Een kerk voor allen
Soefisme en verdraagzaamheid:
niet scheiden maar verenigen
ZATERDAG 17 JULI 1982
Extra
Vrijwel ongemerkt
zijn de afgelopen
weken op diverse
plaatsen in
Nederland
herdenkingsplechtig
heden gehouden,
plechtigheden ter
nagedachtenis aan
de 100-jarige
geboortedag van
Hazrat Inayat Khan.
Een naam die eerder
vraagtekens dan
reacties van
herkenbaarheid zal
oproepen.
Die onbekendheid is
illustratief voor de
Soefi-beweging,
waarvan Khan - een
uit India afkomstig
'geestelijk leider' - de
stichter is. Toch
heeft de
Soefi-beweging al
zo'n halve eeuw voet
aan de grond in de
westelijke wereld.
Wie wel eens in de
duinen bij Katwijk
heeft vertoefd, zal
ongetwijfeld op een
fraai ogend gebouwd
met een groene
koepel - een soort
tempel - zijn gestuit.
Dit gebouw, de
zogenaamde
Universel, is de
belangrijkste van de
12 Soefi-centra die
Nederland rijk is.
Door Bert Paauw
Oud-minister V/itteveen: "Eenheid
Foto: Dirk Kettinf l
Wie was Hazrat Inayat
Khan en wat wil de
Soefi-beweging? Op
die vragen probeert
oud-minister H.J. Wit-
teveen een antwoord
te geven. Witteveen
behoort tot het (nog al
tijd) tamelijk selecte
groepje Soefi-aanhan-
gers in Nederland en
maakt tevens deel uit
van het internationaal
bestuur van deze be
weging die haar hoofd
kwartier in het Zwit
serse Genève heeft
staan.
Witteveen: "In het begin
van deze eeuw is het
Soefisme naar het Wes
ten gebracht. In het
Oosten bestaat het al
heel lang. Het is daar
één van de mystieke or
des waarbij mensen een
geestelijke leraar vol
gen. Die ordes zijn er in
allerlei variëteiten. Ge
meenschappelijk ken
merk is het zoeken naar
een innerlijke waar
heid. Door verdieping
van het bewustzijn en
meditatie wordt gepro
beerd te komen tot con
tact met het goddelij
ke".
Musicus
Hij was een begaafd musicus.
Zijn muzikale invloed op het
Soefisme blijkt onder meer
uit de grote rol die geestelijke
liederen heden ten dage nog
altijd in die beweging spelen.
Witteveen: "Hazrat Inayat
Khan zag het als zijn roeping
het Soefisme naar het Westen
over te brengen. In 1910 reis
de hij van India naar het Wes
ten. Hij liet alles achter. Eerst
ging hij naar de Verenigde
Staten, gaf daar concerten en
sprak over het Soefisme. La
ter reisde hij ook naar andere
westelijke streken".
Khan kreeg geleidelijk steeds
meer volgelingen die zijn
boodschap 'oppakten'. Witte-
veen:"De Soefi beweging wil
het Soefisme in een moderne,
of zeg, aangepaste vorm in
het Westen uitdragen. De
doelstelling is een synthese,
een samengaan tussen Oost
en West te bewerkstelligen.
In het Westen is steeds meer
belangstelling ontstaan voor
meditatie en Oosterse mys
tiek, in het Oosten is steeds
meer interesse ontstaan voor
Westerse wetenschap en
techniek. Die lijnen naar el
kaar toe brengen, ook de cul
turele kloof overbruggen, dat
is de doelstelling van het Soe
fisme. Daarbij wordt niet ge
keken naar de verschillen
maar naar datgene wat
bindt".
Scholing
De genoemde doelstelling
wordt nagestreefd middels
een aantal gerichte activitei
ten. Witteveen noemt er een
viertal.
- Innerlijke scholing waarbij
het gaat om persoonlijke
geestelijke ontwikkeling on
der leiding van een leraar.
- Religieuze activiteiten. Regel
matig worden universele ere
diensten gehouden waarbij
de eenheid van alle grote
godsdiensten wordt uitgedra
gen, de zogenaamde 'kerk
voor allen'. Tijdens de ere
dienst, die veelal op zondag
plaatsvindt, wordt een be
paald ritueel gehanteerd.
Grote diepte
De mensen die zich aange
trokken voelen tot het Soefis
me vormen overigens een ge
mêleerd gezelschap. Zij ko
men uit alle lagen van de
maatschappij, al zijn degenen
met een meer dan middelma
tige ontwikkeling oververte
genwoordigd. Maar ook heel
eenvoudige mensen, aange
trokken door de sfeer en de
wijsheid van het Soefisme,
zijn er bij Bij wysheid moet
niet worden gedacht aan in
tellectuele wijsheid maar aan
wijsheid op gevoelsmatige
gronden. Het Soefisme
spreekt niet alleen w. t. n
schappers of intellectuelen
Bescheidenheid lijkt een ken
merk van de Soefibeweging,
want ondanks de behoefte
om anderen met het Soefis
me in aanraking te laten ko
men. timmeren de Soefi-aan-
hangers niet luidruchtig aan
de weg. Witteveen "Mensen
kunnen bijvoorbeeld met de
Soefibeweging m aanraking
komen door het bezoeken
van een eredienst Zo'n
dienst staat voor iedereen
open. Spreekt zo'n dienst ie
mand aan, dan kan men aan
één van de eerder genoemde
activiteiten meedoen. De
Soefibeweging maakt niet
nadrukkelijk propaganda
voor zichzelf Dat past niet in
de filosofie van verdraag
zaamheid. We willen nie
mand iets opdringen. Ieder
een moet worden vrijgelaten
in de keuze van godsdienst
Pas als er interesse voor het
Soefisme is spnngen wij er
op in. Wij moeten wel te vin
den zijn voor iemand die
zoekt".
