niet in hun handen is overge
gaan. Een boer die niet van
de voordelige rente wil profi
teren en naar een „gewone"
bank gaat, heeft deze proble
men natuurlijk niet.
Alles vragen
Een voorbeeld van een Neder
lands landbouwersgezin dat
het goed heeft gedaan is te
vinden in Herisson, even ten
noorden van Montlucon.
Henri Overzet had een vee
boerderij van 30 hectare in de
buurt van Appingedam.
Ruim drie jaar geleden be
sloot hij met vrouw en drie
jongens onder de tien naar
Frankrijk te gaan. In Gronin
gen zijn niet al te veel toe
komstverwachtingen meer
voor een boer, vooral voor de
kinderen, aldus Overzet, die
eraan herinnert dat hij in Ne
derland „geen boom kon
kappen of geen sloot kon ver
leggen zonder het eerst te
moeten vragen". En hij wilde
meer grond, voor zijn jon
gens later.
Overzet begon met naar de Hei
demij te gaan, die in Limoges
een bureau heeft, en die hem
alle informatie keurig thuis
leverde, met het adres van
een gerenommeerde make
laar erbij. Mevrouw Overzet
had op school Frans geleerd,
haar mar. sprak het aanvan
kelijk niet.
Vijftig procent van de grond is
hier nog maar in lokale han
den, de rest behoort nu aan
Belgen, een Normandiër en
een Hollander. Overzets
boerderij kon dan ook 108 ha
groot zijn, dat is iets boven de
toegestane top. Daarboven
moet toestemming worden
aangevraagd om „cumulatie
van landbouwgronden" te
gen te gaan. De grond was er
overigens enige malen goed
koper dan in Groningen en
Overzet schakelde van vee
over op het verbouwen van
Failliet
De grond is er even goed ge
schikt voor veeteelt, maar
zijn voorganger had - wat in
Frankrijk nog bijzonder is - al
80 ha gedraineerd. Overzet
maakte dat af. Daarna was
het hele terrein voor akker
bouw geschikt.
Terwijl Henri Overzet dat alle
maal vertelt, komt zijn vrouw
thuis met de kinderen. Ze is
met ze naar catechisatie ge
weest in Montlucon. dat is 30
kilometer met de auto. Daar
gaat ook het gezin naar de
kerk. De hervormde kerk is
voor de Overzets een belang
rijk steunpunt, ook voor het
maken van vrienden en ken-
Als Overzet uit Appingedam in
zijn Franse dorp arriveert, is
de coöperatie zojuist failliet
gegaan en zit zijn directeur in
het gevang. De Groninger be
grijpt dan ook dat hij het zon
der hulp uit die hoek zal moe
ten stellen. Hij koopt twee
trekkers, een combine en
drie zaaimachines en slaat
daarmee de fase van de loon-
dorser over, die niet komt op
dagen als de zon schijnt.
En omdat voor de machines on
derdelen en technici einde
loos op zich laten wachten.
werkt Inj met zijn Normandi-
sche buurman samen en re
pareren ze eikaars machines
in eendracht. Mevrouw Over
zet bemant de trekkers en ze
ploegt. In het hoogseizoen
komt haar vader over om te
helpen.
Advertentie
Een ander voorbeeld van hoe
het goed kan gaan is de fami
lie Van Tiel uit Elsendorp in
de Peel. Jan van Tiel en zijn
vrouw hebben drie meisjes
en een jongen van tussen de
zes en elf jaar Ze hadden 17
ha in Holland en nu 65 ha in
een prachtig heuvelland ten
zuiden van Autun. De oude
boerderij in Elsendorp lag
ongelukkig, er was veel heen
en weer gesleep en uitbrei
ding viel niet te betalen. Het
jongvee stond uit plaatsge
brek ook in de zomer op stal.
