c
3
Veertigste Biënnale van
Venetië: erg vervelend
c
c
Ondanks het grote aanbod
Scheepvaart
J
ZATERDAG 24 JULI 1982
Kunst
Tweeëndertig landen tonen dit jaar in hun paviljoens in
Venetië's Giardini di Castello de eigen inzendingen en
men komt er de namen tegen van bijvoorbeeld Robert
Smithson voor de VS, Hanne Darboven, Gothard
Graubner, Wolfgang Laib voor Duitsland, Barry Flana
gan voor Engeland en Marthe Wery, Jorg Madlener
voor België.
Stanley Brouwn vult ditmaal het Nederlandse Rietveld
paviljoen. In vierendertig werken maakt hij duidelijk
waar hij sinds 1960 mee bezig is geweest: een haast
wetenschappelijk onderzoek in afstand, maat, plaats
dus én tijd.
We hebben er in de jaren tussen 1960 en 1982 de tussen
tijdse berichten van kunnen zien in onder meer het Am
sterdams Stedelijk, het Eindhovens Van Abbe en het
Schiedams Museum en voorts bij Art en Project, ter
wijl ook het grote overzicht '60-'80 in het Stedelijk niet
aan Brouwn voorbijging.
Meten en registreren, plaatsbepalingen en verbanden
aan de hand van voetindrukken van voorbijgangers op
papier, routebeschrijvingen van passanten, meetpun
ten als uitgangspunten.
Het komt hier alles terug in reeks vellen, bladen, casset
tes eri boeken als een paviljoenvullend project dat mo
menten eert, maar het idee duidelijk stelt boven het
'scheppingsmoment'.
Er zijn veel voorbijgangers en weinig pleistergasten in
het Rietveldpaviljoen.
VENETIË (GPD) Het gaat zegt
men al jaren niet goed met Vene
tië. De stad dreigt te verzinken
en schijnt ten zeerste gebaat te
zijn bij gebed en reddingsploe
gen. Wie zijn aandacht niet uit
sluitend op stenen monumenten
wil richten, doet er wellicht goed
aan een tijdsmonument als de
Biennale te adopteren. Want wat
het tweejaarlijkse hoogtepunt
zou moeten zijn van alle presen
taties en manifestaties op het ter
rein van de eigentijdse kunsten,
is op sterven na dood. Zou het
dan toch waar zijn dat de twee
Moren van de Klokketoren
doodsklokken laten klinken? Als
ze er al in zouden slagen duifjes
op te laten vliegen in de richting
van de tentoonstellingsoorden,
dan zou men ernstig rekening
moeten houden met een laatste
vlucht. Zoveel ellende en scha-
melte maakt vleugellam en dat
betekent een doffe klap en ge
broken ogen.
Ik herinner me dat ook twee jaar
geleden, toen een door de kunst
historie al tot gigant verheven
Harald Szeemann Venetië met
Waterloo verwarde, velen de ver-
doemenispartituur van het Grote
Doodskoor zongen. Zij zullen, zo
ze nog leven, de Biennalecreatie
van Szeemann met eerbied in
dachtig zijn als ze een blik op de
nieuwe kaart - met de ook al zo
geduchte Jean Clair als chef -
hebben geworpen. Want wat
slechts blijft is de gedachte aan
een ontzagwekkend grote pan
lafsmakend Ratjetoe, waar men
- goedwillend want hongerig -
nog wel wat uitvist dat, op het
randje, kan. De rest is geschikt
voor de pourbelle, zo'n mooi
woord voor een stinkend ding.
Venetië 1982. Als ik, 's avonds een
ogenblikje 'thuis' in het Palazzo
Critti, aan mijn aantekeningen
werk, heb ik het gevoel dat mijn
kompas wat in de war is geraakt.
De reis is tenslotte gegaan via de
Kasseier Documenta en de Bas-
Ier Kunstmesse: een phantasma
goric van kleuren en vormen,
kunstwerken en als zodanig ge
presenteerde wrochtsels van
hand en geest in duizendtallen.
Maar de Biennale slaat weinig vuur
uit de keien. Het is een naar, we
reldvreemd en klein zaakje ge
worden, dat tweejaarlijks Festijn
in het Giethoorn van het Zuiden.
Zelfs wie niet naar de stad der
Dogen is gekomen om er op
scheuren - in plafonds en muren
- te letten, vindt bijna uitslui
tend reden tot somberheid.
De reden daarvan is, dat er niets
gebeurt, dal er niets aan de hand
is dat echt de moeite loont. De
Biennale confronteert de bezoe
ker met hoopjes kunstenaars uit
hoopjes landen, maar gaat ner
gens een confrontatie aan. Niet
met het jaar 1982 bijvoorbeeld,
iets dat men toch had mogen ver
wachten.
