Reportage
Antillen zijn verslaafd
aan ontwikkelingshulp
Vakmanschap
herken je zo.
C
Hervormde steun voor IKV
Te weinig afgestemd op
de werkelijke behoefte
WOENSDAG 18 AUGUSTUS 1982
Als we wilden voorkomen dat Sa
ra, net als dat elfjarige Neder
landse jongetje op het San Marc-
oplein, met een vergelijkbare op
merking als 'Eigenlijk valt Vene
tië me toch een beetje tegen' de
doodsteek zou toebrengen aan
onze goede bedoelingen haar met
Venetië een schoonheids-shockbe
handeling te geven waar ze de
rest van haar leven plezier aan
zou beleven, moesten we haar
verwachtingen misschien niet te
hoog spannen. We moesten haar
dus niet bezweren dat ze nergens
ter wereld een mooiere stad, een
indrukwekkender kanaal of
gracht te zien zou krijgen, want
dan kon het alleen maar tegen
vallen. Aan de andere kant leek
het ons ook niet verstandig haar
helemaal onvoorbereid met Vene
tië te confronteren. Onbekend
maakt onbemind. Toen we enkele
dagen eerder in Chioggia het cir
cus in opbouw van Moira Orfeu
passeerden, moesten we wachten
omdat toen net de acht olifanten
en wat paarden en ponies uit de
beestenwagen werden geladen.
Als in een safaripark liepen de
dieren rakelings voor onze auto
langs het circusterrein op. De vol
gende dag, toen we met nog 200
toeschouwers dit als „beste en
grootste circus ter wereld" aan
gekondigde circus bezochten (ook
in Italië is het cirus blijkbaar
geen vetpot meer), ging er blij
kens de reacties van Sara en Jan
na veel meer charme uit van de
dieren die zij de dag tevoren 'in
levenden lijve' aan zich voorbij
hadden zien trekken ('kijk pap
pa, dat grijze pony'tje dat we ge
zien hebben!'), dan van de leeu
wen, de krokodillen, de apen en
de kangeroe die niet voor onze
auto langs waren gelopen. De
charme van het déja-vu! Dus heb
ben we Sara en Janna eerst wat
ansichtkaarten laten zien van
Venetiës hoogtepunten, zodat ze
bij het daadwerkelijke bezoek in
elk geval een reeks Aha-Erlebnis-
se zouden ondergaan. Ook heb ik
nog even overwogen de krachtda
dige therapie toe te passen die de
vader van de befaamde beeld
houwer en schrijver Benvenuto
Cellini (1500-1571) in 1505 toe
paste, toen Benvenuto als vijfja
rig knaapje (iets ouder dus dan
Janna, iets jonger dan Sara) in
de gloeiende vlammen van een
haardvuurtje van eikelblokken
een hagedisachtig diertje zag dat
zich met groot welbehagen in het
vuur rondwentelde. Zijn vader
gaf hem toen een flinke oorvijg,
waarop het kereltje, onthutst, in
huilen uitbarstte. Zijn vader
troostte hem toen door te zeggen,
dat hij hem alleen geslagen had
in de hoop dat hij zich op die ma
nier voorgoed het unieke schouw
spel van een salamander in het
vuur zou herinneren. Blijkbaar
een Italiaans geheugensteuntje
dus waarom zou ik Sara en Jan
na niet elke keer een flinke mep
verkopen zodra zij een gondel za
gen, de Rialtobrug, en de campa
nile? „Kijk Sara, dat is nou de
Brug der Zuchten, pats, klede-
rem, au, au!"
Maar het is er niet van gekomen,
want er stonden steeds honderd
duizend mensen omheen...
Als ik zou zeggen dat ze, bij de eer
ste aanblik van die deinende
gondels, of van het San Marcop-
lein, ogenblikkelijk last van hy
perventilatie kregen, overwel
digd door al dit moois, dan zou ik
de waarheid geweld aandoen.
Maar welwillend waren ze wel.
