c
s'Prima uitgangspunt om
het nu eens te worden
Roeien langs de
Rijn en Schiekade
PtiJp'
Menkenhal mogelijk in
september weer open
~y
g>DA enthousiaster dan WD over PvdA -program
"Steun voor "blinden project"
Beheerder wil nieuw schaatsseizoen
Geschiedenis van een stukje Leiden
i jcATERDAG 24 JULI 1982
Leiden
:af
EIDEN - "Het is heel wel
mogelijk om het met de
teil PvdA eens te worden over
°het te voeren beleid. Het
«ui ontwerp-programma voor
14_i een nieuw B en W-college
is zeer reëel van opzet en
h°c vormt een uitstekend uit-
paa gangspunt om het verder
r over eens te worden. Het
bevestigt dat de verschil-
len tussen PvdA en CDA
j minder groot zijn dan in
het verleden wel is be-
e'\ weerd".
4-1
izeildus CDA-fractieleider Walen-
m kamp over de vorming van een
nieuw college van B en W. Hij
bui verklaart het ontwerp-program-
aai ma met een gevoel van opluch
ting te hebben gelezen. "Het be
vat geen bijzondere verrassingen
en is geen casus belli (letterlek:
gaan onmiddelijke aanleiding tot
oorlog, red.)".
uulfalenkamp is bijzonder tevreden
aa, met de gevolgde werkwijze. De
>47 PvdA schrijft een ontwerp-pro-
161 gramma en de andere partijen
stellen zonodig wijzigingen voor.
co!
lrri "Dat brengt de politiek inhoude
lijke verschillen goed in de
•st! schijnwerpers. De verschillen
tussen PvdA en WD blijken dan
"Ik zie grote problemen voor de
WD. Het is eigenlijk beter dat ik
dat niet zeg, want ik verheug me
niet over de problemen van an
deren", aldus de CDA-leider.
"Zaken als de reorganisatie van
de LWS, de stadsverwarming, de
rioolbelasting en de kernenergie,
daarvan vraag ik me af hoe dat
oplosbaar is voor de WD".
Hij is van mening dat de standpun
ten van CDA en PvdA in wezen
heel dicht bij elkaar kunnen lig
gen, al zijn er verschillen in inter
pretatie en uitvoering mogelijk.
Op een aantal punten verlangt
het CDA opheldering, maar met
een aantal is men ook aldus
Walenkamp heel blij.
Hij noemt in dit verband het uit
gangspunt van de PvdA dat de
sterkste schouders de zwaarste
lasten moeten dragen, hetgeen
overeenkomt met het CDA-pro-
gramma ('opkomen voor de
zwakken in de samenleving').
Wat betreft de reorganisatie van de
Leids Woning Stichting zit het
CDA grotendeels op de lijn van
de PvdA. Beide partijen streven
naar een omvorming van de
LWS (al of niet middels een fu
sie) tot een woningbouwvereni
ging. De standpunten lopen uit
een op het punt van een herinde
ling van het woningbezit per
wiik.
REIDEN - Het rijksmuseum voor
lg! volkenkunde heeft voor de
voortzetting van het "blinden-
JK project" een donatie van 15.000
rd gulden van de Stichting Steun
Ij gekregen. De Stichting Steun,
opgezet door de gezamenlijke
d< Rabo-banken, probeert door hier
u en daar projecten geldelijk te on-
dersteunen de gehandicapten in
Nederland uit hun isolement te
halen.
Ruim vierhonderd visueel gehan
dicapten hebben het afgelopen
jaar het museum voor volken
kunde bezocht. Door deze dona
tie kan de eerste wisseltentoon
stelling voor blinden en slecht
zienden, gewijd aan de Japanse
cultuur worden gerealiseerd. De
opening van deze tentoonstelling
zal rond de kerstdagen plaatsvin
den.
Walenkamp: "Ik denk dat we heel
goed zitten met ons standpunt.
Maar het is geen zwaar politiek
probleem, geen politiek stok
paardje. Van niemand".
Kiezersbedrog
Een zwaarder geladen zaak is die
van de rioolbelasting. "Het lijkt
mij zeer problematisch voor de
VVD. Met hun verkiezingspro
gramma hebben ze zich hiermee
èf in een isolement geplaatst öf
van tevoren kiezersbedrog inge
bouwd. Wij kunnen niet beloven,
dat het niet nodig zal blijken".
Walenkamp wijst erop dat PvdA-
wethouder Bezemer in Leider
dorp twee jaar geleden al een
(soort) rioolbelasting heeft inge
voerd, waarmee het CDA ak
koord is gegaan. "De WD maak
te toen enorm veel stampij, maar
nu hoor je er niemand meer over.