De halve familie Van Tiel
woonde al in Frankrijk. Een
neef in Limoges plaatste een
advertentie en iedereen hielp
mee met het vinden van een
betrouwbaar object. Van Tiel
is voornamelijk veeboer en
hij produceert zelf zoveel
voer dat hy van niemand af-
De beste manier om ongeluk
ken te voorkomen is naar de
adviseurs van de Heidemij te
gaan. De staat verleent offi
cieel geen hulp. want Frank
rijk is anders dan bijvoor
beeld Canada of Nieuw-Zee-
land - g< en rn.L:;I
landbouwafdeling van de Ne
derlandse ambassade in Pa
rijs kan dan ook niet verder
gaan dan het geven van alge
mene adviezen. De Heidemij
heeft zich in de materie ge
specialiseerd. is echter geen
charitatieve instelling en
vraagt in de meeste gevalen
drie procent van de koopsom
aan honorarium
Nu verkeert de Heidemij zelf in
conjuncturele moeilijkheden
en wordt het kantoor in Li
moges geleid door mg I' J
de Roos, tel M-S04M5) coil
Stuit met opheffing be
dreigd. Een waardevolle
kracht werd er al sfjgsloPSH
maart ontslagen, terwijl ing.
De Roos zich als een eenzame
brandweerman inzet voor
rampgevallen, die het kan
toor financieel allerminst op
de been houden. Nog steeds
zyn er daarnaast te weinig
boeren die inzien dat het de
moeite waard is hun goeie
geld aan goeie raad uit te ge
ven.
Als de Heidemij uitvalt zal de
staat toch de verantwoorde
lijkheid van het advies moe-
tin overnemen Dr land
bouwafdeling van een am
bassade is daar echter niet op
berekend. De voor de hand
liggende oplossing lijkt dan
ook dat de staat de Heidemij
in dit voorlichtingswerk
voortaan financieel bijstaat
Voor een eerste advies heeft de
Heidemij een kantoor in Arn
hem ine H A van lkowiik.
tel 85 778500. die tot nu toe
voor de begeleidmg in Frank
rijk zelf naar het bureau in Li
moges kon verwijzen.
Het dagelijks bestuur (modera-
men) van de hervormde synode
beeft het Hervormd Beraad Vre
desvraagstukken uitgenodigd
om op 2 november het eerder af
gebroken gesprek met deze
groepering voort te zetten. Se
cretaris-penningmeester mr. G.
A. Hamel te Enschede vindt dat
een goede zaak, al moet worden
afgewacht hoe dit gesprek zal
verlopen.
Volgende maand houdt het Her
vormd Beraad in de Vredesweek
een congres in Den Haag. Mr.
Hamel: "Wij willen de proble
men die er liggen objectief schet
sen, en de kerk duidelijk maken,
dat er méér vredesbewegingen
zijn dan het Interkerkelijk Vre
desberaad". "Het IKV is door
zijn politieke keuze en zijn cel
vorming niet langer een beraad
van kerken", meent mr. Hamel,
"maar een zelfstandige organisa
tie buiten de kerken".
Het Hervormd Beraad beschouwt
de kernwapenbrief van de syno
de niet als een incident maar als
een symptoom van een bepaalde
koers, en daartegen verzet het
Beraad zich.
Balans
'Met hart en ziel' is het motto van
de actie 'Kerkbalans 1983', die
begin volgend jaar wordt gehou
den en waaraan hervormden, ge
reformeerden, lutheranen, re
monstranten, doopsgezinden,
rooms-katholieken en oud-katho
lieken meedoen. Dat heeft de com
missie Geldwerving van de Her
vormde Kerk meegedeeld aan de
colleges van kerkvoogden.
Te verwachten valt, dat op op
brengst van 'Kerkbalans 1982'
wat betreft de hervormde ge
meenten 2,8 procent hoger zal
zijn dan in 1981. Dit percentage
blijft wel achter bij de kostenstij
ging. Aan de actie van vorig jaar
namen 725 hervormde gemeen
ten deel, ongeveer 80 procent.