Sara, als oudste (en toch al een
schoolvoorbeeld van 'positive
thinking') voorop, terwijl Janne
minder geimponeerd leek door de
Rialtobrug zelf dan door de
snuisterijen die daar in de win
keltjes verkocht werden. Liever
ook at ze met ogen en oren dicht
een ijsje op het San Marcoplein.
En terwijl Sara's diepste verlan
gen tenminste nog uitging naar
een Venetiaans waaiertje en een
smaakvol Pierrot-popje, had
Janna vanaf het eerste souver-
niersstalletje haar zinnen gezet
op een pluisachtig beerachtig ny
lon beestje met hoedje en roei-
spaantje waarop Ricordo Vene-
zia stond. Als ouder met een
hoogontwikkeld smaakgevoel
ben je dan zo onverstandig je
daartegen te verzetten ('kom mee,
er komen nog veel meer stalletjes
met allemaal mooie dingen!'), en
hoewel dat op zichzelf niet on
juist was bleken al die stalletjes
ook die pluisbeertjes te verkopen,
zodat de begeerte bij elke voet
stap alleen maar aangewakkerd
werd. Kinderen hebben geen goe
de smaak maar een eigen smaak,
en de kunstenaar die dat pluizi
ge onding ontworpen heeft ver
dient toch ons respect omdat hij
zo feilloos de kinderziel wist te
treffen. Dus om te voorkomen dat
Janna de rest van haar leven bij
het horen van de naam Venetië
de associatie zou krijgen dat
haar wrede ouders haar daar het
liefste, aanminnigste en mooiste
gele beertje niet gunden, hebben
we er in vredesnaam dan toch
maar eentje voor haar gekocht,
in de hoop dat zij daardoor ook
weer oog zou krijgen voor wat er
naast die dingen nog meer van
Venetië in haar blikveld oprees...
Eenmaal terug in ons bungalowtje
hebben we Sara gevraagd wat ze
nu eigenlijk van Venetië vond:
.Mooi", zei ze opbeurend. ,JMoar op
den duur begon het me een beetje
te vervelen omdat ik moei werd.
De huizen vond ik mooi, vooral
de vorm, en die grote pleinen, dat
er wel drie van die grote pleinen
waren, en de duifjes vond ik leuk,
en de gondels ook. En natuurlijk
ben ik heel erg blij met mijn pop
petje".
Dezer dagen brengt landbouwminister De Koning
die nu ook Antilliaanse zaken erbij doet een ken
nismakingsbezoek aan de Antillen.
Vorig jaar ontstonden er grote problemen, toen Ne
derland de stroom ontwikkelingsgelden tijdelijk
stopzette. Reden hiervan was dat de Antillen te
veel projecten hadden ingediend, zonder er reke
ning mee te houden dat het maximumbedrag voor
dat jaar al overschreden was.
De lucht lijkt enigszins opgeklaard, nu in mei de
belangrijkste projectaanvragen zijn goedge
keurd.
Over de besteding van de ontwikkelingshulp sprak
onze correspondente in Willemstad, Ellie Wempe,
onder anderen met de vice-voorzitter van de
Tweede-Kamercommissie voor Antilliaanse za
ken, Wijnie Jabaaij (PvdA).
„Geef ons geen vis, maar leer ons vissen". Zo luidde
het dringende verzoek van de demissionaire pre
mier van de Nederlandse Antillen, ir. Don Marti
na, aan een parlementaire delegatie uit Neder
land. Martina's uitspraak is veelzeggend voor de
manier waarop Nederland al twintig jaar hulp
verleent aan de rijksdelen overzee. De hulp uit
Nederland is veel te weinig afgestemd op de
werkelijke behoeften van de Antillianen.
Varia
Zo is er bijvoorbeeld de voed
selhulp, waarvoor in Den
Haag jaarlijks negen ton op
de begroting wordt uitge
trokken. In het kader hiervan
deelt 'Ayudo Soshial', een
liefdadigheidsinstelling op
Curaöao, elke week onder be
hoeftige gezinnen een rant
soen bonen, doperwten, ma
gere melk, kaas en vis in blik,
legerkoeken en andere etens
waren uit. Een menu dat nu
niet direct aansluit op de lo
kale eetgewoonten.
