r
Ijzige stilte beheerst Falklands
ZATERDAG 17 JULI 1982
Extra
PAGINA !5
Een rood waarschuwingsiicht
gloeit die vrijdagmiddag op
in het bevrijde Port Stanley.
Meteen wordt in de centrale
van deze kleine hoofdstad
van de Falkland-eilanden de
elektriciteit afgesloten. Een
uur lang is het pikdonker -
luchtalarm. Een onbekend
vliegtuig blijkt de nog steeds
geldende 200-mijlszone rond
de archipel te zijn binnenge
vlogen.
Het met geïdentificeerde toe
stel, misschien wel uit Argen
tinië afkomstig, wordt al snel
op de radar ontdekt. Het
maakt echter rechtsomkeert
voordat het kan worden on
derschept door de Hamer-
vliegtuigen van het vliegdek-
schip Invincible of die gesta
tioneerd zijn op het vliegveld
van Port Stanley.
Na het uitvallen van het licht
loeien er geen sirenes. Er
heerst slechts een onheilspel
lende stilte. Een aantal inwo
ners denkt dat het een nor
male storing in de centrale
was. Er is geen paniek, alleen
bezorgheid en spanning.
Geruchten
Het leven op de Falkland-eilan
den wordt beheerst door ge
ruchten. Zo hielden enkele
dorpelingen bij hoog en bij
laag vol gezien te hebben dat
twee jachtbommenwerpers
(Argentijnse Skyhawks?) on
derschept werden door twee
Harriers. De Britse militairen
wisten niet hoe snel ze via de
radio duidelijk moesten ma
ken dat het hier alleen maar
ging om een oefening waar
aan vier Britse vliegtuigen
meededen.
Dezelfde dag werd gezegd dat
Argentijnse eenheden actief
waren op West-Falkland.
Men verzekerde, en dit werd
bevestigd door een paar Brit
se officieren die op het vlieg
veld werken, dat honderd pas
aangekomen Argentijnse sol
daten gevangen waren geno
men in dat verlaten oord. De
militaire woordvoerders ont
kenden deze geruchten.
Men weet niet meer wie of wat
men moet geloven. De hard
nekkigheid van de geruch
tenstroom wordt in 2ekere
zin ook in de hand gewerkt
door de Britse militaire
woordvoerders zelf. Onmid
dellijk nadat deze officiële
voorlichters zich via de radio
haastten de aanwezigheid
van Argentijnse vliegtuigen
te ontkennen, moesten zij na
tuurlijk wel een verklaring
geven voor de paraatheid van
de vier Harriers in de lucht.
Zouden zich dan toch Argen
tijnen in het luchtruim boven
de territoriale zone hebben
gewaagd Waarom zouden
anders die Harriers zijn opge
stegen? Zo houden de ge
ruchten zichzelf in stand.
Commando
De eilandbewoners en de mili
tairen blijven geobsedeerd
door het ideedat de Argentij
nen nog steeds van plan zijn
met een zelfmoordcomman
do aan te vallen. Daar veran
dert de Argentijnse verkla
ring dat de régering in Bue
nos Aires de oorlog om de
Falklands de facto als geëin
digd beschouwt, voorlopig
nog weinig aan. Die verkla
ring bereikte Londen het af
gelopen weekeinde via de
Zwitserse ambassade in de
Argentijnse hoofdstad, die de
zaken voor het Verenigd Ko
ninkrijk waarneemt.
Volgens een woordvoerder van
het Britse ministerie van bui
tenlandse zaken worden in
overleg met het Rode Kruis
regelingen getroffen om ook
de laatste groep van 593 Ar
gentijnse krijgsgevangen of
ficieren te repatriëren. Onder
hen bevindt zich generaal
Mario Menendez, Argentijns
gouverneur op de Falkland-
eilanden gedurende de korte
bezettingstijd. Tegelijkertijd
echter maakte de Argentijnse
minister van buitenlandse za
ken, Juan Aguirre Lanan, be
kend dat zijn land nog steeds
niet formeel de vijandelijkhe
den heeft gestaakt. De rege
ring in Buenos Aires is daar
alleen toe bereid wanneer de
Britten de blokkade op zee
en in de lucht van Argentinië
en de Falklands opheft.
Bescherming
Men doet er ongéveer 26 uur over om met een transportvliegtuig van het type
Hercules C130 van Engeland naar de Falkland-eilanden te komen. De lange
vlucht wordt onderbroken door twee merkwaardige tussenlandingen: een in
Dakar (de hoofdstad van Senegal) en een op het eiland Ascension. Gedurende de
rest van de vlucht, de helft van totaal 9000 kilometer, wordt het vliegtuig in de
lucht tweemaal bijgetankt. Deze operatie, die ongeveer 3.750.000 gulden kost,
wordt uitgevoerd door vier vliegtuigen: nog een Hercules en drie
tankvliegtuigen.
