c
3-
De Ierse vakbeweging:
speelruimte is er niet
"In Nederland kon 't niet meer
Oorlog Iran-Irak beheerst markt
Beursweek
Ierland
en het
voordeel
van de
achter
stand
(slot)
Ondernemer uit Huizen week uit naar Ierland:
ZATERDAG 17 JULI 1982
Extra
De lijst bevat 50 namen, maar
wie weet is er intussen al
weer eentje bijgekomen. Vijf
tig bedrijven, die het in Ne
derland voor gezien hielden,
in het thuisland de status quo
handhaafden en hun expan
sie elders zochten. Elders is
in dit geval Ierland.
Van een buitenlandse vestiging
van Philips, Elsevier, Akzo,
Organon en Verolme kijkt
niemand op, maar wat te den
ken van kleinere, minder
klinkende namen als Rayma-
ker, De Regt, en Honing Be
heer?
Vast staat dat niet het afzetge
bied lokte, want de Ierse
thuismarkt is beperkt en in
dustrie in de republiek leeft
grotendeels van export. De
keuze voor Ierland is veelal
door hele andere motieven
ingegeven. Een vriendelijk
belastingklimaat, een nauwe
lijks ontwikkelde bureaucra
tie, bereidwillig personeel,
welwillende vakbonden en
een geografisch gunstige lig
ging keren in gesprekken
met buitenlandse onderne
mers steeds terug als onmis
kenbare pluspunten.
Die argumenten gelden bij
voorbeeld voor directeur
Kleijn van Thermo Air, een
fabrikant van hete luchtbe-
handelingsapparatuur, wiens
vestiging in het Noordhol
landse Huizen door het suc
ces op de markt dringend uit
breiding behoefde. Het be
drijf, eigendom van zijn zwa
ger Dick Honing en in Neder
land opererend onder de
naam Honig's Verwarmings
apparaten bv, besloot in 1978
tot uitbreiding. Architecten
werden aan het werk gezet en
met de plaatselijke autoritei
ten in Huizen werd overleg
gevoerd.
Kleijn: "Na drie jaar waren we
nog geen cent opgeschoten.
We hadden een boekenplank
met papier. Vergunningen,
bestemmingsplannen al dat
soort zaken meer, dan was dit
weer niet goed, dan deugde
dat niet. Op een gegeven mo
ment heeft mijn zwager de
kogel door de kerk gejaagd
en gezegd: ik hou er mee op;
ik ga ergens anders kijken.
We zijn in Frankrijk geweest,
in Oostenrijk en uiteindelijk
werd het Ierland. Geloof me
of niet. Zes weken nadat we
die knoop door hadden ge
hakt, was er niet meer dan
een flinterdun dossiertje op
de plank en waren we hier
aan de gang. Kom daar thuis
maar eens om".
Honing, in 1970 opgericht,
drijft op een door de eigenaar
zelf ontwikkeld hoog-rende-
ment verwarmingsapparaat
voor bijvoorbeeld fabriekshal
len. Een exportartikel dat hef
op de Europese markt goed
doet en waarvoor ook in de
Verenigde Staten belangstel
ling bestaat. Het bedrijf is
niet vreselijk arbeidsinten
sief, maar heeft wel behoefte
aan vakmensen. Nadat van
uit het Amsterdamse kantoor
van het Ierse regeringsbu
reau voor industriële ontwik
keling (IDA) de eerste con
tacten waren gelegd, toog
Dick Honing naar de repu
bliek, reed langs verschillen
de vestigingspunten en koos
uiteindelijk voor een kant-en-
klare fabriekshal in Carlow,
een plaatsje op de route Du
blin-Cork. Begonnen werd
vorig jaar met acht man per
soneel, inmiddels zijn dat er
tien; de komende jaren loopt
dat aantal op tot 25. De uit
breiding die oorspronkelijk
voor 1985 in de pen zat, is nu
al bijna achter de rug. De ge
kozen fabriekshal van 700
m2, wordt op het ogenblik
uitgebreid tot 2.000 m2.