Wijnie Jabaaij, ondervoorzitter
van de vaste Tweede-Kamer
commissie voor Antilliaanse
Zaken, komt met het voor
beeld van een door de Antil
len voorgesteld visserij pro
ject. Nederlandse ambtena
ren wezen de subsidie-aan
vraag voor dit project af, om
dat zij eraan twijfelen of er
wel voldoende vis in de wate
ren rond de Antillen zit om
het project rendabel te ma
ken.
Betutteling
„Letterlijk een voorbeeld van
hoe het niet moet", vindt Ja
baaij. „Wij sturen voedsel
naar de Antillen maar ontne
men die mensen de kans om
zelf hun eigen voedsel te pro
duceren. Dat vind ik nou
schandelijk. De Antillianen
kunnen toch beter zelf uitma
ken of zij wat zien in dat vis
serijproject. Een vorm van
overdreven betutteling van
uit Nederland".
Jaren geleden al leverde de Na
tionale Advies Raad (NAR),
een adviesorgaan van de mi
nister voor ontwikkelingssa
menwerking, ernstige kritiek
op de besteding van de ont
wikkelingsgelden voor de
Antillen. De NAR conclu
deerde toen in een lijvig rap
port dat de Antillen er niet
veel wijzer van geworden
zijn. Zij zijn in de loop van de
jaren verslaafd geraakt aan
de ontwikkelingshulp en
kunnen nu niet meer zonder.
De Nederlandse steun werkte
een kunstmatig hoog wel
vaartspeil in de hand, nog
steeds volgens het NAR-rap-
port, zodat de Antillen in ze
kere zin op te grote voet gin
gen leven. De gemiddelde
Antilliaan kon zich produk-
ten veroorloven die hij zich
anders niet zou hebben ge
permitteerd. Die produkten
moesten merendeels worden
ingevoerd, waardoor er grote
tekorten op de betalingsba
lans ontstonden.
Bij net departement van ont
wikkelingssamenwerking in
Willemstad geeft men toe dat
ontwikkelingsgelden in het
verleden herhaalde malen
werden gebruikt om deze te
korten weer recht te trekken.
Wijnie Jabaaij zegt hierover:
„Het heeft vooral versluie
rend gewerkt. De Antillen
kregen zomaar een paar hon
derd miljoen per jaar toebe
deeld. Voor Nederland is dat
niet zoveel, maar voor de An
tillen betekent zoiets een
enorme injectie in de econo
mie. Daardoor voelden de
Antillianen niet aan den lijve
hoe slecht het in feite ging"
Bedelaar
Ook op de* Antillen zelf neemt
de kritiek op de huidige gang
van zaken toe. Een ambte
naar van het eilandelijk plan
bureau op Curaöao, dat aan
vragen voor ontwikkelings
hulp begeleidt: „Toen er vo
rig jaar stagnatie optrad in de
stroom van gelden voor ont
wikkelingsprojecten vanuit
Nederland, bleek dat er best
wel andere mogelijkheden
zijn dan steeds maar onze
hand op te houden in Den
Haag. Die bedelaarsmentali
teit moeten we afzweren,
want via particuliere fondsen
op de Antillen zelf kan ook
veel tot stand komen".