Zelfs niet in de verkiezings
strijd". Wel hoopt Walenkamp
dat het invoeren van de nieuwe
belasting in Leiden nog wat kan
worden uitgesteld.
In de kwestie van de kernenergie is
het CDA bereid om met het
PvdA-standpunt mee te gaan.
Walenkamp wijst op een eerder
door de raad ingenomen stand
punt hierover en zegt dat stand-
j punt te willen respecteren.
Het CDA stemde indertijd welis
waar in meerderheid tegen de
bewuste PSP-motie, maar de
nieuwe fractie is anders van sa
menstelling. Een aantal voor
standers van kernenergie verlaat
binnenkort de CDA-fractie. Bo
vendien noemt Walenkamp het
zeer belangrijk dat genomen
raadsbesluiten worden gerespec
teerd.
Op het punt van het autovrij ma
ken van de Marktenroute ziet het
CDA goede mogelijkheden om
uit de problemen te komen, waar
PvdA en CDA beide zeer tevre
den over kunnen zijn.
Loondienst
De kwestie van artsen in loon
dienst is voor het CDA ook geen
probleem. "Artsen in loon
dienst? Dat vind ik in de Ste-
venshofpolder prima. De Plaat
selijke Huisartsen Vereniging
staat daar ook niet afwijzend te
genover".
Dat er evenwel duidelijke verschil
len zijn tussen beide partijen er
kent ook Walenkamp. Op het ge
bied van de sluitingstijden van
café's, de welzijnspolitiek, de
binnenstadsschool en het parke
ren zullen de partijen nog com
promissen moeten sluiten.
De zinsnede in het ontwerp-pro
gramma over verzuilde welzijns-
instellingen noemt hij on
rechtvaardig, ondoordacht en
onjuist. Walenkamp vermoedt
een inderhaast gemaakte schrijf
fout, waar echter nog wel een
mouw aan te passen is.
Op het gebied van de horeca meent
Walenkamp dat er sprake is van
een misvatting, dat de discussie
heropend zou zijn. Hij gelooft
overigens niet dat de VVD en
D'66 op dit punt de PvdA tege
moet zullen komen.
Wat betreft de plaats van de bin
nenstadsschool acht het CDA de
Garenmarkt onhaalbaar, omdat
dat te lang zou gaan duren. De
christen-democraten geven de
voorkeur aan de Kaasmarkt en
wensen het in stand houden van
de (openbare) Drie October-
school.
Bij het parkeren gaat het met name
om de vraag of de gemeente op
de een of andere manier kan bij
dragen in de verwachte aanloop
verliezen. Ook op dit punt toont
Walenkamp zich optimistisch
over de kansen op overeenstem
ming met de PvdA.
Het kan
verkerennog niet
zo gek lang
geléden sprak
burgemeester Vis
een stralende Ton
Menken toe.
Inmiddels zijn
beide 'grootheden'
van het Leidse
toneel verdwenen.
Zij het om geheel
uiteenlopende
redenen.
LEIDEN/LISSE - De kans is groot
dat er over twee maanden weer
wordt geschaatst in de Ton Men
ken ijshal aan de Vondellaan. De
huidige 'eigenaar', de Westland
Utrecht hypotheekbank heeft de
in Lisse gevestigde exploitatie
maatschappij Sporeco bv. ver
zocht de hal voorlopig in beheer
te nemen. Piet Beers, directeur
van Sporeco, wil dat er half sep
tember weer ijs in de hal liet.
Sporeco bv. heeft inmiddels ook
de exploitatie van de Menken-
hallen in Rotterdam, Dordrecht
en Enschede op zich genomen.
Bij Westland Utrecht (als Men
ken's belangrijkste schuldeiser
slechts formeel eigenaar) heeft
Sporeco het recht van koop
geëist van deze drie projecten.
Beers: "Ook van de Leidse hal
had ik graag het recht van koop
geeist maar dat ging niet door
omdat de gemeente er al een bod
op heeft gedaan"
Zoals bekend is een tweede sport
hal in Leiden een grote wens van
wethouder sportzaken Tesselaar;
bijvoorbeeld de ijshal. Volgens
P. Schaap, chef van de gemeen
te-afdeling grondzaken, wordt er
nog druk onderhandeld, zowel
met Ton Menken als met West
land Utrecht.
