Europa ontdekt
vrijhandelszone
K Beursweek
Politiek laat invloed gelden
Medicijn
tegen
verpauperde
industrie
gebieden
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1982
Snterprise Zones zijn gebieden
waar het prettig ondernemen
moet zijn. Handel en indus
trie kunnen er zonder al te
veel overheidsinmenging tot
ontwikkeling worden ge
bracht en in de strijd tegen de
werkloosheid omarmen tal
van landen het idee dan ook
als middel tegen alle econo
mische kwalen.
!n verre landen is het fenomeen
van de vrijhandelszone tame
lijk gewoon. Hongkong is on
getwijfeld de meest beroem
de en beruchte, maar het idee
dreigt nu eveneens, zij het in
aangepast vorm, over te waai
en naar de westerse landen.
[n januari van dit jaar maakte
de Amerikaanse president
Ronald Reagan de weg vrij
voor 75 Enterprise Zones in
zijn land, voornamelijk be
doeld om verpauperde ste
den weer leven in te blazen.
In Belgiè is de oprichting van
T-zones (zoals ze daar heten)
opgenomen in het regeerak
koord. Terwijl in dat land een
politiek debat aan de gang is
over de vraag of je binnen
zo'n zone maar niet gewoon
alle belastingen moet af
schaffen, betwisten stadsbe
stuurders elkaar de kandida
tuur.
Groot-Brittannië is intussen al
een stap verder. Daar hebben
elf industriegebieden-in-op-
komst verleden jaar de status
van Enterprise Zone gekre
gen. Dit in een poging van de
conservatieve regering om
regio's met een achterstand
alsnog een economische op
leving te bezorgen, nadat -
net als overal - was vastge
steld, dat traditionele steun
maatregelen voor zwakke re
gio's zoals premies op nieuwe
investeringen, onvoldoende
resultaat opleveren.
Wondertje
Het Engelse begrip „Enterprise Zone" is niet eenvoudig
te vertalen. De Vlamingen praten van tewerkstellings
zone; in een verkrampte poging een sociaal sausje te
gieten over de belastingparadijzen, die de Belgische T-
zones lijken te zullen worden.
Vrijhandelszone of vrijhaven wekt al soortgelijke asso
ciaties op. Wat allemaal niet wegneemt, dat ze wel
overal ter wereld in de een of andere variëteit uit de
grond worden gestampt. Uiteraard met de bedoeling de
economie (en daarmee de werkgelegenheid) wat op te
krikken.
Nederland zal dus wel niet achter kunnen blijven. En als
het dan toch onvermijdelijk is, kunnen gedoodverfde
achterstandregio's misschien het beste de eerste Neder
landse „proeftuinen" worden. Na de twee weken gele
den afgesloten serie over de Ierse industriepolitiek,
vandaag een artikel over de Engelse stad Corby, twee
jaar geleden opgeschrikt door een dramatische fa-
briekssluiting, waarmee van de ene dag op de ander
5.500 banen verdwenen, nu een grossier in nieuwe be
drijven.
zouden de arbeidsmarkt
maar afromen, waardoor ge
makkelijk een tekort aan
werkkrachten voor „de fa
briek" kon ontstaan.
Harde klap
Eén van die elf Britse zones is
Corby en daar is een econo
misch wondertje aan de
gang: ondernemers verdrin
gen zich om een lap indus
trieterrein te bemachtigen in
deze, door een socialistische
meerderheid bestuurde stad.
Terwijl het economisch kli
maat in het Verenigd Ko
ninkrijk met de dag slechter
wordt, grossiert Corby als het
ware in nieuwe investerin
gen.
Hoewel „leuk meegenomen"
zyn het merkwaardig genoeg
meestal niet de (nogal be
scheiden) belastingvoorde
len, die het opmerkelijke
magneeteffect teweeg heb
ben gebracht. Het is veel eer
der een kwestie van klimaat,
zegt Fred McClenaghan, de
man die het allemaal op zijn
geweten heeft. „Onderne
mers zijn hier echt welkom
en dat weten ze; daar timme
ren we driftig mee aan de
weg".
Jarenlang had Corby, stad van
52.000 inwoners in de Engel
se Midlands, zijn economi
sche ziel en zaligheid ver
pand aan de staalindustrie.