Wijnie Jabaaij schudt met
groot gemak een aantal mo
gelijke verbeteringen uit de
mouw. „Nederland zou irri
gatieprojecten kunnen opzet
ten, want daar zijn we ten
slotte sterk in. Op de Antillen
kan men dan zijn eigen voed
sel verbouwen, zodat het niet
geimporteerd hoeft te wor
den. Op Cura6ao moet eigen
lijk de hele hotelsector gena
tionaliseerd worden, waar
door de winsten niet langer
naar Amerika zouden
vloeien. Er moet ook een ho
telopleiding komen, zodat
het toerisme bevorderd kan
worden. Verder vindt het ka
merlid dat er boeken in het
Papiamento uitgegeven moe
ten worden, zodat de eigen
culturele waarden meer aan
bod komen. Door kleine in
dustrieën op te zetten, krijg je
zeker werkgelegenheid zon
der je afhankelijk te maken
van buitenlands kapitaal dat
de winst uit het land laat
weggaan. En vrouwenprojec
ten moeten de emancipatie
bevorderen, zodat ook zij
meer kansen krijgen".
De afhankelijkheid van Neder-
Dit jaar heeft het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV) van de Her
vormde Kerk f. 40.880 gevraagd
voor de campagne 'Help de kern
wapens de wereld uit, om te be
ginnen uit Nederland'. Verder
betaalt deze kerk f. 52.000 mee
aan de secretariaatskosten van
het IKV. Bij de oprichting van
het IKV hebben negen kerken af
gesproken de secretariaatskosten
gezamenlijk voor hun rekening te
■nemen.
Het dagelijks bestuur van de her
vormde synode vraagt de her
vormde kerkeraden in een brief,
ook dit jaar weer voor het 'vre
deswerk van de kerk' een collec
te te houden. Uit die opbrengst
worden onder meer de kosten
van de IKV-campagne betaald.
De synodale brief aan de kerkera
den gaat ook in op de relatie tus
sen de Hervormde Kerk en het
IKV.
"Het is ons bekend, dat de stand
punten en publikaties van het
IKV niet onbesproken zijn geble
ven", schrijft het moderamen.
"Dat hangt naar onze mening
ook daarmee samen, dat er geen
discussie kan ontstaan als ieder
een het met de ander volkomen
eens is. Belangrijk is, dat ieder
een met kracht zoekt naar het
juiste inzicht en standpunt in de
ze benauwende en wereld-be
dreigende vraagstukken. Dat er
intensief wordt gezocht, hebben
wij mede aan het IKV te danken.
Daarom ondersteunen wij dit be
raad van harte".
De bedoelde collecte wordt, zo is
de bedoeling, gehouden op een
van de twee zondagen van de
Vredesweek (19 tot 26 septem
ber).
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: aangenomen naar Dongen
kandidaat A. P. Tack Hendrik
Ido Ambacht.
Nederlands Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Bunschoten-
Spakenburg H. Stolk Kampen.
Ds. J. Stelwagen heeft afscheid
genomen van de hervormde ge
meente te Boskoop, waar hij van
oktober 1974 af heeft gewerkt.
Hij wordt nu predikant van de ScllGUren
wijkgemeente Moerwijk-Mor-
genstond in Den Haag.
Voor het volgen ervan is een
vooropleiding van mavo-niveau
gewenst.
Het Dagmaat-secretariaat (Fazant-
straat 46,2162 GM Lisse, telefoon
02521-13321) kan nadere inlich
tingen geven.
Door
Ellie Wempe
n fruit uit Venezuela. De Antillen zouden hun eigen
land wordt mede in stand ge
houden doordat de hulp niet
voldoende gericht is op ken
nisoverdracht. Maar al te
vaak komt het voor dat het
werk van een Nederlandse
specialist niet wordt voortge
zet, omdat hij geen Antil
liaanse opvolger heeft opge
leid. Jabaaij hierover: „Tot
nu toe hebben we te weinig
gedaan om een geschoold ka
der te vormen. Antillianen
keren vaak na hun opleiding
in Nederland niet terug".
Vestzak
Sommige Antillianen vragen
zich af of de ontwikkelings
hulp wel zo onbaatzuchtig is
als men doet voorkomen.
Volgens de Antilliaanse mi
nister van ontwikkelingssa
menwerking, Camille 'Papa'
Statia, wordt in de praktijk 70
procent van de hulp recht
streeks besteed bij Neder
landse bedryven. Wat uit de
vestzak komt. verdwijnt weer
in de broekzak. Dit betekent
dat projecten soms duurder
uitvallen dan noodzakelijk is,
omdat de materialen niet in
de Caraibische regio worden
gekocht, maar in het verre
Nederland.