Clair laat bovendien niets duidelijk
kaderen in een enigermate inte
ressant verleden. En zo is deze
Biennale, bij alle sterke uitdruk
kingen die men er voor kan be
denken, op de eerste en laatste
plaats gewoon saai en vervelend.
Het heeft geen enkele zin om, on
derweg met Kunst, constant op
nieuwigheidjes te azen en verras
singen te verwachten.
Maar het spanningskoord dat naar
- laten we zeggen - het Wezen
van de Dingen leidt, wordt wel
erg slapjes als men letterlijk alles
wat men tegenkomt al tevoren
op de naambordjes en andere
aanduidingen kan voorspellen.
De invulling is dan vaak nog zo
ongemanierd slecht, dat de klei
ne meesters die hier met bosjes
een kunstje mogen vertonen, een
niveau wordt opgedrongen dat
ze in veel gevallen toch werkelijk
niet verdienen. Waarom troep ge
kozen als er beter werk voorhan
den is? Dat zal wel een van de
kernvragen van deze Biennale
blijven.
Lokaties
Venetië heeft met Kassei gemeen
dat men er met een zo groot aan
bod werkt dat de tentoonstelling
over verschillende lokaties
moest worden gespreid.
De tweehonderdtwintig min of
meer gelukkigen hebben hun
veertienhonderd werken net bin
nen de perken van de Giardini di
Castello kunnen houden en
moesten een overloop vinden in
de oude ziederijmagazijnen die
men met enig geluk op de Zatte
re aantreft, op de scheepswer
ven, de Cantieri Navali, op het
lieve eiland La Giudecca en - tot
slot in de Scuola San Giovanni
Evangelista.
Men moet daarbij vooral niet den
ken aan een doorlopend geheel-
in-etappes. Elke lokatie kent
haar eigen specialiteit. Op de eer
ste vlag staat dan zoiets als Arte
come Arte-Kunst als Kunst, veel
belovend. Het blijkt in de Kas
teeltuin om de continue bewe
ging in de kunst te moeten gaan
en dat wil - onder meer - zeg
gen dat men er teruggrijpt, haast
een beetje te retrospectief voor
een Hedendaagse Biennale. Men
botst al meteen op een wat zon
derling verschijnsel: drie trek
paarden in een elegant bedoelde
Tiercé. Ze heten Schiele, Matisse
en Brancusi en op dat prille mo
ment kan al duidelijk worden
waarom ik hiervoor op een twij
felachtig selectievermogen wees.
De mannen, hun begeleiders, de
namen en - vooral - de stukken.
Expressionisme, Secessie en
jammerlijk achterhaalde vorm-
cultuur vertegenwoordigd door
een reserve-elftal. Armoe ruikt
men, wordt gezegd en het is
Hebben zo'n zeventig jaren, vol
van avantgardistische golftopjes
niets anders opgeleverd dan dit
schimmenspel dat op een kwade
Nacht in Venedig plotseling is
verstard en verschrompeld, een
krakend rariteitenkabinet als de
cor heeft gekregen en waarvan
alle muziek verstomd lijkt?
Zeker, de namen zijn bekend, maar
wie de namen eert zal vragen: is
dat nu alles? Nee, er is méér. Er
zijn naast alle mannen die met
Matisse, Schiele en Brancusi de
continuïteit van de kunst moeten
verbeelden als kleine cou-
peetjes van Licht en Hoop - lan-
denpaviljoens waar men, met ei
gen voorkeuren werkend, de or
ganisatie wat kans op arbeids
vreugde ontnomen heeft. Men
ziet er (ook al) de meest uiteenlo
pende zaken die zowel te maken
kunnen hebben met de nogal
volkse produkten van staatsama-
teurs, over een kudde paarden
tegelijk getilde oude en fonkel
nieuwe Italianen, de standen
lijstjes van Conceptuelen Huize,
Amerika's Droom en Nuchter
heid, de bouwers van het Euro
pese Sprookje en veel gesloten
deuren.
Het is een heen- en weerreis door
de vele stromingen en ismen
die nu al vele tientallen jaren
over zoetjesaan dolle hoofden
hebben gewaaid en gewoed en
die - stuk voor stuk - eerder in
Venetië hebben hofgehouden.
Het is een tocht die af en toe aardi
ge momenten oplevert, maar
men zal bij het kiekje dat er mis
schien het gevolg van is, geen
dierbaar stemmend regeltje
meer verzinnen. Het is immers
allemaal al zo lang bekend Of
wil men het nog eens proberen
met bijvoorbeeld wat surrealis
me, wat constructivisme, een
beetje kubisme, futurisme voor
de dag van morgen, grensverleg
gend impressionisme, oud
maar nog niet vergeten - expres
sionisme en de wonderen van
land art, arte povere? Dat zou
best te doen zijn, met veel aardig
heid zelfs, als er dan maar krach
tig gesproken zou kunnen wor
den over die werken die sterk ge
noeg zijn om uit en in zichzelf te
bestaan zodat die vlag met Kunst
als Kunst erop boven echte con
tinuïteit zou kunnen wapperen.