Omdat de Britse luchtmacht in geen enkel Zuidamerikaans land welkom is
moet niet alleen de Hercules onderweg bijgetankt worden; ook de
tankvliegtuigen zelf moeten elkaar van brandstof voorzien om weer terug te
kunnen vliegen naar Ascension. Drie reusachtige vliegende benzinestations zijn
er nodig on\die ene Hercules van Londen naar Port Stanley te laten vliegen.
Acht journalisten, drie Britten en vijf van verschillende nationaliteiten,
herleefden aan boord van een VC 10 en een Hercules C 130 de strategisch
belangrijke, maar ook spectaculaire, tank-operaties nodig voor de herovering
van de Falkland-eilanden. De Londense correspondent van het Spaanse dagblad
El Pais, Andres Ortega, maakte voor ons de reis mee.
Port Stanley: de balans van de eindstrijd.
Dit garandeert krijgsgevan
genen bescherming tegen el
ke vorm van publiciteit. De
St. Edmund lag al niet meer
in de haven, men wist niet
waar hij was. Er zouden ver
tegenwoordigers van het Ro
de Kruis aan boord zijn.
Port Stanley, dat nog steeds in
de greep van de angst leeft,
zal binnen drie weken niet
langer door de lucht bereik
baar zijn. Het vliegveld wordl
gesloten om de door de Brit
se bombardementen zwaai
beschadigde landingsbaan U
repareren. De baan zal tege
lijkertijd worden verzwaard
en verlengd, zodat ook jacht
bommenwerpers, Nimrod-ra
darvliegtuigen en trans
porttoestellen zoals de VC 10,
er kunnen landen. De eiland
bewoners hebben daarop.al
jaren aangedrongen. Er was
een oorlog voor nodig om de
ze oude plannen te verwezen
lijken.
Afschrikken
Beschermd door enkele onder
zeebootjagers is het vliegdek-
schip HMS Invincible, vlag
geschip van de Britse Arma
da in de zuidelijke Atlanti
sche Oceaan, alleen achterge
bleven in de wateren rondom
de bevrijde Falkland-eilan
den. Het andere vliegdek
schip, HMS Hermes, is ver
trokken richting Engeland
Commandant kapitein ter zee
Jeremy Black en zijn schip
hebben op dit moment geen
andere taak dan duidelijk te
laten blijken dat zij aanwezig
zijn; om eventuele Argentijn
se avonturiers af te schrik
ken.
De eerste groep niet-Britse
journalisten is na een vlieg
reis van ruim 26 uur op het
vliegveld van Port Stanley
aangekomen. Daar wordt
hun verteld dat ze ook de In
vincible mogen bezoeken.
Een dag later landt een Sea
King-helikopter met het vijf
tal aan boord op het vliegdek
van het enorme schip. Het is
de eerste keer sinds het ver
trek uit Portsmouth dat een
buitenlander voet aan dek
mag zetten. De oorlogsver
slaggeving bleef voorbehou
den aan Britse journalisten.
Voor we op het vliegveld Port
Stanley aan boord van de
wentelwiek stapten, kregen
we speciale kleding aan. Dit
voor het geval het vliegende
werkpaard van de marine
mocht neerstorten in het ijs
koude water van de Atlanti
sche Oceaan, waarin je hoog
uit 20 minuten kunt overle
ven. Voor vertrek werd ons
op het hart gedrukt niets te
schrijven over de duur van de
vlucht noch de gevolgde
koers. De angst voor een Ar
gentijnse aktie is kennelijk
nog steeds groot
Onbeschadigd
Voor de landing vloog de heli
kopter rond de Invincible.
Wat onze Britse collega's
steeds hebben volgehouden,
bleek waar. Het grote schip
was geheel onbeschadigd.
Niets wees er op dat het schip
door voltreffers van de Ar
gentijnen zou zijn geraakt -
iets wat de propaganda uit
Buenos Aires bleef volhou
den.
Tegelijk met onze aankomst
stegen twee Sea Harriers op.
Na een paar minuten kwa
men ze alweer terug. Er was
veel bedrijvigheid op het
vliegdek. We konden dat on
beperkt fotograferen.
Argentgnse vliegtuigen met
hun Exocet-raketten hebben
nooit ook maar in de buurt
van de Invincible kunnen ko
men, zegt commandant kapi
tein ter zee Black, onder het
genot van een typisch Engel
se kop thee. Er waren wel
moeilijke momenten en de
angst om gezien te worden
was een van de voornaamste
redenen dat de Invincible
zich op een afstand hield van
Port Stanley.
