Hemeltergende apartheid
BOEKEN
Barrières voor
een gehandicapte
Pastelstilte der natuur
Magische mantels
Alcoa wil
130 man
ontslaan
Agenten gewond bij
wilde achtervolging
van twee inbrekers
Ziekenhuizen hebben
eigen uitzendbureau
WOENSDAG 11 AUGUSTUS 1982
Extra
Wie de televisieserie "Centen
nial" volgt kan ongeveer we
ten hoe de schrijver James
A.Michener de wordingsge
schiedenis van een land be
schrijft. Hy hangt die op aan
de belevenissen van een fa
milie, die hij door de eeuwen
heen volgt.
Op dezelfde manier als zijn
Amerikaanse bouwwerk
"Centennial", zette hij ook de
geschiedenis van Hawaii in
elkaar.
En die werkwijze volgt hij ook
weer in de fascinerende eeu
wenlange aanloop naar de
Zuidafrikaanse republiek, zo
als die in Micheners nieuwste
boek "Het Verbond" gestalte
krygt.
De lezer wordt nadrukkelijk
voorgehouden dat hy met
een roman te maken
heeft, Michener brengt geen
wetenschappelijk verant
woorde historie. Maar aan het
einde van de bijna duizend
bladzijden krijgt men wel een
lange lijst voorgezet van his
torisch goed onderlegde figu
ren die stuk voor stuk Miche
ner brokjes hebben toege
schoven, waarmee hij zijn ge
schiedkundige puzzel in el
kaar kon zetten.
James Michener
Al die door ingewijden inge
fluisterde informatie hebben
overigens geen verzachting
te weeg kunnen brengen in
Micheners standpunt ten
aanzien van de apartheid: hij
verfoeit die in al zijn verschij
ningsvormen.
Michener vertelt in zijn boek
hoe de historie van Zuid Afri
ka van bloed is doordrenkt.
Hoe de verschillende autoch
tone bevolkingsgroepen en
de "geïmporteerde" Hollan
ders, Britten, Duitsers, In
diërs en Fransen steeds weer
onderling of met elkaar in
botsing kwamen.
Onnoemelijk veel leed en wre
de onmenselijkheid werden
uitgezaaid uit naam van het
Opperwezen. Of dat nu de bo
ze geesten van de medicijn
mannen waren of de strenge
normen van de calvinisten,
de onbarmhartigheid was er
niet minder om.
Zelfs de apartheid is een uit
vloeisel van "het verbond"
dat de Zuidafrikanen van
Hollandse origine met de
Heer hebben gesloten. Vol
gens Michener denken zy
Gods wijsheid in pacht te
hebben en menen zij dat God
zelf de apartheid heeft be
dacht.
God heeft hun, de echt zuive
ren (één druppel Hollands
bloed verdringt al het andere
Europese bloed en kan zelfs
zwarte toevoegingen - mits
in ver verleden - maskeren)
gelast in dit mooie land te
verblijven, het op de thans
toegepaste wijze te besturen
en het tegen de zwarten en de
communisten te verdedigen.
Bij het bespreken van zo n
boek bekruipt mij de neiging
met veel citaten aan te ko
men om zo te laten zien wat
de auteur wil zeggen en hoe
hij dat doet.Maar wellicht zou
dat verkeerde accenten leg
gen en duidelijke verbanden
verbreken.
Met moet in dit boek van Mi
chener figuurlijk door heel
wat bloed waden voor men
aan het stuk Zuidafrikaanse
historie komt waarvan vele
ouderen zich wellicht nog
flarden (of meer) zullen her-
Het is zoals gezegd een roman.
Michener heeft de feiten der
halve hier en daar wat inge
kleurd terwille van de lees
baarheid. Maar desondanks
is het een boeiend beeld van
het ontstaan van een schrij
nende en hemeltergende
apartheid, die - zoals het
zich nu laat aanzien - onont
koombaar eens naar een tra
gische climax moet leiden.
KOOS POST
"Het verbond" door James A.Mi
chener, Van Holkema en Waren-
dorf, prijs 49,50.