Varianten
De bezoeker die de reis door Vene
tië in de Giardini di Castello is
begonnen en het oponthoud aan
de Zattere en op La Giudecca er
bij neemt, ontmoet varianten op
aloude themata, geen bijster in
teressante varianten, niet meer
dan men verwachten kon, vaak
minder.
Om dan nog naar het instituut te
gaan waaraan Sint Jan de Evan
gelist zijn naam gaf om er een
overzicht van het werk van Ta-
pies te zien is - haast - te veel
gevraagd. Wie het toch doet, ziet
Antonio Tapes (bijna zestig nu)
en dat staat voor een half men
senleven lyrische abstractie.
Maar, ook dat wist men al.
Een verhaaltje mag, een conclusie
moet:
Wie de wijsheid dient, de vrolijk
heid zoekt en dientengevolge het
leven lief heeft, gaat een andere
weg dan die van de veertigste
Biennale van Venetië.
ANDREAS OOSTHOEK
Werkstuk van Egon Schiele op Biennale in Venetië
Bioscopen
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Twee door het dolle
heen", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur. zo.
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur. al.
LIDO 1 (124130): "De rechter- en de lin-
i kerhand van de duivel", da. 14.30, 19.00
en 21.15 uur. zo. ook 16.45 uur, al
LIDO 2: "Heibel op de hoofdweg", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur. zo. ook 16.45
uur, al.
STUDIO (133210): "The sound of mu
sic", da. 20.00 uur, al.
Kindermatinee: 'Lekker lui genieten",
da. 14.30 uur, zo. ook 16.45 ulir.
TRIANON (123875): "Les uns et les au-
tres". da. 14.00 en 20.00 uur, al.
REX (125414): "Blondjes in hun
blootje", da. 14.30,19.00 en 21:15 uur, zo.
14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr
Nachtvoorstelling: "Hete jeugdvakan-
tie", vr. en za. 23.30 uur, 16 jr.
EURO 2: "An eye for an eye", da. 13.30,
18.45 en 21.15 uur, zo. 13.45, 16.15, 18.45
en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Blond vuurwerk',
za. 24.00 uur. 18 jr.
EURO 3: "Vrijdag de dertiende, deel 2",
da. 18.45 en 21.00 uur, xo. ook 16.30 uur.
Kindermatinee: "Popeye", da. 13.3
EURO 4: "Hallelujah voor een paar
vuisten", da. 13.30, 18.30 en 21.00 uur,
zo. ook 16.00 uur, 12 jr., za. ook 24.00
uur, 16 jr.
"de hel los", c
en 19.30 uur,
"Das Boot",
en 21.00 uur,
Bioscopen Katwijk
fpAAR IS DE PATIËNT. HM., y
A\AAKf EEN OVERSPANNEN KOrA UIT HET
IN0RUK.... ONAANGEPAST
GEDRAG.. WAAN VOORSTEl-
LIMGEN...
I
Bioscoop Voorschoten
(Voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Ace high", da. 14.45, 18.45 en
21.15 uur. al
CITY 2: "Das Boot", da. 18.45 en 21.15
uur. 12 jr.
Kindermatinee: "Frank en Frey", da.
CITY 3: "Lily Marleen", da. 21.15 uur, 12
Bioscopen Alphen
Scheepvaartinformatie over
de grote en kleine vaart
kunt u van maandag tot en
met vrijdag telefonisch ver
krijgen via nummer
071-144941, toestel 218. Bel
len tussen 9 en 12 uur.
Exposities
Rijksmuseum van Oudheden - Rapen
burg, t/m 3/10, Beelden van Behnasa,
Egyptische kunst uit de Romeinse Kei
zertijd, ma t/m za 10-17 uur, 13-17 uur.
Gemeentehuis Leiderdorp 7- t/m 28/7,
Bep Broekema-Van Dijk, etsen, litho's,
tekeningen, ma t/m vr van 8-17 uur, do
van 19-21 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Steenstraat 1, t/m 3/10, 'Indianen van
Mexico, Azteken in 't verleden. Nahua's
van heden', ma t/m za van 10-17 uur,
zon- en feestdagen van 13-17 uur.