Onderzeeboten
En onderzeeboten? Een officier
antwoordt dat de Invincible
is uitgerust met onderzee
bootbestrijdingsmiddelen.
Hiertoe bevinden zich ook
helikopters aan boord. Deze
kunnen sonarboeien afwer
pen. Maar in deze oorlog heb
ben wij geen enkele vijande
lijke onderzeeboot kunnen
lokaliseren. Ze lagen ofwel in
de haven of hielden zich
schuil.
Mocht captain Jeremy Black al
angst voor een Argentijnse
aanval hebben, dan liet hij
daar niets van merken. Tij
dens de oorlogsoperaties had
hij het daarvoor in ieder ge
val veel te druk. De enigen
die wat last hadden van een
paniekgevoel waren degenen
die op de kritieke momenten
niet veel te doen hadden.
Voor veel van deze jonge
Britten was de strijd op de
Falkland-eilanden hun eerste
oorlogservaring. .Maar het
viel wel mee. Het was weer
eens iets anders", aldus een
van hen laconiek.
De Invincible had als taak de
operaties van de Sea Harriers
te coördineren. Zenuwcen
trum was de onder de brug
gelegen commandocentrale,
waar het ook nu nog even
druk is als tijdens de gevech
ten. De vliegers van de Har
riers zeiden het vakman
schap van hun Argentijnse
collega's te bewonderen
Commandant Black is overi
gens niet erg te spreken over
de Britse pers, die volgens
hem veel te openhartig is ge
weest. In de Engelse kranten
werd vrijelijk geschreven
over speciale missies van de
helikopters vanaf de Invinci
ble naar het Argentgnse
vasteland.
Geen vrienden
Hg herinnert aan het mysterie
van de neergestorte helicop
ter in Punta Arenas (Chili). Er
zijn duidelijke tekenen die
wijzen in de richting van een
SAS-commando (Special Air
Service) dat probeerde gege
vens te verkrggep over
vluchten van Argentijnse
jachtbommenwerpers met
mogelijk Exocet-raketten
aan boord. „Het was beter ge
weest als daar in de pers niets
over bekend was gemaakt",
zo zei Black.
Gedurende de oorlogsdagen
verbleven vgf Engelse jour
nalisten aan boord Het is al
snel duidelijk dat Jeremy
Black hen met tot zijn vrien
den rekent. En niet alleen
omdat zij voor het doorgeven
van hun verhalen voortdu
rend beslag legden op zijn
communica bemiddelen
Black wantrouwt de media. Hg
noemt hen verantwoordelijk
voor het uitlekken van het
bericht dat de parachutisten
in de richting van Goose
Green optrokken. Daardoor
konden de Argentijnen hun
troepen versterken in dat ge
hucht. De commandant heelt
ook kritiek op de publiciteit
die gegeven is aan aan het tot
zinken brengen van de on
derzeebootjager HMS Shef
field door een Exocet. Hii
blijft van mening dat wan
neer de Argentgnen mets
hadden geweten van het ver
woestende effect van dit pro
jectiel, de oorlog voor de Brit
se marine een gunstiger ver
loop zou hebben gehad.
De bemanning van de Invinci
ble bestaat uit duizend man.
onder wie prins Andrew. Een
van de weinige manieren om
tussen twee alarmfases de
tijd te verdrgven, was kijken
naar het gesloten tv-circuit.
Daarop werden films ver
toond of interviews uitgezon
den met personen die het
schip bezochten.
Gijzelaars
De groep officieren bevindt
zich aan boord van het Engel
se vrachtschip St. Edmund
omdat op de eilanden voor
hen geen behoorlijk onder
dak te vinden was. Volgens
berichten uit Buenos Aires
zouden de omstandigheden
aan boord verschrikkelijk
zijn. De Britse autoriteiten
stonden ons niet toe de ge
vangen en te bezoeken. Men
wilde zich per sé aan de Con
ventie van Genève houden.
Het eerste gedeelte van een
lange reis. Een VC 10 van de
Britse luchtmacht stijgt op
van de basis Brize Norton
(Oxford) richting Dakar,
waar hij 's avonds zal lan
den om er de nacht te blij
ven. Niemand mag het vlieg
tuig verlaten. De Britse
vliegtuigen staan op een on
verlichte en afgezonderde
plek. Een andere VC 10 keert
terug van het eiland Ascen
sion met een groep parachu
tisten die San Carlos hebben
ingenomen. De kanonniers
mogen niet met hen praten.
Binnen een uur landen in
Dakar twee VC 10's, een Her
cules en een Britse helikop
ter.
