c
De slag bij de pomp
^Jieuwdieptepunt bankaandeel
Beursweek
Benzineoorlog nekt kleine pomphouder
2RDAG 31 JULI 1982
Extra
rdr rland kent i«i tegenstel-
Mtfin.c tot de ons omringende
landen, sinds lang de over-
heids-controle op de prijs van
aardolieprodukten. Dit prijs
beleid was er in het verleden
op gericht om de inflatie
(vooral in tijden van schaar
ste) in de hand te houden.
Van schaarste is echter de
laatste tijd geenszins sprake.
Integendeel. De overvloedige
toevoer van olie begon het
prijsbeleid van de overheid te
ondermijnen. Gedreven door
diezelfde overvloed begon
Esso in december van het vo
rige jaar een prijzenslag. Om
dat de maatschappij een te
groot marktaandeel dreigde
te verliezen aan de zoge
naamde witte pompen ver
laagde zij de benzineprijs met
twee cent. Andere maat
schappijen volgden.
Is gevolg daarvan werd door
het hele land benzine onder
de prijs verkocht. Het maan
delijks aanpassen van de
prijs door de overheid kwam
hiermee in de knel. Steeds
vaker moesten tussentijdse
stappen worden genomen.
Een logische conclusie van
minister Terlouw was dan
ook. dat dit systeem niet
meer deugde.
a het bekendmaken van zijn
plan om per 1 juli 1982 de ma
ximumprijs voor benzine los
te laten kwam er een stroom
van reacties los. Een maand
lang kregen de betrokken in
stanties (consumentenorga
nisaties, oliemaatschappijen
en organisaties van de olie
handel) de gelegenheid hun
bezwaren te uiten. De menin
gen van de partijen waren zó
verschillend, dat het onmo-
gelijk was tot een eenslui
dend standpunt te komen.
TIJ
anaf morgen is de benzine
prijs vrij. Voor de consument
betekent dit voordeel, al zal
hij wel moeten uitkijken
waar hij zijn benzine haalt.
Per verkooppunt zullen de
prijzen wel eens behoorlijk
kunnen verschillen. Voor de
u wederverkoper, met name
Ihet kleinere - bediende -
pompstation, zullen de gevol
gen wel eens rampzalig kun-
||nen zijn.
1 eerder zijn prijsverlagingen
over de hoofden van de
"pomphouders doorgevoerd.
Van hen wordt verlangd een
deel van de winstmarge in te
leveren. Deze mening is Bo-
vag-secretaris van de afde
ling vul- en servicestations,
sing. O.J. Staal, toegedaan.
tVij zijn zeer ongelukkig met
.het vrijgeven van die benzi-
neprijs. De Bovag is altijd
tevreden geweest met de
meer geleidelijk markt, waar
in de prijs werd vastgesteld
in samenspraak met de over
heid en de oliemaatschappij
en. Nu dit systeem is losgela
ten en prijswijzigingen dus
geen toestemming van het
ministerie van economische
zaken behoeven, verwachten
wij een chaos op de prijzen-
markt", zegt Staal. De Bo
vag ziet met angst en vrezen
de toekomst van een groot
aantal pompstationhouders
tegemoet. "Door deze maat
regel komt de pomphouders-
marge (tien cent per liter) on
der druk te staan. Als de prij
zen dalen zullen vooral de
kleine- en middelgrote sta
tions met een omzet van één
tot anderhalf miljoen liter
hun zaak moeten sluiten, of
op z'n minst personeel moe
ten ontslaan".
Company-owned"
oor de duidelijkheid moet er
een onderscheid worden ge
maakt tussen, zoals dat in
benzinetermen heet, de
"company-owned" stations,
waarbij de pomphouder in
loondienst is van een olie
maatschappij en dus een ge
garandeerd basis-salans
[/heeft en de vrije- en witte
pompen die alleen een con-
Nog voor dat morgen de maximum prijs voor benzine wordt vrijgegeven, is de prijzen
slag deze week al in alle hevigheid losgebarsten. Shell zette als eerste de sprint in
met een landelijke korting van twee cent per liter, op de voet gevolgd door Chevron.
Esso deed er nog een schepje bovenop en kondigde dinsdag een korting van drie cent
af, in haar kielzog BP meeslepend.
De maatschappijen geven als reden voor deze prijsverlagingen de dalende olieprijs op
de wereldmarkt. Maar met het loslaten van het benzine-prijssysteem zoals dat tot nu
toe is gehanteerd, lijkt ook de strijd om de gunsten van de consument te zijn losge
brand.
De oliemaatschappijen reageren verdeeld op de maatregel van minister Terlouw. Con
sumentenorganisaties en belangenbehartigers als de Bovag en Novok zetten hun
kanttekeningen. De vrije pomphouders spreken van een ramp en voor sommigen kan
dit de nekslag zijn.
tract hebben voor de afname
van benzine en dus afhanke
lijk zijn van de hoeveelheid
klanten.