Men kan nog zo z'n best doen
om begrip te kweken voor ge
handicapten; voor degenen
die niet gehandicapt zijn en
er ook niet nadrukkelijk mee
worden geconfronteerd, is
het moeilijk er zich een voor
stelling van te maken. Met de
zeer indringende roman .Een
ongewenst verlangen doet
Tom Pauka daartoe een ge
slaagde poging.
Pauka beschrijft in deze roman
hoe bij Robert Bakker, die al
meer dan 15 jaar multiple
sclerose heeft en, verlamd
aan de benen, in een rolstoel
rijdt, een hem uiteindelijk
noodlottig wordend verlan
gen ontstaat. Robert is achter
in de dertig en leidt tot dan
toe een rustig en stabiel leven
in een stille straat in de wijk
Tuindorp. Een wijk waar vrij
wel niets gebeurt en alleen
mensen met "een medische
indicatie" wonen: "de men
sen die hier kwamen wonen
waren geen doorstromers en
hadden het niet hoger in hun
hoofd dan het hier zo lang
mogelijk uit te houden." (blz.
16)
De voornaamste kontakten die
Robert met de buitenwereld
heeft, zijn die met Jeane, de
zuster van de kruisvereni
ging die hem altijd wast en
zijn medicijnen toedient, en
met Frans Hofman, een
jeugdvriend die van alles,
maar vooral dolle en dwaze
dingen organiseert om Ro
bert een zo leuk mogelijk le
ven te bezorgen.
Langzamerhand, des te sterker
naarmate hij meer voor Jeane
gaat voelen, wordt hij er zich
van bewust dat hem eigenlijk
slechts één ding ontbreekt
om gelukkig te zijn: vrijheid.
Vrijheid is: onafhankelijk
zijn, je kunnen verplaatsen:
"er (is) maar één soort vrij
heid, de vrijheid namelijk om
te gaan en te staan waar je
(wil). Er (bestaat) geen aparte
Pas wanneer Jeanne, van wie
Robert eigenlijk maar een
zeer geringe gunst verlangt,
door een auto-ongeluk in het
ziekenhuis terechtkomt lijkt
de kloof die voor Roberts ge
voel tussen de wijkverpleeg
ster en hem bestond, over
brugbaar te worden. Dat wil
zeggen gevoelsmatig, want
praktisch kleven er nogal wat
bezwaren aan. Robert wil
Jeanne een bezoek brangen,
maar moet daarvoor een gro
te afstand overbruggen, na
melijk die tussen zijn woning
en het ziekenhuis dat aan de
andere kant van de stad ligt.
Zijn vrijheidsdrang doet hem
het plan opvatten om de reis
in zijn eentje in zijn rolstoel
te maken. Wat volgt is een be
schrijving van een verbeten
strijd die Robert moet voeren
met zichzelf, zijn lichamelij
ke konditie en de barrière die
de stad een rolstoelrijder te
bieden heeft.
De tocht komt Robert op een
zware griep te staan en niet
zonder cynisme geeft Pauka
weer wat Robert denkt nadat
hij, ziek te bed, een telefoon
boek heeft verplaatst: "Heel
langzaam, alsof ze uren een
zware last hadden getorst,
herstelden ze zijn armspie
ren) zich van de weeë inspan-
ningspijn. Ook zijn hart deed
mee aan deze schijnverto
ning, het pompte als een ra
zende om voedsel en zuurstof
af te leveren bij spieren die
beweerden zojuist een grote
prestatie te hebben gele
verd." (blz. 178).
Pauka slaagt er in om op aan
grijpende wijze en niet zon
der humor begrip te kweken
voor de fysische èn de meta
fysische obstakels die een ge
handicapte kén t
Tom Pauka. Een ongewenst verlangen.
Ultf. Querido, Amsterdam 1982.
PETER LINDENBURG
De mislukking van Roel van Duyn
Kees Fens, literatuurcriticus en
sinds kort literatuurprofessor
in Nijmegen, stelt dat de wa
re liefhebber zich boeken
aanschaft om ze te hebben,
niet om ze te lezen. De echte
bibliofiel is dus een hebberd,
geen lezer. Boeken zijn er
voor 't mooi en in de kast.