Zo sterk was de maatschap
pelijke invloed van de, oor
spronkelijk paticuliere maar
later genationaliseerde staal
fabriek, dat andere indus
trieën er nauweljks aan de
bak kwamen. Die, immers,
De klap kwam dan ook extra
hard aan, toen British Steel
Corporation in 1980 besloot
meer dan de helft van zijn
Corby-vestiging te ontmante
len; van de ene dag op de an
dere dag raakten 5500 staalar-
beiders werkloos. Uitzicht op
nieuw werk was er, bij ge
brek aan andere werkgevers,
niet.
Nu, slechts twee jaar later, kij
ken ze in Corby weer zonnig
tegen de toekomst aan. On
dernemers vechten als het
ware om een plekje dan wel
een kant en klare fabriekshal
op de met man en macht ont
wikkelde industrieterreinen
van deze, in het heuvelachti
ge graafschap Northampton
gelegen stad.
Met het neerzetten van die hal
len op voorraad heeft Corby
niet gewacht tot het Enterpri
se Zone werd. Al vrij kort na
de sluiting van de staalfa
briek is de „Commission of
New Towns" (een Brits insti
tuut dat zich sinds 1950 met
de ontwikkelig van „nieuwe
steden" bezighoudt en uit
dien hoofde grondbezitter is)
begonnen met de aanleg van
nieuwe industrieterreinen
rond Corby. Dat daar gelijk
ook complete fabriekshallen
op werden gebouwd is,
achteraf, een gouden greep
geweest. Verscheidene
nieuwkomers nestelden zich
maar al te graag in zo'n be
staand pand, wat mede ver
klaart waarom de ontwikke
ling zo snel is gegaan.
Een aantal kleinere van die be
drijfsgebouwen is speciaal
bestemd voor beginnende
ondernemers, die er gebruik
kunnen maken van allerlei
service-faciliteiten (enigzins
vergelijkbaar met Jonge Be
drijven Centra in Nederland.
Ook dat heeft in niet geringe
mate bijgedragen tot de
stormachtige ontwikkeling.
Bureaucratie
Nadat de staatssecretaris voor
Ruimtelijke Ordening, Mi
chael Heseltine, er 22 juni
verleden jaar het lint van En-
gelands eerste Enterprise Zo
ne kwam doorknippen, is het
aantal ondernemingen in
Corby snel gegroeid, van bij
na niets naar 140. Tot nu toe
was dat goed voor 2000 nieu
we banen, waarvan een groot
deel is bezet door (snel) om
geschoolde staalwerkers.
rector of industry" verant
woordelijk is voor de indus
triële ontwikkeling van het
gebied. Om dat te bereiken
hebben de bestuurslagen, die
normaliter over de diverse
i oordelen, hun
Illustratief voor de manier,
waarop men in Corby te werk
gaat, is dat het stadsbestuur
nu al weet, dat in 1985 meer
dan 4000 nieuwe banen ge
creëerd zullen zijn. Reke
nend met een gemiddelde be
zetting van vijftig werkne
mers per hectare is zoiets in
Corby haast net zo zeker als
bij ons twee plus twee vier is.
Even terug naar de openings
dag. Het lint, waar de staats
secretaris lachend de schaar
in zette, was rood gekleurd.
Het symboliseerde niet min
der, dan dat van toen af aan
in Corby „the last piece of
Red Tape" ofwel de bureau
cratie, aan zijn einde was ge
komen. Want daar draait het
vooral om: de soepele manier
waarop ondernemers-met-
vestigingsplannen worden
tegemoet getreden.
„Alle vergunningen komen bij
ons gegarandeerd binnen
veertien dagen af', zegt Fred
McClenaghan (38), die als „di-
deskundige ambtenaren in
de Enterprise Zone. Een
praktischer vorm van be-
stuursdecentralisatie is nau
welijks denkbaar.