"Die company-owned stations
gaan vanaf 1 augustus de prijs
bepalen", zegt Staal. "De
vrije pompen moeten dan
wel meegaan om hun klanten
te behouden. Die kleine
groep (ongeveer 15 tot 17 pro
cent van de 9000 verkoop
punten is in eigendom van
een oliemaatschappij) gaat
dan de prijs dicteren. Het is
voor ons duidelijk dat er
klappen gaan vallen. Hoeveel
en wannneer is nog moeilijk
te zeggen. Maar als een
pomphouder een omzet heeft
van een miljoen liter, wat
neerkomt op een bruto-inko-
men van 100-duizend gulden,
dan heeft hij bij een korting
van twee cent per liter een
verlies van 20.000 gulden.
Voor de middelgrote stations
met minstens twee man per
soneel is dit bij een langduri
ge prijzenslag niet vol te hou
den. De minister heeft ge
zegd het loslaten van de prij
zen als een experiment te be
schouwen. Aan het eind van
dit jaar zal er een uitgebreide
evaluatie komen. Wellicht
dat wij dan met harde cijfers
kunnen komen. Voorlopig
gaan wij uit van een verlies
van ministens tweeduizend
banen".
Dom
"Maar los van de gevolgen voor
de pomphouders, vind ik het
ook gewoon dom van de olie
maatschappijen om die prij
zen zo te verlagen. De benzi-
nestroom blijft gelijk en - al
is het verbruik in het afgelo
pen jaar iets gedaald - de af
zet is vrij constant. Dezelfde
hoeveelheid benzine moet
dus tegen een steeds lager
prijs worden verkocht. Op
die manier veroorzaken de
maatschappijen zelf een
door
Anneloes Timmerije
neergaande lyn. Zij snijden
zichzelf en de pomphouders
in de vingers. De lachende
derde is de consument".
"Maar wat ik echt pijnlijk vind,
is dat deze prijzenslag vooral
ten koste zal gaan van de wit
te pompen. Deze pompen
werken de via de achterdeur
van de oliemaatschappij af
komstige overschotten weg,
maar worden straks wegge
concurreerd door de merk-
pompen in hun omgeving".
Ook de Novok (Nederlandse
Vereniging voor Olie- en Ko
lenhandelaren) is niet geluk
kig met de situatie. Volgens
secretaris Oskam zal er door
de prijzenslag een situatie on-
staan zoals in West-Duits
land, waar de kleinere be
diende pompen vrijwel zijn
verdwenen. Oskam verwacht
overigens, dat de prijzenslag
binnen een maand zal stabili
seren. "Als er straks alleen
nog prijskaartjes aan de pom
pen hangen is er misschien
nog anderhalve zot die een
groot aantal benzinepompen
gaat afrijden om te kijken wie
het goedkoopst is. Aleen in
dichtbevolkte regio's met
veel pompen zullen concur-
rentie-eilandjes ontstaan", zo
meent de secretaris.
Toekomst
Gevraagd naar de toekomstver
wachting van de witte pom
pen, zegt Oskam dat de grote
oliemaatschapijen er tot nu
toe nog niet in zijn geslaagd
het marktaandeel van tegen
de twintig procent van deze
groep aan te tasten. "De mar
ge van de witte pomphouder
is bovendien nog voldoende
om de strijd met de grote
maatschappijen nog een tijd
je vol te houden. Anders
wordt het wanneer, zoals in
West-Duitsland, onder de
kostprijs gewerkt gaat wor
den."
In kringen van consumenten
organisaties leeft de vrees dat
de prijsverlaging zeer tijde
lijk zal zijn. De Consumen
tenbond: "Vooral langs de
snelwegen, waar de pompen
wat verder uitelkaar liggen,
zullen de pry zen snel weer
stijgen. In pnncipe zijn wy
vóór het systeem van vrye
concurrentie, maar die moet
er dan ook wel zijn In de
Randstad en de grote steden
verwachten wij weinig pro
blemen. maar in de dorpen
en zoals gezegd langs de snel
wegen valt die concurrentie
weg. Wij pleiten daarom voor
een duidelijk aangeven van
de pr\js op goed zichtbare
borden, zodat de consument
de kans heeft om elders
(goedkoper) te tanken".
Vrij heid-blij heid
Konsumenten Kontakt ziet de
"vryheid-blyheid -filosofie
van Terlouw op den duur
slechts leiden tot prijsverho
gingen. In samenwerking
met de Industriebond FNV
zal KK een landelijk pryzen-
net opzetten. Tweewekelijks
worden de hoogste en de
laagste prijzen gepubliceerd.
"In de hoop dat vooral van
die laagste prijzen een stimu
lerende werking zal uitgaan".