Een echt mooi boek, zoals ze
dat vroeger fabriceerden, is
een heer van stand. Helaas is
mijnheer - sinds de opkomst
van pocketboek en paper
back - tegenwoordig gedege
nereerd. Het fraaie bindwerk,
goud-op-snee en de onmisba
re illustratie zijn vervangen
door grauw karton PPR-re-
cycling-toiletpapier en flut-
druk.
Toch blijkt dat ook een paper
back een fatsoenlijke status
meegegeven kan worden.
Voor mij ligt "Drama in het
bos", bos- en heideverhalen
"uit het leven van een
schaapherder" door Eelke de
Jong. Het boek zit bijzonder
mooi in 't pak, bevat een fraai
'uitgewerkte bladspiegel, pa
pier van adel, een beschaafde
lettering en prachtige illu
straties van Kees de Kiefte,
de omslag in licht beige tin-
Eelke de Jong
ten: kortom een heer in zo-
merkostuum. De verhalen
zelf passen zich volmaakt aan
het geheel aan.
Alles speelt zich haast onopval
lend af in de natuur, peinzen
de beschouwingen van die
renleven, -streven en -sneven
zonder hinderlijke tussen
komst van onbeschaafd
mensvolk. De verhalen van
Eelke de Jong, liever schet
sen te noemen, worden - be
halve door de aanschouwer,
de ik-figuur - bevolkt door
mollen, schapen, zwynen, ke
vers, vqssen en ander gedier
te. Maar zelden worden de
landelijke rust en pastorale
activiteiten verstoord door
mensachtige bemoeials.
Waar dat gebeurt is zo'n optre
den functioneel en wekt dat
bij de verstilde lezer geen on
rust, hooguit en lichte ver
wondering en een afwezig
vermaak over de domheid
van 't menselijk ras. Een en
kel verhaal, zoals Vader en
Zoon. wijkt wat af en is
schrijnender: de pastelstilte
der natuur raakt verstoord,
tot het volgende natuurver-
haal de rimpeling gladstrijkt.
Maar de natuur kan ook met
minder vrede beleefd en be
schreven worden. In de
"Aantekeningen van een
kleine boer" bijvoorbeeld,
een soort dagboek van Roel
van Duyn (U weet wel, van
provo tot kabouter, en na
Han Lammers vol idealen
naar het platteland vertrok
ken) onder de titel: De waar
heid is een koe. Maar wat een
schril leed en doffe ellende
dit werkje biedt! Om te be
ginnen is de omslag grauw
grijs en de titel allesbehalve
landelijk. Geen illustraties,
wel een foto van auteur,
vrouw en kroost op de ach
terflap.
Men hoeft Van Duyn's boek
niet te lezen, de treurnis van
het landleven is al vreselijk
op de foto te zien; de schrij
ver-boer zelf met ordeloze
baard en dienstbrilletje, ge
huld in overall, de blonde
verward ogende echtgenote
die beter in het Amsterdamse
stadsbeeld zou passen, een
duo peuters die 't ook alle
maal niet meer snappen, en
tenslotte een rammelfiets
Roel van Duyn met kind.
waarachter een karretje met
melkbussen. De foto toont
haarscherp waarom het dit
gezin niet is gelukt het blijde
vrije landleven deelachtig te
worden. De inhoud bevat dan
ook vooral een klaagzang. Ik
volsta met één citaat: "De na
derende lente joeg ons op. We
konden niet meer eerst op ons
gemak de kaasopslagruimte
metselen, de nieuu-e stallen
timmeren, de voorgevel ver
nieuwen, de gier kelder bou-
wen, nee, we moesten al aan
ploegen denken, de afraste
ringen in orde maken en dus
eerst een ploeg kopen, prik
keldraad, een hooischudder,
een landbouw wagen." (p. 56).