Katwijk
Hazrat Inayat Khan.
Voor elke godsdienst wordt
een kaars aangestoken. Één
kaars steekt er bovenuit en
symboliseert het goddelijke
licht. Tijdens een eredienst
worden korte passagesvoor
gelezen, afkomstig uit de di
verse godsdiensten. Via de
eredienst wordt de eenheid
van godsdienst nagestreefd,
een eenheid in verscheiden
heid.
- Activiteiten van de Wereld-
broederschap zoals lezingen,
culturele bijeenkomsten,
kampen voor jongeren, socia
le projecten
- Geestelijke genezing. Door
middel van gebeden en medi
tatie wordt geprobeerd men
sen te helpen ziekten te over
winnen.
Witteveen voegt eraan toe
"Verdraagzaamheid staat
hoog aangeschreven bij het
Soefisme Wij willen een by
drage leveren om mensen te
helpen t)i.i hun problemen en
begrip kweken voor de eeu
wige waarheid van alle gods
diensten, een waarheid die de
mensen verenigt en met
scheidt".
Een overduidelijke 'vindplaats'
van het Soefisme is de al eer
der genoemde Universel in
de Katwykse duinen, niet al
leen schitterend gelegen
maar door de aparte bouw
stijl en sfeervolle eenvoud
van het interieur een ideale
plaats van samenkomst De
Universel staat er nu 10 jaar
De plek, enkele honderden
meters achter de Zuid-Boule
vard. is bewust gekozen.
Witteveen "Op de bewuste
plaats heeft Hazrat Inyat
Khan in het verleden een bij
zonder geestelyke ervaring
gehad. Daarom heeft hy die
plaats gezegend. Dat is voor
ons dus van bijzondere bete
kenis. Aanvankelijk hebben
we in die duinpan bijeen
komsten in de openlucht ge
houden. Maar we hebben er
tevens naar gestreefd om dat
terrein in erfpacht te krijgen
van de gemeente Katwijk.
Dat is ons uiteindelijk gelukt
waarna we er ons gebouw
konden neerzetten".
Over de bezigheden in de Uni
versel zijn wel eens verkeer
de ideeën gerezen. Een v\jf
jaar geleden georganiseerd
Miszomernachtfeest, met de
nodige vrolijke 'uitspattin
gen', als naaktzwemmen,
heeft die ideeën gevoed. Vol
gens Witteveen zijn bepaalde
aspecten van dat feest, opge
zet door enige plaatselijke
Soefi-aanhangers, destijds
overbelicht "Dat gaf een ver
tekend beeld Het feest kan
niet karakteriserend worden
genoemd voor de Soefibewe
ging hoewel vrolijkheid ze
ker by het Soefisme past"
Persoonlijk
Interieur van de Soefi-tempel m Katwijk: erediensten uoor iedereen toegankelijk «Foio Dirk Het Unci
Tot nu toe is het Soefisme in
het Westen toch een betrek
kelijk kleine beweging geble
ven. Witteveen heeft er wel
een verklaring voor. "Er
wordt een grote geestelijke
lenng en ervaring verlangd.
Men gaat tot zo'n grote diepte
dat het veel mensen moeite
kost om dat op te brengen.
Een vrolijkheid die meestal op
een ingetogen manier tot uit
drukking wordt gebracht in
onder meer de erediensten.
Juist die ingetogenheid en te
rughoudendheid dragen er
waarschijnlijk toe by dat de
Soefibeweging, behoudens
enkele lichte vernielingen
aan de Universel, nauwelyks
met agressie wordt gecon
fronteerd.
Witteveen 'Wy gaan niet met
het Soefisme de straat op.
Het Soefisme is heel persoon
lijk gericht .Ie duet het vuur
jezelf, je spreekt er niet zo na-
drukkelyk over met anderen.
We roepen denk ik ook geen
agressie op. omdat we er niet
op uit zyn iemands geloof te
breken Ieder geloof is goed.
Wy vinden het fijn -
aanhangers van andere gelo
ven naar onze erediensten
komen. Je moet je voor el
kaar openstellen Maar wij
willen de mensen niet van
één of andere godsdienst
wegtrekken Wy gaan «f n.i
melyk van uit dat de weg van
het Soefisme ook niet de eni
ge en alles zaligmakende weg