Beers verwacht dat wanneer de ge
meente Leiden de Menkenhal in
derdaad koopt de rol van Spore
co is uitgespeeld: "Een sporthal
exploiteren kan iedereen, daar
heeft de gemeente ons niet voor
nodig. Ik zou het wel triest vin
den voor al die schaatsers".
Overigens heeft Sporeco de Leidse
Menkenhal (evenals die in En
schede) al eerder in beheer ge
had. Dat was in de periode dat
Menken in de problemen was ge
raakt door het floppen van de
Rekreon-groep waarin hy een
deel van zijn hallen-imperium
had ondergebracht.
Sporeco bood Menken de helpen
de hand en nam de exploitatie
van beide banen over. Begin dit
jaar kreeg hijn de banen weer te
rug, met, zoals hij verklaarde,
een flinke schuldenlast, die de
strop om zijn nek zou hebben
aangetrokken.
Een opmerking waar Piet Beers
zeer teleurgesteld over is: "Het
jaar dat wij Leiden en Enschede
in beheer hadden, hebben we po
sitief afgesloten. We zyn pas in
de problemen geraakt toen Men
ken in gebreke bleef by het aan
trekken van activiteiten voor de
zomer van vorig jaar".
Beers noemt de opstelling van
Menken niet correct en allesbe
halve zakelijk. "Hij houdt zich
schuil en weigert te reageren op
uitnodigingen van mijn kant om
gezamenlijk rond de tafel te gaan
zitten. Hij weet dat zijn uitlatin
gen ons een hoop werk en dus
geld hebben gekos. Ik ben zelfs
bereid om een flink deel van de
schulden die hij bij ons heeft te
vergeten maar dan moet hij wel
komen praten". Volgens Beers
koestert Menken de ijdele hoop
dat de gemeente hem wel te hulp
schiet.
tylevrouw C. Zwarts-Verbiest heeft
twintig jaar aan de Rijn- en
v Schiekade gewoond. Bovendien
)1 heeft zij grote belangstelling voor
het verleden van Leiden en mag
ïl zij daar graag haar pennevruch-
ej ten aan wijden. Als lid van de
vereniging Oud-Leiden beschreef
J ze in het jaarboekje van 1981 bij-
,Q voorbeeld, de geschiedenis van de
k Transvaalbuurt.
1Lag het niet voor de hand dat deze
3 schrijflustige Leidse zich met
meer dan gebruikelijke interesse
zou verdiepen in de geschiedenis
van de Rijn- en Schiekade, toen
bekend werd dat de Trekvliet
weer zou worden opengegraven?
Dat lag het. Zij schreef bijgaand
artikel.
iAan de zuidwestkant van
Leiden, buiten de Witte
t Singel, werd in 1891 de
Rijn en Schiekade gegra
ven van Haagweg naar het
Delftse Jaagpad bij Wou-
terenbrug.
Uit het gemeente archief (straten-
boek)"De kade draagt de naam
van het kanaal, dat voor zijn om
legging buiten de stad in 1919
daarlangs zijn weg nam. Reeds in
1638 was de Nieuwe Vaart van af
de Hoogen Rijndijk (thans Haag-
weg) naar de Vliet bij de Kwa-
kersbrug (thans Wouterenbrug)
gegraven, ten einde aan de trek
schuiten op Delft, Den Haag en
andere plaatsen een aanlegplaats
te verschaffen. - Enige partien
lants gelegen buijten de Witte
Poort, die tot droochraemen wer
den gebruijkt -, moesten hiertoe
in beslag genomen worden. Bij
het begin der Nieuwe Vaart
stond de Stadsherberg voor als
de poort gesloten was.
In 1891 is de Nieuwe Vaart ver-
- breed en verlengd tot in het Gal
gewater waarmee de z.g. grote
scheepvaartweg van zuid naar
noord Trekvliet, Rijn en Schie
kade, Galgewater, Oude Vest,
Haven was toen tot stand ge
bracht en de vroegere kleine
scheepvaartweg: Vliet, Steen-
schuur, Nieuwe Rijn, zijn bete
kenis verloor.
In 1901 handhaafde de Raad zijn
mening dat het belang der inge
zetenen meevracht behoud van
de grote doorvaart door de stad,
doch in 1915 kwam de Raad op
deze opinie terug en verklaarde
geen prijs meer te stellen op deze
vaart binnedoor. Daarna ont
wierp de provincie plannen om
het Rijn en Schiekanaal buiten
de stad om te leggen, welk be
langrijk werk in 1919 voltooid
Industrieterrein
Terug naar de Rijn en Schiekade.