Honing kon aansluiten bij het
faciliteitenpakket dat spe
ciaal voor kleine bedrijven is
opgezet. Zo werd mef het Iers
Industrie 'Trainingscentrum
een opléiding voor het perso
neel georganiseerd die geheel
in de eigen fabriek werd ge
geven. Trainingskosten en de
produktiedagen die door de
lessen verloren gingen, wer
den volledig door de Ierse re
gering betaald. Salarissen
Economisch redacteur Ton van Brussel maakte onlangs een reis naar Ierland, één
van de zorgenkinderen van de Europese Gemeenschap. Met een inflatie van 23
procent, een werkloosheid van tenminste 11 procent en een Financieringstekort
van 14 procent lijkt de Ierse economie in een hopeloos dal. De laatste jaren is het
land echter in snel tempo aan het industrialiseren. De Ierse regering hanteert
daarbij een opvallend recept, dat honderden buitenlandse bedrijven heeft ge
lokt en vele tienduizenden Ieren aan een baan heeft geholpen. De aanpak van de
regering vindt niet alleen in het parlement brede steun, ook Ierse ondernemers
en de vakbonden stemmen er mee in. Vandaag de vierde en laatste aflevering in
de serie "Ierland en het voordeel van de achterstand", met gesprekken met
ondernemers en een beeld van de vakbeweging.
Het echtpaar Kleijn in hun
Carlowse bungalow. Op de
inzet de fabriek van Honing,
die in Ierland opereert onder de
naam Thermo Air Ireland.
(Foto: Daniel Coffey)
De definitieve breuk tussen Ulster
en de rest van Ierland heeft de
vakbeweging ongemoeid gela
ten. De 92 op het eiland voorko
mende bonden zijn nog immer
onder dezelfde paraplu verenigd,
naar het in Engeland gangbare
model. Het congres, het hoogste
bestuurscollege, bepaaldt het al
gemene beleid; de 92, veelal klei
ne, bonden richten zich op hun
specifieke bedrijfstak. De vak
bonden werken onafhankelijk
van politieke partijen. Van een
"natuurlijk relatie" met bijvoor
beeld de Labour Party, zoals we
die in Nederland tussen PvdA en
FNV kennen, is in Ierland geen
sprake. Ook met de nog niet zo
oude, maar aan populariteit win
nende Sinn Fein Workers Party
(de meest linkse arbeiderspartij
van de republiek) bestaan geen
speciale banden.
Zo'n vijftig tot zestig procent van
de Ierse fabrieksarbeiders is
georganiseerd. Er is een kleine
vrouwenbond (met ca. 2.500 le
den); de meesten vrouwen kie
zen voor aansluiting bij de ande
re bonden.
"De vakbeweging onderstreept in
grote lijnen het industrialisatie
beleid van de regering", aldus
Peter Rigney, van het Irish Con
gress of Trade Unions. "De eco
nomische situatie van het land
laat ons weinig speelruimte.
Daarbij komt dat er de afgelopen
jaren veel vooruitgang is ge
boekt. Er is voor de mensen weer
wat meer perspectief De emigra
tie is gestopt, er is veel nieuwe
werkgelegenheid geschapen en
wat voor ons belangrijk is: het
blijkt dat je de beste salarissen
en de beste arbeidsvoorwaarden
vindt bij de nieuwe bedrijven die
door de IDA (Industrial Develo-
pement Authority) hier naar toe
zijn gehaald. Ander belangrijk
punt is de toegenomen mogelijk
heid van scholing. Daar zijn we
heel blij mee".
Het congres heeft twee belangrij
ke strijdpunten:
- verbetering van sociale zekerheid
- verbetering van werkgelegenheid
Voor beide valt het een ander te
zeggen. Officieel is elf procent
(maar vermoedelijk veel meer)
van de beroepsbevolking werk
loos; de sociale zekerheid is zeer
minimaal. Werklozen moeten het
met een kleine of zelfs geheel
zonder uitkering stellen. De
overheidsinkomsten zijn be
perkt, de kosten van de opbouw
van het land hoog; om die reden
trekt de regering liever geld uit
voor nieuwe banen dan voor so
ciale zekerheid, waar Ierland
overigens ook nooit enige tradi
tie in heeft gehad.