Een vreselijk boekje, dat
mijn eigen tuintje met arg
waan doet bekijken. Toch:
voor beide boeken - een heer
en een schooier - een demo
cratische. bibliofiele plaats
naast elkander in de glanzen
de boekenkast.
Eelke de Jong, J
Bussum ^1982^ 29,50.
Boel van Duyn, De waarheid Is een koe.
lantekcnineen van een kleine boer.
Amsterdam 1982. 15.-.
ROB VOOREN
:h aapher der. Ui tg.
DRUNEN (ANP) - Alcoa Neder
land bv in Drunen, een dochter
onderneming van de Aluminium
Company of America, gaat ruim
130 van de 732 werknemers voor
1 januari 1983 ontslaan. Dit is het
gevolg van het verlagen van de
produktiecapaciteit. De directie
van Alcoa heeft dat meegedeeld.
Vakbonden, ondernemingsraad en
personeel zijn op de hoogte ge
steld. De inkrimping is volgens
de directie noodzakelijk door de
verminderde industriële activi
teiten in de bouw en aanverwan
te industrieën. Juist in die sector
worden aluminium halffabrika
ten het meest gebruikt. Alcoa
heeft de afgelopen twee jaar gro
te verliezen geleden. De directie
hoopt met de sanering en een
pakket bezuinigingsmaatregelen
tien miljoen gulden per jaar te
besparen.
De industriebond FNV en de Unie
BLPH vinden dat Alcoa veel te
rigoureus te werk gaat. Zij willen
dat de reorganisatie over een lan
gere periode wordt uitgesmeerd
om de sociale gevolgen te beper
ken.
LEIDEN - Twee politiemannen
van het korps uit Nieuwegein
en een agent van het korps
uit Oisterwijk zijn vannacht
gewond geraakt bij een wilde
achtervolging van twee man
nen die in Leiden op heter
daad waren betrapt bij een
inbraak in een tankstation
langs rijksweg 4.
De achtervolging begon in Lei
den, omstreeks half vier van
nacht, toen twee surveilleren
de agenten ter hoogte van de
Europaweg het alarm van het
benzinestation in werking za
gen treden. De Leidse agen
ten zagen twee mannen in
een auto springen en als een
haas op de vlucht slaan,
waarna zij de. achtervolging
inzetten. Na een aantal malen
een stopteken genegeerd te
hebben konden de twee man
nen uiteindelijk, rond half
vijf, worden aangehouden op
rijksweg 65 (Tilburg-Den
Bosch), ter hoogte van Uden-
hout. Een volkswagenbusje
van de politie uit Udenhout
was daar dwars over de weg
gezet en dwong de mannen
.tot stoppen. De auto van het
tweetal kwam in een sloot tot
stilstand.
Drie agenten die de mannen in
een auto achtervolgden kon
den het busje van hun colle
ga's echter niet meer ontwij
ken en botsten er bovenop.
Twee agenten uit Nieuwe
gein raakten daarbij licht ge
wond en een agent uit Oister
wijk liep vermoedelijk een
zware hersenschudding en
een hoofdwond op. Beide au
to's werden totaal vernield.
De twee mannen, de 24-jarige
J.S. uit Waddinxveen en de
26-jarige R.P. uit Boskoop
z(jn ingesloten in het politie
bureau te Den Bosch maar
zullen naar Leiden worden
overgebracht. Zij bleken in
het benzinestation een be
drag van slechts 100 gulden
te hebben buitgemaakt. De
schade aan een tankautomaat
bedraagt ruim 12.000 gulden.
ROTTERDAM (GPD) - De samen
werkende ziekenhuizen in de
Rijnmond hebben een zelfstan
dige stichting opgericht die zich
gaat bezighouden met het inle
nen en uitzenden van tijdelijke
arbeidskrachten in de gezond
heidszorg. De nieuwe Stichting
Arbeidskrachten Gezondheids
zorg (SAG) bestrijkt het hele
Rijnmondgebied en begint
maandag 23 augustus officieel.