Wie links over Wouterenbrug ging
kwam op de Jan van Goyenkade.
Recht doorgaande kwam men op
het Delftse Jaagpad. Dat laatste
kan nu niet meer. Het gebied is
industrieterrein geworden, wat
heel jammer is want het was een
veel gebruikte wandelweg. Door
een paar dwarssloten waren er
-
fiijEÊ
'Mn»"* i
Gezicht op de Wouterenbrug rond 1890.
Het eiland waarop 'het kasteeltje'.
ook kleine bruggetjes. Eén al di
rect vanaf Wouterenbrug. Je gaat
dus van de ene brug op de ande
re over. Deze eerste is er nu nog.
De andere was ter hoogte waar
nu de spoorweg-overgang is naar
de Telderskade. Dat was een ta
melijk hoog bruggetje, eerst zon
der leuning. Later zijn er leunin
gen aangemaakt. De Rijn en
Schiekade is iets meer dan 1 km
lang. Als wij dus iets horen van 3
km is dat voor ons 3 maal de Rijn
en Schiekade. De vaarweg is ge
graven om de scheepvaartroute
door de stad te verlichten en te
bekorten.
Aan de huizenkant liep hier en
daar een sloot, zodat de huizen
bereikt konden worden met een
bruggetje voor ieder huis apart.
De huizen hadden ook een voor
tuintje. Aan deze kant stonden
bomen langs de weg. Aan de wa
terkant kon dat niet want de
meest schuiten werden getrok
ken door een paard. Ook veel
schuiten werden getrokken door
de schipper zelf of door een
knecht. Voor dit trekken hadden
zij een heel brede leren band om
de schouders, waar de treklijn
aan vast zat. De schippersvrouw
stond dan aan het roer. Bij het
naderen van de Wouterenbrug
moest er even zeer hard getrok
ken worden om wat meer vaart
De ene brug ging over op de andere aan de Rijn- en Schiekade.
te krijgen zodat de schuit op ei
gen kracht onder de brug door
kon gaan. Vlak voor de brug
werd de lijn met een sierlijke
zwaai op het schip geworpen. De
boot ging onder de brug door en
daar werd de lijn weer op de wal
gegooid en met paard of man
kracht ging het verder.
Even voorbij de brug was de spoor
lijn Leiden-Utrecht, die de weg
en het water kruiste. Daar was
toen een bewaakte overweg. On
der de spoorlijn was aan de wa
terkant een smal pad gemaakt,
waar de schipper met zijn paard
of de schipper met de treklijn on
der de spoorbrug door konden.
Ook kwam af en toe een stoomboot
door de vaart. Dat was een boot
met een heel hoge zwarte schoor
steenpijp er op. Om onder de
brug door te gaan ging deze boot
juist veel langzamer varen. Eerst
hoorde je de stoomfluit om te
genliggers van de andere zijde
van de brug te waarchuwen. En
dan zakte langzaam de grote
schoorsteen naar beneden en
kon onder de brug doorgevaren
worden en ook onder de spoor
brug door. Daarna ging heel
langzaam de pijp weer omhoog.
Die stoomboot was een sleep
boot voor een aantal zandsche-
pen, grote logge gevaarten. Ook
door mevrouw
C. Zwarts-Verbiest
zag je veel groenteschuiten op
weg naar de veiling.
Roeiers
Bovendien kwamen er roeiers
voorbij van de roeiverenigingen
"Njord" en "Die Leythe". Later
verscheen ook "De Vliet" met
een botenhuis aan de Rijn en
Schiekade. Zij oefenden heel
veel in de Rijn en Schiekade,
waarbij een paaltje aangaf waar
precies 1 km was. Zij hadden al
tijd grote moeite met de zands-
leep, omdat die zoveel ruimte in
beslag nam. Maar het roeien gaf
vee vertier en fleur op en aan het
water.
In de winter werd, zo lang het kon,
een vaargeul open gehouden.
Daarvoor kwam eenijsbreker in
de vaart. Als dat niet meer ging,
was scheepvaart niet mogelijk en
konden de schaatsenrijders ko
men.
De huizen aan de Rijn en Schieka
de waren zeer verschillend. Hier
en daar een rijtje kleine huizen
die wel hetzelfde waren. Dan
weer grote woningen. De mees
ter huizen hadden grote tuinen.
Vandaar ook enige bloemisterij
en en kwekerijen.