De EG-resolutie van 1976 waarin
een gelijke behandeling voor
mannen en vrouwen werd vast
gelegd, heeft binnen de vakbe
weging het proces van bezinning
op de positie van vrouwen in be
drijven in een stroomversnelling
gebracht. Peter Rigney daar
over:" Vrouwen zijn zich meer
gaan organiseren en eisen nu ook
banen aan de top. In het boeren
bedrijf was het natuurlijk al lang
gebruik dat vrouwen meewerk
ten, maar daarbuiten veel min
der. Ierland is katholiek en het
gezin speelt een belangrijke rol"
IDA-manager John O' Brien:
"Vrouwen in de fabriek, dat was
hier vroeger iets dat niet voor
kwam, om allerlei sociale rede
nen. Dat verandert snel. We heb
ben nauwelijks fabriekswerk in
de traditionele zin. Het is alle
maal vrij schoon werk en dat
blijkt voor vrouwen aantrekke
lijk".
Het overleg over nieuwe cao's ver
loopt m Ierland nauwelijks an
ders dan in Nederland. Een ar
beidsovereenkomst heeft gemid
deld een looptijd van vijftien
maanden. Prijscompensatie, is,
hoewel niet automatisch toege
kend, in de praktijk een verwor
venheid, waaraan niet wordt ge
tornd. Arbeidstijdverkorting
daarentegen is een onbekend fe
nomeen en ook van onderne
mingsraden heeft memand ge
hoord.
Peter Rigney: "We hebben een
werkweek van 40 uur. Korter
werken komt hier niet aan de or
de, hooguit wat extra vakantie
dagen. Je kunt in zyn algemeen
heid zeggen dat het in de bedrij
ven vrij rustig is. Bij de overheid
wordt het stakingswapen wel ge
hanteerd. Daar doen zich veel
meer conflictstuaties voor. En
ondernemingsraden, ach, bij een
sterke vakbond kun je je afvra
gen waarom je nog een onderne
mingsraad zou moeten hebben.
Ik zou dat niet zo goed weten".
van schoolverlaters kwamen
in het eerste half jaar even
eens voor rekening van de
overheid. Als tegenprestatie
voor het laten meedraaien
van stagières van een techni
sche school, werkt die school
weer speciaal voor het bedrijf
testprogramma's uit. Dat al
les gevoegd bij vrijwel onbe
laste exporten en een maxi
mum vennootschapsbelas
ting van tien procent, doet
Kleijn spreken van een "pa
radijs".
"In Nederland kon het niet
meer; Ierland was voor ons
een avontuur. We hebben het
risico genomen. Je moet hier
gaan wonen en een nieuw be
staan opbouwen. Je moet ge
motiveerd zijn en je gezin na
tuurlijk ook. We hebben een
prachtig huis gekocht, voor
een prijs die voor Nederland
se begrippen een lachertje is.
Wij hoeven niet meer terug,
echt niet. Nederland stond
me steeds meer tegen. Altijd
problemen als je wat wilt,
overvol, iedereen op mekaars
lip. Het zijn fijne mensen
hier. Ik heb prima personeel,
geen ziekteverzuim en met
de bonden geen centje last.
Mensen verdienen bij ons
wat meer dan elders, dan zit
je al gauw goed. Laatst was ik
even voor zaken terug m Ne
derland. Word ik meteen in
mijn kraag gegrepen door
twee agenten, opgebracht en
opgesloten voor een bon die
was openblijven staan. Op de
meest onbeschofte manier
word je meegenomen, zonder
uitleg of niks. Moet ik naar
zo'n land heimwee hebben?"
Steve Maluda is general mana
ger van Perkin Elmer Corpo
ration, een Amerikaanse on
derneming met als werkter
rein micro-elektronica.Hij is
tijdelijk naar Ierland overge
plaatst om daar een vestiging
op te zetten. Is dat gelukt dan
draagt hij de zaken over aan
mangement dat ter plaatse
wordt aangetrokken.
Perkin Elmer haalde vorig jaar
met vijftienduizend man per
soneel een omzet van 1,1 mil
jard dollar, anderhalf miljard
meer dan het jaar daarvoor.