De ziekenhuizen in de regio kun
nen bij voldoende deelname jaar
lijks ongeveer 1,5 miljoen gulden
besparen bij het inlenen van ar
beidskrachten. Die schatting is
afkomstig van directeur J. On-
stwedder van de Stichting Sa
menwerkende Rijnmondzieken
huizen, waarin 18 ziekenhuizen
en 20 verpleegtehuizen zijn ver
tegenwoordigd
De SAG die gaat functioneren als
een uitzendbureau voor arbeids
krachten in de gezondheidszorg,
is tot stand gekomen in nauwe
samenwerking met de Stichting
Samenwerkende Rijnmondzie
kenhuizen. Die opzet is voor Ne
derland uniek. Eerder werden in
Amsterdam en Den Haag uit
zendbureaus opgericht door
combinaties van ziekenhuizen
maar zonder bindingen met een
commercieel werkend uitzend
bureau.
De SAG moet de contracten met
de deelnemende ziekenhuizen
nog tekenen. Dat gebeurt dins
dag 17 en woensdag 18 augustus.
Op de 18e is er m Rotterdam ook
een uitvoerige informatiemiddag
opgezet voor de Rijnmondzie
kenhuizen. Donderdag 19 augus
tus wordt de nieuwe Stichting
Arbeidskrachten Gezondheids
zorg met een persconferentie in
de openbaarheid gebracht.
„Wy liepen al eerder met het idee
rond om zelf een uitzendbureau
op te richten", zegt directeur On-
stwedder. „Er zyn hier in de re
gio 30 tot 35 uitzendbureaus die
zich met het uitzenden van ar
beidskrachten in de gezond
heidszorg bezighouden".
De nieuwe stichting streeft naar
uniforme tariefsafspraken met
de ziekenhuizen. Er wordt bo
vendien toezicht gehouden op de
naleving van de contracten.
Daarnaast heeft de SAG een per
manente inschalingscommissie
ingesteld die moet zorgen voor
uniforme juiste betalingen van
het ingeleende personeel Be
langrijke kostenbesparingen zijn
volgens Onstwedder mogelijk
door de grootschalige aanpak
van het inlenen en uitzenden De
bundeling maakt efficiënter
werken en een juiste inschaling
van het tijdelijke personeel mo
gelijk. „De uitzendkrachten zul
len er in ieder geval niet op
achteruit gaan", onderstreept
Onstwedder
Met 'De magische mantels' voert schrijfster Diana Jones de lezer
een mythische wereld binnen vol geheimzinnige en overwachte
gebeurtenissen, waann tovenarij een belangrijke plaats in
neemt. Neem rustig de tijd voor dit boek, want de schryfster
heeft haar verhaal vol aanwijzingen gestopt. Details die van be
lang zijn voor de afloop van een verrassende maar gecompliceer
de geschiedenis.
Hoofdpersonen zijn de vijf kinderen van Olbert de Oester uit het
dorpje Schelding. De inval in het land van de gevreesde Heide
nen onder leiding van de grote tovenaar Galhart verandert hun
hele leven. Vader Olbert sneuvelt en de oudste broer Meeuw
keert betoverd terug van het slagveld. Naar het leven gestaan
door vijandige dorpsbewoners, die hen als oorzaak van allerlei
rampen zien, vluchten de kinderen weg.
Op hun tocht ontmoeten ze de gevaarlijke magiér Galhart. Galhart
heeft boze plannen in de zin, die staan geweven in zijn tove
naarsmantel. Tanaki, een van de twee meisjes uit het gezin, is
zeer bedreven in de weefkunst. Zij herkent de patronen in Gal-
harts mantel en vreest het ergste, niet alleen voor het land en
zijn bewoners, maar in het bizonder voor hen vijven. Galhart
herkent de kinderen gelukkig niet, maar volgens de aanwijzin
gen in zijn mantel zijn zij van vitaal belang voor het welslagen
van zijn plan, evenals de beekjes van de huisgoden die de kin
deren met zich mee dragen, de Onsterfljjken.