Museum De Lakenhal: Expositie Thea
trale Collectie Hans van Oosterom, t/m
28 augustus
Oegstgeest - Kunstcentrum Lange
Voort, expositie van Jan van den Bos,
Monica Elias, Kitty Langenberg, Ineke
Pijn, Leo Vogelenzang, tot 27/7, di t/m vr
13.30-17.30 uur, vr 19-21 uur, za 12-17
Bibliotheek - Nieuwstraat 4, tentoon
stelling "Droomwereld", tot 1/8, ope
ningstijden bibliotheek.
Museum De Lakenhal: Expositie "Jo-
han de Vries: van symbolist tot realist,
schilderijen en tekeningen 1914-1940". t
m 15 augustus
Museum Boerhaave - Steenstraat la, t/m
5/9, tentoonstelling 'Het Kloppend
Hart', 10 jaar cardiologie in Nederland./
Ziekenhuizen
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
'uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-ziekenhuis)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis doorlopende be
zoektijd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
uitzondering van:
- de kinder- en jongerenafdeling: dage
lijks van 14 00 uur tot 19.00 uur.
- de afdeling intensieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Bezoekuren St. Elisabeth-Ziekenbuis:
Volwassenen: dagelijks van 14.00-14.45
en van 18.30-19.30 uur. Klasse afd: dage
lijks van 11.15-12.00 uur. van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19 30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16 00 uur en van 18.30-19.30
Kinderafdeling, dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
Academisch Ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde
18.00-19.00 uur.
Pratmaturenafdeling dagelijks van
14.30-14.45 uur en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-19.00
Bezoektijden kinderafdelingen.
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00
uur. (Alleen voor ouders van kinderen
kan er een afwijkende tijd afgesproken
worden met de hoofdverpleegkundige)
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra be
zoek voor de hartbewaking: 's ochtends
11.00-11.30 uur. Extra bezoek voor va
ders op de kraamafdeling: 's avonds
19.30-20.30 uur. Kinderafdeling 's mid
dags 14.30-15 30 uur, 's middags alleen
voor ouders 14.30-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (tel: 020-175000).
FRED BASSET
ais js 'n witte temer
'n zwart scMaap fcAA/
noemen..
SPAGHCTTE
TONIJNSAUS
Breng e«-n grote pan
de kook en werp er dan
300 ft tpaghetti in Laat
de spaghetti net gaar
minuten Kook de spag
hetti ionder dek ar] en
UI van lijd lot U)d de
liever tonijn in gelei dan
in olie Druk het tonijn
1 gebruik vooral ook
de tonun door. 1 theele
pel ritriM-naap I flinke
eetlepel lomatenket
chup de*gewentt nog
wat knoflook en een
WIN A BOR?
udcl lieuti'S
24 juli 1982
Honderd jaar geleden stond m
de krant:
- In Alexandriè heeft de Engel-
sche admiraal Sir Beauchamp
Seymour, die het bombarde
ment heeft laten uitvoeren, een
manifest uitgevaardigd, waar
in hij, in overleg met de Egypti
sche regeering, het herstel der
orde op zich neemt. Brandstich
ters zullen doodgeschoten, plun
deraars gevangengenomen
worden. Aan niemand ts hel
geoorloofd na zonsondergang
Alexandriè te verlaten In
weerwil van de waakzaamheid
der patrouilles heeft Zondag
avond op onderscheidende
plaatsen nieuwe brandstich
ting plaats gehad. Intusschen
zet Arabi-pacha zijne krijgstoe
rustingen voort, in strijd met
den wensch van den khedive en
de regeering. Hij zou eene alge-
meene wapening der AraW
bevolking hebben gelast en de
verzameling der Egyptische
troepen om Cairo, welke stad
hij tot het uiterste wil verdedi
gen. In Alexandriè zijn de in
ternationale rechtbank en het
postkantoor hersteld. Levens
middelen worden uit de dorpen
aangebracht. Voorts zijn nog
5800 man der Engelsche man-
ne-in/anteru' ontscheept. In
Cairo zou de heilige oorlog zijn
afgekondigd, te Tantah. Man-
surah en Zagereg zijn Europea
nen vermoord In laatsgenoem-
de stad trof dit lol een der con
suls.
Vijftig jaar geleden
- De Amenkaansche bendelei
der Al Capone, die tot tien jaar
gevangenis is veroordeeld we
gens belastingontduikingen
die zijn tijd uitzit tn de Atlan-
ta-gevangenis van Chicago,
heeft zich ontpopt als een mo
del-gevangene Hij is captain
van het baseball-team en zingt
tn het getHingenis-koor. Zijn
mede-gevangenen noemen hem
"the big fellow" uit "eerbied"
voor Amerika's grootsten on
derwereldfiguur Natuurlijk
schrijft hij zijn mémoires. Hij
ontvangt geregeld bezoek van
rmuir en zoari. maar -.tred.', nu
der toezicht zooals de andere
gevangenen.