Klanten bevinden zich overal
od de wereld. Toen voor de
Siciliaanse kust twee 2500-
jaar oude bronzen werden
opgedoken en in het Archeo
logisch restauratie Centrum
van Florence ter restauratie
werden binnengebracht, le
verde Perkin Elmer meetap
paratuur voor het onderzoek.
Ruimtevaart, olieboringen,
defensie, automatisering van
banken, het behoort allemaal
tot het werkterrein van deze
Amerikaanse multinational.
Gezien het belang van de Euro
pese markt, had het bedrijf
dringend behoefte aan een
vestiging binnen de Europe
se gemeenschap. Het oog viel
op een industrieterrein in
Cork, om redenen zoals eer
der vermeld.
"Voor ons is dit een tijdelijke
onderkomen. Er was geen hal
voor handen zoals wij die
zochten. Die wordt nu ge
bouwd. We zijn in het eerste
stadium met 48 menden. Het
is de bedoeling dat we hier
assemblage- en testwerk
gaan doen. Als we verhuisd
zyn en alles draait moeten er
straks 450 mensen werken.
Afhankelijk van de markt
kunnen we doorgroeien.
"Schoolverlaters hebben acht
tien weken training nodig om
hier aan de gang te kunnen.
De overheid betaalt dat
Daarnaast hebben we be
hoefte aan hoger gekwalifi
ceerd personeel en het ziet er
naar uit dat we dat hier op de
arbeidsmarkt wel kunnen
krijgen".
"Wat me opvalt in vergelijking
met de Verenigde Staten is
dat de mensen hier door
gaans wat gedisciplineerder
werken. Ze hebben het zeer
naar hun zin. maar dat komt
natuurlijk ook doordat ze
weinig gewend zijn. Het is
schoon werk, er wordt niet
gejacht en gejaagd, want pre
cisie is belangrijk. De ar-
beidsproduktiviteit ligt hier
nog wat lager dan in de VS-
bedrijven, maar als iedereen
ingewerkt is. trekt dat van
zelf bij".
Na een vooral voor financiële
fondsen vaste inzet kwam de
Amsterdamse effectenbeurs
deze week al spoedig tot stil
stand. De handel droogde
sterk op, de financiële fond
sen gaven eerder bereikte ter
reinwinsten weer prijs en de
beurs nam in zijn geheel een
afwachtende houding aan.
Wall Street daarentegen wist
per saldo flink vooruit te ko
men en de vaste stemming
van de vorige week door te
zetten. Ook hier werd de
week met een flinke koers
stijging begonnen, die na een
dag van consolidatie werd
voortgezet. In drie dagen
tijds werd er 15 punten winst
op de Dow Jones-index ge
boekt. Daarna trad een zeke
re consolidatie op.
Wall Street ondervond op twee
fronten toenemende span
ning. In de eerste plaats op
buitenlands politiek terrein
waar het Midden-Oosten en
daarmede de olie, steeds
meer aandacht en bezorgd
heid opeist. Nu Iran weer in
beweging is gekomen en
naast de kwestie Libanon er
een tweede brandhaard aan
gestoken is, raakt het gros
van de beleggers in de Ver
enigde Staten hun zicht op de
zaak kwijt. Vooral de toe
komst van de olie, voor het
Westen van eminent belang,
wordt hierdoor erg onzeker.
De door Iran veroorzaakte on
enigheid binnen het oliekar
tel OPEC, waardoor dit colle
ge in de hoogst mogelijke
verwarring is geraakt, en in
Wenen geen produktieover-
eenstemming wist te berei
ken is een lichte prijsdaling
op de vrije oliemarkten opge
treden. Maar de vrees dat
Iran en Irak eikaars vitale
oliegebieden weer gaan be
dreigen heeft de prijsdalings
trend sterk afgeremd. Mocht
Iran de olierijke Golfstaten
daadwerkelijk gaan bedrei
gen, dan zou zich zelfs een
derde grote oliecrisis kunnen
ontwikkelen. De vrije wereld
zou dan met recht donkere
tijden tegemoet gaan.