Wijnie Jabaaij: „Er is ooit een
plan geweest om de Antillen
een ziekenhuis te schenken
van honderd miljoen gulden.
Maar dat zou dan wel ge
bouwd moeten worden vol
gens Nederlands model, met
Nederlandse bouwmateria
len en door een Nederlandse
bouwmaatschappijDat
maakt de bouw en de exploi
tatie van zon ziekenhuis
duurder dan nodig, zegt Ja
baaij. die trouwens vindt dat
beter gekozen kan worden
voor een verbouwing van het
oude ziekenhuis. Uiteindelijk
moeten de arme Antillianen
voor de kosten opdragen,
want de ziektekosten njzen
de pan uit, aldus Jabaaij
De Nederlandse hulp is offi
cieel niet gebonden, dat wil
zeggen, de Antillen mogen
zelf bepalen hoe zij de ont
wikkelingsgelden willen be
steden. Toch verwijten Antil
liaanse ontwikkelingsdes
kundigen de Nederlandse
overheid dat plannen die niet
aansluiten by Nederlandse
belangen, soms jarenlang ge
traineerd worden. Ze worden
dan steeds weer terugge
stuurd met het verzoek de
tailkwesties nader toe te lich
ten. Een gevolg daarvan is
dat zy zich uit een zeker op
portunisme oriënteren op
Nederlandse ideeen en maat
staven.
Eigen ideeën
Ook Wynie Jabaaij onderkent
het probleem dat de ontwik
kelingshulp in zo grote mate
op Nederlandse leest is ge
schoeid. Maar tot nu toe zyn
de Antillianen zelf niet met
andere ideeën gekomen. Vol
gens het hoofd van het depar
tement van ontwikkelingssa
menwerking is planning ook
niet goed mogelijk zolang er
geen zekerheid bestaat over
de staatkundige toekomst en
de daarmee samenhangende
decentralisatie.
Wèl zyn zowel op Aruba als op
Cura6ao dne jaar geleden
planbureaus opgericht. De
bedoeling is dat deze bureaus
programma's opstellen,
waann de Antillen de pnori-
t> ïl. n vaststellen voor hun
ontwikkeling. Afzonderlijke
projecten worden dan achter
af door Nederland getoetst
aan de doelstellingen van die
programma's. Hoewel het de
bedoeling was reeds in 1980
met programmahulp te star
ten, hebben de Antilliaanse
planbureaus nog steeds geen
plannen op tafel kunnen leg
gen.
De regering in Willemstad zou
graag zien dat met ontwikke
lingshulp kleine bedryven
worden opgezet, en dat de
projecten meer op Antilliaan
se maat worden gesneden.
Jabaaij vindt dat de Neder
landse regering daarin ook
een stimulerende rol kan spe
len. „Juist die neiging om
prestige-objecten te willen
hebben, zou Nederland wat
moeten afremmen We moe
ten kijken of de hulp terecht
komt by de mensen die on
der de armoedegrens zitten.
De projecten hebben tot nu
toe versterkend gewerkt voor
de gevestigde klasse en voor
degenen die het vaak al goed
hebben. Bijvoorbeeld op
Aruba, daar heb je de 'Villa-
ge' en 'Esso-heights', dat zyn
afschuwelijke krottenwyken.
Aruba had als hoogste priori
teit staan dat er een nieuwe
boulevard moest komen en
een radar. Die krottcnwijkm
kwamen pas op de derde
plaats, maar ik heb erop aan
gedrongen dat die eerst gesa
neerd worden".