Vanaf morgen zal de olie- en
benzinemarkt weliswaar zijn
eigen boontjes moeten dop
pen. maar de overheid zal 'n
beperkte 'waakhond-functie-
'bUjven houden. Van de be
trokken bedreven wordt ver
langd. dat de gevraagde prij
zen bij het ministerie worden
gemeld. De minister wil daar
mee een mogelijkheid ver
schaffen om de prijsontwik
keling in de gaten te houden.
Bovendien kan de minister in
tijd van schaartse altijd in
grijpen.
"Je hebt vrije prijzen of je hebt
ze niet", zegt Shell-woord-
voerder Stekener. "De enige
consequentie voor de consu
ment is dat hij beter zal moe
ten opletten waar hij de ben
zine haalt Die begrenzing
vinden wij onaanvaardbaar."
Volgens Esso-directeur Derk-
sen is er nog geen sprake van
een prijzenslag. "De verla
ging is een gevolg van de
marktsituatie. Door het vrij
komen van de prijzen hebben
wij die verlaging alleen wat
eerder doorgevoerd".
Zorgen
BP-directeur H.W. den Ouden
is een andere mening toege
daan. "Wij vrezen de gevol
gen van de vrye prijzen. Het
voortbestaan van zo'n twee
duizend kleine stations komt
hierdoor op het spel te staan
en daar maken wij ons zorgen
over. Ikzelf verwacht, dat
hiermee ongeveer vijfdui
zend banen verloren gaan En
dan te bedenken dat het alle
maal om een paar centen
gaat. Voor de consument is
het uiteindelijk een korte ter-
mijn-wmst. Maar de kleinere
pomphouder ziet zijn winst
marge steeds kleiner worden
en ik vind dat hun belang
toch voorop moet staan. Wij
hebben daar tydens het over
leg met de minister ook op
aangedrongen. Maar deze
meende het belang van de
consument voorrang te moe
ten verlenen".
Op de vraag wat Den Ouden
verwacht van het prijsver
loop antwoordt hij: "De
koers van de dollar speelt na
tuurlijk een belangrijke rol.
Olie wordt nu eenmaal met
dollars betaald Maar boven
dien zitten wij op dit moment
met de produktprijs van ben
zine beneden het niveau van
de OPEC. Er kunnen daarom
twee dingen gebeuren. Of de
OPEC past zich aan, of de
prys zal stijgen naar het ni
veau van de OPEC. Ik denk
dat dit laatste het geval zal
zijn. Dan wordt de benzine
dus weer duurder. Wanneer
dit gebeurt en om welke be
dragen het zal gaan kan ik
nog niet zeggen. Kijk, als de
oorlog in Iran-Irak escaleert
zyn we natuurlijk helemaal
uitgepraat".
la drie weken van oplopende
koersen besloot de Amster
damse effectenbeurs de juli
maand met een week van
zware winstnemingen en da
lende noteringen. Ditmaal
mede geholpen door Wall
Street waar in toenemende
mate koersdalingen optraden
en in drie dagen 20 punten
van de Dow Jones-index ver
loren gingen. Donderdag
ging het aanvankelijk bijna
tien punten verder naar bene
den maar tegen het slot kon
dit verlies worden wegge
werkt.
•it beursgedrag voltrok zich
op basis van verdere renteda
lingen en deed daarom enig
zins merkwaardig aan. Ook
de dollar schoot onverwacht
fel uit en rees met snelle vaart
bijna de pot uit. Altijd was er
betoogd dat als de rente zou
dalen de beurs zou stijgen
terwijl voorts de dollar fors
zou terugvallen. Maar de
New Yorkse effectenbeurs
bevindt zich momenteel mid
den in de stroom van winst
cijfers over het tweede kwar
taal en daar deze zeer ge
mengd van aard zijn kan men
Vele winsten zouden tegenval
len, hetgeen Wall Streets te
rugtocht zou hebben bevor
derd. Maar de al enige jaren
zwaar geplaagde autofabrie-
ken als General Motors, Ford
en Chrysler boekten over het
tweede kwartaal naar ver
houding juist zeer hoge win
sten wat ongetwijfeld een
grote meevaller is. Daar staat
tegenover dat het gros van de
Amerikaanse internationaal
georiënteerde petroleum-
maatschappijen in het twee
de kwartaal forse winstdalin
gen hebben opgelopen. Vaak
zelfs tot meer dan de helft,
hoewel in de koersen daar al
rekening mee was gehouden.