Doordat de Rijn en Schiekade zo
lang was - je moest altijd naar de
kant van de Haagweg of Woute
renbrug over - kende je alle be
woners en was er met allen een
goede verstandhouding met zon
odig hulp voor elkaar Een oude
bewoonster fungeerde als baker
Ook hielp zij bij ziekte en andere
werkzaamheden die tegenwoor
dig door een wijkverpleegster
worden gedaan.
De nummering van de Ryn en
Schiekade begon vroeger vanaf
Wouterenbrug. Het eerste was
een boerderijte. dat was het "Tol
huis". Dit huis stond eigenlijk op
het Delftse Jaagpad Daar woon
de de tolgaarder. Deze had een
groot gezin waarvan de kinderen
met een klompje aan een hengel
het tol- of bruggegeld inden (al
dus mevrouw M.S.E Herfst-
Nieuwenhuis). Waar nu nr. 141 is,
daar woonde Brussee. Deze han
delde in bloembollen Verder
was er een handelaar in petro
leum. De verkoop vond plaats in
een pakhuis naast de woning. De
man verkocht ook tabak Als ik
voor mijn vader een pakje tabak
mocht halen vroeg ik er meteen
een babbelaar by. Ik dacht dat
die er by hoorde
de al eerder genoemde bloemiste
rijen waren Van er Wilk op nr
17. Verbiest op nr. 18 Een eind
veder Devilee en den Older. Con
currentie was er niet bij. Als myn
vader - Verbiest - plotseling
witte dahlia's moest hebben en
wy hadden ze niet, nu dan ging
m'n vader naar Den Older en
haalde ze daar. En als Devilee
voor een klant rode geraniums
moest hebben en deze niet had.
ging Devilee naar Verbiest en
haalde ze daar. En als er by ons
bloemen weggebracht moesten
worden en er was niemand om
die te doen, dan stapte de doch
ter van Van der Wilk op de fiets
en bracht die bloemen weg.
Het boerderijtje is later afgebro
ken. Het tegenwoordige nr. 141 is
er nog wel. de vroegere nummers
nr. 17 en nr 18 zijn ook afgebro
ken. Daar is nieuwbouw voor m
de plaats gekomen. Het huis van
Devilee is er ook niet meer Het
is zelfs moeilyk aan te wijzen
waar dat stond. Het huis van Den
Older is er nog wel
Eiland
was eenm stuk land door water
omgeven. Dus echt een eiland.
Het heeft ook later de neen ge
kregen van "Ons Eiland" Op dit
eiland, waar toen nog schapen
liepen, heeft Prof. Nieuwenhuis.
in 1911, een huis laten bouwen
Mevrouw Nieuwenhuis heeft
hiervoor de tekeningen gemaakt
en is zo haar eigen architect ge
weest.
Het was buiten de singels en zo
doende behoorde het eerst nog
tot de gemeente Zoeterwoude
Later werd dit Leiden. Het huis
zelf is heel mooi en groot Het is
gebouwd van rode baksteen,
heeft twee verdiepingen en een
dak van leien. Een aantal treden
voert naar de brede voordeur
Door een vestibule komen we in
een grote hal. waar de verschil
lende kamers op uitkomen. Een
brede trap voert naar boven.
In de omgeving wordt dit nuis
"Het Kasteeltje" genoemd Ook
al omdat er zelfs een torenkamer
is Naast "Ons Eiland" werd kort
daarna de villa van Prof. Ehren-
fest gebouwd. Prof Nieuwenhuis
en Prof. Ehrenfest waren toen
vrienden. Een van de twee had
dikwijls een logé en dat was
Prof. Einstein En zo gebeurde
het veel dat de drie zeer geleerde
vrienden gingen wandelen. Zy
gingen dan de brug over naar het
Delftse Jaagpad. "Gekleed in ou
de broek, trui en op pantoffels"
(Naar een vroegere mededeling
van wijlen Mevr M J T Nieu
wenhuis-van Uexküll Gulden-
bandt).
Daar zullen dus zeker byzondere
gesprekken gevoerd en uitvin
dingen besproken zyn. Het is
heel jammer dat het Delftse
Jaagpad als wandelweg verloren
is gegaan Toen er sprake van
was om de Ryn en Schiekade te
dempen, was er gelegenheid met
een rondvaartboot voor het laatst
door de vaart te varen. Dat heb ik
gedaan Het was een heel eige
naardig gevoel. Vroeger had ik
her ook wel gevaren, later ge
schaatst. Nu voor het laatst geva
ren en over een poosje zou ik er
op kunnen lopen. Dat is ook ge
beurd. mar ik kan niet zeggen
dat het er mooier of beter van ge
worden is. Voor my had dat wa
ter heus wel mogen blyven.