Belastingvrijdom voor tien jaar
geldt alleen op de drie be
trekkelijk kleine industrie
terreinen (totaal honderd
hectare), die officieel als Zo
ne zijn aangewezen. Lang
niet het hele industriegebied
heeft die status. De belasting
voordelen zijn beperkt tot en
kele lokale tarieven, waaron
der de belasting op commer
ciële eigendommen (onroe-
rend-goedbelasting). Daar
naast mogen ondernemers in
de Zone hun kapitaalsinves
teringen versneld fiscaal af
trekken. Bovendien kent
Corby soortgelijke subsidie
voordelen als bij ons voor
zwakke regio's gelden, waar
onder premies op investerin
gen in gebouwen en machi-
Die subsidieregelingen zijn
niet als specifieke lokkertjes
aan de status van de Enter
prise Zone verbonden. „Ze
golden hier al langer", aldus
McClenaghan, „maar deze
traditionele manieren van in
vesteringssteun z^jn voor on
dernemers geen werkelijke
prikkels gebleken. In de eer
ste plaats wordt een besluit
tot nieuwe activiteit geno
men op grond van winstver
wachtingen en niet om de
subsidies. Die worden hoog
uit beschouwd als mooi mee
genomen in een investering,
waartoe toch wel besloten
zou zijn".
Dat het nu lekker loopt in Cor
by heeft, volgens McClenag
han, vooral te maken met het
psychologisch effect dat het
krijgen van de Zone-status
heeft teweeg gebracht. Corby
was de eerste in Engeland
(„heel belangrijk", zegt hg)
en daar stond dus wat te ge
beuren. „Onze hele adverten
tie- en publiciteitscampagne,
waarvoor ik een fors budget
heb, is erop gericht er bij de
Britse werkgevers het besef
in te hameren, dat het bij ons
goed ondernemen is".
Fred McCleanagnan: we moesten er
Dat ondernemers er niet uit
sluitend nbartoe komen voor
de belastingvoordelen, blijkt
ook wel uit het feit dat onge
veer honderd bedrijven uit
eindelijk buiten de echte Zo
ne-gebieden zijn gaan zitten,
want daar is de grond goed
koper.
Lange weg
McClenaghan: „Nee, dat is wat
ik de lange weg noem. Dure
reizen naar het buitenland en
dan maar afwachten of het
wat oplevert. Dat konden we
ons in Corby, met die plotse
linge sluiting van de staalfa
briek, niet veroorloven. We
moesten er snel weer boven
op. Ik graas het binnenland
af, op zoek naar ondernemers
die investeringsplannen heb
ben, die, waar ze zitten, vast
zijn gelopen of wat dan ook.
Dat is ons uitgangspunt en je
ziet dat het werkt, kijk de lijst
- Terwijl het toch overal slecht
gaat.
„McClenaghan: „Er zijn nog ge
noeg ondernemingen met
uitbreidings- of nieuwbouw-
plannen. Ze moeten alleen
het geloof hebben dat het
profijtelijk is die plannen uit
te voeren, en niet voortdu
rend het idee krijgen door de
overheid voor de voeten te
worden gelopen. Dat sfeertje
hebben wc hier weten te
scheppen. Het gevolg is ge
weest, dat we op dit moment
nog ongeveer een kwart van
onze industrieterreinen be
schikbaar hebben, buiten de
drie Enterprise Zones, want
die zijn op papier (er wordt
nog gebouwd) al vol
Fred McClenaghan rijdt gasten
graag en niet zonder trots
rond door het industriege
bied. waar graafmachines
druk bezig zijn de grond van
de vroegere staalfabriek weer
geschikt te maken voor nieu
we industrie. Paradepaardjes
in aanbouw zijn: een giganti
sche meelfabriek (de grootste
van het Verenigd Koninkrijk)
en de vestiging van British-
American Tobacco. „Als die
volgend jaar in bedrijf gaan,
zien we de werkloosheid hier
opnieuw flink dalen", weet
stadsarchitect Michael Gar-
vey met zekerheid te melden.
- Lukt zoiets overal
McClenaghan: „Een blauw
druk is er niet. Wat me hier in
Corby lukt, zou in Noord-En-
geland of in Schotland mis
schien finaal vastlopen. Daar
zou het weer heel anders
moeten. Ik moet er dan ook
wel bg zeggen, dat Corby uit
stekend ligt in de Midlands,
met 60 procent van de totale
Britse bevolking binnen een
straal van honderd mgl, mid
den tussen de grote indus
triegebieden Ik denk dat dit
meespeelt Een Londense on
dememer die zgn bedrijf
moet of wil verplaatsen, zie ik
eerlijk gezegd nog niet zo
maar naar Schotland gaan.
Corby. op 80 mgl afstand, is
nog net een aanvaardbaar al
ternatief
- De verkeersinfrastructuur is
met zo best. Van u*Uce kant je
Corby ook binnenkomt, de
laatste 20 mijl moet je over
schilderachtige, maar wet mg
snelle landwegen.