Hoe alles precies in elkaar steekt weet Tanaki niet precies. Om
daar achter te komen en het onheil dat Galhart over hen allen zal
brengen te bezweren legt het meisje razendsnel alle gebeurtenis
sen in weefpatronen vast in twee mantels. Tanaki gelooft dat
alles haar tijdens het weven duidelijker zal worden, omdat haar
weefkunst geheimzinnige kracht heeft Tanaki's weefsels kun
nen de loop der gebeurtenissen verklaren en in zekere zin voor
spellen. Intussen maakt iedereen zich op voor de beslissende
slag tegen Galhart. Alle hoop is gevestigd op Tanaki: zal zy haar
magische mantels op tijd afkrijgen?
Het valt niet mee in het kort een indruk te geven van dit boek. Het
verhaal neemt vaak de meest verrassende wendingen, blijft on
voorspelbaar en boeiend. Het is geschreven in een soort dag
boekvorm. Terwijl Tanaki koortsachtig bezig is met de mantels,
vertelt ze al wevend wat er is voorgevallen, met soms kleine
sprongetjes naar het heden.
De manier waarop Diana Jones haar fantasie in dit boeiende ver
haal uitbouwt verdient bewondering. Het slot van het boek vind
ik minder bevredigend: een anti-climax na de geweldige span
mng die de lezer in de ban houdt. Maar uit het nawoord kan wel
iets worden afgeleid over de afloop van het grote gevecht.
Voor iedereen vanaf 12 jaar.
MARUOT KLOMPMAKER
Rumoer rond samenstelling
Britse atletiekploeg
LONDEN (ANP» - Het blijft rommelen rond de samenstelling van
de Brit.se ploeg voor de Europese atletiekkampioenschappen.
die van 6 t/m 12 september in Athene worden gehouden. David
Moorcroft, de wereldrecordhouder op de 5000 meter en de snel
ste Europeaan op de 3000 meter, verklaarde gisteren kort na de
samenstelling van het Bntsc team, dat hij niet bereid is op 30
augustus op de baan van Crystal Palace te starten in een door de
bond georganiseerde testwedstrijd
"Voor de aanvang het seizoen hebben mijn trainer en ik met een
lid van het bondsbestuur myn wedstrijd programma voor dit sei
zoen doorgenomen. Daar staat de wedstryd van de 30e niet op
Ik houd vast aan myn planning omdat ik voel dat ik dat moet
doen
Dr. Bill Evans, de voorzitter van de Bntsc atletiekbond, verklaar
de "Wanneer een atleet, die voor de Europese kampioenschap
pen is aangewezen op 30 augustus niet start, gaat hy of zy niet
naar Athene.
Voor de atletiekwedstrijd in Gnekcnland heeft de bond ondanks
eerdere dreigementen de Olympische kampioenen Coe, Well en
Thompson niet durven passeren. Met Olympische winnaar
Ovett, en de revelaties van dit seizoen, Cram en Moorcroft. zyn
zy de belangrijkste Britse kanshebbers op Europees eremetaal
LEIDEN Sparta en FC Den Haag waren in de oefenwedstrijd-
avond goed op dreef De Rotterdammers klopten Nieuw Lckkcrland
met 8-1 Wout Holverda scoorde twee treffers. FC Den Haag walste
met 0-13 over Ooievaars
RCL speelde gisteravond tegen derde klasser Uithoorn zyn beste oefen
wedstrijd tot nu toe Met de teruggekeerde Thys Bruna als laatste man
en Cees Ruis als voorstopper behaalde de ploeg van Theo de Waard een
ruime 4-1 overwinning Aanvoerder Dick van der Byl nam twee treffers
voor zyn rekening. Ben Heemskerk en Pierre van Gemerden scoorden
de resterende goals
Derdeklasser UDO boekte een 3-1 overwinning op KRV. Jan van der
Salm en Wilbcrt Witteman scoorden voor de ploeg uit Oegstgcost
SVLV haalde gisteravond uit tegen vierdeklasser SEV uit Leidschen-
dam 5-2. Martin v d. Valk (2x). Lock Helder. Rob Lamboo en Willem
Oraiye verzorgden de produktie voor de Voorschotense ploeg
Illustratie uan Jaap Nieuwenhuis uit "Öe magische mantels"