Maar deze situatie in de oliewe
reld lijkt wel een signaal voor
het te verwachten resultaat
van de Koninklijke Shell dat
over een tot twee weken be
kend zal worden gemaakt
Een andere verklaring voor
Wall Streets merkwaardige
koersval zou zijn de angst
voor de begroting. Want
evenals elders blijkt ook de
Amerikaanse regering de fi
nanciën niet helemaal onder
controle te hebben. Het te
verwachten begrotingstekort
van even beneden de 100 mil
jard dollar lijkt nu al op te
zijn gelopen tot 110 miljard
dollar wat de nodige zorgen
geeft. Bovendien waar
schuwde topman Volcker
van de Amerikaanse centrale
banken dat deze 110 miljard
dollar best eens 140 miljard
zou kunnen worden als niet
wordt opgepast.
Dit bracht buitenlandse beleg
gers ertoe hun dollartegoe
den ondanks de lagere rente
aan te houden en zelfs uit te
breiden wat een nieuw beslag
legde op de dollar. Daarmee
werden opmerkingen van de
zelfde Volcker, die evenals
president Reagan betoogde
dat de rente tegen het einde
van dit jaar flink lager zou lig
gen, genegeerd. Hoe het ook
zij, lagere rente maar flauwe
beurzen en snel stijgende
dollarprijzen.
Hoe het ook zij lagere renten
maar flauwe beurzen en snel
stijgende dollarprijzen. Was
deze munt kortgeleden in
Amsterdam tot circa f 2,62
teruggevallen, deze week
kwam de prijs op f 2,72 en
dat zoals gezegd ondanks het
feit van zichtbare renteverla
ging. Want sommige, ook
grote Amerikaanse banken,
brachten deze week hun ren
te tot 15,5 procent terug. Een
niveau dat sinds de herfst
1980 niet meer is voorgeko
men. Onze regering kon hier
van dankbaar gebruik maken
door een nieuwe staatslening
uit te schrijven waarop vol
gende week dinsdag de in
schrijving via het bekende
tendersysteem zal sluiten en
die een half procent lagere
rente zal dragen dan de 11
procent van de laatstvolte-
kende lening.
Door de looptijd kort te houden
tot 1989 wordt duidelijk op
buitenlandse belangstelling
gemikt. Of dat lukt is nog de
vraag want buitenlandse ka
pitaalkringen zijn duidelijk
gemobiliseerd door de angst
in Amerika dat de te ver
wachten enorme overheids-
beroep op de kapitaalmarkt
de rente in dat land snel weer
zal laten stijgen. Daarom
bleef men gulden-obligaties
door
C. Wagenaar
omzetten in dollartegoeden.
Hierdoor legde onze obliga-
tiemarkt in het begin van de
week een flauwe stemming
aan de dag. In twee dagen tijd
ging van de obligatie-index
een halve punt verloren tot
88,5 en dat was niet genng.
Het bericht van de lagere
couponrente op de nieuwe
staatslening stopte deze ten
dens maar overtuigend was
de omslag niet.
Na een klein herstel bleven de
koersverbetenngen op de
obligatiemarkt steken Dit
hield mede verband met het
wantrouwen dat nog altijd te
gen het gehele financiële be
stel van ons land bestaat. Ook
deze week stonden daarom
de banken weer voorop in de
koersdalingen Vooral Neder
landse Middenstands Bank
moest het ontgelden en ver
loor terrein van f 110.- tot bij
na f 100,-. Indien bedacht
wordt dat begin mei jl. dit
zelfde aandeel nog f 150,- no
teerde wordt de klap nog
eens extra duidelijk Maar
ook de ABN begon uit te
schieten in neerwaartse rich
ting en kwam van f 275.- op
f 265. Geen wonder dat de
koersindex voor de bankaan
delen deze week elke dag een
nieuwe dieptepunt aansloeg.
Hij doorbrak zelfs de 170 na
dat ook in mei een top van
220 was aangeslagen
Tot overmaat van ramp waren
er geruchten dat het Alge
meen Burgerlijk Pensioen
fonds zijn steunoperaties
voor de Westland-Utrecht
Hypotheekbank heeft moe
ten uitbreiden om deze zaak
te redden. Donderdag werd
inderdaad gemeld dat zowel
het ABP als de Nationale Ne
derlanden elk een lening van
150 miljoen gulden hebben
verstrekt. De notering werd
donderdag in alle waarden
van de Westland-Utrecht ge
stopt Zelfs van de pand ble
ven De Fnesch-Groningse
Hypotheekbank verloor deze
week hierdoor ongeveer f 5.-
en liep terug naar een nieuw
dieptepunt van f 35.
Helaas waren er meer forse ver
liezen op de aandelenmarkt
Want by een rammelend fi
nancieel bestel kan een effec
tenbeurs niet leven. Ahold,
die vonge week van f 85 op
f 90, terecht kwam moest nu
weer naar dat uitgangspunt
terug. Hetzelfde gold voor de
Amev en de Nationale Neder
landen Unilever zakte m van
f 154,-op f 149, Océ van der
Grinten van f 120.- op f 114,