Bijna even belangrijk voor Wall
Street is nog altijd het rente-
vraagstuk. Volgende week
dinsdag zal Centrale-Bank-
president Paul Volcker voor
de Amerikaanse Senaats
commissie voor monetaire
zaken komen vertellen welke
geldpolitiek hij voor de twee
de helft van dit jaar alsmede
voor 1983 in petto heeft. De
man heeft de afgelopen paar
maanden aan hevige kritiek,
ook uit het Congres, blootge
staan omdat hem verweten
wordt de rente veel te hoog te
houden. Er zijn nu tekenen
van enige versoepeling in de
kredietpolitiek, steunend op
een aanzienlijker verbetering
van de geldbeheersing dan
was verwacht, alsmede op
een flinke daling van de rente
op belening van effecten als
onderpand.
De dollar begon aanvankelijk
dan ook te zakken, maar
werd door de nieuwe verwik
kelingen in het Midden-Oos
ten gestuit. Het goud liep om
die reden fors op. Volgende
week zal moeten blijken in
hoeverre de FED, het bestuur
van de Amerikaanse Centrale
Banken, door de knieën zal
gaan en wijzigingen zal aan
brengen in het rentebeleid.
Dat zou de rente ingrijpend
kunnen beïnvloeden.
Dat ook de Amsterdamse effec
tenbeurs nog altijd vaart op
het rentekompas, bleek deze
week uit het emotionele
koersbeloop voor de finan
ciële fondsen. Aanwijzingen
voor rentedaling in zowel
Aftierika als ons land, deed
vooral de bankaandelen de
week op hoog niveau ingaan.
Maar al spoedig sloeg het kli
maat radicaal om. Het failliet
gaan van een project-ontwik
kelaar waardoor een provin
ciale bank een grote strop zal
leiden, bracht flink wat aan
bod van bankaandelen los.
door
C. Wagenaar
En dit werd nog versterkt
toen de ABN in het emissie
prospectus van een nieuwe
11,5 procent kapitaalobliga-
tielening berichtte, dat ook in
1982 nog forse bedragen aan
de stroppenpot, officieel de
voorziening algemene risi
co's genoemd, zullen moeten
worden toegevoegd. De
winst kon hierdoor in de eer
ste zes maanden van 1982 het
niveau van vorig jaar niet
overschrijden. Alle koers
winst van maandag werd om
gezet in flinke koersdalingen
oplopende tot zo'n vier vijf
gulden.
Ook de Hypotheekbanken ver
loren deze week weer aan
zienlijk terrein doordat de
Friesch-Groningse Hypo
theekbank evenals de West-
land-Utrecht Hypotheek
bank, zo'n vijf gulden daal
den.
Toch hield de rest van de beurs
in Amsterdam zich goed. Er
werd steun ontleend aan de
koersstijgingen van Wall
Street. Daar begon men met
een flauwe stemming voor de
olie-aandelen omdat het mis
lukken van het OPEC-beraad
wegens de verwachte prijsda
lingen voor olie, ongunstig
voor de oliemaatschappijen
werd uitgelegd. Maar dit
sloeg om in een krachtig her
stel door de nieuwe strijd tus
sen Iran en Irak op de olievel
den van beide landen. Aande
len Koninklijke Petroleum
hervatten per saldo dan ook
hun stijging wat ten steun
was voor de gehele Amster
damse beurs. De vijf interna
tionals waren na vier dagen
handel dan ook een vol punt
hoger en het algemeen ge
middelde van de beurs een
halve punt.
Ook de obligatieindex kon uit
eindelijk een halve punt op
lopen. Met spanning wordt
nu gewacht op de emissie-
koers van de 11,5 procent ka-
pitaalobligatielening van de
ABN waarop volgende week
woensdag kan worden inge
schreven. Desondanks heer
ste op vele fronten in Amster
dam een afwachtende hou
ding. Grote saldokoerswin
sten traden deze week dan
ook niet op. Drie tot vijf gul
den meer werd betaald voor
KBB, Gist-Brocades, Heine-
ken en Unilever. Océ-Van der
Grinten behield zijn grote
sprong van zeven gulden van
vonge week. Maar Holec
moest v\jf gulden inleveren
en Vihamij-Buttinger, die
een reddende fusie de neus
voorbij zag gaan. viel verder
terug van zeven gulden op
v\jf gulden.