McClenaghan: „We pleiten al
jaren voor een betere ontslui
ting door een vierbaansver
binding met de dichtstbij-
zijnde autoweg, maar dat zal
nog wel vier jaar duren, vrees
ik. Niettemin, het is kenne
lijk geen echte belemme
ring".
- Beslissing binnen veertien da
gen. Dat klinkt mooi Geen
last van milieugroepen?
McClenaghan: „Iedereen in
Corby is in de eerste plaats
gespitst op het scheppen van
werk. Uiteraard zgn we er
niet opuit het milieu te ver
zieken of de veiligheid ge
weld aan te doen Er zgn nor
men waaraan iedere onderne
ming zich te houden heeft. In
bepaalde gevallen (chemi
sche bedrijven bijvoorbeeld)
maken we ook het voorbe
houd dat het niet zo snel kan.
Ik moet er wel direct aan toe
voegen. dat die staalfabriek
een grote vervuiler was en
dat alles al gauw schoner is,
zodat het met die actiegroe
pen wel losloopt"
- Was er geen oppositie
McClenaghan: „Geen politieke,
als je dat bedoelt Wel van be
drijven in de omgeving. Die
vreesden concurrentieverval
sing. Het blijkt mee te vallen.
De bedrijven buiten de Zone
beschouwen het nu als een
stukje welvaart waarvan ze
zelf meeprofiteren".
Tot zover Corby. De vraag is
natuurlijk of het idee zonder
meer over te planten is naar
Nederland, bijvoorbeeld naar
zwakke regio's Even los ge
zien van de belastingfacilitei
len. waarvan de invoering in
Nederlandse verhoudingen
ongetwijfeld op grote tegen
stand zal stuiten, is het ver
moedelijk met te vermgden
dat Nederland een begin
maakt met het aanwijzen van
Enterprise Zones.
„Ik denk, dat we gewoon niet
achter kunnen blijven", luidt
de (voorzichtige) conclusie
van prof. dr. H. de Haan.
hoogleraar internationale
economische betrekkingen
in Groningen, die daar wel bij
aantekent, dat hij tegen het
creëren van „belastingpara-
dgzen" is. „Als die ontwikke
ling in andere landen om zich
heen grgpt, kan Nederland
zich niet veroorloven die
zaak volledig te negeren
meent hij echter.
De beursstemming was deze
week nogal grillig en stond,
zeker wat Wall Street betreft,
niet blijvend in het teken van
de neergaande renteontwik
keling. De Amsterdamse Ef
fectenbeurs was bereid het
hogerop te zoeken, maar het
teleurstellende gedrag van de
Newyorkse zuster en nieuwe
financiële blunders rond eni
ge op de fles gegane vast
goedmaatschappijen deden
de animo sterk slinken.
Aanvankelijk zette Wall Street
de nieuwe week en daarmee
de augustusmaand hoog in
met een stijging op de Dow
Jones-index van niet minder
dan 13 punten. Nadat dins
dag hiervan vier punten ver
loren gingen, werd woensdag
met een val van 13 punten de
winst in verlies omgezet. Dit
verbaasde velen want er wa
ren na de eerst wat aarzelen
de tekenen van de renteda
ling in de voorafgaande
week, ditmaal toch zeer dui
delijke aanwijzingen dat het
rentepeil werkelijk terug
loopt.
De gezamenlijke centrale ban
ken verlaagden andermaal
het officiële disconto met een
half procent tot 11 procent
Welk signaal prompt door de
gewone banken werd opge
volgd en daar de rente van
15,5 pet op 15 procent bracht.
Feiten waarop grote massa's
van beleggers al maanden
hadden gewacht en die aan
vankelijk ook gehonoreerd
werden met een fikse koers
stijging van de Newyorkse
Effectenbeurs.
Dat er zich nadien toch weer
een baisse ontwikkelde had
grotendeels een politiek ka
rakter. Sommige kringen
meenden deze teleurstellen
de ontwikkeling te moeten
toeschrijven aan bezorgdheid
over de toenemende tekorten
op de begroting en derhalve
de vrees dat de huidige rente
daling niet van lange duur zal
zijn; anderen meenden er de
invloed van slechte bedrijfs-
berichten in te kunnen afle
zen. Maar het gros van de
tweede-kwartaalberichten is
al gepubliceerd en de begro
tingstegenvallers waren vori
ge week ook al bekend.