ADVERTENTIE
Advies
De Basisbeweging van Kritische
Groepen en Gemeenten in Ne
derland en de beweging 'Christe
nen voor het Socialisme' advise
ren in een gezamenlijke werk
map de kiezers, straks op 'Klein
Links' te stemmen (PPR, PSP of Het aartsbisdom geeft tot dusver
Volgens een bouwkundig blad in
Engeland staat de vijftien jaar
oude rooms-katholieke kathe
draal van Liverpool - de mo
dernste kerk van Engeland - op
instorten. Bij de bouw zouden
ernstige fouten zijn gemaakt. In
het dak zitten scheuren en ook de
klokketoren vertoont gebreken.
CPN). Zij doen dat op grond van
een vergelijking van de verkie
zingsprogramma's inzake Derde-
Wereld-politiek, ontwapening,
vrouwenbelangen en de strijd
van de buitenlandse werkne
mers tegen de 1 november-wet.
"De kleine linkse partyen geven
op deze punten ondubbelzinnig
parlementaire steun", aldus de
werkmap.
Cursus. In september beginnen
twee nieuwe cursussen van het
'Dagmaat-leerhuis' in Lisse, een
over het 'verstaan van de bijbel'
(zestien donderdagavonden in
Lisse) en een over 'bijbels He
breeuws voor beginners' (een
maal in de veertien dagen op
woensdagavond in het Hendrik
Kraemer-instituut te Oegst-
geest).
De cursus 'verstaan van de bijbel'
is hoofdzakelijk gewijd aan ver
klaring van bijbelgedeelten. Die
over 'bijbels Hebreeuws' is be
doeld voor hen die de taal van
het Oude Testament willen leren.
geen commentaar op deze bewe
ringen. Wel worden de scheuren
in het dak toegegeven.
Voor de bouw van deze kerk brach
ten de rooms-katholieken van het
aartsbisdom Liverpool destijds
ruim 18 miljoen gulden bijeen.
In de hoofdstad van Canada, Ot
tawa, is gisteren met 300 af
gevaardigden uit een kleine 150
lid-kerken de algemene vergade
ring geopend van de Wereldbond
van Hervormde Kerken (Engelse
afkorting: WARC - World Asso
ciation of Reformed Churches).
Deze vergadering duurt tot 27
augustus. Thema is: 'Van U is het
koninkrijk en de kracht en de
heerlijkheid' (uit het 'Onze Va
der'). Vraagstukken van oorlog
en vrede, mensenrechten, racis
me en onderdrukking van ker
ken nemen een grote plaats in op
de agenda.
In zijn preek tijdens de openings-
dienst zei de Westduitse theo
loog Jürgen Moltmann, dat de
moderne maatschappij is geba
seerd op uitbuiting van de na
tuur, van de menselijke arbeid
en van de zwakste volkeren. "Al
leen wanneer de mens erkent,
dat van God het rijk en de macht
en de heerlijkheid zyn, zal hij de
menselijkheid herontdekken.
Door deze erkenning wordt het
mogelijk, tegenspel te bieden
aan de arrogantie van de macht
en de daarmee verbonden schen
ding van natuur en menselijke
waardigheid".
Drie Nederlandse delegaties wo
nen de algemene vergadering in
Ottawa bij. Ze vertegenwoordi
gen de Hervormde Kerk, de Ge
reformeerde Kerken en de Re
monstrantse Broederschap.
Bijbel. De verkoop van bijbels en
van godsdienstige lectuur in de
Verenigde Staten neemt vooral
toe op plaatsen tvaar het met de
economie niet zo best gaat. De
omzet van de christelijke boek
handels in de veelgeplaagde
autostad Detroit steeg vorig jaar
met 20 procent. De totale omzet
van godsdienstige lectuur beliep
tn 1981 bijna 900 miljoen dollar
(dat is ongeveer 2J5 miljard gul
den).
Een en ander werd meegedeeld op
de jaarvergadering van de Ame
rikaanse vereniging van christe
lijke boekhandels, die deze week
in Dallas werd gehouden.
Al meer dan
300 jaar brouwt
Grolsch haar bier
op natuurlijke en
ambachtelijke wi|ze
En dat proef je
Vakmanschap is Meesterschap