De hervormde commissie schenkt
in haar overzicht ook aandacht
aan het teruglopend ledenbe
stand van de kerk. De plaatselij
ke organisatie, de gebouwen, de
personeelsbezetting, het admini
stratieve apparaat en de predi
kantsplaatsen zijn in feite inge
steld op een veel groter aantal le
den, meent de commissie. Dat
vraagt om een duidelijk omlijnd
beleidsplan op langere termijn,
waarbij de toekomstige ontwik
keling van het ledenbestand en
de daarmee samenhangende
draagkracht van de gemeenten
tijdig moeten worden onder
kend. De commissie pleit ook
voor een intensieve samenwer
king met andere kerken, met
me de gereformeerde kerken, op
basis van een 'rationele bednjfs
voering'.
In 24 van de 395 plaatselijke ge
meenten die een vragenlijst van
de commissie Geldwerving in
vulden en terugstuurden worden
de uitspraken van de synode
over de kernbewapening en de
campagne van het Interkerkelijk
Vredesberaad genoemd als oor
zaak van het teruglopen van de
bijdragen. "Het omgekeerde is
niet meetbaar", voegt de com
missie daaraan toe. Er zijn ook
gemeenteleden die hierdoor juist
worden bemoedigd en dat finan
cieel tot uitdrukking brengen.
"Overigens moeten leden die hun
bijdrage inhouden wel weten,
dat zij met deze instelling het
voortbestaan van de gemeente in
gevaar brengen. En dat kan toch
hun bedoeling niet zijn".
Hervormde Kerk: beroepen te
Willemstad K. R. Cuperus Rinsu-
mageest-Sybrandahuis, te Maar
tensdijk (U.) S. de Jong Katwijk
aan Zee.
Radbout
Dr. P. G. J. Leenhouwers (53) te
Tilburg is benoemd tot bijzonder
hoogleraar in de wijsbegeerte
met betrekking tot de christelij
ke levensbeschouwing aan de
Technische Hogeschool in Eind
hoven. Hij is nu wetenschappe
lijk hoofdmedewerker aan de
theologische faculteit in Tilburg
voor onderwijs in de geschiede
nis van de wijsbegeerte.
De Eindhovense leerstoel, waarop
dr. Leenhouwers nu als eerste
plaats neemt, is ingesteld door
de Radboudstichting in Den
Bosch. Deze heeft ten doel, de
katholieke levensbeschouwing
bij de vorming van academici tot
haar recht te laten komen. In
Amsterdam, Delft en Maastricht
heeft de stichting ook een leer
stoel. De vacante leerstoelen
(wijsbegeerte) in Leiden, Utrecht
en Wageningen wil de stichting
spoedig weer bezetten. Een bij
zondere leerstoel in de theologie
aan de Erasmus-universiteit in
Rotterdam wordt overwogen.
V redesopdracht
Het voorkomen van oorlog is de
eerste en dringendste taak die
voortvloeit uit de vredesop-
dracht van de kerken. Geen doel
of waarde kan het uitbreken
van een oorlog rechtvaardigen.
De voorwaarden voor een mens
waardig bestaan worden door
Dat staat in een gemeenschappelij
ke verklaring van de Bond van
Evangelische Kerken in Oost-
Duitsland (DDR) en van de
Evangelische Kerken in (West-
)Duitsland. Sinds 1980 hebben
de Duitse kerken een gezamen
lijke commissie voor de bestude
ring van vredesvraagstukken.
De verklaring adviseert de kerken
in Oost- en West Duitsland door
te gaan met hun gezamenlijke li
turgie voor de vrede. 'Toch kun
nen getuigenis en gebed geen
verontschuldiging zyn om zich
aan politieke verantwoordelijk
heid te onttrekken. Zy dienen
daartoe juist aan te sporen".
De kerken moeten aandringen op
politieke oplossingen, b6vn rui
litaire verdediging Veiligheid is
alleen nog maar denkbaar bin
nen een systeem dat de belangen
van beide partijen respecteert en
dat is gcncht op vreedzame op
lossingen De Duitse kerken roe
pen op. een vredesregeling in
Europa te baseren op de slotak
koorden van Helsinki. Zelf moe
ten zy door eigen programma's
opvoeden tot vrede op alle maat
schappelijke terreinen, de over
heid hinderlyk volgen en steun
verlenen aan daarvoor geschikte
acties
ADVERTENTIE
Haarlemmerstraat 58
leiden 071-140148 lidAN\)C