De belangrijkste oorzaak van
Wall Street's grillige gedrag
moet dan ook gezocht wor
den in het verloop van de
strijd in Libanon en de hier
bij toenemende wrijving tus
sen Israël en de Verenigde
Staten. Vooral de omvangrij
ke en financieel zeer machti
ge joodse gemeenschap in
Amerika, die ook in het dage
lijks koersverloop van Wall
Street een belangrijke stem
in het kapittel heeft, raakt
met de dag somberder ge
stemd door de toenemende
irritatie en verwijdering tus
sen Israël en de VS. En een
dergelijke frustratie mist
nimmer zijn drukkend effect
op de Newyorkse Effecten
beurs. Dit houdt echter in dat
een dergelijke stemming ook
plotseling weer kan omslaan.
Een positief punt blijft overi
gens de renteverlaging. Want
het peil dat nu door de ban
ken wordt aangehouden is
sedert november 1980 niet
meer voorgekomen. Ook in
ons land zijn de gevolgen
daarvan duidelijk te merken.
Op de eerste plaats wist de re
gering er zelfs op een emis-
siekoers van 1U1 procent voor
een 10,5-procent-nieuwe-
staatslening een totaal be
drag van 1,6 miljard gulden
op binnen te halen. Wat op
zichzelf een groot succes mag
worden genoemd. Dit te
meer omdat de eerste officië
le noteringen van de nieuwe
Het wachten is nu op de Duitse
Bondsrepubliek, want zolang
daar de rente niet officieel
wordt verlaagd, zal ook onze
centrale bank zich van derge
lijke stappen onthouden. Wel
lieten België en Engeland
hun renteniveau wat zakken,
maar beide landen bevinden
zich nog altgd flink boven
ons niveau. Zo lang deze on
zekerheid in ons land voort
duurt, zal ook de obligatie-
markt weinig soelaas geven,
zo is de indruk.
De koers index bleef deze week
aanvankelijk licht oplopen,
waarvan de financiële wereld
gebruik maakte door de afgif-
teprgzen voor bank- en pand
brieven iets te verhogen.
door
C. Wagenaar
Maar later in de week trad
een reactie in. Helaas bleek
de teruggekeerde rust binnen
de financiële sector van de
Amsterdamse aandelen
markt maar van korte duur te
zijn.
Vorige week vrijdag gaf het ak
koord tussen het Algemeen
Burgerlijk Pensioenfonds en
de Nationale Nederlanden
met de Westland-Utrecht-Hy-
potheekbank over een steun
regeling voor de laatste van
300 miljoen gulden de markt
van de betrokken waarden
een fikse opkikker. De pand
brieven werden over de gehe
le Unie twee tot drie punten
hoger verhandeld. Westland-
Utrecht zag zijn aandelen van
72 gulden tot 76 gulden oplo
pen en Friesch-Groningsche
zelfs van 34 gulden tot 41 gul
den.
Maar deze week gingen de
koerswinsten in sneltrein
vaart verloren. Westland-
utrecht kwam zelfs tien gul
den beneden de koers van vo
rige week vrijdag en ook de
Fnesch-Groningsche Hypo
theekbank was bgna tien gul
den in reactie. De laatste zou
een flinke strop hebben op
gelopen rond transacties met
een Haags vastgoed-mag
naat, terwgl zowel Westland-
Utrecht als Slavenburg weer
in opspraak kwamen door de
ondergang van de vastgoed -
beleggingsmaatschappij No
mg. waar beide financieel bg
betrokken zgn Hierdoor
kwamen ook de banken weer
onder flinke druk en gingen
ook daar de eerder deze week
bereikte koersverbetertngen
geheel verloren.
De rest van de aandelenmarkt
liet deze week een zeer ver
deelde koers beweging zien.
Aandelen Komnklgke waren
zo n dne tot vgf gulden lager,
maar Akzo werd redelijk ge
vraagd met een winstje van
twee gulden. Hein eken, die
berichtte sterk te profiteren
van de hete zomer, zag de
koers van 80 gulden naar 65
gulden oplopen. En voor
Amev en Ocë-Van der Grin
ten kwam een herstel door
van rond vgf gulden. Natio
nale Nederlanden moest zgn
belangenverstrengeling met
de Westland-Utrecht echter
met een paar gulden koers
verlies bekopen. Macintosh
verloor dne gulden en Bog
vgf gulden.