Over de rol van dit vliegveld
ten tijde van de crisis rond
de Falkland-eilanden wordt
niet, of slechts met grote dis
cretie gesproken. Maar het
is van groot belang geweest
als tussenstation om mate
rieel en manschappen uit
Engeland naar het eiland
Ascension te vervoeren. Het
Ministerie van Defensie in
Londen heeft de Britse me
dia verzocht dit onderwerp
niet aan te snijden. De pers
heeft hieraan gehoor gege-
Tweede tussenlanding: het ei
land Ascension, een soort
natuurlijk vliegdekschip
middenin de Atlantische
Oceaan. De nacht is ontoe
gankelijk. Het vulkanisch
landschap donker. De Ver
enigde Staten beheren dit
Britse eiland. Het Verenigd
Koninkrijk heeft het recht
er 60 vluchten per jaar op uit
te voeren. Dat is duidelijk
verleden tijd. Ascension is
opnieuw een slcutelpost ge
worden in het militaire spel
dat de Britse strategen in de
oorlog rond de Falkland-ei
landen hebben gespeeld.
Het is drie uur in de morgen.
Er heerst een koortsachtige
bedrijvigheid rond de heli
copters en vliegtuigen. De
artilleristen en burgers moe
ten de VC 10 verlaten en zul
len hun tocht naar de Falk
lands per boot vervolgen.
Het toeslei zal verder dienst
doen als tankvliegtuig.
Volgeladen stijgt de Hercules
op. De propellers maken
veel lawaai. Twee grote
tanks met brandstof, die
eenderde van de ruimte in
het vliegtuig innemen, zijn
niet genoeg om Port Stanley
te bereiken. Men moet daar
om een operatie uitvoeren
waarop de Britse piloten
drie weken lang geoefend
hebben: de herbevoorrading
met brandstof' tijdens de
vlucht.
Dat is een moeilijk, precies
karwei. De Britten beschik
ken niet over propellervlieg
tuigen voor de bevoorra
ding. Daarom moet het tank
vliegtuig. de VC 10. zo lang
zaam mogelijk vliegen. De
door propellers aangedre
ven Hercules daarentegen zo
snel mogelijk. De Hercules
heeft meer snelheid nodig.
De enige manier om die te
krijgen is door een val in te
zetten.
Wanneer de Hercules eenmaal
met een haak. bevestigd is
aan de brandstofslang van
het tankvliegtuig na de
tweede of derde poging lukt
dat - zetten de beide vlieg
tuigen een daling in, aan el
kaar gekoppeld door deze
merkwaardige "navel
streng". De operatie begint
op ongeveer 8000 meter
hoogte en eindigt tien minu
ten daarna op minder dan
2000 meter boven zee. Preci
sie ls bepalend in deze bere
kende val.
Tussen Ascension en de Falk
land-eilanden vindt de eer
ste bevoorrading plaats ter
hoogte van Rio de Janeiro.
Het tankvliegtuig vliegt
daarna terug naar zijn basis.
De tweede bevoorrading ge
schiedt voor Rio de la Plata.
Daar komen drie vliegtui
gen aan te pas. Een om de
Hercules te bevoorraden en
twee om het tankvliegtuig
naar Ascension te kunnen
laten terugvliegen. Dit is op
het ogenblik de enige moge
lijkheid om Port Stanley per
vliegtuig te kunnen berei
ken.
De laatste die dat deed, w<
neraal Jeremy Moore,
mandant van de land mach
op de Falklands en mo
teel als militair commissari!
de allerhoogste autoriteit op
de Falkland-eilanden. Moore
en Black kennen elkaar al
lang. Op de vooravond van de
invasie in San Carlos, toen
het amfibisch bevoorradings
schip HMS Fearless, met aan
boord generaal Jeremy
Moore, het vliegtuigmoeder
schip passeerde, zond de In
vincible een bericht uit dat
begon met: „We ontmoeten
elkaar altgd op de meest on
gebruikelijke plaatsen".
Dat was de persoonlgke bood
schap van Black aan Moore
en deze had betrekking op
hun eerste ontmoeting Die
was op 11 december 1962.
vlak voor de landing in Bru
nei, de toen nog Britse encla
ve op Borneo Moore. toen
nog kapitein, had daarbg het
commando over 42 mariniers
aan boord van tWM mijn.-n
vegers onder bevel van
Black. De plaatselijke op
standelingen hadden vijf
Britten geggzeld Die werden
door Moore en zgn mannen
bevrijd
Wg vliegen terug van de Invin
cible naar Port Stanley in de
aardedonkere nacht, die in de
Zuidatlantische winter al
heel vroeg invalt De piloten
zgn gewend uitsluitend op
hun radar te vliegen. Onder
deze omstandigheden heb
ben zij tgdens de oorlog tal-
njke missies uitgevoerd.
